Leksyon 69
Doktrina ug mga Pakigsaad 64:1–19
Pasiuna
Sa Agosto 27, 1831, si Propeta Joseph Smith ug pipila sa mga elder bag-o lang mibalik sa Ohio gikan sa ilang biyahe sa pagpahinungod sa yuta ug sa dapit nga mahimutangan sa templo sa Zion, o Independence, Missouri. Atol sa ilang biyahe padulong ug gikan sa Missouri, ang pipila sa mga elder dihay mga panaglalis sa usag usa ug misinati og mga mabingkilong mga pagbati, apan ang kadaghanan nagkauli sa usag usa. Sa Septiyembre 11, nadawat sa Propeta ang pagpadayag nga gi-rekord diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64. Kini nga leksyon nag-apil sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:1–19, diin ang Ginoo namulong sa Iyang pagkaandam nga mopasaylo sa Iyang mga sulugoon. Nagmando usab Siya sa mga miyembro sa Simbahan sa pagpasaylo sa usag usa.
Timan-i: Ang leksyon 70 naghatag og oportunidad alang sa duha ka estudyante nga motudlo. Kon wala pa nimo nabuhat ang ingon, mahimo ka nga magpili og duha ka mga estudyante karon ug hatagi sila og mga kopya sa gitagana nga mga porsyon sa leksyon 70 aron sila makapangandam.
Mga Sugyot alang sa Pagtudlo
Doktrina ug mga Pakigsaad 64:1–7
Nagpasalig ang Ginoo sa mga elder sa Iyang pagkaandam sa pagpasaylo
Sa dili pa magklase, isulat ang mosunod nga mga pangutana diha sa pisara:
Kanus-a kamo nasakitan tungod sa mga gisulti o mga lihok sa laing tawo?
Unsa ang inyong reaksyon niana nga sitwasyon?
Sugdi ang klase pinaagi sa pagdapit sa mga estudyante sa pagpamalandong sa mga pangutana diha sa pisara.
Ipasabut nga diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64, nagtudlo ang Ginoo kanato kon unsaon sa pagtubag kon gipasakitan kita sa uban. Nadawat ni Joseph Smith ang pagpadayag nga gi-rekord diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64 sa Septiyembre 11, 1831, mga duha ka semana human siya ug usa ka grupo sa mga elder mibalik ngadto sa Ohio gikan sa Independence, Missouri. Kini nga mga elder ug ubang mga miyembro sa Simbahan misinati og mga kalisud tungod sa mga panaglalis ug mabingkilong mga pagbati taliwala sa pipila ka mga miyembro sa grupo. Niini nga pagpadayag, miingon ang Ginoo, “Adunay uban diha kaninyo kinsa nakasala” (D&P 64:3).
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:1–4 ug hangyoa ang klase sa pagpangita sa mga pulong nga naghulagway kon giunsa sa pagtubag sa Ginoo ngadto niadtong kinsa nakasala. Mahimo nimong isugyot nga markahan sa mga estudyante ang mga pulong nga ilang nailhan.
-
Giunsa pagsulti sa Ginoo nga Iyang tubagon ang mga miyembro sa Simbahan kinsa nakasala?
-
Unsa ang gitudlo niini nga mga tubag kanato mahitungod sa Ginoo? (Ang mga estudyante mahimong mogamit og lahi nga mga pulong, apan kinahanglan ilang ilhon ang mosunod nga baruganan: Ang Ginoo mabination, mapasayloon, ug maloloy-on. Isulat sa pisara kini nga baruganan.)
-
Ngano kaha kini nga kamatuoran importante alang sa mga miyembro sa Simbahan kinsa misinati og mga kalisud tungod sa mga panaglalis ug mga kasuko? Nganong kini nga kamatuoran mahitungod sa Manluluwas mahinungdanon kaninyo?
Ipasabut nga niini nga panahon, pipila sa mga miyembro sa Simbahan, lakip ang pipila sa mga elder kinsa kanunay nga mibiyahe uban ni Joseph Smith, nahimong nanaway ni Joseph Smith. Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:5–6. Hangyoa ang klase sa pagsunod, nga mangita sa unsay gisulti sa Manluluwas mahitungod ni Joseph Smith. Sa dili pa basahon sa estudyante, ipasabut nga ang pagpangita og higayon batok sa usa ka tawo ingon nga gipahayag sa bersikulo 6, mao ang pagpangita og sayop sa usa ka tawo.
-
Unsa ang gisulti sa Ginoo mahitungod ni Joseph Smith? (Gihuptan ni Joseph Smith ang mga yawe sa gingharian sa Ginoo ug mao ang sulugoon sa Ginoo. Gipangitaan og sayop sa pipila ka mga tawo si Joseph Smith.)
Dapita ang mga estudyante sa pagbasa sa hilum sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:7 nga mangita pa og laing gisulti sa Ginoo mahitungod ni Joseph Smith.
-
Unsa ang atong makat-unan gikan niini nga bersikulo mahitungod ni Joseph Smith? (Nakasala si Joseph Smith apan ang Ginoo andam sa pagpasaylo kaniya. Aron matabangan ang mga estudyante sa pagsabut niini nga tudling, mahimo nimong ipasabut nga sama sa tanang mga tawo, si Joseph Smith adunay mga kahuyang ug gikinahanglan nga mangayo sa kapasayloan sa Ginoo alang sa iyang mga sala. Hinoon, wala siya makahimo og seryosong mga sala.)
-
Unsa ang atong makat-unan gikan niini nga bersikulo mahitungod sa unsay atong kinahanglan gayud nga buhaton aron madawat ang kapasayloan sa Ginoo?
Doktrina ug mga Pakigsaad 64:8–19
Ang Ginoo nagmando sa Iyang mga sulugoon sa pagpinasayloay
Kon mahimo, pagpakita og litrato sa usa ka makamatay nga bitin nga nagpuyo sa inyong dapit o usa ka litrato sa usa ka samad nga pinaakan sa makamatay nga bitin.
-
Agi og dugang sa pagbati og pisikal nga sakit, unsa nga mga pagbati kaha ang inyong bation kon kamo gipaakan sa usa ka makamatay nga bitin?
Ipasabut nga ang usa ka tawo niini nga sitwasyon mahimong (1) mogukod sa bitin ug patyon kini gumikan sa kasuko o kahadlok, o (2) mohimo og diha-diha nga mga kalihokan sa pagkuha sa hilo gikan sa iyang lawas.
-
Hain niining duha ka mga paagi kaha ang mas maayo? Ngano?
Ipasabut nga ang mga pagpili sa usa ka tawo human sa makahilo nga pinaakan makomparar ngadto sa atong mga pagpili kon bation nato nga nasakitan tungod sa mga pulong o mga lihok sa ubang tawo. Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:8. Hangyoa ang klase sa pagsunod, mangita sa mga sangputanan nga giatubang sa pipila ka mga disipulo sa Ginoo tungod kay sila midumili sa pagpinasayloay. Dapita ang mga estudyante sa pag-report kon unsay ilang makit-an.
-
Unsa nga baruganan ang atong makat-unan gikan sa bersikulo 8? (Ang mga estudyante mahimong mogamit og lahi nga mga pulong, apan kinahanglan ilang ilhon ang mosunod nga baruganan: Kon kita magdumili sa pagpasaylo sa uban, nagdala kita og kasakit diha sa atong mga kaugalingon. Ikonsiderar ang pagdapit sa mga estudyante sa pagsulat niini nga baruganan sa ilang kaugalingong mga pulong diha sa ilang mga kasulatan.)
-
Sa unsa nga paagi nga ang usa ka tawo masakitan pinaagi sa dili pagpasaylo sa uban? Sa unsa nga paagi kini sama sa mga sangputanan sa usa ka tawo nga naggukod sa bitin nga mao pay pagpaak kaniya?
Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa og kusog sa Doktrina ug mga Pakigsaad 128:9. Dapita ang klase sa pag-ila og laing sangputanan sa dili pagpasaylo sa uban.
-
Sumala sa bersikulo 9, unsa ang laing sangputanan sa pagdumili og pasaylo sa uban? (Kon kita dili mopasaylo sa uban, magpabilin kitang gipanghimaraut sa atubangan sa Ginoo. Isulat kini nga doktrina diha sa pisara.)
Isip kabahin niini nga panaghisgutan, mahimo kang mohangyo og usa ka estudyante sa pagbasa sa mosunod nga pamahayag ni Elder David E. Sorensen sa Seventy:
“Kini mahimong lisud kaayo ang pagpasaylo sa usa ka tawo sa kadaot nga ilang nabuhat kanato, apan kon kini atong buhaton, kita naghatag sa atong mga kaugalingon ngadto sa mas maayo nga umaabut. Dili na nga ang sayop nga binuhatan sa usa ka tawo mikontrol sa atong dalan. Kon kita mopasaylo sa uban, kini mopalingkawas kanato sa pagpili unsaon nato pagpuyo ang atong kaugalingong mga kinabuhi. Ang pagpasaylo nagpasabut nga kana nga mga problema sa kanhi wala na magdikta sa atong kaugalingong padulngan, ug kita makatutok sa umaabot uban sa gugma sa Dios diha sa atong mga kasingkasing” (“Ang Pagpasaylo Makapausab sa Kaligutgot ngadto sa Gugma,” Liahona, Mayo 2003, 12).
Aron matabangan ang mga estudyante sa pag-ila ug sa paggamit sa sugo sa Ginoo sa pagpasaylo sa tanang mga tawo, basaha ang mosunod nga mga ehemplo ug ipangutana ang mosunod:
-
Usa ka batan-ong babaye nasakitan ug naulawan human mahibaloan nga pipila sa iyang mga ka-edad nagpalakaw og libak mahitungod kaniya. Sa wala madugay, ang pipila niini nga mga ka-edad nangayog pasaylo, apan ang uban wala. Ang batan-ong babaye nagpasaylo niadtong kinsa nangayog pasaylo apan nagbaton og kasuko batok sa uban.
Dapita ang mga estudyante sa pagbasa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:10–11. Hangyoa sila sa paghunahuna mahitungod sa unsa nga paagi kini nga mga bersikulo may kalabutan sa ehemplo nga imo lang nabasa.
-
Unsa nga sugo ang gihatag sa Ginoo sa bersikulo 10? (Tabangi ang mga estudyante sa pag-ila sa mosunod nga sugo: Ang Ginoo nagmando kanato sa pagpasaylo sa tanang mga tawo.)
-
Sa unsa nga paagi kini nga sugo kalabut ngadto sa batan-ong babaye diha sa ehemplo? Ngano kaha nga importante ang pagpasaylo sa tanang mga tawo, walay pagsapayan kon sila nangayog pasaylo alang sa ilang sayop nga mga binuhatan?
-
-
Ang usa ka batan-ong lalaki nakalapas og usa ka sugo. Nag-ampo siya alang sa kapasayloan ug nakighisgot sa problema ngadto sa iyang bishop. Bisan pa niana, bisan human nga gipasaligan sa bishop ang batan-ong lalaki nga siya hingpit na nga naghinulsol, ang batan-ong lalaki nagpadayon sa pagbati nga dili takus tungod sa iyang nangaging sala.
-
Sa unsa nga paagi nga ang sugo sa pagpasaylo sa tanang mga tawo may kalabutan ngadto sa batan-ong lalaki niini nga ehemplo? Nganong kinahanglan gayud nga kita mopasaylo a uban?
-
-
Usa ka batan-ong babaye naguol ug naglibug tungod sa mga lihok sa iyang amahan. Gibiyaan niya ang iyang pamilya. Sa wala pa siya mobiya, talagsaon ra kaayo siyang mipakita og gugma alang sa iyang pamilya ug sa kasagaran walay kalooy. Wala siya makasabut kon nganong ang iyang amahan ingon niini, ug nagdala siya og mga pagbati sa kasuko ngadto kaniya. Nahibalo siya nga kinahanglan siyang mangayo og pasaylo sa iyang amahan apan naghunahuna nga dili siya makahimo.
-
Sa unsa nga paagi nga ang tambag sa Ginoo diha sa bersikulo 11 nagtabang niining batan-ong babaye sa pagpasaylo sa iyang amahan? Sa unsa nga paagi kini nagtabang kanato nga tugutan ang Dios nga mao ang maghukom niadtong kinsa nakapasakit kanato?
-
Hangyoa ang mga estudyante sa pagkonsiderar kon aduna bay usa ka tawo kinsa kinahanglan nila nga pasayloon. Angkona nga usahay malisud kaayo ang pagpasaylo sa uban. Dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa sa mosunod nga pamahayag ni Presidente Gordon°B. Hinckley. Hangyoa ang klase sa pagpaminaw sa unsay ilang mabuhat kon sila nanlimbasug sa pagpasaylo og usa ka tawo.
“Ako nangamuyo uban kaninyo sa paghangyo sa Ginoo alang sa kalig-on nga magpasaylo. … Mahimong dili kini sayon, ug mahimong dili kini madali. Apan kon kamo magtinguha nga kinasingkasing ug mougmad niini, kini gayud moabut” (“Of You It Is Required to Forgive,” Ensign, Hunyo 1991, 5).
-
Unsa ang gitambag ni Presidente Hinckley nga atong buhaton kon kita nanlimbasug sa pagpasaylo og usa ka tawo? Sa unsang paagi nga ang pag-ampo alang sa kalig-on makatabang kanato sa pagpasaylo?
I-summarize ang Doktrina ug mga Pakigsaad 64:12–14 pinaagi sa pagpasabut nga gitudlo sa Ginoo nga ang atong pagpili sa pagpasaylo sa uban dili makapawala kanila sa responsibilidad sa ilang mga lihok. Sila sa gihapon may tulubagon ngadto sa Ginoo alang sa mga sayop nga ilang nabuhat. Diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:15–17 atong mabasa nga ang Ginoo piho nga mipasaylo sa duha sa Iyang mga sulugoon, si Isaac Morley ug Edward Partridge, tungod kay gihinulsulan nila ang ilang mga sala.
I-display ang litrato ni Jesukristo. Ipasabut ang unang kamatuoran nga imong gisulat diha sa pisara sa sinugdanan sa leksyon: Ang Ginoo mabination, mapasayloon, ug maloloy-on. Pagpamatuod nga samtang kita nagpasaylo, mahimo kitang mas mahisama sa Manluluwas.
Dapita ang mga estudyante sa pagpamalandong kon unsaon nila sa paggamit ang baruganan sa pagpasaylo nga ilang nakat-unan karon. Hatagi sila og panahon sa pagsulat kon unsa ang ilang buhaton sa paggamit niini nga mga kamatuoran ug sa pag-rekord og bisan unsa nga mga impresyon nga ilang nadawat.
Komentaryo ug Background nga Impormasyon
Doktrina ug mga Pakigsaad 64:8. Kita nagdala og kasakit diha sa atong mga kaugalingon kon kita dili mopasaylo sa uban
Gi-istorya ni Elder David E. Sorensen sa Seventy ang kalabut sa duha ka mga lalaki kinsa nakapasakit sa ilang mga kaugalingon ug sa uban tungod sa ilang pagkadili andam nga mopasaylo:
“Nagtubo ko sa lungsod nga may gagmayng uma diin ang tubig mao ang pinakaimportante sa komunidad. Nahinumdom ko sa mga tawo sa among katilingban nga makanunayong nag-atang, nahingawa, ug nag-ampo alang sa ulan, sa mga katungod sa irigasyon, ug aron makagamit sa tubig.
“Tungod sa mga kalisdanan isip sangputanan sa panahon, usahay ang mga tawo dili maayo og buot kanunay. Matag karon ug unya, ang mga silingan magkabingkil sa laing mag-uuma tungod sa sobrang pagkuha og tubig gikan sa kanal sa irigasyon. Mao kadto ang sinugdanan sa duha ka lalaki nga nagpuyo duol sa among pastohan sa bukid, kinsa akong tawgon nga si Chet ug si Walt. Kining duha ka managsilingan nagsugod sa pag-away tungod sa tubig gikan sa kanal sa irigasyon nga ilang giambitan. Kadto yano gayud sa sugod pa, apan sulod sa mga katuigan ang duha ka lalaki mitugot nga ang ilang mga panagbingkil nahimong mga kaligutgot, ug dayon mga pag-argumento—gani miabut sa punto nga naghulgaanay.
“Usa ka buntag sa Hulyo ang duha ka lalaki gibati nga sa makausa na usab sila nakulangan og tubig. Ang matag usa miadto sa kanal aron pagsuta unsa ang nahitabo, ang matag usa naghunahuna nga ang usa mikawat sa iyang tubig. Nagdungan silang miabut sa entrahan. Nagbinayloay og masuk-anong mga pulong ug misangpot sa panag-away. Si Walt usa ka dakong lalaki nga kusgan kaayo. Si Chet niwang, kusgan, ug isug gayud. Taliwala sa kainit sa pagsinukmagay, ang mga pala nga gidala sa mga lalaki gigamit ingon nga hinagiban. Naaksidente paghapak ni Walt ang pala sa usa sa mga mata ni Chet, nga nakapabuta kaniya.
“Mga bulan ug mga katuigan ang milabay, apan si Chet dili gayud makalimot ni makapasaylo. Ang kasuko nga iyang gibati sa iyang pagkabuta sa pikas mata nakapabukal sa iyang kahiladman, ug ang iyang kasilag hilabihan gayud sa pagtubo. Usa ka adlaw, si Chet miadto sa iyang kamalig, mikuha sa iyang pusil gikan sa iyang gibutangan, misakay sa iyang kabayo, ug mipadagan paingon sa dakong entrahan sa kanal. Iyang gibutangan og sampong ang kanal ug mipatipas sa tubig palayo gikan sa uma ni Walt, nasayud nga si Walt moabut dayon aron pagsuta unsa ang nahitabo. Dayon si Chet mitago sa kalibunan ug mihulat. Sa dihang mipakita si Walt, si Chet mipusil-patay kaniya. Dayon misakay sa iyang kabayo, mipauli sa ilaha, ug mitawag sa sheriff aron pagpahibalo nga iyang napusil si Walt.
“Ang akong amahan gihangyo nga maapil sa hukmanan nga mihusay ni Chet tungod sa pagpatay. Si Papa wala mosugot tungod kay siya higala sa duha ug sa ilang mga pamilya. Si Chet gihusay ug nakumbikto tungod sa pagpatay, ug gisentensyahan nga mapriso sa tibuok kinabuhi.
“Human sa daghang katuigan, ang asawa ni Chet miadto sa akong papa ug mihangyo kon makapirma ba siya sa petisyon ngadto sa gobernador, maghangyo og kapasayloan alang sa iyang bana, kinsa karon luya na kaayo tungod sa pag-alagad sa daghang katuigan sa prisohan. Si Papa mipirma sa petisyon. Pipila ka mga gabii human niadto, duha ka dagko na nga anak nga mga lalaki ni Walt mitunga sa among pultahan. Nasuko sila pag-ayo ug naglagot . Miingon sila nga tungod kay ang akong Papa mipirma sa petisyon, daghan usab ang mipirma. Mihangyo sila ni Papa nga papason ang iyang ngalan diha sa petisyon. Miingon siya nga dili. Iyang gibati nga si Chet luya na kaayo ug masakiton. Nag-antus siya niini sa daghang katuigan sa prisohan tungod nianang terible nga krimen sa kaligutgot. Buot niyang makita si Chet nga adunay desente nga paghaya ug paglubong sa kiliran sa iyang pamilya.
“Ang anak nga mga lalaki ni Walt masuk-anon ug abtik nga mitubag ug miingon, ‘Kon pagawson siya sa prisohan, among siguraduhon nga ang kadaot moabut kaniya ug sa iyang pamilya.’
“Si Chet sa katapusan gipagawas ug gitugotan sa pagpauli aron adto mamatay sa iyang pamilya. Maayo gani, wala nay dugang kasamok tali sa mga pamilya. Ang akong Papa kasagaran magsubo kon unsa gayud kadto ka trahedya nga si Chet ug si Walt, kining duha ka managsilingan ug managhigala sa pagkabata, naulipon sa ilang kasuko ug mitugot niini nga moguba sa ilang mga kinabuhi. Unsa gayud ang trahedya nga ang kaligutgot niadtong tungora gitugotan nga motubo nga dili na makontrol—nga sa katapusan mihunos sa kinabuhi nilang duha—tungod lamang kay kining duha ka mga lalaki dili makapasaylo sa usag usa tungod sa diyutay lang nga dili maayo nga paggamit sa tubig sa irigasyon. …
“…Kon ang usa ka tawo nakapasakit kanato o niadtong atong gimahal, kana nga kasakit mahimong hilabihan. Kini mobati nga daw kana nga kasakit o ka dili makiangayon mao ang pinakamahinungdanon nga butang sa kalibutan ug nga kita walay kapilian apan sa pagpanimalos. Apan si Kristo, ang Prinsipe sa Kalinaw, nagtudlo kanato og mas maayo nga paagi. Kini mahimong lisud kaayo ang pagpasaylo sa usa ka tawo sa kadaot nga ilang nabuhat kanato, apan kon kini atong buhaton, kita naghatag sa atong mga kaugalingon ngadto sa mas maayo nga umaabot. Dili na nga ang sayop nga binuhatan sa usa ka tawo mikontrol sa atong dalan. Kon kita mopasaylo sa uban, kini mopalingkawas kanato sa pagpili unsaon nato pagpuyo ang atong kaugalingong mga kinabuhi. Ang pagpasaylo nagpasabut nga kana nga mga problema sa kanhi wala na magdikta sa atong kaugalingong padulngan, ug kita makapokus sa umaabut uban sa gugma sa Dios diha sa atong mga kasingkasing” (“Ang Pagpasaylo Makapausab sa Kaligutgot ngadto sa Gugma,”Liahona Mayo 2003, 10–11, 12).
Doktrina ug mga Pakigsaad 64:12–14. “Kamo modala [kaniya] atubangan sa simbahan”
Ang mga pagtulun-an sa Ginoo diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 64:12–14 nagpakita nga ang atong pagpasaylo sa uban dili mokuha kanila sa mga sangputanan sa ilang mga lihok. Si Elder Richard G. Scott sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitudlo:
“Kon kamo usa ka inosenting biktima nga napasakitan og maayo, ayaw pagbaton og kasilag, kasuko sa ingon nga dili makatarunganon. Pasayloa ang nakasala bisan og inosente kamo. Sa paghimo niana nanginahanglan sa dako kaayo ninyong paningkamot. Ang ingon nga pagpasaylo hilabihan ka lisud, apan mao kini ang sigurado nga dalan paingon sa kalinaw ug pagkaayo. Kon gikinahanglan ang disiplina alang sa seryoso nga kalapasan batok kaninyo, itugyan kana sa Simbahan ug sa sibil nga mga awtoridad. Ayaw hatagi og kabudlay ang imong kinabuhi sa paghunahuna sa panimalos. Ang hustisya sa Ginoo inanay nga maglihok, apan naglihok kini sa katarung. Sa plano sa Ginoo, walay usa nga makaikyas sa mga sangputanan sa wala masulbad nga kalapasan sa Iyang mga balaod. Sa Iyang panahon ug sa Iyang pamaagi hingpit nga kabayaran ang gikinahanglan sa wala mahinulsoli nga dautang mga buhat” (“Kalinaw sa Konsyensya ug Kalinaw sa Hunahuna,” Liahona, Nob. 2004, 16–17).
Si Elder David E. Sorensen sa Seventy mipasabut sa samang paagi:
“Buot nakong ipatin-aw nga ang pagpasaylo sa mga sala dili gayud ikalibog nga kini nagtugot sa dautan. Sa pagkatinuod, diha sa Hubad ni Joseph Smith, ang Ginoo miingon, ‘Paghukom sa matarung nga paghukom.’ [Giya ngadto sa mga Kasulatan, HJS, Mateo 7:1 (sa Mateo7:1 footnote a.] Ang Manluluwas misugo kanato sa pagbiya ug sa pagpakig-away sa dautan sa tanan niining matang, ug bisan tuod kita kinahanglan nga mopasaylo sa usa ka silingan kinsa nakapasakit kanato, kinahanglan kita maningkamot nga makatabang nga malikayan ang maong pagpasakit nga masubli. Ang usa ka babaye kinsa giabusohan kinahanglan dili magbaton og panimalos, apan ni siya mobati nga dili siya makahimo og mga lakang aron malikayan pa ang padayon nga abuso. Ang usa ka negosyante nga dili makiangayon nga gitratar sa usa ka transaksyon kinahanglan dili maglagot sa tawo kinsa malimbungon apan mohimo og angay nga mga lakang aron matul-id ang sayop. Ang pagpasaylo wala magsugo kanato nga modawat o motugot sa dautan. Wala kini magsugo kanato sa pagbali wala sa sayop nga atong nakita sa kalibutan nga naglibut kanato o sa atong kaugalingong mga kinabuhi. Apan samtang kita makig-away batok sa mga sala, kinahanglan dili kita motugot nga ang kalagot o kasuko mokontrol sa atong mga hunahuna o mga lihok” (“Ang Pagpasaylo Makapausab sa Kaligutgot ngadto sa Gugma,”Liahona, Mayo 2003, 12).