Leksyon 5
Kinatibuk-ang Kahulugan ug Pagpasabut sa Bag-ong Tugon
Pasiuna
Niini nga leksyon, ang mga estudyante makat-on sa makasaysayanon ug kultural nga kinatibuk-ang kahulugan sa Bag-ong Tugon, lakip ang mga butang nga nakaingon nga daghang mga Judeo ang misalikway ni Jesus isip Mesiyas ug Manluluwas. Ang mga estudyante makat-on usab sa estruktura sa Bag-ong Tugon.
Mga Sugyot alang sa Pagtudlo
Ang kinatibuk-ang kahulugan sa Bag-ong Tugon
Ipakita ang porsyon sa litrato Esteban Nakakita ni Jesus sa Tuong Kamot sa Dios (Libro sa mga Hulagway sa Ebanghelyo [2009], no. 63; tan-awa usab sa LDS.org) pinaagi sa paggamit og papel o laing materyal sa pagtabon sa tibuok litrato gawas ni Esteban (ang tawo nga blue ang kalo).
Dapita ang mga estudyante sa paghulagway unsay nahitabo diha sa litrato. Pangutan-a sila ngano sa ilang pagtuo nga ang tawo naghigda sa yuta ug mipatuyhad sa iyang mga kamot. Human makatubag ang mga estudyante, ipakita ang tibuok litrato.
-
Sa unsang paagi nga ang pagkakita sa tibuok litrato makatabang nimo nga makasabut unsay nahitabo?
Pagdapit og mga estudyante sa pagbasa sa ulohan sa kapitulo sa Mga Buhat 7 aron makasabut nga kini nga litrato nagpakita nga si Esteban, usa ka tinun-an ni Jesukristo, gibato hangtud namatay ug nakakita ni Jesus nga nagbarug sa tuong kamot sa Dios.
-
Hunahunaa kon unsaon nato sa pagpahisama kini nga litrato sa pagsabut sa mga kasulatan?
Kini nga kalihokan naghulagway sa kaimportante sa pagsabut sa kinatibuk-ang kahulugan sa mga kasulatan. Ang pulong kinatibuk-ang kahulugan nagpasabut sa mga sirkumstansya nga naglibut o naghatag og background sa usa ka tudling, kalihokan, o istorya diha sa mga kasulatan. Itudlo nga samtang ang mga estudyante makasinati sa makasaysayanon ug kultural nga kinatibuk-ang kahulugan sa Bag-ong Tugon, mas makasabut kamo ug makagamit sa pagtulun-an niini.
Ang relihiyuso nga mga Lider nga Judeo panahon sa pangalagad sa Manluluwas.
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa 2 Nephi 10:3–5. Hangyoa ang klase sa pagsunod, mangita sa mga pulong nga gigamit ni Jacob sa paghulagway sa espirituhanong kondisyon sa mga Judeo panahon sa pangalagad sa Manluluwas.
-
Unsa nga mga pulong ang gigamit ni Jacob sa paghulagway sa espirituhanong kondisyon sa mga Judeo panahon sa pangalagad sa Manluluwas. (Ipasabut nga ang pulong panapi sa mga pari sa bersikulo 5 nagpasabut nga nagsangyaw nga nagtinguha nga “makaangkon og bahandi ug pagdayeg sa kalibutan” imbis sa kaayohan sa katawhan sa Dios [2 Nephi 26:29]. Kadtong kinsa sad-an sa panapi sa mga pari mga dautan nga relihiyuso nga mga lider taliwala sa mga Judeo kinsa nagpahisalaag sa mga tawo.
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Mateo 23:16, 24. Hangyoa ang klase sa pagsunod, mangita kon giunsa sa Manluluwas sa paghulagway niining relihiyuso nga mga lider sa Judeo panahon sa Iyang pangalagad.
-
Giunsa sa Manluluwas paghulagway kining relihiyusong mga lider sa Judeo?
-
Unsa ang gitudlo sa Manluluwas dinhi niini nga mga bersikulo mahitungod sa pagkadili-mapasalamaton?
Mga gidugang sa balaod ni Moises, ug ubang bakak nga mga pilosopiya
Sa pagtabang sa mga estudyante nga makasabut og dugang kon sa unsa nga paagi nga ang relihiyuso nga mga lider mipahisalaag sa mga tawo, pagdrowing og lingin sa pisara ug isulat ang Balaod ni Moises sa tunga niini. Pagdrowing og laing lingin libut sa unang lingin ug butangi kini og Oral nga Balaod.
Ipasabut nga kon wala ang mga propeta, ang mga magtutudlo ug mga lider nga Judeo midugang sa ilang kaugalingong mga lagda ug interpretasyon sa balaod. Nailhan nga oral nga balaod o oral nga tradisyon, kining nadugang nga mga lagda ug mga interpretasyon gitumong sa pagpugong sa pagsupak sa balaod sa Dios. Sa pagpakita sa usa niini nga mga lagda, pagdapit og duha ka estudyante sa pagduol sa atubangan sa klase. Hatagi og pisi ang matag usa kanila nga dunay hinigtan niini. Hangyoa ang usa ka estudyante sa pagtang-tang sa hinigtan gamit ang usa ka kamot, ug hangyoa ang usa ka estudyante sa pagtang-tang sa hinigtan gamit ang duha ka kamot. Human nila mahimo kini, dapita sila sa pagbalik sa ilang lingkuranan.
Ipasabut nga sumala sa oral nga balaod, gidili ang paghubad sa higot sa duha ka kamot panahon sa Igpapahulay. Ang pagbuhat sa ingon giisip nga trabaho ug sa ingon nakasupak sa adlaw nga Igpapahulay. Hinoon, ang paghubad sa higot ginamit ang usa ka kamot gitugutan.
-
Unsa sa inyong pagtuo ang kakuyaw sa pagdugang og mga lagda ngadto sa mga sugo sa Dios nga hinimo sa mga tawo.
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa mosunod nga pahayag mahitungod sa relihiyuso nga mga lider sa Judeo ni Elder David A. Bednar sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles:
“Ilang gikuha ang yano ug simple nga mga butang sa putli nga relihiyon ug midugang og daghan sa ilang kaugalingong mga interpretasyon; ilang gipasobrahan og dugang nga mga seremonya ug mga tulumanon, ug ilang gikuha ang malipayon nga paagi sa pagsimba ug gihimo kini nga mapig-uton, mapugnganon, makapaalaot nga sistema sa mga ritwal ug mga tulumanon. Ang buhi nga espiritu sa balaod sa Ginoo nga diha kanila nahimong walay kapuslanan nga ritwal sa Judeo” (The Mortal Messiah, 4 vols. [1979–81], 1:238)
-
Sumala ni Elder McConkie, unsay nahimo sa relihiyusong mga lider sa Judeo sa balaod sa Dios uban sa ilang gidugang nga mga interpretasyon?
Itudlo nga ang mga Judeo sa panahon ni Jesus diha sa kahimtang sa apostasiya. Bisan ang awtoridad ug mga ordinansa sa Aaronic Priesthood nagpadayon nga diha kanila, kadaghanan sa mga Judeo nagpalayo gikan sa tinuod nga praktis sa ilang relihiyon sumala sa gipadayag sa Dios ngadto ni Moises (tan-awa sa D&P 84:25–28). Ang tradisyon sa mga elder nahimong prayoridad sa putli nga relihiyon ug gisulat nga pulong sa Dios.
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Mateo 12:14. Hangyoa ang klase sa pagsunod, mangita unsay gustong buhaton sa mga Fariseo ngadto ni Jesus tungod kay Iyang gibaliwala ang ilang awtoridad ug uban nilang oral nga mga tradisyon.
-
Unsa ang gisabutan sa relihiyoso nga mga lider nga buhaton nila ni Jesus?
Ipasabut nga dugang sa apostasiya nga mga tradisyon sa Judeo, laing bakak nga mga pilosopiya nakaimpluwensya sa mga tawo sa pagsalikway ni Jesukristo human sa Iyang Pagkabanhaw. Sama pananglit, ang pagkatap sa kultura sa Griyego nga maoy nakaingon nga daghang mga tawo ang misalikway sa pagkatinuod sa pisikal nga pagkabanhaw (tan-awa sa 1 Mga Taga-Corinto 15:12). Sa ingon, samtang ang mga Apostoles mipamatuod sa nabanhaw nga Manluluwas human sa Iyang pagkabanhaw, daghan ang misalikway sa ilang mga pagpamatuod.
Langyaw nga lagda ug ang pagpaabut sa Mesiyas sa pagluwas sa Israel
Isulat ang mosunod nga hugpong sa mga pulong diha sa pisara: Babylon, Persia, Macedonia (Gresya), ug Roma.
-
Kabahin sa mga Judeo, unsay komon niining karaang mga gingharian? (Ilang nabuntog ug nagmando sa mga Judeo.)
Bahina ang mga estudyante ngadto sa mga grupo ug ihatag ang mosunod nga mga handout ngadto sa matag grupo:
Gawas sa mubo nga panahon sa kaugalingnan, sa mga panahon sa Bag-ong Tugon ang mga Judeo nagpuyo nga ulipon sulod sa sobra sa 500 ka tuig. Ang pagsukol sa Maccabees, usa ka pamilya sa mga Judeo nga patriot, misangpot sa ilang kaugalingnan 160 ka tuig sa wala pa ang pagkatawo ni Kristo. Hinoon, sa pagkatawo na ni Kristo ang Roma miulipon sa Israel. Si Haring Herodes (nailhan usab nga Herodes ang Bantugan), nga naminyo sa pamilya sa Maccabee, gitudlo sa Roma nga momando sa Israel. Ang mga Judeo misupak sa pagmando sa Roma, ug madasigon silang nagpaabut sa gisaad nga Mesiyas nga ilang gituohan nga moluwas kanila gikan sa mga Taga-Roma. Tungod kay daghang mga Judeo nagpaabut og Mesiyas nga moluwas kanila gikan sa langyaw nga pagmando, ilang gisalikway si Jesukristo isip ilang Manluluwas.
Hangyoa ang mga estudyante sa pagbasa sa handout ug paghisgot sa mosunod nga mga pangutana isip usa ka grupo (mahimo nimong kopyahon kini nga mga pangutana diha sa pisara):
-
Unsa ang gilauman sa mga Judeo gikan sa gipaabut nga Mesiyas?
-
Ngano nga kining sayop nga paglaum misangpot nga daghang mga Judeo ang misalikway sa Mesiyas?
Samtang ang ubang mga Judeo misalikway ni Jesukristo, ang uban nga mapainubsanon ug espirituhanong sensitibo Kaniya isip ang Mesiyas, o Manluluwas.
Dapita ang pipila ka mga estudyante sa pagpuli-puli sa pagbasa og kusog sa Juan 2:25–33. Hangyoa ang klase sa pagsunod, mangita unsay gibuhat ug gisulti sa usa ka matarung nga tawo nga ginganlan og Simeon sa dihang gidala ni Jose ug Maria ang bata didto sa templo.
-
Sumala sa mga bersikulo 30–32, nganong gipadala si Jesus sa yuta? (Mahimong mogamit ang mga estudyante og lain-laing mga pulong, apan kinahanglan mahisgutan ang mosunod nga kamatuoran: Si Jesukristo gipadala aron sa paghatag og kaluwasan sa tanang mga tawo.
-
Unsay gibuhat ni Jesukristo aron ang tanang mga tawo maluwas?
Ipakita ang litrato ni Esteban nga gipakita sa pagsugod sa leksyon. Awhaga ang mga estudyante sa paghinumdom sa kultural ug makasaysayanong kinatibuk-ang kahulugan nga inyong gihisgutan samtang sila magtuon sa Bag-ong Tugon. Kon buhaton nila, mas makasabut sila sa mga pagtulun-an sa Manluluwas ug sa Iyang mga Apostoles. (Alang sa dugang impormasyon mahitungod sa makasaysayanon ug kultural nga kinatibuk-ang kahulugan sa Bag-ong Tugon, tan-awa sa “The Intertestamental Period” ug “The New Testament Setting” sa Manwal sa Estudyante sa Bag-ong Tugon ([Church Educational System manual, 2014], 1–3). Kini nga materyal naglakip sa mubo nga mga pagpasabut sa mga grupo sama sa mga Samaritano, Fariseo, Saducio, Sanhedrin, ug mga escribo).
Usa ka mubo nga preview sa Bag-ong Tugon
Sultihi ang mga estudyante nga imong ipakita nila ang litrato sulod sa 10 ka segundo ug dayon modapit nila sa pagsulat og detalyado nga deskripsyon kon unsay ilang nakita. Ipakita sa mga estudyante ang Si Kristo Nag-ayo sa Betsata (Libro sa mga Hulagway sa Ebanghelyo, no. 42; tan-awa usab sa LDS.org). Human sa 10 ka segundo, hipusa ang litrato ug dapita ang mga estudyante sa pagsulat sa ilang deskripsyon. Human sa igong panahon, hangyoa ang pipila ka mga estudyante sa pagbasa sa ilang deskripsyon diha sa klase.
-
Bisan og nakita ninyong tanan ang sama nga litrato, ngano nga nagkalahi ang inyong mga deskripsyon?
-
Nganong makatabang man nga dunay sobra sa usa nga saksi sa usa ka hitabo?
Isulat ang mga pangalan sa mga magsusulat sa upat ka mga Ebanghelyo diha sa pisara: Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan. Ipasabut nga ang matag usa niini nga mga tinun-an ni Jesukristo mirekord sa mga panghitabo ug mga pagtulun-an gikan sa kinabuhi sa Manluluwas. Ang ilang mga rekord gitawag og mga Ebanghelyo. Ang pulong nga ebanghelyo nagpasabut nga “maayong mga balita.” Itudlo nga ang Hubad ni Joseph Smith miusab sa ulohan sa matag Ebanghelyo ngadto sa pagpamatuod, ingon ani “Ang Pagpamatuod ni San Mateo.”
-
Ngano nga mapuslanon nga dunay mas daghang ebanghelyo o pagpamatuod sa kinabuhi ug mga pagtulun-an ni Jesukristo?
Ipasabut nga bisan ang upat ka mga Ebanghelyo magkalahi sa pipila ka mga detalye ug panlantaw, kining tanan naghisgot sa mga panghitabo sa kinabuhi ug yutan-ong pangalagad sa Manluluwas taliwala sa mga Judeo. Ang tanang upat ka mga Ebanghelyo nagpamatuod nga si Jesukristo mao ang Anak sa Dios ug ang Manluluwas sa kalibutan (tan-awa sa Bible Dictionary, “Gospels”).
Mahimo nimong hatagan ang mga estudyante og mga kopya sa minubo nga bersyon sa tsart “Ang Mortal nga Kinabuhi ni Jesukristo sa Lakbit” sa katapusan niini nga leksyon. Ang tibuok bersyon niini nga tsart anaa sa appendix niini nga manwal. Dapita ang mga estudyante sa paggamit sa tsart sa pag-ila sa pipila ka dagkong mga panghitabo sa mortal nga pangalagad sa Manluluwas.
-
Sumala sa tsart, unsa ka dugay ang pangalagad sa Manluluwas?
-
Diin man ang Manluluwas sa kasagaran sa Iyang pangalagad?
Dapita ang mga estudyante sa paggamit niini nga tsart aron mas makasabut sa kinatibuk-ang kahulugan sa upat ka mga Ebanghelyo samtang sila magtuon sa Bag-ong Tugon.
Hangyoa ang mga estudyante sa pag-abli sa talaan sa mga sulod sa Biblia. Ipasabut nga samtang ang mga Ebanghelyo naghisgot sa pangalagad sa Manluluwas, ang mga libro gikan sa Mga Buhat hangtud sa Pinadayag nagrekord sa pangalagad sa karaang mga Apostoles ni Kristo human sa Iyang Pagkalansang, Pagkabanhaw, ug Pagkayab. Kini nga mga Apostoles mopanaw sa tibuok yuta sa Israel ug sa Gingharian sa Roma magsangyaw sa ebanghelyo ug magtukod sa mga sanga sa Simbahan. Pinaagi sa pagtuon sa mga buhat ug mga sinulat niini nga mga Apostoles, atong mapalig-on ang atong pagtuo sa Manluluwas ug makat-on unsaon sa pagdawat sa mga panalangin sa Iyang Pag-ula. Makita usab nato kon unsa ka duol Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa karaan nga simbahan ni Jesukristo.
Ikonsiderar ang pagpamatuod sa mga kamatuoran nga imong nadiskobrehan gikan sa pagtuon sa Bag-ong Tugon. Dapita ang mga estudyante sa pagpangita sa mga kamatuoran nga mopanalangin nila samtang sila magtuon sa Bag-ong Tugon karong tuiga.
Komentaryo ug Background nga Impormasyon
Ang panahon tali sa Daan ug Bag-ong Tugon
(Alang sa dugang impormasyon mahitungod sa makasaysayanon ug kultural nga kinatibuk-ang kahulugan sa Bag-ong Tugon, tan-awa sa S. Kent Brown and Richard Neitzel Holzapfel, “The Lost 500 Years: From Malachi to John the Baptist,” Ensign, Dis. 2014, 56–60; Robert L. Millet, “Looking beyond the Mark: Why Many Did Not Accept the Messiah,” Ensign, Hulyo 1987, 60–64; and Richard D. Draper, “The Reality of the Resurrection,” Ensign, Abr. 1994, 32–40.
Ang upat ka mga Ebanghelyo
Si Elder Bruce R. McConkie sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mipasabut kon sa unsa nga paagi ang mga Ebanghelyo gisulat alang sa lahi nga mga tigpaminaw apan nagsilbi sa samang katuyoan sa pagtulun-an mahitungod sa pagkabalaan ni Jesukristo:
“Tinuod nga ang upat ka mga ebanghelyo sa Bag-ong Tugon nagpresentar og lahi nga mga bahin sa personalidad ug mga pagtulun-an sa atong Ginoo. Ingon og si Mateo mipunting sa iyang ebanghelyo ngadto sa mga Judeo. Gipresentar niya si Kristo nga ang gisaad nga Mesiyas ug ang Kristiyano isip katumanan sa Judaism. Si Marcos klarong misulat sa tumong sa pagdani sa hunahuna sa Romano o Hentil. Ang ebanghelyo ni Lucas nagpresentar sa Ginoo ngadto sa mga Griyego, sa kultura ug sa kahapsay. Ang ebanghelyo ni Juan mao ang asoy alang sa mga santos; kini nailhan nang daan nga ebanghelyo alang sa Simbahan, alang niadtong nakasabut sa mga kasulatan ug sa mga simbolo niini ug kinsa naghunahuna sa espirituhanon ug sa mahangturong mga butang. Klaro nga ang maong lain-laing mga paagi dunay dakong bintaha sa pagpresentar sa kamatuoran sa kaluwasan ngadto sa mga tawo sa lain-laing mga kultura, kaagi, ug mga kasinatian. Apan ang simple nga kamaturaon mao nga ang tanang tagsulat sa ebanghelyo misulat pinaagi sa inspirasyon, ug ang tanan dunay pareha nga mga katuyoan: 1. Sa pagpamatuod sa balaang Pagkaanak sa atong Ginoo; ug 2. Sa pagtudlo sa kamatuoran sa plano sa kaluwasan” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 336).
Ang mga basahon sa Mga Buhat hangtud Pinadayag
Ang basahon sa Mga Buhat nagrekord sa pipila ka misyonaryo nga mga kalihokan sa mga Apostoles. Ang mga libro gikan sa Mga Taga-Roma hangtud Judas mao ang mga sulat, nga gisulat ni Pablo ug ubang mga lider sa Simbahan sa pagtudlo ug pagbalaan sa mga Santos. Ang mga sulat ni Pablo gihan-ay “pinaagi sa gitas-on, sa nagkamubo nga han-ay gikan sa pinakataas (Mga Taga-Roma) ngadto sa pinakamubo (Filemon). Mao kini ang han-ay gawas sa sulat ngadto sa Mga Hebreohanon, nga gibutang sa katapusan tungod kay dunay mikwestyon kon si Pablo o dili ang nagsulat niini” (Bible Dictionary, “Pauline Epistles”). Ang sulat ni Santiago hangtud Judas giisip nga General Epistles “tungod kay dili kini alang lang sa usa ka tawo o piho nga sanga sa Simbahan” (Bible Dictionary, “General Epistles”). Ang basahon sa Pinadayag, gitawag usab nga Apokalipso, naglakip sa piho nga tambag ni Juan ang Hinigugma ngadto sa pito ka mga sanga sa Simbahan sa Asia ingon man usab pagpadayag ngadto ni Juan kalabut sa kasaysayan sa kalibutan, ilabi na sa katapusang mga adlaw.
Unsa ang upat ka mga Ebanghelyo?
Ang upat ka mga Ebanghelyo mao ang unang upat ka mga libro sa Bag-ong Tugon. Gisulat nila ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan, kini naglakip sa upat ka mga pagpamatuod sa mortal nga kinabuhi ni Jesus ug sa mga panghitabo sa Iyang pangalagad. Sa daghang mga paagi, ang libro sa 3 Nephi sa Basahon ni Mormon susama sa mga Ebanghelyo ug usahay gitawag nga “ang Ikalima nga Ebanghelyo.”
Ang Basahon sa Bag-ong Tugon orihinal nga gisulat sa Griyego. Ang Griyego nga pulong sa ebanghelyo nagpasabut nga “maayong mga balita.” Ang maayong balita nga si Jesukristo mihimo sa hingpit gayud nga Pag-ula alang sa katawhan, mitubos sa tanan gikan sa lubnganan ug miganti sa matag usa sumala sa ilang mga binuhatan” (Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Mga Ebanghelyo,” scriptures.lds.org).
Asa nako makita ang panag-uyon sa mga asoy sa upat ka mga Ebanghelyo?
Ang panag-uyon sa upat ka mga asoy sa ebanghelyo, uban sa talaan nga nagtandi sa mga pagtulun-an ni Jesukristo sumala sa narekord sa Mateo, Marcos, Lucas, Juan, ug ulahing adlaw nga pagpadayag, makita sa Bible appendix.