Laipelí
Lēsoni 148: ʻEta 7–11


Lēsoni 148

ʻEta 7–11

Talateú

Naʻe mamahi e tokoua ʻo Sēletí ʻi he kole ʻe hono kakaí ke tuku ke taki kinautolu ʻe ha tuʻí. Naʻá ne pehē, “Ko e moʻoni ʻe fakatupu ʻe he meʻá ni ʻa e pōpula” (ʻEta 6:23). Naʻe fakahoko ʻene kikité hili ha toʻutangata ʻe ua mei ai. Lolotonga ʻa e pule ʻa e ngaahi tuʻí, naʻe fou ʻa e kau Sēletíʻi he ngaahi siakale ʻo e fakafanongo ki he kau palōfitá pea moʻui ʻi he angatonu pea toki fakasītuʻaʻi ʻa e kau palōfitá pea moʻui ʻi he faiangahala.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta 7

ʻOku pule ʻa ʻOlaihā mo Kipi ʻi he māʻoniʻoni; ko Kolihoa ʻokú ne angatuʻu peá ne puke ʻa e puleʻangá, pea ʻoku toe puke ia ʻe hono tokoua ko Sulé; pea ko e kau palōfita ʻoku nau fakahalaiaʻi ʻa e faiangahala ʻa e kakaí.

Tā ha fakatātā ʻo ha pilīsone ʻi he palakipoé.

ʻĪmisi
pilisone

Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi pe ʻe fēfē nai e ongo ʻa e kakaí lolotonga ʻenau nofo pōpulá. Fakatokangaʻi ange ko e ʻulungaanga ʻo e angahalá te ne taki ʻa e kakaí ki he pōpula fakalaumālie mo e fakatuʻasino.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku taki ai ʻe he tōʻonga angahalá ki he pōpulá?

ʻE lava ʻa e kau akó ke fokotuʻu mai ha ngaahi fakakaukau hangē ko ʻení: ʻE lava ʻe he fili ko ia ke maumauʻi ʻa e Lea ʻo e Potó pe sio ponokālafí ki he fakapōpula ʻo e maʻunimaá. Ko e ngaahi faʻahinga angahala kotoa pē ʻokú ne fakasiʻisiʻi ʻa e mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau moʻuí. Fakamatalaʻi ange ʻe tokoni e lēsoni ko ʻení ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e founga te nau hao ai mei he nofo pōpulá.

Fakamatalaʻi ko e taimi naʻe ʻiloʻi ai ʻe he tokoua ʻo Sēletí ʻoku fie maʻu ʻe he kakaí ha tuʻi, naʻá ne fakatokanga kiate kinautolu ko ʻenau filí te ne taki kinautolu ki he nofo pōpula, (vakai, ʻEta 6:22–23). Ka neongo eni, naʻe fili pē ʻa e kau Sēletí ke ʻi ai ha tuʻi. Ko honau ʻuluaki tuʻí ko ʻOlaihā, ko e taha ʻo e ngaahi foha ʻo Sēletí. Ko e tuʻi hono uá ko e foha ʻo ʻOlaihā ko Kipi.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 7:1–2 ke ako pe naʻe fakakakato ʻa e kikite ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻi he ngaahi ʻaho ʻo ʻOliahaá. Kole ke nau lipooti e meʻa ne nau akó.

  • Ko e hā haʻo lau ki ha taha naʻe moʻui ʻi he ngaahi ʻaho ʻo e tuʻi ko ʻOlaihā pea ʻikai ke tui ʻe hoko ʻa e ngaahi kikite ʻa e tokoua ʻo Sēletí?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa ʻEta 7:3–7 ʻo kumi ki he founga naʻe kamata ke hoko ai ʻa e ngaahi kikite ʻa e tokoua ʻo Sēletí. Kole ke nau lipooti ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló. Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ne nofo pōpula e Tuʻi ko Kipí mo hono kakaí —“Naʻe ʻafio ʻa Kipi ʻi he pōpula, mo hono kakaí” (ʻEta 7:7).

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kuó ke mamata ki ai ʻo aʻu ki he taimí ni ʻi he ʻEta 7? (ʻI he vahevahe ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo nau akó, fakapapauʻi ʻoku mahino ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke iku ki he nofo pōpulá ʻa hono fakaʻikaiʻi ʻa e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa e ʻEta 7:8–13 ke ako fekauʻaki mo Sule, ʻa ia naʻe fāʻeleʻi kia Kipi lolotonga ʻene nofo pōpulá. Kimuʻa pea nau laú, fekau ke nau fakakaukau ko ha kau faiongoongo kinautolu kuo vahe ke nau fakamatala fekauʻaki mo e fakamatala ʻi he ʻEta 7:8–13. Pea kole ki ha tokotaha ako ke lipooti ki ha taha he kalasí ʻa e meʻa te ne fakamamafaʻi mei he fakamatalá.

Fakamatala fakanounouʻi e ʻEta 7:14–22 ʻaki hono fakamatalaʻi ko e hili ʻa e tuʻi ʻa Sulé pea fakatomala ʻa Kolihoa mei he ngaahi meʻa kuó ne faí, naʻe hanga ʻe he foha ʻo Kolihoa ko Noa ʻo taki ha angatuʻu kia Sule mo Kolihoa. Naʻe taki pōpula ʻa Sule. Ne tāmateʻi ʻe he ngaahi fohaʻo Sulé ʻa Noa pea fakatauʻatāinaʻi ʻa Sule, pea naʻe foki ʻa Sule ki hono puleʻangá ko e tuʻi. Ka neongo ia, naʻe hanga ʻe he foha ʻo Noá ko Kohoá ʻo kei puke ʻa e puleʻanga naʻe tuʻi ai ʻa Noa. Naʻe mavaeua ʻa e puleʻangá koeʻuhí ko e ua ʻa e tuʻí pea ua mo e kakaí kae ʻoua kuo fai ʻa e tau pea tamateʻi ai ʻe Sule ʻa Kohoa. Naʻe hanga ʻe Nimilote ko e foha ʻo Kohoá ʻo foaki ʻa e konga ʻo e puleʻanga ʻo Kohoá kia Sule.

Fakamatalaʻi ne hili hono toe maʻu ʻe Sule ʻa e puleʻangá, naʻe haʻu ʻa e kau palōfitá ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí. Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 7:23–25, feinga ke ʻilo ʻa e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe he kau palōfitá pea mo e anga hono tali ia ʻe he kakaí. Hili ‘a e lipooti ʻa e kau akó fekauʻaki mo e meʻa kuo nau ʻiló, fehuʻi ange:

  • Naʻe anga fēfē hono tali ʻe he kakaí ʻa e kau palōfitá? Ko e hā ʻa e tali ʻa Sule ki aí?

  • Naʻe faitāpuekina fēfē e kakai ʻo Sulé ʻi heʻene maluʻi e kau palōfitá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻEta 7:26–27. Kole ki he kalasí ke nau muimui ai, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe talangofua ai ʻa e kakaí ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá. ʻI he lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ʻiló, fakapapauʻi ʻoku nau feinga ke ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau muimui ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá pea manatuʻi ʻa e ʻEikí, te tau kamata leva ke tuʻumālie.

  • Kuo tāpuekina fēfē koe koeʻuhí ko hoʻo talangofua ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha founge ʻe taha te nau lava ai ʻo fakafanongo lelei ange pea talangofua ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.

ʻEta 8:1–9:13

ʻOku hoko ʻa Sēleti pea toki hoko ʻa ʻEikisi ko e tuʻi ki he kau Sēletí ʻo fou ʻi he kautaha fufuú

Fakamatala fakanounouʻi ʻa e ʻEta 8:1–14 ʻaki hono fakamatalaʻi ne hili e pekia ‘a Sulé, naʻe hoko ‘a ‘Omea ko e tuʻi. Naʻe angatuʻu ʻa e foha ‘o ʻOmea ko Sēletí ki heʻene tamaí peá ne loto ke hoko ko e tuʻí. Naʻá ne lava ‘o maʻu fakataimi ha vaeua ʻe taha ‘o e puleʻangá ka naʻe ikunaʻi ia kimui ange pea fakamālohiʻi ke fakafoki ʻa e vaeua ʻe taha ko ia ʻo e puleʻangá. Naʻe faʻufaʻu ʻe he ʻofefine ʻo Sēletí ha founga ke hoko ai ʻa Sēleti ko e tuʻi. Naʻá ne fakamanatuʻi ki heʻene tamaí ‘a e ngaahi kautaha fufū naʻe ʻiloa ʻi he kuonga kimuʻá. Naʻá ne pehē te ne meʻe ʻi he ʻao ʻo e tangata ko hono hingoa ko ʻEikisi,ʻa ia ʻokú ne ʻiloʻi te ne fie maʻu ke ne maʻu ia ko hono uaifi. ʻI he taimi ʻe kole ai ʻe ʻEikisi ke hoko ko hono uaifí, ʻe talaange leva ʻe Sēleti kia ʻEikisi kuo pau ke ne tāmateʻi ʻa ʻOmea ko e tuʻí. Naʻe fakahoko ʻe Sēleti mo hono ʻofefiné ʻa e palani ko ʻení. Naʻe kole ʻe ʻEikisi ke maʻu ʻa e ʻofefine ʻo Sēletí ko hono uaifi, pea ne toki hū ki ha kautaha fufū mo hono kaungāmeʻá ke tāmateʻi ʻa ʻOmea ko e tuʻí.

Fakatokangaʻi ange koeʻuhí ko e palani ko ʻení, naʻe kamata ai ʻa e kautaha fufuú ʻi he kau Sēletí pea naʻe hoko ia ko honau fakaʻauha. Fakamatala ko e kautaha fufuú “ko ha falukunga kakai ʻoku haʻi kinautolu ʻe ha ngaahi fuakava ke fakahoko ha ngaahi taumuʻa kovi ʻa e kulupú” (Fakahinohino ki he Folofolá, “Ngaahi Kautaha Fufuú scriptures.lds.org). Ko e kau kaihaʻa Katianitoní ko e sīpinga ia ʻo e kautaha fufuú ʻi he Tohi ʻa Molomoná naʻa nau ngāue ʻaki ʻa e kautaha fufuú ke fakahoko ʻaki ʻenau ngaahi taumuʻa koví.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 8:15–19, kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe ʻEikisi ke fokotuʻu ha kautaha fufuú. Kole ki he kau akó ke kumi ki he meʻa ʻoku akoʻi mei he ngaahi foʻi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e kautaha fufuú.

  • Ko e hā ha ngaahi taumuʻa ʻa kinautolu ʻoku nau kau atu ki he ngaahi kautaha fufuú? (Ke maʻu ʻa e mālohi ke fakahoko ha ngaahi ngāue kovi.)

  • Ko e mālohi ʻo hai ʻoku ʻi mui ʻi he kautaha fufuú? (Ko e tēvolo.)

  • Ko e fē ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ʻEta 8:18 ʻoku ʻasi ai ʻa e ongo ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e kautaha fufuú? (“ʻOku fakalielia mo kovi taha ʻi he ngaahi kautaha kotoa pē.” )

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ʻEta 8:20–22, 25. Kole ki he kalasí ke muimui ai, ʻo kumi ki he ngaahi meʻa kehe te nau lava ʻo ako fekauʻaki mo e kautaha fufuú. Kole ke nau tokanga makehe ki he nunuʻa ʻoku ʻomai ʻe he kautaha fufuú ki he sosaietí. (Fakatokangaʻi ʻa e kupuʻi lea “ʻokú ne fokotuʻu ia” ʻi he kamataʻanga ʻo e ʻEta 8:25 ʻoku ʻuhinga ia ki hono langa hake ʻa e kautaha fufuú.)

  • Mei he meʻa kuó ke laú, ʻoku uesia fēfē ʻe he ngaahi kautaha fufuú ʻa e ngaahi sosaietí? (ʻI he fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻenau fakakaukaú, fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku hono hono poupouʻi ʻo e kautaha fufuú ko ha meʻa ʻe iku fakaʻauha ai e sosaietí.)

Fakaafeʻi ʻa e kalasí ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 8:23–24, 26, kumi pe ko e hā naʻe fie maʻu ʻe Molonai ke tau fai ko e ola ʻo ʻene ngaahi fakatokanga fekauʻaki mo e kautaha fufuú.

  • Ko e hā e meʻa naʻe tala mai ʻe Molonai ke tau faí? (Ke tau ʻiloʻi ʻa e kautaha fufuú pea kumi ke fakapapauʻi ʻoku fakangata kinautolu mei hotau sosaietí.)

  • Hangē ko hono hiki ʻi he ʻEta 8:26, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa Molonai meiate kitautolu ʻi he kuonga fakaʻosí?

Fakamatala fakanounouʻi ʻa e ʻEta 9:1–13 ʻaki hano fakamatalaʻi ko hono ola ʻo e kautaha fufuú, naʻe lava ʻe ʻEikisi mo hono kaungāmeʻá ʻo ikunaʻi ʻa e puleʻanga ʻo ʻOmeá. Ka neongo ia, naʻe fakatokanga ʻa e ʻOtuá kia ʻOmea ke ne hola mo hono fāmilí, ʻo nau hao ai. Naʻe hoko leva ʻa e foha angakovi ʻo ʻOmea ko Noá ko e tuʻi peá ne ʻoange hono ʻofefiné kia ʻEikisi ko hono uaifi. Ne hoko atu pē e palani ʻa ʻEikisi mo hono kaungāmeʻá ke fai koví, ʻo tamateʻi ʻa Sēleti pea aʻu ki he foha ʻo ʻEikisí. Naʻe hoko ʻeni ke tupu ai ha tau ʻi he vahaʻa ʻo ʻEikisi mo hono ngaahi fohá ʻo hoko ia ke ne fakaʻauha ʻa e meimei kotoa ʻa e kau Sēletí pea toe fakafoki ʻa ʻOmea ki he taloní. Fakamamafaʻi ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi meʻá ni ʻoku iku ʻa e kautaha fufuú ki hono fakaʻauha ʻo e sosaietí.

ʻEta 9:14–11:23

ʻOku fetongi ʻe he tuʻi ʻe taha ʻa e taha, ko e niʻihi ʻoku pule ʻi he māʻoniʻoni pea niʻihi ʻoku pule ʻi he faiangahala

eFakamatalaʻi ko e vahe 9–11ʻo e tohi ʻa ʻEtá ʻoku lekooti ai ko e ngaahi tuʻi ʻe 24 naʻa nau pule ki he kau Sēletí hili ʻa Sēleti, ko e niʻihi ʻi he māʻoniʻoni pea niʻihi ʻi he faiangahala. Fakamanatu ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, ʻa ia naʻe aleaʻi kimuʻá: ʻE lava ke iku hono fakasītuʻaʻi ʻo e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá ki he nofo pōpulá. Kole ki he vaeua ʻe taha ʻo e kalasí ke ako ʻa e ʻEta 9:26–35 (lolotonga ʻa e pule ʻa Heti), pea kole ki he vaeua ʻe tahá ke nau ako ʻa e ʻEta11:1–8 (lolotonga ʻa e pule ʻa Komu mo Sipiloni). Kole ki he ongo kulupú ke kumi ki he fakamoʻoni ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lipooti nounou ʻa e meʻa kuo nau ʻiló.

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo hono mahuʻinga ʻo e muimui ki he ngaahi faleʻi ʻa e kau palōfitá. Te ke lava pē ke vahevahe ha meʻa kuó ke aʻusia naʻá ne akoʻi koe ki he mahuʻinga ʻo e muimui ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻEta 7:23–27; 9:28–31. ʻOku toutou fakafisingaʻi e kau palōfitá mo ʻenau ngaahi pōpoakí

Ko e hā ʻoku fakamafola ai ʻe he kau palōfitá ha pōpoaki ʻoku ʻikai ke manakoa ʻe he kakai tokolahi ʻo māmaní? Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Kuo pau ke faʻa fai ʻe he kau palōfitá ha fakatokanga ki hono nunuʻa ʻo e maumauʻi e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai te nau malanga ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mālie ki he māmaní. … Ko e hā ʻoku fakamafola ai ʻe he kau palōfitá ʻa e ngaahi fekau ʻoku ʻikai manakoa pea ui ki he sosaietí ke fakatomala mei hono fakasītuʻaʻi, liliu, pea aʻu ki hono tukunoaʻi ʻo e ngaahi fekaú? ʻOku mahinongofua pē hono ʻuhingá. ʻI hono maʻu ʻa e fakahaá, ʻoku ʻikai ʻi ai ha fili e kau palōfitá ka ko hono fakahā mo fakapapauʻi ʻa ia kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá ke tala ki māmaní.” (“If Thou Wilt Enter into Life, Keep the Commandments,” Ensign, May 1996, 37).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā L. ʻAlatini Poota ʻo e Kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú:

Ko e niʻihi ʻoku nau lāunga ʻo pehē ko e taimi ʻoku lea ai ʻa e kau palōfitá ʻi he mahino mo e pau ʻoku nau toʻo ʻetau tauʻatāiná. ʻOku tau kei tauʻatāina pē ke fili. Ka kuo pau ke tau tali ʻa e nunuʻa ʻo e ngaahi fili ko iá. ʻOku ʻikai toʻo ʻe he kau palōfitá ʻetau tauʻatāiná. ʻOku nau fakatokanga mai pē kiate kitautolu ʻa e nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi filí. Ko ha meʻa fakavalevale ia ke tau tukuakiʻi ʻa e kau palōfitá ki heʻenau fakatokangá.” (“Our Destiny,” Ensign, Nov. 1999, 66).

Paaki