Pasiuna sa Ebanghelyo Sumala ni San Mateo
Nganong magtuon man niini nga basahon?
Ang pipila sa labing ganahan nga mga tudling [passage] sa Biblia makita diha sa basahon ni Mateo, lakip na sa Wali Ibabaw sa Bungtod [Wali sa Bukid] ug sa daghang mga sambingay, mga pagtulun-an, ug mga milagro ni Jesukristo. Ang pagtuon niini nga basahon makatabang sa mga estudyante nga mapamilyar sa pangalagad ug sa mga pulong ni Jesukristo ug makapalig-on sa ilang mga pagpamatuod mahitungod ni Jesukristo isip ang Manluluwas sa kalibutan ug ang Gisaad nga Mesiyas nga gihisgutan sa tanang balaang mga propeta.
Kinsa man ang nagsulat niini nga basahon?
Si Mateo, nga nailhan usab nga si Levi, ang anak ni Alfeo, mao ang tagsulat niini nga basahon. Usa siya ka publican, o maniningil sa buhis, sa wala pa mausab ang iyang kinabuhi hangtud sa hangtud sa dihang mitubag siya sa pagdapit ni Jesukristo nga mosunod Kaniya. (Tan-awa sa Mateo 9:9; Marcos 2:14; Lucas 5:27–28; Ang Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Mateo.”) Human sa iyang pagkakabig, si Mateo nahimong usa sa Napulog Duha ka mga Apostoles sa Manluluwas (tan-awa sa Mateo 10:2–4). Isip usa ka Apostol, si Mateo nakasaksi sa daghang panghitabo nga iyang gihulagway diha sa iyang rekord. Gisuportahan kini sa ulohan nga gihatag ngadto sa iyang Ebanghelyo diha sa Joseph Smith Translation: “Ang Pagpamatuod ni San Mateo.”
Kanus-a ug diin man kini gisulat?
Wala gayud kita masayud kanus-a gisulat ang basahon ni Mateo, apan posible nga gisulat kini sa ikaduhang bahin sa unang siglo A.D. Wala kita masayud diin gisulat ni Mateo kini nga basahon.
Kinsa man ang gisulatan niini ug ngano man?
Morag nagsulat si Mateo ngadto sa mga Judeo aron sa pagpakita nga gituman ni Jesukristo ang mga panagna diha sa Daang Tugon kalabut sa Mesiyas (tan-awa sa Ang Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Mateo”). Samtang gisaysay ni Mateo ang kinabuhi, mga pulong, ug mga binuhatan ni Jesukristo, kanunay siyang mo-refer ngadto sa mga panagna sa Daang Tugon ug migamit sa mga pulong nga “aron matuman ang gisulti” (pananglitan, tan-awa sa Mateo 4:14; 8:17; 13:35; 21:4).
Sa iyang Ebanghelyo, gigamit ni Mateo ang termino nga “Anak ni David” sa 12 ka higayon isip pagpamatuod nga si Jesukristo mao ang dunay katungod nga manununod sa trono ni Haring David ug ang katumanan sa mga panagna kalabut sa mesiyas. Ang kasaysayan sa kagikanan ni Jesukristo sumala ni Mateo masubay ngadto sa Iyang kaliwatan pinaagi ni David, Juda, ug Abraham (tan-awa sa Mateo 1:1–3), nagpakita sa katungod ni Jesus nga mohari ug sa Iyang tahas diha sa pagtuman sa mga saad sa Dios ngadto sa Israel.
Unsa man ang mga butang nga nakalahi niini nga basahon?
Bisan kon dakong bahin sa materyal ni Mateo makita usab sa Marcos ug Lucas, mga 42 ka porsyento sa Ebanghelyo ni Mateo talagsaon. Usa ka nag-unang tema sa Mateo mao nga si Jesukristo mianhi aron magtukod sa Iyang gingharian dinhi sa yuta. Nahisgutan ni Mateo “ang gingharian sa langit” sa daghang higayon, ug siya lamang ang tagsulat sa Ebanghelyo nga milakip sa mga pagtulun-an ni Jesus nga naghisgot sa “simbahan” (tan-awa sa Mateo 16:18; 18:17).
Ang Ebanghelyo ni Mateo makatabang usab nato nga makita ang pagkasusama tali sa pangalagad ni Moises ug ni Jesukristo. Pananglitan, silang duha naluwas isip mga masuso gikan sa pagsulay sa usa ka hari sa pagpatay kanila (tan-awa sa Exodo 2:1–10; Mateo 2:13–18), silang duha migawas sa Ehipto, silang duha mihatag sa balaod sa Dios diha sa bukid (tan-awa sa Exodo 19–20; Mateo 5–7), ug silang duha miabut aron sa pagluwas sa ilang katawhan.
Outline
Mateo 1–4 Gipakita ni Mateo ang kasaysayan sa kagikanan ug ang pagkatawo ni Jesukristo. Ang mga Mago nangita sa Hari sa mga Judeo. Giniyahan pinaagi sa damgo, gidala ni Jose sila si Maria ug ang batang Jesus ngadto sa Ehipto ug wala madugay ngadto sa Nazaret. Si Juan Bautista misangyaw sa ebanghelyo sa paghinulsol ug mibunyag kang Jesukristo. Ang Manluluwas gitintal didto sa kamingawan. Gisugdan Niya ang Iyang mortal nga pangalagad pinaagi sa pagtudlo ug pagpang-ayo.
Mateo 5–7 Gihatag ni Jesukristo ang Wali sa Bukid.
Mateo 8–12 Giayo sa Manluluwas ang sanlahon, gipahunong ang unos, gisalikway ang mga yawa, gibuhi ang anak nga babaye ni Jairo gikan sa pagkamatay, ug gihatagan og panan-aw ang buta. Gihatagan ni Jesukristo og awtoridad ang Napulog Duha ka mga Apostoles sa pagbuhat sama sa Iyang gibuhat ug gipalakaw sila aron sa pagsangyaw sa ebanghelyo. Gipahayag ni Jesus nga si Juan Bautista labaw pa sa usa ka propeta. Ang Manluluwas nag-ayo atol sa Igpapahulay.
Mateo 13–15 Nagtudlo si Jesus gamit ang mga sambingay. Si Juan Bautista gipatay. Human mapakaon ang lima ka libo, si Jesus ug si Pedro nanglakaw didto sa Lanaw sa Galilea. Ang mga Escriba ug mga Pariseo mikwestyon ni Jesus.
Mateo 16–18 Human nakapamatuod si Pedro nga si Jesus mao ang Mesiyas, ang Manluluwas mipasabut nga Iyang ihatag ang mga yawe sa gingharian sa Dios ngadto kang Pedro ug sa Napulog Duha. Si Jesukristo nausab [transfigured] didto sa bukid, diin nadawat nila ni Pedro, Santiago, ug Juan ang mga yawe sa priesthood. Mihatag si Jesus og mga instruksyon ngadto sa Iyang mga disipulo kon unsaon paggiya ang Simbahan ug nagtudlo nga ang Dios dili mopasaylo kanato kon dili kita mopasaylo sa uban.
Mateo 19–23 Ang Manluluwas nagtudlo mahitungod sa mahangturong kahimtang sa kaminyoon. Misulod siya sa Jerusalem ug gilimpyuhan ang templo. Pinaagi sa paggamit og mga sambingay, gibutyag ni Jesus ang dautang mga tinguha sa mga lider sa mga Judeo kinsa misupak Kaniya. Nagbangutan Siya sa umaabut nga kalaglagan sa Jerusalem.
Mateo 24–25; Joseph Smith—Mateo Gipanagna ni Jesukristo ang kalaglagan sa Jerusalem. Nagtudlo Siya kon unsaon sa Iyang mga sumusunod sa pagpangandam alang sa Iyang pagbalik.
Mateo 26–27 Mikaon si Jesus sa pagkaon sa Pagpalabay [Passover] uban sa Iyang mga disipulo ug mipasiugda sa sakrament. Nag-antus Siya didto sa Tanaman sa Getsemani ug gibudhian, gidakop, gihukman sa atubangan sa mga awtoridad nga Judeo ug Romano, ug gilansang sa krus. Namatay Siya ug gilubong.
Mateo 28 Ang nabanhaw nga Manluluwas mipakita sa Iyang mga disipulo. Gimanduan ni Jesus ang iyang mga Apostoles sa pagdala sa Iyang ebanghelyo ngadto sa tanang kanasuran.