Laipelí
Lēsoni 12: 1 Nīfai 8


Lēsoni 12

1 Nīfai 8

Talateú

ʻI he 1 Nīfai 8, ʻoku fakamatala ʻa Līhai ki heʻene mata-meʻa-hā-mai ki he ʻakau ʻo e moʻuí. ʻI he mata-meʻa-hā-maí, ʻoku kai ʻa Līhai mei he fua ʻo e ʻakaú, ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi tāpuaki ʻoku tau lava ʻo maʻu tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku fakahaaʻi kia Līhai ʻa e ngaahi kulupu kakai kehekehe. ʻOku pulia e niʻihi pea ʻikai ke aʻu ki he fuʻu ʻakaú. ʻOku mā e niʻihi hili ʻenau kai e fua ʻo e fuʻu ʻakaú, pea nau tō atu ki ha ngaahi hala tapu ʻo puli. ʻOku piki maʻu ʻa e niʻihi ki he vaʻa ukameá, kai he fuá, pea nau kei tuʻu maʻu mo faivelenga. ʻOku fili e kulupu ʻe taha ke ʻoua ʻaupito te nau fekumi ki he hala ki he fuʻu ʻakau ʻo e moʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

1 Nīfai 8:1–18

ʻOku mamata ʻa Līhai ʻi ha meʻa-hā-mai ʻa ia ʻokú ne kai ai mei he fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí pea ʻokú ne fakaafeʻi hono fāmilí ke fai ʻa e meʻa tatau

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi taimi naʻa nau ongoʻi ai ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní kiate kinautolú. Kole ange ke nau fakakaukau fakalongolongo ki he founga hono uesia ʻe he ngaahi fili naʻa nau faí ʻa ʻenau ofi ki he ʻOtuá mo ʻenau malava ke ongoʻi ʻEne ʻofá. Hili hono ʻoange ha taimi ke nau fakakaukauloto aí, vahevahe ange hoʻo fakamoʻoní ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní kiate kinautolu takitaha. Lolotonga hono ako ʻe he kalasí ʻa e 1 Nīfai 8, poupouʻi e kau akó ke nau kumi e ngaahi meʻa ʻoku nau lava ke fai mo e ngaahi meʻa ʻoku totonu ke nau fakaʻehiʻehi mei ai kapau ʻoku nau fie maʻu ke nau ofi ange ki he ʻOtuá mo ongoʻi lahi ange ʻEne ʻofá ʻi heʻenau moʻuí. (Ke tokoni ki hono teuteuʻi e kau akó ki he lēsoni ko ʻení, te ke ala fakaafeʻi kinautolu ke nau hivaʻi e “Ko e Vaʻa Ukameá ” [Ngaahi Himi, fika 172] ʻi he kamata ʻa e kalasí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e 1 Nīfai 8:2. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe aʻusia ʻe Līhai hili pē e foki mai hono ngaahi fohá mo e ngaahi peleti palasá mei Selusalemá. ʻAi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau lau taufetongi leʻo lahi mei he 1 Nīfai 8:5–12.

  • Ko e hā e ongo meʻa naʻe tukutaha ki ai e tokangá he mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí? (Ko e ʻakau ʻo e moʻuí mo hono fuá.)

  • Ko e hā e ngaahi lea mo e ngaahi kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Līhai ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fuá? (Vakai, 1 Nīfai 8:10–11; te ke ala fie maʻu foki ke lau ʻe he kau akó ʻa e 1 Nīfai 11:8–9 ke ʻiloʻi ʻa e anga hono fakamatalaʻi ʻe Nīfai e fuʻu ʻakaú.)

Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e konga ko ʻeni mei he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he taimi te ke akoʻi ai ʻa e konga ko ʻení (vakai ki he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná: Ngaahi Fakahinohino ki he Faiako Seminelí).

Fakamatalaʻi ange ʻoku faʻa fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻa angamahení ko ha ngaahi fakataipe ke tokoni kiate kitautolu ke mahino e ngaahi moʻoni taʻengatá. Ke tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fuʻu ʻakau mo e fua ʻi he misi ʻa Līhaí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ange ki he kalasí ke nau fanongo fakalelei pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fakataipe ʻe he fuʻu ʻakaú mo e fuá.

ʻĪmisi
ʻEletā Neal A. Maxwell

“[Ko e] ʻakau ʻo e moʻuí … ko e ʻofa [ia] ʻa e ʻOtuá (vakai, 1 Nīfai 11:25). ʻOku fakahā moʻoni ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú ʻi Heʻene meʻaʻofa [ʻa] Sīsū ke hoko ko hotau Huhuʻí: ‘He naʻe ʻofa pehē ʻa e ʻOtuá ki māmani naʻá Ne foaki Hono ʻAlo pē taha naʻe fakatupú’ (Sione 3:16). Kapau ʻe maʻu ʻe ha taha ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá kuo pau ke ne maʻu mo e Fakalelei foki ʻa Sīsuú fakataha mo e ngaahi tauʻatāina mo e ngaahi fiefia ʻokú ne ʻomí” (“Ko e Ngaahi Lēsoni meia Leimana mo Lēmiuela,” Liahona, Sānuali 2000, 8).

  • Fakatatau ki he lea ʻa ʻEletā Mekisuele, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fuʻu ʻakaú ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻoku fakahaaʻi kiate kitautolú tautautefito ʻi hono fakafou mai ʻi he meʻaʻofa fē? (Tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ko e fakahaaʻi maʻongoʻonga taha ia ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú. ʻI he taimi naʻe kai ai ʻe he kakai ʻi he misi ʻa Līhaí ʻa e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí, naʻe ʻuhinga ia naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí.)

  • ʻOku ʻuhinga ʻa e tauʻatāiná ki he tukuange pe fakaʻatā. ʻOku fakatauʻatāinaʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mei he nofo pōpulá kae ʻomi ʻa e fiefiá?

Ke tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fakatātaaʻi ʻi he 1 Nīfai 8:10–12, kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻi he 1 Nīfai 8:11 ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Nīfaí (“Naʻá ku ʻalu atu ʻo kai ʻi hono fuá”). Hili iá pea ʻai ke nau kumi ki he ola ʻo e meʻa naʻá ne faí ʻi he 1 Nīfai 8:12 (“naʻe fakafonu ʻe ia ʻa hoku laumālié ʻaki ha fuʻu fiefia lahi”). Te ke ala fie maʻu foki ke fakamahino ki he kau akó ʻi he 1 Nīfai 8:10, naʻe fakamatalaʻi ʻe Līhai ʻa e fuá ʻo pehē naʻe “lelei [hono fuá] ke ngaohi ha taha ke fiefia.” (Te ke ala fie maʻu ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kupuʻi leá ni ʻi heʻenau folofolá.)

  • Ko e hā e ngaahi ongo naʻe aʻusia ʻe Līhai hili ʻene kai ʻa e fuá?

  • ʻE lava fēfē ke tau “maʻu” ʻa e Fakaleleí? (Fou ʻi he founga ʻo e fakatomalá.)

  • Ko e hā ʻoku hanga ai ʻe hono maʻu ʻo e Fakaleleí ʻo fakafonu hotau laumālié ʻaki “ha fuʻu fiefia lahí”?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻoku ʻomi ʻe he haʻu kia Sīsū Kalaisí mo hono maʻu ʻo e Fakaleleí ʻa e fiefiá mo e nēkeneká. (Te ke ala fie maʻu ke tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e fē ha taimi kuo ʻomi ai ʻe he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ʻa e fiefiá mo e nēkeneká ki hoʻo moʻuí? (Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai ke fie maʻu ke nau vahevahe e ngaahi meʻa ne nau aʻusia ʻoku fuʻu pelepelengesi pe ʻikai totonu ke fakahāhā holó.)

1 Nīfai 8:19–35

ʻI he mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí, naʻá ne mamata ki ha ngaahi kulupu ʻo e kakai kehekehe mo e ola lelei pe ola kovi ʻo e feinga ke aʻu ki he ʻakau ʻo e moʻuí

ʻĪmisi
Ko e Misi ʻa Līhaí

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Misi ʻa Līhaí (62620; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 69), pea fakamahinoʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga kuo ʻosi aleaʻi ʻe he kalasí: ko e fuʻu ʻakaú mo e fuá. Fakamatalaʻi ange, ʻi he mata-meʻa-hā-mai ko ʻení, naʻe toe fakaʻaongaʻi foki ʻe he ʻEikí ha ngaahi fakataipe kehe ke akoʻi ʻa Līhai ʻi he founga ʻo e haʻu kia Sīsū Kalaisi ʻo maʻu ʻEne Fakaleleí. Fehuʻi ange ki he kau akó pe ko e hā ha ngaahi fakataipe kehe ʻoku nau sio ki ai ʻi he fakatātaá. (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻa e vaitafé, vaʻa ukameá, ʻao fakapoʻulí, mo e fuʻu fale lahi mo ʻataʻataá.)

Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e konga ko ʻeni mei he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he taimi te ke akoʻi ai ʻa e konga ko ʻení (vakai ki he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná: Ngaahi Fakahinohino ki he Faiako Seminelí).

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Nīfai ʻa e meʻa-hā-mai tatau. Naʻe lekooti kimui ange ʻe Nīfai ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi fakataipe mo e ngaahi ʻīmisi kehekehe ʻi he meʻa-hā-maí (vakai, 1 Nīfai 11, 12, mo e 15).

Teuteuʻi ʻa e saati ko ʻení ke tufa, pe fakaʻaliʻali ia ʻi he palakipoé kimuʻa pea kamata e kalasí. (ʻOua ʻe tohi ha meʻa he kōlomu toʻomataʻú tuku kehe ʻa e ngaahi potufolofolá.) Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi potufolofola fekauʻaki ʻoku ʻoangé ke ʻiloʻi ʻa e fakaʻuhinga ʻo e konga takitaha ʻo e mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí. Toe vakaiʻi fakataha ʻe he kalasí ʻa e ʻuluaki fakataipé, ʻa e fuʻu ʻakau mo e fua hinehiná. ʻOange ha taimi ki he kau akó fakafoʻituitui ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi fakataipe ʻe fā ʻoku kei toé. (ʻE ala fie maʻu ke ke fokotuʻu ange ke nau lekooti ʻenau ngaahi talí ʻi heʻenau folofolá he tafaʻaki ʻo e ngaahi veesi ʻoku nau fekauʻakí ʻi he 1 Nīfai 8.)

Fakataipe ʻi he Mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí

Ko e Fakaʻuhingaʻi Naʻe Vahevahe ʻe Nīfaí

1 Nīfai 8:10–12—Ko e fuʻu ʻakau mo e fua hinehiná

1 Nīfai 11:21–25 (Ko e ʻofa ʻa e ʻOtuá; ko e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí)

1 Nīfai 8:13—Ko e vaitafe ʻulí

1 Nīfai 12:16; 15:26–29 (Ko e ʻulí; ko e loloto ia ʻo helí)

1 Nīfai 8:19—Ko e vaʻa ukameá

1 Nīfai 11:25 (Ko e folofola ʻa e ʻOtuá)

1 Nīfai 8:23—Ko e ʻao fakapoʻulí

1 Nīfai 12:17 (Ko e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló)

1 Nīfai 8:26. Ko e fuʻu fale lahi mo ʻataʻatā

1 Nīfai 11:35–36; 12:18 (Ko e loto-hīkisia mo e mahalo laulaunoa ʻa e māmaní)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ngaahi fakaʻuhinga kuo nau ʻiló. Ke tokoniʻi kinautolu ke nau sio ki he mahuʻinga ʻo e 1 Nīfai 8 ʻi heʻenau moʻuí, kole ange ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Fakaafeʻi ʻa e kalasí ke nau fakafanongo ki ha ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu ke ako ʻa e mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí:

“Mahalo te ke pehē ʻoku ʻikai ha ʻuhinga makehe ʻo e misi ʻa Līhaí kiate koe, ka ʻoku ʻi ai. ʻOkú ke kau ai; ʻoku tau kau kotoa ai. …

“ʻOku ʻi he misi pe mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí … ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ʻe he tokotaha Siasí ke mahino kiate ia ʻa e sivi ʻo e moʻuí” (“Ko ʻEtau Kau ʻi he Misi ʻa Līhaí,” Liahona, ʻAokosi 2010, 28).

ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e toenga ʻo e meʻa-hā-maí, poupouʻi kinautolu ke nau kumi e kakai ʻi he meʻa-hā-maí ʻoku nau ala fakafofongaʻi kinautolú. Fakapapauʻi ange kiate kinautolu ʻoku tatau ai pē pe ko e fē feituʻu ʻoku nau mamata ai kiate kinautolu ʻi he meʻa-hā-maí, ʻoku nau takitaha maʻu ʻa e mālohi mo malava ke fili ke nau feʻunga mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí.

Vahevahe e kau akó ki ha kulupu ʻe ua. Fakamatalaʻi ange ʻe kumi ʻe he kulupu takitaha e ngaahi meʻa kehekehe lolotonga hono lau fakataha ʻe he kalasí ʻa e 1 Nīfai 8:21–33.

Kole ange ki he kulupu 1 ke nau kumi ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. (Tohi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa ke tufa kimuʻa he kalasí.)

  • Ko e hā e ngaahi faingataʻa naʻe fehangahangai mo e kakai he mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí?

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi faingataʻa ko iá?

  • Ko e hā e sīpinga ʻo e ngaahi faingataʻa ko iá he ʻahó ni?

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke ʻilo ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

Fakaafeʻi ʻa e kulupu 2 ke nau kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. (Tohi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa ke tufa kimuʻa he kalasí.)

  • Ko e hā e meʻa naʻe tokoni ki he kakaí ke nau aʻu ai ki he fuʻu ʻakaú ʻo kai ʻi he fuá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tatau ai ha vaʻa ukamea mo e folofola ʻa e ʻOtuá?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē nai kitautolu ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá ke tau ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi he hala ki he moʻui taʻengatá?

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke ʻilo he ngaahi veesi ko ʻení?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau taufetongi hono lau leʻo lahi ʻa e 1 Nīfai 8:21–33. Hili iá pea fakaafeʻi ʻa e kau ako ʻi he kulupu 1 ke nau vahevahe ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi kuo vahe angé. Kole ange foki kiate kinautolu ke nau vahevahe ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau ʻilo ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻe lava ʻe he loto-hīkisiá, anga fakamāmaní, mo e moʻulaloa ki he ngaahi ʻahiʻahí, ʻo taʻofi kitautolu mei he ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fifili ki he founga ʻe hanga ai ʻe he ngaahi faingataʻa ko ʻení ʻo fakafeʻātungiaʻi kinautolu mei heʻenau tupulaki fakalaumālié.

ʻAi ke hanga ʻe he kau ako ʻi he kulupu 2 ʻo vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi naʻe vahe angé. Hili hono aleaʻi ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau ʻilo ʻi he 1 Nīfai 8:21–33. ʻE ala kau ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau ʻiloʻí:

Kapau te tau pīkitai ki he folofola ʻa e ʻOtuá, te ne tokoniʻi kitautolu ke tau ikunaʻi ʻa e ʻahiʻahí mo e ngaahi ivi tākiekina fakamāmaní.

ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he pīkitai ki he folofola ʻa e ʻOtuá ke tau ofi ange ai ki he ʻEikí mo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí.

  • ʻI he 1 Nīfai 8:24 mo e 30, ko e hā e ngaahi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e feinga ʻa e kakaí ke nau pīkitai ki he vaʻa ukameá pea nau aʻu ai ki he fuʻu ʻakaú?

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e hā e ʻuhinga ʻo e “vivili maí”?

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e hā e ʻuhinga ʻo e piki pea piki maʻu maʻu ai pē ki he folofola ʻa e ʻOtuá? (ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻoku ʻi he 1 Nīfai 8:30 ʻa e foʻi lea ko e maʻu ko hono ʻuhingá ko e pipiki maʻu.)

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau ako ʻa e folofolá he ʻaho kotoa peé?

Hili hono aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení, ʻe ala fie maʻu ke ke fakamahinoʻi ʻoku ʻi ai e kakai ʻe niʻihi ʻi he meʻa-hā-maí, hangē ko Leimana mo Lēmiuelá, naʻe ʻikai ke nau kai ʻi he fuá (vakai, 1 Nīfai 8:22–23, 35–38). Naʻá ne fakafofongaʻi ʻe ia ʻa ʻenau fakafisi ke fakatomala mo maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe hē atu ha kakai ʻe niʻihi neongo ne nau ʻosi kai ʻa e fuá (vakai, 1 Nīfai 8:25, 28). ʻOku fakamanatu mai heni kiate kitautolu ko e hili e kamata ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí, ʻoku fie maʻu ke tau ngāue mālohi mo faivelenga, fakatomalaʻi ʻetau ngaahi angahalá mo fāifeinga ke tauhi ʻetau ngaahi fuakavá. Poupouʻi e kau akó ke muimui ki he sīpinga ʻa e kakai naʻa nau kai ʻi he fuá mo kei nofo maʻu ʻi he fuʻu ʻakaú (vakai, 1 Nīfai 8:33).

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻilo ʻa e founga kuo faitāpuekina ai ʻenau moʻuí ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí, fakaafeʻi kinautolu ke nau tali ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohi fakamatala fakakalasí pe tohinoa ako folofolá:

  • Ko e fē ha taimi kuo tataki ai koe ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá pe tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ʻa e ʻahiʻahí, loto-hīkisiá, pe anga fakamāmaní?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá maʻaú ʻi hoʻo lau mo fakafanongo ki Heʻene folofolá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí.

Poupouʻi e kau akó ke nau ngāue ʻi he meʻa kuo nau ako mo ongoʻi lolotonga ʻenau ako ʻa e 1 Nīfai 8 ʻaki haʻanau fokotuʻu ha taumuʻa moʻoni ke kamata ʻaki mo hokohoko atu hono fakatupulaki ha ʻulungaanga ʻo e ako folofola fakatāutaha fakaʻahó.

Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e konga ko ʻeni mei he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he taimi te ke akoʻi ai ʻa e konga ko ʻení (vakai ki he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná: Ngaahi Fakahinohino ki he Faiako Seminelí).

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

1 Nīfai 8

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo kau ki he meʻa-hā-mai ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí ʻo ne pehē: “ʻOku fehokotaki e ʻīmisi ʻo Kalaisí mo e fuʻu ʻakaú ʻo lava ke fakamavahevaheʻi. … I he kamataʻanga ʻo e Tohi ʻa Molomoná … ʻoku fakamatalaʻi ʻa Kalaisi ko e tupuʻanga ia ʻo e moʻui mo e fiefia taʻengatá, ko e fakamoʻoni moʻui ʻo e ʻofa fakalangí, mo e founga ʻe fakahoko ai ʻe he ʻOtuá ʻEne fuakava mo e fale ʻo ʻIsilelí mo e fāmili kotoa ʻo e tangatá, ko hono fakafoki kinautolu ki heʻenau ngaahi talaʻofa taʻengatá kotoa” (Christ and the New Covenant [1997], 160, 162).

1 Nīfai 8:4–35

ʻOku ʻomi ʻe he saati ko ʻení ha toe fakaikiiki kau ki he meʻa naʻe ako ʻe Nīfai mei he meʻa-hā-mai ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí:

Fakataipe mei he Mata-meʻa-hā-mai ʻa Līhaí (1 Nīfai 8)

Fakaʻuhinga ne ʻOange kia Nīfaí (1 Nīfai 11–12)

1 Nīfai 8:10–12—Ko e fuʻu ʻakau mo e fua hinehiná

1 Nīfai 11:21–25 (Ko e ʻofa ʻa e ʻOtuá; ko e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí)

1 Nīfai 8:13—Ko e vaitafe ʻulí

1 Nīfai 12:16 (Ko e ʻulí; ko e loloto ia ʻo helí)

1 Nīfai 8:19—Ko e vaʻa ukameá

1 Nīfai 11:25 (Ko e folofola ʻa e ʻOtuá)

1 Nīfai 8:23—Ko e ʻao fakapoʻulí

1 Nīfai 12:17 (Ko e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló)

1 Nīfai 8:26. Fuʻu fale lahi mo ʻataʻatā

1 Nīfai 11:35–36; 12:18 (Ko e loto-hīkisiá mo e ngaahi mahalo laulaunoa ʻa e māmaní)

1 Nīfai 8:21–23—Ko e kakai ʻoku nau kamata atu he hala ki he fuʻu ʻakaú ka ʻoku nau pulia he ʻaó

Naʻe mamata ʻa Nīfai ki he faʻahinga kakai ko ʻení ʻi heʻene mata-meʻa-hā-maí:

  • 1 Nīfai 11:28 (Haʻofanga kakai tokolahi naʻa nau fanongo kia Sīsū ka naʻa nau “kapusi ia ki tuʻa”)

  • 1 Nīfai 11:31–33 (Ko e kakai naʻa nau tutuki ʻa Sīsū neongo ko e hili ia ʻEne fakamoʻui ʻa e mahakí mo kapusi ki tuʻa ʻa e tēvoló)

  • 1 Nīfai 11:34–36 (Ko e haʻofanga kakai tokolahi naʻa nau fakataha ki ha fuʻu fale lahi mo ʻataʻatā ke tauʻi e kau ʻaposetolo ʻe toko hongofulu mā ua ʻa e Lamí)

  • 1 Nīfai 12:1–3, 13–15 (Ko e kau Nīfai mo e kau Leimana naʻa nau fakataha ke tau pea naʻe tāmateʻi kinautolu ʻi he taú)

  • 1 Nīfai 12:19–23 (Ko e kau Nīfai, naʻe fakaʻauha kinautolu ʻe he kau Leimaná, koeʻuhí ko ʻenau loto-hīkisiá mo e fakaʻauʻauhifo ʻi he taʻe tuí)

1 Nīfai 8:24–25, 28—Ko e kakai ʻoku nau aʻu ki he fuʻu ʻakaú (pea nau ʻahiʻahiʻi ʻa e fuá) ʻaki ʻenau pīkitai ki he vaʻa ukameá ka ʻoku nau hē atu he taimi ʻoku manukiʻi ai kinautolu ʻe he kakai ʻi he fuʻu fale lahi mo ʻataʻataá

1 Nīfai 8:26–27, 31–33—Ko e kakai ʻoku nau holi lahi ange ki he fuʻu fale lahi mo ʻataʻataá ʻi heʻenau holi ki he fuʻu ʻakaú mo hono fuá

1 Nīfai 8:30, 33—Ko e kakai ʻoku nau piki maʻu ki he vaʻa ukameá, kai he fuá, pea ʻikai ke nau hē atu

1 Nīfai 15:24, 36 (Ko kinautolu ʻoku nau piki maʻu ki he folofola ʻa e ʻOtuá, matuʻuaki e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e filí, pea maʻu ʻa e meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa ʻa e ʻOtuá)

1 Nīfai 8:19. Ngaahi tāpuaki ʻo e piki maʻu ki he folofola ʻa e ʻOtuá

Naʻe ako ʻaki ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he piki maʻu ki he folofola ʻa e ʻOtuá:

“Naʻe mamata ʻa [Līhai] kapau ʻe piki maʻu ʻa e kakaí ki he vaʻa ukamea ko iá, te nau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he vaitafe ʻulí, mamaʻo mei he ngaahi hala tapú, ʻikai toe ʻaʻeva he ngaahi hala ngali kehe ʻoku fakaiku ki he ʻauhá. … ʻE ʻikai ngata pē ʻi hono tataki kitautolu ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá ki he fuá ʻa ia ʻoku lelei hake ʻi he fua kehe kotoa pē, ka ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá pea fakafou ʻi ai ʻetau lava ʻo ʻilo ʻa e mālohi ke fakaʻehiʻehi mei he ʻahiʻahí, ʻa e mālohi ke taʻofi ʻa e ngāue ʻa Sētané mo ʻene kau talafekaú. … ʻOku maʻu ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e mālohi ke fakamālohia e Kāingalotú mo fakamahafu ʻaki kinautolu ʻa e Laumālié ke nau lava ʻo fakafepakiʻi e koví, piki maʻu ki he leleí, mo maʻu e fiefiá ʻi he moʻuí ni, ʻo hangē ko ia ʻoku ʻiloa he folofolá, lea ʻa e kau palōfita moʻuí, pea mo e maʻu fakahā fakatāutahá.” (“The Power of the Word,” Ensign, May 1986, 80.)

1 Nīfai 8:26–27. “Fuʻu fale lahi mo ʻataʻatā”

ʻOku tuʻu fehangahangai ʻa e fuʻu fale lahi mo ʻataʻataá ki he ʻakau ʻo e moʻuí, ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku fakafaikehekeheʻi ʻe ʻEletā Keleni L. Peisi ʻo e Kau Fitungofulú ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e ʻOtuá mo e ngaahi ʻulungaanga ʻo e kakai ʻi he fuʻu fale lahi mo ʻataʻataá:

“Kiate kimoutolu ʻoku mou ngaʻunu māmālie atu ke ofi ange mo toe ofi ange ki he fale lahi mo ʻataʻatā ko iá, tuku muʻa ke u fakamahinoʻi kakato atu ko e kakai ʻi he fale ko iá ʻoku ʻikai ʻaupito ha meʻa ke nau foaki tuku kehe pē ʻa e fakafiemālie vave mo taimi nounou ʻa ia ʻoku fehokotaki mahino ia mo e mamahi mo e faingataʻaʻia taimi lōloá. Ko e ngaahi fekau ʻoku mou tauhí naʻe ʻikai ke ʻoatu ia ʻe ha ʻOtua taʻe ʻofa ke taʻofi kimoutolu mei he fiefiá, ka ʻe ha Tamai ʻi Hēvani ʻofa ʻokú Ne fie maʻu ke mou fiefia lolotonga hoʻomou ʻi he māmani ko ʻení pea pehē ki he hili ʻa e moʻui ko ʻení” (“They’re Not Really Happy,” Ensign, Nov. 1987, 40).

Paaki