บทที่ 86

กิจการของอัครทูต 6–7

คำนำ

อัครสาวกแต่งตั้งสานุศิษย์เจ็ดคนเพื่อช่วยงานของพระเจ้า สเทเฟน เป็นคนหนึ่งที่ได้รับเลือก กระทำการอัศจรรย์หลายอย่าง พวกยิวบางคนกล่าวหาว่าท่านลบหลู่พระผู้เป็นเจ้าและนำเขามาอยู่ต่อหน้าสภายิว ซึ่งเขาได้เปลี่ยนสภาพที่นี่ หลังตีสอนชาวยิวที่ปฏิเสธพระผู้ช่วยให้รอด สเทเฟนเห็นพระบิดาบนสวรรค์และพระเยซูคริสต์ จากนั้นเขาถูกขับออกจากเมืองและถูกหินขว้างจนตาย

ข้อเสนอแนะสำหรับการสอน

การใช้หลักสูตร

เมื่อท่านเตรียมบทเรียน ทบทวนหลักสูตรตามลำดับร่วมกับการสวดอ้อนวอนขณะศึกษาช่วงพระคัมภีร์ เมื่อท่านทำเช่นนั้น พระวิญญาณบริสุทธิ์จะทรงช่วยท่านปรับบทเรียนให้เข้ากับความต้องการเป็นการส่วนตัวของนักเรียน ท่านอาจใช้ข้อเสนอแนะทั้งหมดสำหรับช่วงพระคัมภีร์ หรือท่านอาจปรับแนวคิดที่เสนอแนะให้ตรงกับความต้องการของชั้นเรียน

กิจการของอัครทูต 6:1–8

อัครสาวกเจ็ดคนได้รับเลือกให้ช่วยอัครสาวกในการทำงาน

เชื้อเชิญให้นักเรียนนึกถึงบางคนในครอบครัว วอร์ด หรือชุมชนของพวกเขาที่มีความท้าทายหรือขัดสนทางโลกอย่างใดอย่างหนึ่ง

• ท่านรู้สึกอย่างไรเมื่อท่านนึกถึงบุคคลนี้และปัญหาของเขา

• ท่านคิดว่าพระบิดาบนสวรรค์ทรงรู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับคนเหล่านี้

เมื่อพวกเขาศึกษา กิจการของอัครทูต 6:1–8 เชื้อเชิญให้นักเรียนมองหาวิธีที่พระเจ้าทรงจัดหาเพื่อสนองความต้องการของบุตรธิดาของพระองค์

เชื้อเชิญให้นักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 6:1–2 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาข้อกังวลซึ่งชาวยิวที่พูดภาษากรีกบอกกับอัครสาวก ชาวยิวที่พูดภาษากรีก “เป็นชาวคริสต์-สัญชาติยิวซึ่งพูดภาษากรีก” และพวกฮีบรู “เป็นชาวคริสต์-สัญชาติยิวซึ่งเป็นคนปาเลสไตน์” (คู่มือนักเรียน พันธสัญญาใหม่ [คู่มือของระบบการศึกษาของศาสนจักร, 2014], 288)

• ชาวยิวที่พูดภาษากรีกบอกข้อกังวลอะไร

อธิบายว่าในตอนนี้ ศาสนจักรกำลังเติบโตอย่างรวดเร็วและความต้องการทางโลกของหลายๆ คนรวมถึงหญิงม่ายก็เพิ่มขึ้นด้วย เนื่องจากอัครสาวกรับผิดชอบต่อการสั่งสอนพระกิตติคุณ “ทุกชาติ” (มัทธิว 28:19) พวกเขาจึงไม่สามารถดูแลความต้องการแต่ละอย่างของสมาชิกศาสนจักรด้วยตนเองได้

เชื้อเชิญนักเรียนสองสามคนผลัดกันอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 6:3–6 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาว่าอัครสาวกแก้ปัญหานี้อย่างไร เชื้อเชิญให้นักเรียนรายงานสิ่งที่พบ

• ผู้ได้รับเลือกให้ช่วยดูแลความต้องการที่เพิ่มขึ้นของศาสนจักรต้องมีคุณสมบัติอะไรเพื่อจะคู่ควรแก่การเรียกนี้ (ท่านอาจต้องการเสนอแนะให้นักเรียนทำเครื่องหมายวลีใน ข้อ 3 และ 5 ที่บรรยายคุณสมบัติเหล่านี้)

• กระบวนการนี้คล้ายคลึงกับสิ่งที่พระเจ้าทรงทำในศาสนจักรของพระองค์ในปัจจุบันเพื่อให้แน่ใจว่าความต้องการของสมาชิกได้รับการดูแลอย่างไร (หลังจากนักเรียนตอบแล้ว ให้เขียนความจริงต่อไปนี้บนกระดาน สมาชิกที่มีค่าควรของศาสนจักรได้รับเรียกให้ช่วยดูแลเรื่องความต้องการของผู้อื่น)

เชื้อเชิญให้นักเรียนออกมาที่กระดานและเขียนการเรียกในศาสนจักร สำหรับการเรียกหลายอย่างที่พวกเขาเขียน ให้ถามว่า

• ความต้องการของใครได้รับการดูแลจากคนที่รับใช้อย่างซื่อสัตย์ในการเรียกนี้

• ท่านคิดว่าเหตุใดจึงสำคัญที่คนได้รับเรียกให้ช่วยดูแลความต้องการของผู้อื่นต้องมีคุณสมบัติตามที่กล่าวถึงใน ข้อ 3 และ 5

เชื้อเชิญให้นักเรียนอ่าน กิจการของอัครทูต 6:7–8 ในใจ ท่านอาจต้องการเสนอแนะให้พวกเขาทำเครื่องหมายผลลัพธ์ทางบวกอันเนื่องมามาจากการเรียกที่สานุศิษย์เจ็ดคนเหล่านี้ได้ปฏิบัติต่อผู้อื่น ขอให้นักเรียนรายงานสิ่งที่พบ

กิจการของอัครทูต 6:9–7:53

สเทเฟนถูกนำมาอยู่ต่อหน้าสภายิวและเป็นพยานว่าพวกเขาปฏิเสธพระเมสสิยาห์

เชื้อเชิญให้นักเรียนสองสามคนยืนขึ้นและสาธิตให้เห็นว่าจะเป็นอย่างไรหากพวกเขาพยายามต่อต้านความช่วยเหลือจากคนอื่นในสถานการณ์ต่อไปนี้ ทำการบ้าน ทำอาหาร แก้ปัญหาสำคัญในชีวิตของพวกเขา

• เหตุใดบางครั้งเราจึงต่อต้านความช่วยเหลือจากผู้อื่น

• มีผลอะไรบ้างที่มาจากการต่อต้านความช่วยเหลือจากผู้อื่น

ชี้ให้เห็นว่าวิธีหนึ่งที่พระบิดาบนสวรรค์ทรงช่วยเราคือผ่านทางพระวิญญาณบริสุทธิ์ เมื่อพวกเขาศึกษา กิจการของอัครทูต 6:9–7:53 เชื้อเชิญให้นักเรียนมองหาผลจากการต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์

อธิบายว่าดังที่บันทึกใน กิจการของอัครทูต 6:9 หลายคนที่ไม่เชื่อในพระเยซูคริสต์โต้แย้งกับสเทเฟนเมื่อเขาสอนพระกิตติคุณ เชื้อเชิญนักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 6:10–11 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาสาเหตุที่คนเหล่านั้นซึ่งโต้แย้งกับสเทเฟนได้รับผลกระทบจากเขา ท่านอาจจำเป็นต้องอธิบายว่าคำว่า สร้างพยานเท็จ ใน ข้อ 11 หมายถึงติดสินบน

• คนที่โต้แย้งกับสเทเฟนได้รับผลกระทบจากคำสอนของเขาอย่างไร

• สเทเฟนถูกกล่าวหาอะไร

สรุป กิจการของอัครทูต 6:12–14 โดยอธิบายว่าสเทเฟนถูกนำมาอยู่ต่อหน้าสภาปกครองของชาวยิวที่เรียกว่าสภายิว

เชื้อเชิญนักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 6:15 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาสิ่งที่ผิดปกติเกี่ยวกับการปรากฏตัวของสเทเฟนเมื่อเขายืนอยู่ต่อหน้าสภา

• ท่านคิดว่าสเทเฟนมี “หน้าทูตสวรรค์” หมายความว่าอย่างไร (ข้อ 15) (สเทเฟนได้เปลี่ยนสภาพ การเปลี่ยนสภาพศักดิ์สิทธิ์นี้เป็นวิธีหนึ่งที่พระผู้เป็นเจ้าแสดงต่อผู้คนว่าพระองค์ทรงยอมรับสเทเฟนและข่าวสารของเขา [ดู บรูซ อาร์. แมคคองกี, Doctrinal New Testament Commentary, 33 vols. (1965–1973), 2:67.])

สรุป กิจการของอัครทูต 7:1–50 โดยอธิบายว่าเพื่อตอบข้อกล่าวหาของเขา สเทเฟนเล่าประวัติบางเรื่องของอิสราเอล

เชื้อเชิญนักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 7:35–39 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาสิ่งที่สเทเฟนพูดเกี่ยวกับการปฏิบัติต่อศาสดาพยากรณ์โมเสสของอิสราเอลโบราณ

• ตามที่กล่าวไว้ใน ข้อ 35 ลูกหลานของอิสราเอลตอบสนองต่อโมเสสอย่างไรเมื่อโมเสสมาปลดปล่อยพวกเขาออกจากอียิปต์

• พวกเขาตอบสนองต่อโมเสสอย่างไรแม้หลังจากโมเสสปลดปล่อยพวกเขาแล้ว (ดู ข้อ 39)

เตือนนักเรียนว่าพระเยซูคริสต์เป็นศาสดาพยากรณ์ที่โมเสสพยากรณ์ถึง (ดู ข้อ 37)

เชื้อเชิญนักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 7:51–53 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาว่าสเทเฟนเปรียบเทียบผู้นำชาวยิวในสมัยของเขากับชาวอิสราเอลโบราณตามที่เขาบรรยายอย่างไร

• ตามที่กล่าวไว้ใน ข้อ 51ผู้นำชาวยิวในสมัยของสเทเฟนคล้ายคลึงกับชาวอิสราเอลโบราณตามที่เขาบรรยายอย่างไร (พวกเขาทั้งสองกลุ่มต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์ อธิบายว่า “หัวแข็งใจดื้อดึง” หมายถึงความจองหองที่เป็นบาปและใจที่ชั่วร้ายของชาวยิว)

• ตามที่กล่าวไว้ใน ข้อ 52 ชาวยิวในสมัยโบราณปฏิเสธและข่มเหงใครเมื่อพวกเขาต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์ (ศาสดาพยากรณ์ รวมถึงโมเสส)

• สเทเฟนบอกว่าสภาชาวยิวปฏิเสธใคร (“องค์ผู้ชอบธรรม” [ข้อ 52] หมายถึงพระผู้ช่วยให้รอด)

อธิบายว่าสเทเฟนกำลังแสดงให้เห็นว่าอิสราเอลโบราณปฏิเสธศาสดาพยากรณ์โมเสสฉันใด ผู้นำชาวยิวในสมัยของสเทเฟนก็ปฏิเสธพระผู้ช่วยให้รอดฉันนั้น

• เราสามารถเรียนรู้ความจริงอะไรเกี่ยวกับการต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์ (นักเรียนอาจใช้คำพูดต่างกันแต่ควรระบุความจริงทำนองนี้ การต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์จะนำไปสู่การปฏิเสธพระผู้ช่วยให้รอดและศาสดาพยากรณ์ของพระองค์)

• การต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์จะนำเราไปสู่การปฏิเสธพระผู้ช่วยให้รอดและศาสดาพยากรณ์ของพระองค์ได้อย่างไร (พระวิญญาณบริสุทธิ์เป็นพยานถึงพระเยซูคริสต์และเป็นพยานถึงความจริงของพระคำของพระองค์และคำของศาสดาพยากรณ์ของพระองค์ ดังนั้น การต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์จะทำให้ประจักษ์พยานของบางคนและความมุ่งมั่นที่เขาจะติดตามพระผู้ช่วยให้รอดและศาสดาพยากรณ์ของพระองค์อ่อนแอลงไป)

เชื้อเชิญให้นักเรียนอธิบายว่าบางคนจะถูกล่อลวงให้ต่อต้านพระวิญญาณบริสุทธิ์ในสภาวการณ์ต่อไปนี้ได้อย่างไร (1) การเลือกความบันเทิงและสื่อ (2) การเลือกว่าจะทำตามคำแนะนำของศาสดาพยากรณ์ในเรื่องการออกเดทหรือไม่ และ (3) การตัดสินใจว่าจะประยุกต์ใช้หลักธรรมของการกลับใจที่พระเยซูคริสต์และศาสดาพยากรณ์ของพระองค์สอนหรือไม่

• เราจะทำอะไรเพื่อต้อนรับแทนที่จะต่อต้านอิทธิพลของพระวิญญาณบริสุทธิ์

เชื้อเชิญให้นักเรียนพิจารณาว่าการยอมรับอิทธิพลของพระวิญญาณบริสุทธิ์นำพวกเขาไปสู่การยอมรับพระผู้ช่วยให้รอดและศาสดาพยากรณ์ของพระองค์ และประยุกต์ใช้คำสอนของพระองค์อย่างไร

กระตุ้นให้นักเรียนไตร่ตรองถึงสิ่งหนึ่งที่พวกเขาทำได้ในสัปดาห์ที่จะมาถึงเพื่อเชื้อเชิญอย่างแข็งขันให้อิทธิพลของพระวิญญาณบริสุทธิ์เข้ามาสู่ชีวิตของพวกเขา เชื้อเชิญให้พวกเขาเขียนเป้าหมายนี้ในสมุดจดหรือสมุดบันทึกการศึกษาพระคัมภีร์ของพวกเขา และกระตุ้นให้พวกเขาทำให้เป้าหมายนั้นเกิดสัมฤทธิผล

กิจการของอัครทูต 7:54–60

สเทเฟนถูกขว้างด้วยก้อนหินจนตาย

เขียนคำว่า ความยากลำบาก บนกระดาน ถามนักเรียนว่าพวกเขาคิดว่าคำนี้หมายความว่าอย่างไร หลังจากนักเรียนตอบแล้ว ให้เขียนนิยามต่อไปนี้ข้างถ้อยคำว่า สาเหตุของปัญหาหรือความทุกข์ยาก

• เหตุใดเราควรคาดหมายว่าจะมีความยากลำบากในฐานะผู้ติดตามของพระเยซูคริสต์

เมื่อพวกเขาศึกษา กิจการของอัครทูต 7:54–60 เชื้อเชิญให้นักเรียนมองหาหลักธรรมที่จะช่วยเราเมื่อเราประสบกับความยากลำบาก

อธิบายว่าหลังจากสเทเฟนตำหนิผู้นำชาวยิวที่ชั่วร้าย พวกเขา “รู้สึกเดือดดาล” (ข้อ 54) และโกรธ

เชื้อเชิญนักเรียนคนหนึ่งอ่านออกเสียง กิจการของอัครทูต 7:55–56 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาสิ่งที่สเทเฟนประสบระหว่างช่วงเวลาของความยากลำบากนี้

• สเทเฟนมีอิทธิพลใดเต็มเปี่ยม

• สเทเฟนเห็นใคร

สเทเฟนเห็นพระเยซูทางขวาพระหัตถ์ของพระผู้เป็นเจ้า

แสดงภาพ สเทเฟนเห็นพระเยซูทางขวาพระหัตถ์ของพระผู้เป็นเจ้า (หนังสือภาพพระกิตติคุณ [2009], ภาพที่ 63; ดู LDS.orgด้วย)

• เราสามารถเรียนรู้หลักคำสอนพื้นฐานอะไรเกี่ยวกับพระผู้เป็นเจ้าสามพระองค์จากเรื่องราวนิมิตของสเทเฟน (นักเรียนอาจใช้คำพูดต่างกัน แต่ให้แน่ใจว่าพวกเขาระบุหลักคำสอนต่อไปนี้ พระบิดาบนสวรรค์ พระเยซูคริสต์ และพระวิญญาณบริสุทธิ์เป็นพระสัตภาวะที่แยกกันสามพระองค์ ท่านอาจต้องการเสนอแนะให้นักเรียนเขียนหลักคำสอนนี้ตรงช่องว่างริมหน้าพระคัมภีร์ของพวกเขาข้าง กิจการของอัครทูต 7:55–56)

เชื้อเชิญนักเรียนสองสามคนผลัดกันอ่านออกเสียงจาก กิจการของอัครทูต 7:57–60 ขอให้ชั้นเรียนดูตาม โดยมองหาว่าผู้คนทำอะไรกับสเทเฟน เชื้อเชิญให้นักเรียนรายงานสิ่งที่พบ

• มีอะไรน่าสนใจสำหรับท่านเกี่ยวกับคำสวดอ้อนวอนของสเทเฟน

• ท่านคิดว่าเหตุใดลูกาจึงบรรยายการสิ้นชีวิตอันน่าสลดใจของสเทเฟนด้วยวลี “เขาก็สิ้นใจ” (ข้อ 60) (ชี้ให้เห็นว่าการใช้วลีนี้อาจหมายถึงการพักผ่อนของจิตวิญญาณอันชอบธรรมจากปัญหาในความเป็นมรรตัยและสันติสุขซึ่งคนหนึ่งเปลี่ยนผ่านจากชีวิตนี้ไปสู่ชีวิตหน้า [ดู คพ. 42:46])

เชื้อเชิญให้นักเรียนไตร่ตรองว่าสเทเฟนประสบกับอะไรก่อนที่เขาจะถูกนำไปสังหาร (ดู กิจการของอัครทูต 7:55–56)

• พระผู้เป็นเจ้าทรงเสริมสร้างความเข้มแข็งให้สเทเฟนตลอดประสบการณ์ของเขากับสภายิวอย่างไร (สเทเฟนเปี่ยมด้วยพระวิญญาณบริสุทธิ์และเห็นพระผู้ช่วยให้รอดทรงยืนอยู่เบื้องขวาพระหัตถ์ของพระผู้เป็นเจ้า)

• เราสามารถเรียนรู้หลักธรรมอะไรจากประสบการณ์ของสเทเฟนที่จะช่วยให้เรายังคงชื่อสัตย์ต่อพระเยซูคริสต์ระหว่างความยากลำบาก (นักเรียนอาจระบุหลักธรรมหลากหลาย แต่ให้แน่ใจว่าพวกเขาเข้าใจหลักธรรมต่อไปนี้ หากเรายังคงชื่อสัตย์ต่อพระเยซูคริสต์ระหว่างความยากลำบาก พระองค์จะทรงอยู่กับเรา)

• พระเจ้าจะทรงอยู่กับเราเมื่อเราเผชิญความยากลำบากในทางใดบ้าง

• ถึงแม้สเทเฟนจะสูญเสียชีวิต แต่เขาได้รับอะไร

อธิบายว่าโดยทั่วไปแล้ว สเทเฟนถูกมองว่าเป็นชาวคริสต์คนแรกที่ถูกสังหารเป็นมรณสักขี นอกจากนั้น เขาถูกมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของพระคริสต์ เพราะทั้งเขาและพระองค์ยืนอยู่ต่อหน้าสภาเพื่อพิจารณาคดี ประกาศความจริงต่อหน้าศัตรู สละชีวิตเพื่ออุดมการณ์อันชอบธรรม และเอ่ยถ้อยคำคล้ายกันเมื่อถึงแก่ความตาย (ดู ลูกา 23:33–34, 46) ท่านอาจต้องการชี้ให้เห็นว่าชายหนุ่มคนหนึ่งชื่อเซาโล—คนที่ต่อมากลายเป็นอัครสาวกเปาโล—อยู่ที่นั่นและเห็นการถูกสังหารเป็นมรณสักขีของสเทเฟน (ดู ข้อ 58)

เป็นพยานถึงความจริงที่สอนตลอดทั้งบทเรียนนี้

บทวิจารณ์และข้อมูลภูมิหลัง

กิจการ 6:1–6 ผู้ที่ได้รับเรียกให้ช่วยอัครสาวกสิบสองในเรื่องทางโลก

พระเจ้าทรงเรียกชายที่มีค่าควรเจ็ดคนให้ช่วยอัครสาวกสิบสองในการจัดหาเพื่อความต้องการทางโลกของศาสนจักรดังที่บันทึกในหนังสือกิจการของอัครทูตฉันใด พระเจ้าทรงเรียกฝ่ายอธิการควบคุมเพื่อช่วยอัครสาวกสิบสองในการจัดหาเพื่อความต้องการทางโลกของศาสนจักรในปัจจุบันฉันนั้น อธิการควบคุมและที่ปรึกษาสองคนของเขารับใช้ภายใต้การกำกับดูแลของฝ่ายประธานสูงสุดเพื่อปฏิบัติกิจจานุกิจทางโลกของศาสนจักร เงินบริจาคอดอาหารเป็นส่วนสำคัญของโปรแกรมนี้และจัดหาความช่วยเหลือทางโลก ค้ำจุนชีวิตให้ผู้ยากไร้ทั่วโลก (สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม ดูหัวข้อ “Presiding Bishopric” ใน mormonnewsroom.org)

กิจการของอัครทูต 6:15 การเปลี่ยนสภาพของสเทเฟน

เอ็ลเดอร์บรูซ อาร์. แมคคองกีแห่งโควรัมอัครสาวกสิบสองอธิบายสาเหตุที่หน้าของสเทเฟนดูเหมือน “หน้าทูตสวรรค์” (กิจการของอัครทูต 6:15) ดังนี้

“สเทเฟนเปลี่ยนสภาพต่อหน้าพวกเขา เป็นพยานที่เห็นด้วยตาเพื่อให้พวกเขาเห็นว่าพระผู้เป็นเจ้าทรงอยู่กับสเทเฟน การเปลี่ยนสภาพเกิดขึ้นกับสเทเฟนเช่นเดียวกับที่เกิดกับโมเสส แต่ในระดับที่ต่ำกว่า ซึ่งผิวของโมเสส [ทอแสง] อย่างเห็นได้ชัดหลังจากที่เขาสนทนากับพระเจ้าเป็นเวลาสี่สิบวันบนภูเขา (อพยพ 34:29–35.)” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–1973], 2:67)

“โดยการคัดค้านสเทเฟนและประจักษ์พยานของเขา ผู้นำชาวยิวกำลังคัดค้านพระผู้เป็นเจ้าด้วย ผู้ซึ่งประทานหมายสำคัญที่เห็นได้ชัดซึ่งแสดงการยอมรับสเทเฟนของพระองค์” (คู่มือนักเรียน พันธสัญญาใหม่ [คู่มือของระบบการศึกษาของศาสนจักร, 2014], 289)

กิจการของอัครทูต 7:56 “บุตรมนุษย์”

“มีการอ้างถึง ‘บุตรมนุษย์’ มากกว่า 80 ครั้งในพระกิตติคุณทั้งสี่เล่ม เกือบทุกครั้งพระเยซูตรัสถึงพระองค์เองโดยใช้พระนามนี้ บางทีนั่นอาจเป็นสาเหตุที่สเทเฟนเรียกพระผู้ช่วยให้รอดเช่นนี้—เขาต้องการให้ผู้ที่ฟังเขารู้ว่าพระเยซูคริสต์ทรงเป็นใครจริงๆ สำหรับข้อมูลมากขึ้นเกี่ยวกับพระนาม ‘บุตรมนุษย์’ ดู โมเสส 6:57 และบทวิจารณ์สำหรับ มัทธิว 8:20; 9:6; 10:23; 11:19; 12:8, 32, 40 และสำหรับ มาระโก 14:53–65” (คู่มือนักเรียน พันธสัญญาใหม่ [คู่มือของระบบการศึกษาของศาสนจักร, 2014], 291)