Laipelí
Ako ʻi ʻApí ʻIuniti 31


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

ʻEta 13Molonai 7:19 (ʻIuniti 31)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e fakamatala nounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e ʻEta 13Molonai 7:19 (ʻiuniti 31) ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. Ko e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻoku nofo taha ia ki ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (ʻEta 13–15)

Naʻe fakasītuʻaʻi ʻe he kau Sēletí ʻa e palōfita ko ʻEtá pea nau vilitaki ʻi he faiangahalá mo e taú kae ʻoua kuo nau fakaʻauha pē kinautolu. ʻOku ʻilo ʻe he kau akó mei he fakamatalá ni, kapau te tau fakasītuʻaʻi fakatokanga ʻa e ʻEikí ke fakatomalá, ʻe mavahe Hono Laumālié pea maʻu ʻe Sētane e mālohi ki hotau lotó. Ne lava foki e kau akó ʻo ʻilo ʻoku taki kitautolu ʻe he ʻitá mo e sāuní ke tau fai ha ngaahi fili te tau mamahi ai pea pehē ki he niʻihi kehé. ʻI he fakamatala ko ʻeni ki hono fakaʻauha e kau Sēletí, ʻoku ʻomi ai ʻe Molonai ha ʻamanaki lelei ki he kau lau [Tohi ʻa Molomoná] ʻi heʻene fakahaaʻi ʻe langa ha Selusalema foʻou pe Saione ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

ʻAho 2 (Molonai 1–5)

Lolotonga e hē holo ʻa Molonai ke maluʻi ʻene moʻuí, naʻá ne hiki mo ha toe ngaahi fakamatala ʻo kau ki he lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí. Naʻá ne hiki ʻa e fakamatala ko e foaki ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo e fakanofo ki he tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fakahoko ia ʻaki e hilifakinima ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu e mafaí. ʻOku hanga ʻe he tokanga makehe ko ia ʻa Molonai ki he sākalamēnití ʻo ʻoange ha faingamālie ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻoku hanga ai ʻe he fakaʻilonga ʻo e sākalamēnití ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau manatuʻi ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ne toe fakamanatu ange foki kiate kinautolu ko e taimi te nau tauhi faivelnga ai ʻenau ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo e sākalamēnití, te nau lava ʻo maʻu maʻu ai pē ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí.

ʻAho 3 (Molonai 6)

Ne fakamamafaʻi ʻe Molonai e mahuʻinga ʻo e papitaisó, feohi fakakāinga ʻi he Siasí, mo hono fakahoko ʻo e ngaahi houalotu ʻo e Siasí ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻoku tau fuakava ʻi he papitaisó ke ʻai kiate kitautolu e huafa ʻo Sīsū Kalaisí pea tauhi kiate Ia ʻo aʻu ki he ngataʻangá. Naʻá nau ako foki ʻo kau ki he fatongia ʻoku nau maʻu ke fafanga fakalaumālie e kāingalotu kehe ʻo e Siasí ʻaki e faʻa fakataha ke ʻaukai mo lotu pea ke maʻu e sākalamēnití ko e fakamanatu ʻo Sīsū Kalaisí. ʻIkai ngata ai, ne ako ʻe he kau akó ko e lahi ko ia ʻo ʻetau fakatomala mo feinga ke maʻu ha fakamolemole ʻi he loto fakamātoató, ʻe fakamolemoleʻi kitautolu.

ʻAho 4 (Molonai 7:1–19)

Ne hiki ʻe Molonai ha malanga ne fai ʻe heʻene tamaí, ʻa ia naʻá ne akoʻi kuo pau ke tau fai e ngāue leleí ʻi he loto fakamātoato kae lava ke tāpuekina kitautolu tuʻunga ʻi heʻetau ngaahi ngāue leleí. Ne toe akoʻi foki ʻe Molomona ʻi he malanga ko ʻení ʻa e founga ke tau fai ai e fakamaau māʻoniʻoní. Ne ʻilo ʻe he kau akó ka ʻi ai ha meʻa ʻoku mei he ʻOtuá, ʻokú ne fakaafeʻi kitautolu ke tau fai lelei pea ʻofa mo tauhi ki he ʻOtuá, pea ko e meʻa kotoa pē ʻokú ne ʻai ke tau fai kovi mo fakafepaki ki he ʻOtuá ʻoku haʻu ia mei he tēvoló. Ne kole ʻa Molomona ki hono kau fanongó ke nau fekumi faivelenga ʻi he Maama ʻa Kalaisí, ʻa ia te ne ʻoange ha mālohi ke nau ʻilo ʻa e leleí mei he koví.

Talateú

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ʻo e ʻaho ní ʻa e ngaahi ʻuhinga mo e fie maʻu ko ia ke tau takitaha ʻalu ki he ngaahi houalotu ʻa e Siasí. ʻOkú ne poupouʻi foki e kau akó ʻi heʻenau fakapapau ko ia ke ʻilo ʻa e leleí mei he koví pea ke fekumi faivelenga ʻi he Maama ʻa Kalaisí ke nau lava ʻo fai ha ngaahi fili ʻoku leleí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta 14–15

ʻOku lekooti ʻe Molonai e ikuʻanga ʻo e sivilaise ʻo e kau Sēletí

Tohi ʻa e 2,000,000 ʻi he palakipoé. Kole ange ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he kakai ʻe toko ua milioná ʻi he fakafehoanaki ia ki he tokolahi ʻo e kakai ʻoku nofo ʻi honau koló. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻEta 15:1–2 ʻi he lolotonga hono toe vakaiʻi ʻe he kalasí ʻa e meʻa ne hoko ki he kau Sēleti ʻe toko ua milioná.

ʻEke ange pe ʻoku ʻi ai ha taha ʻi he kalasí te ne lava ʻo fakamatalaʻi nounou ʻa e ngaahi meʻa ne hoko ʻo iku fakaʻauha ai e kau Sēletí ʻo hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he ʻEta 14–15. Kapau ʻe faingataʻa ke tali ʻeni ʻe he kau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau toe vakaiʻi e ngaahi veesi folofola ko ʻení: ʻEta 14:5–10, 24; 15:1–6, 19, 22.

ʻEke ange: Ko e hā ha ngaahi lēsoni ʻe lava ke tau ako mei hono fakaʻauha ʻo e kau Sēletí?

Naʻe fakamahinoʻi e ongo foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he ngaahi lēsoni ʻa e kau akó he lolotonga e uiké: (1) Kapau te tau fakasītuʻaʻi e ngaahi fakatokanga ʻa e ʻEikí ke fakatomalá, ʻe mavahe Hono Laumālié pea ʻe maʻu ʻe Sētane ha mālohi ki hotau lotó. (2) ʻOku taki ʻe he ʻitá mo e sāuní ʻa e kakaí ke nau fai ha ngaahi fili te nau uesia ai mo e niʻihi kehé.

ʻEke ange: Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi lēsoni ko ʻení ʻi he moʻui ʻa ha talavou pe finemui he ʻahó ni?

Molonai 1–3

ʻOku fakamoʻoni ʻa Molonai he ʻikai te ne fakaʻikaiʻi ʻa Kalaisi

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 1:1–4. Fai ange leva e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kalasí:

  • Ko e hā e ʻuhinga ne mei tamateʻi ai ʻe he kau Leimaná ʻa Molonaí?

  • Ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he meʻá ni ʻo kau ki he tui mo e loto toʻa ʻa Molonaí? ʻE lava fēfē ke tau fakatupulaki ha fakamoʻoni mālohi pehē kia Sīsū Kalaisi?

Molonai 4–6

ʻOku hiki ʻe Molonai ʻa e ongo lotu tāpuaki ʻo e sākalamēnití, ngaahi fie maʻu ki he papitaisó, pea mo e ngaahi ʻuhinga ʻoku fai ai e ngaahi houalotu ʻa e Siasí

Tohi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e hā ʻoku totonu ai ke u ʻalu ki he lotú he Sāpaté. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatotolo ʻi he Molonai 4–6 pea teuteu ha tali miniti ʻe taha pe ua ki he lea ko ʻení ʻaki haʻanau tohi ha fanga kiʻi fakamatala ʻi heʻenau tohinoa ki he ako folofolá. Poupouʻi kinautolu ke nau fakakau ʻi heʻenau talí ha meʻa ʻe ua pe lahi ange mei he ngaahi meʻá ni (mahalo naʻa fie maʻu ke ke tohi kinautolu ʻi he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa tufa):

  1. ʻOku hanga ʻe ha kupuʻi folofola mei he Molonai 4–6 ʻo fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku lotu fakataha ai ʻi he falelotú.

  2. Ko ha tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻokú ne fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku totonu ke tau ō ai ki he ngaahi houalotu ʻa e Siasí.

  3. Ko haʻo aʻusia fakafoʻituitui ʻokú ne fakahaaʻi e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau ō ki he ngaahi houalotu ʻa e Siasí.

  4. Ko ha fakamoʻoni fakatāutaha ki hono mahuʻinga ʻo e ʻalu ki he ngaahi houalotu ʻa e Siasí.

Ko feʻunga pē e taimi ke teuteu ai ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakaafeʻi hanau niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí.

Ka hili hono vahevahe ʻe he kau akó e meʻa ne nau ʻiló, tānaki atu hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ne nau ʻiló pea mo e mahuʻinga ʻo e faʻa fakataha maʻu pē ʻi he ngaahi houalotu ʻa e Siasí.

Molonai 7:1–19

ʻOku akoʻi ʻe Molomona e founga ke ʻilo ai ʻa e leleí mei he koví

Kimuʻa pea fai e kalasí, fakafonu ha ipu ʻaki ha vai pea fakafonu ha ipu ʻe taha ʻaki ha vai mo e vinika hinehine (pe māsima). ʻOku totonu ke na ʻasi tatau pē. Talaange ki he kalasí ʻoku ʻi ai ha ongo ipu vai ʻe ua pea ʻokú na ʻasi tatau pē, ka ʻoku mahi (pe konokona) ʻa e taha. Kole ki ha taha ke ne fakapapauʻi pe ko e fē e ipu ʻoku ʻi ai e vai ʻoku saí pea ko e fē ʻa e ipu ʻoku ʻi ai e vai mahí (pe konokoná) (te nau ala fakahoko ʻeni ʻaki haʻanau ʻahiʻahiʻi pe fakananamu).

ʻEke ange: ʻE lava fēfē ke tau tala ʻoku kovi ha meʻa ʻo ʻikai ʻahiʻahiʻi ia?

Fakamatala ange ne fakakau ʻe Molonai ʻi heʻene lekōtí ha malanga ʻa ʻene tamai ko Molomoná, ʻa ia ne ʻomi ai ha fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau leʻolahi ʻa e Molonai 7:11–13, 15–16. Kole ange ki he kalasí ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku ʻasi makehe kiate kinautolu, ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e fougna te tau lava ʻo ʻilo ai ʻa e leleí mei he koví.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 7:19, kole ange ki he kalasí ke nau kumi e meʻa ne pehē ʻe Molomona ʻoku totonu ke tau fai kae lava ke tau ʻiloʻi ʻa e leleí mei he koví.

ʻEke ange: Ko e hā e faleʻi ne fai mai ʻe Molomona ke tau fai kae lava ke tau ʻilo ʻa e leleí mei he koví?

ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau fekumi faivelenga ʻi he Maama ʻa Kalaisí, ʻe lava ke tau ʻilo ʻa e leleí mei he koví.

ʻEke ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kau akó:

  • Mei he meʻa naʻa mou ako he uike ní, ko e hā e mahino ʻoku mou maʻu ki he Maama ʻa Kalaisí?

  • Ko e fē ha taimi ne tokoni atu ai e Maama ʻa Kalaisí ke ke ʻilo ʻa e leleí mei he koví?

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau hiki ai ha lisi ʻo ʻenau ngaahi polokalama televīsone, hiva, kulupu hiva, uepisaiti ʻInitaneti, apps, vaʻinga vitiō, pe ngaahi meʻa fakatāutaha ʻoku nau saiʻia taha aí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e Molonai 7:16–19 ke ʻilo pe ko e ngaahi meʻa ʻi heʻenau lisí ʻoku tokoni ke nau ofi pe mamaʻo ange mei he ʻOtuá.

Fakamaantu ange ki he kau akó ʻa e fakaafe naʻa nau maʻu ʻi heʻenau ako he uike ní ke toʻo mei heʻenau moʻuí ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku ʻikai leleí pea “puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí” (Molonai 7:19). Mahalo naʻa fie maʻu á ke ke vahevahe ha meʻa ne hoko kiate koe ʻi haʻo muimui ʻi he Maama ʻa Kalaisí pea lava ke ke ʻilo ʻa e leleí mei he koví.

ʻIuniti Hokó (Molonai 7:20–10:34)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako e ʻiuniti hokó: Ko e hā ʻa e manavaʻofa? ʻE lava ke maʻu fēfē ʻe ha taha ʻa e ʻofa faka-Kalaisí? Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke papitaiso ʻa e fānau īkí pe valevalé? Ne anga fēfē e kei faivelenga ʻa Molomona mo Molonai neongo hono ʻākilotoa kinaua ʻe he faiangahalá? Ko e hā ʻa e ngaahi lea fakaʻosi ʻa Molonaí? Ko e hā ʻoku nau mahuʻinga aí?

Paaki