Laipelí
Lēsoni 70: ʻAlamā 3–4


Lēsoni 70

ʻAlamā 3–4

Talateú

Hili ʻenau kau mo ha kau tau Leimana, naʻe fakafaikehekeheʻi ʻe he kau ʻAmelikaí kinautolu mei he kau Nīfaí ʻaki ʻenau ʻai e fakaʻilonga kulokula ʻi honau laʻé. Naʻe tauʻi ʻe he kau ʻAmelikaí mo e kau Leimaná ʻa e kau Nīfaí, pea naʻe mate ʻi he taú ʻa e “lau afe mo e lau mano” (vakai, ʻAlamā 3:26). Hili e tau ko ʻení, naʻe fakavaivaiʻi ʻe he kau Nīfaí kinautolu pea “naʻe fakaake ai ʻa kinautolu ke manatu ki honau fatongiá” (ʻAlamā 4:3). Naʻe papitaiso ha toko 3,500 nai pea nau kau ki he Siasí. Neongo ia, ʻi he taʻu hono hokó, ne kamata ke hīkisia e kāingalotu tokolahi ʻo e Siasí pea kamata ke nau fakatangaʻi e niʻihi kehé. Naʻe hohaʻa ʻa ʻAlamā ki he faiangahala ko ʻení peá ne fakafisi mei hono fatongia ko e fakamaau lahí pea hokohoko atu ʻene ngāue ko e taulaʻeiki māʻolunga ʻi he Siasí. Naʻá ne palani ʻi he hoko ʻa e meʻá ni ke ne fononga takai ʻi he vahefonuá, ʻo fai ha fakamoʻoni ʻoku haohaoá mo ui e kakaí ke fakatomala.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 3:1–19

ʻOku feʻauhi ʻa e kau Nīfaí mo e kau ʻAmelikaí mo e kau Leimaná

Vahevahe ʻa e kalasí ki he ngaahi kulupu iiki. ʻOange ki he kulupu takitaha ha laʻipepa ʻoku tohi ai ʻa e ngaahi leá ni: vala, sīpinga ʻo e ʻulú, haú mo e siuelí, tātataú. Kole ki he ngaahi kulupú ke aleaʻi ʻa e ngaahi pōpoaki ʻe ala ʻoatu ʻe he kakaí ʻaki e ngaahi fakafotunga ko ʻení, ʻo tatau ai pē pe ko ʻenau taumuʻá ia pe ʻikai.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe mavahe ʻa e kau ʻAmelikaí mei he kau Nīfaí ʻo kau ki ha kau tau Leimana (vakai, ʻAlamā 2). Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 3:4 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga ne liliu ai ʻe he kau ʻAmelikaí honau fōtungá.

  • Ko hai ne fie maʻu ʻe he kau ʻAmelikaí ke nau “ʻilonga [makehe mei aí]”?

  • ʻOku fakafaikehekeheʻi fēfē ʻe ha kakai ʻe niʻihi he ʻahó ni kinautolu mei he kau māʻoniʻoní ʻaki honau fōtunga ki tuʻá? (ʻI he tali ʻa e kau akó, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku ʻi ai e kakai ʻe niʻihi ʻoku nau fakataumuʻa e liliu honau fōtungá ke fakamavaheʻi kinautolu mei he kau māʻoniʻoní pe ke fakafepaki ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e Siasí. ʻOku muimui ha niʻihi kehe ki he ngaahi ākenga fakamāmaní ʻo ʻikai ke nau fakatokangaʻi ʻoku nau hanga ʻo tuku atu ha ngaahi pōpoaki kau kiate kinautolu.)

Fakamatalaʻi ange ko e taimi naʻe fakaʻilongaʻi ai ʻe he kau ʻAmelikaí honau laʻé ke fakafaikehekeheʻi kinautolu mei he kau Nīfaí, ne nau fakahā kuo nau ʻomi kiate kinautolu ʻa e malaʻia ʻo e kau Leimaná. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 3:14–19. Tokoniʻi e kalasí ke nau ʻanalaiso ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻaki hano fai e konga pe ko e kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e kupuʻi lea ʻi he ʻAlamā 3:18 ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi ngāue mo e ngaahi tōʻonga ʻa e kau ʻAmelikaí ki he ʻOtuá? (“Angatuʻu fakahāhā ki he ʻOtuá.”)

  • Naʻe anga fēfē hono ʻomi ʻe he kau ʻAmelikaí ʻa e fakamalaʻiá “kiate kinautolú”? (ʻAlamā 3:19).

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻoku tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (ʻE kau he ngaahi talí ʻa kinautolu ʻoku hā mai ʻenau angatuʻu fakahāhā ki he ʻOtuá ʻoku nau ʻomi ha ngaahi nunuʻa kovi kiate kinautolu pea ko ia kapau ʻoku tau mavahe mei he ʻOtuá, ko hono ʻuhingá pē he kuo tau fakamavaheʻi kitautolu meiate Ia.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakaʻilongaʻi makehe kinautolu ʻi he ngaahi founga māʻoniʻoní, fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau lava ʻo fakahaaʻi ʻi hotau valá mo e fōtungá ko e kau ākonga kitautolu ʻa Sīsū Kalaisi? (Kapau ʻoku faingataʻaʻia e kau akó ʻi hono tali e fehuʻi ko ʻení, ʻai ke nau lau ʻa e fakamatala ʻi he “Valá mo e Fōtungá” ʻi he Ki Hono Fakamālohia e Toʻu Tupú [2011], peesi 6–8. Fakamamafaʻi ange ʻoku totonu ke tākiekina ʻe heʻetau fakamoʻoni loto ki he ongoongoleleí hotau valá mo e fōtungá.)

Poupouʻi e kau akó ke nau fakahaaʻi ʻoku nau muimui ki he ʻEikí ʻi heʻenau fai ʻenau ngaahi fili fakaʻahó, kau ai e ngaahi fili ki honau valá mo e fōtungá. Fakamamafaʻi ange ʻoku tau lava ʻo fakafaikehekeheʻi kitautolu ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi ʻi hotau valá mo e fōtungá.

ʻAlamā 3:20–27

Naʻe tamateʻi ha lau afe ʻi he tau ʻa e kau Nīfaí mo e kau Leimaná mo e kau ʻAmelikaí

Fakanounouʻi ʻa e ʻAlamā 3:20–25 ʻaki hono fakamatala naʻe teke ʻe he kau Nīfaí ʻa e kau Leimaná ki mui, ka naʻe kafo ha lauiafe he ongo tafaʻakí fakatouʻosi. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 3:26–27. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki ha lēsoni naʻe fie maʻu ʻe Molomona ke mahino kiate kitautolu.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ha fakapale ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku talangofua ki he ʻEikí?

  • Ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻe haʻu kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau muimui ki he ʻEikí?

ʻI he fakamatala fakanounoú, te ke fie maʻu ke hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku tau maʻu e fiefiá pe ko e mamahí ʻo makatuʻunga pe ko hai ʻoku tau fili ke talangofua ki aí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he fili ke muimui ʻi he ʻEikí.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu mei he ʻEikí ʻi hoʻo fili ke muimui ʻiate Iá?

ʻAlamā 4:1–14

Hili ha vahaʻataimi ʻo e tupulaki ʻi he Siasí, ʻoku kamata ke hīkisia mo fefakakikihiʻaki ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí

Tohiʻi ʻa e loto fakatōkilaló mo e hīkisiá ʻi he palakipoé.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e loto fakatōkilaló? (ʻOku ʻuhinga e loto fakatōkilaló ko e akoʻi ngofua pea ke fakatokangaʻi ʻi he loto houngaʻia ʻetau fakafalala ki he ʻEikí—ke mahino ʻoku tau fie maʻu maʻu pē ʻEne poupoú.)

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 4:1–5. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha fakamoʻoni naʻe kamata ke loto fakatōkilalo e kau Nīfaí. ʻI hono fakamatalaʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo nau ʻiló, ʻe ala tokoni ke fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke tau kātakiʻi ha meʻa fakamamahi kae toki maʻu ha loto fakatōkilaló—ʻoku lava ke tau fili ke tau loto fakatōkilalo.

Fakamahinoʻi ange ko e fakamatala ʻa Nīfai ʻi he ʻAlamā 4:6 ʻoku kehekehe ʻaupito ia mei he fakamatalaʻ i he ʻAlamā 4:3–5. Tuhu ki he foʻi lea ko e hīkisia ʻi he palakipoé.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e hīkisiá? (Ko e hīkisiá ko e fehangahangai ia ʻo e loto fakatōkilaló. Koe kakai ʻoku hīkisiá ʻoku nau fokotuʻu kinautolu ke nau tuʻu fehangahangai mo e taha kotoa pē pea ki he ʻOtuá. ʻOku nau ʻai ke nau māʻolunga ʻiate kinautolu ʻoku nau feohí mo muimui heʻenau ngaahi holí kae ʻikai ko e finangalo ʻo e ʻOtuá.)

Fakaafeʻi e vaeua ʻo e kalasí ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 4:6–8 pea lau fakalongolongo ʻe he vaeua ʻe taha ʻo e kalasí ʻa e ʻAlamā 4:9–12. Kole ki he ongo kulupú fakatouʻosi ke ʻai ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tōʻonga hīkisia ʻa e kau Nīfaí pea mo e founga naʻe uesia ai e niʻihi kehé ʻi he ngaahi tōʻonga ko iá. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, ʻai e ongo kulupú fakatouʻosi ke nau talamai e meʻa kuo nau ʻiló.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he founga ʻoku takiekina ai ʻe he hīkisiá ʻa e founga ʻoku tau feohi ai mo e niʻihi kehé?

  • Ko e hā e fakatokanga ʻokú ke sio ki ai ʻi he ʻAlamā 4:10? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó kapau ʻoku tau fokotuʻu ha sīpinga taʻe māʻoniʻoni, ʻe hanga ʻe heʻetau ngaahi tōʻongá ʻo fakafeʻatungiaʻi e niʻihi kehé mei hono tali ʻo e ongoongoleleí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 4:13–14. Kole ki he kau akó ke nau kumi e ngaahi sīpinga ʻo e founga ne loto fakatōkilalo ai e niʻihi ʻo e kau Nīfaí neongo ne hīkisia ha niʻihi.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki hono takiekina ʻe he loto fakatōkilaló ʻa e founga ʻoku tau feohi ai mo e niʻihi kehé?

Fakamamafaʻi ange ko ʻetau fili ke loto fakatōkilalo pe hīkisiá ʻokú ne uesia kitautolu mo e niʻihi kehé. Ka faingamālie e taimí, fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá kau ki he ngaahi aʻusia kuo nau maʻu ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e moʻoni ʻo e fakamatala ko ʻení.

ʻAlamā 4:15–20

ʻOku fakafisi ʻa ʻAlamā mei he fakamaau lahí koeʻuhí ke tuku taha hono taimí ki hono ui e kakaí ke fakatomalá

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ko ʻAlamā kinautolu. Ko e fakamaau lahí kinautolu, pea ʻoku tokolahi e kakai kuo nau hoko ʻo hīkisia pea ʻoku nau fakatangaʻi ʻa kinautolu ʻoku kei loto fakatōkilaló.

  • Ko e hā e meʻa te ke ala fai ke tokoniʻi e kakaí ke liliú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 4:15–19. Kole ki he kalasí ke nau kumi ki he meʻa naʻe fili ʻe ʻAlamā ke ne faí.

  • Ko e hā e meʻa naʻe fili ʻe ʻAlamā ke ne faí? (Naʻá ne fili ke ne tukuange hono tuʻunga ko e fakamaau lahí koeʻuhí ke ne tuku taha hono taimí ki hono akoʻi e kakaí.)

  • Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ʻe he kupuʻi lea ko e “fakafepakiʻi [ʻa kinautolu ] ʻaki ʻa e fakamoʻoni ʻoku haohaoá” (ʻAlamā 4:19) kau ki he founga naʻe fai ʻaki ʻe ʻAlamā ʻene akoʻí?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke fanongo kuo fai ʻe he kakaí ha “fakamoʻoni ʻoku haohaoá”? Kuo takiekina fēfē koe ʻe he ngaahi aʻusia ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he sīpinga ʻa ʻAlamā ʻi he ʻAlamā 4:19?

Mahalo ʻe kau ʻeni ʻi he ngaahi tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ko ʻení:

ʻE fie maʻu ha feilaulau ki hono fakahoko hotau ngaahi fatongia fakalaumālié.

ʻOku tokoniʻi e niʻihi kehé ʻe hono fai ha fakamoʻoni ʻoku haohaoá ke nau ofi ange ai ki he ʻOtuá.

Poupouʻi e kau akó ke nau kumi ki he fakamoʻoni haohaoa ʻa ʻAlamaá ʻi heʻenau lau ʻa e ʻAlamā 5–16 ʻi heʻenau ako fakatāutahá pea ʻi heʻenau aleaʻi e ngaahi vahe ko ʻení ʻi he ngaahi lēsoni ka hokó. Poupouʻi foki kinautolu ke nau tokanga ki he ola ʻo e fakamoʻoni ʻa ʻAlamaá ʻi he kakaí.

Toe Fakamanatu e Fakataukei Folofolá

Fakafeʻiloaki e kau akó ki ha ngaahi potufolofola fakataukei, pe toe vakaiʻi ha ngaahi potufolofola ʻe niʻihi ʻoku nau ʻosi ʻilo. Teuteuʻi ha ngaahi fehuʻi te ne tokoniʻi kinautolu ke nau ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he potufolofolá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau tohi ha taumuʻa ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ki he ako folofolá kau ki he meʻa te nau fai ke toe lelei ange ai ʻenau moʻui ʻaki e taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOange ha taimi pau ke fakakakato ʻenau ngaahi taumuʻá, pea kole ange ke nau teuteu ke lipooti ki ha mēmipa ʻo e kalasí pe ko e kalasí kotoa ʻi he taimi kuo nau fakakakato ai iá.

Fakatokangaʻi ange: Kapau he ʻikai maʻu ha taimi ke fakaʻaongaʻi ai e ʻekitivitií ni ko e konga ʻo e lēsoni ko ʻení, fakaʻaongaʻi ia ʻi ha ʻaho kehe. Ki ha toe ngaahi ʻekitivitī vakaiʻi kehe, vakai ki he hokohoko fakamotuʻalea ʻi he ngataʻanga ʻo e tohi lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 3:4. Ngaahi tā tataú mo e hoka fakaavaava e sinó

Naʻe fakaʻilongaʻi ʻe he kau ʻAmelikaí kinautolu koeʻuhí ke nau “ʻilonga mei he kau Nīfaí” ( ʻAlamā 3:4). ʻI hotau ʻahó ni, kuo valokiʻi ʻe he kau palōfitá ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí ke tauhi honau sinó ke toputapu ʻaki hono tuku taʻe tātatau pe fakaavaava honau sinó. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī

“ʻOku ʻikai mahino kiate au ʻa e ʻuhinga ʻoku loto ai ha talavou —pe finemui—ke fakamamahiʻi hono sinó ʻi haʻane fakakoviʻi ʻa e kilí ʻaki ʻa e ngaahi fakatātā lanu kehekehe ʻo e kakai, fanga manu, mo e ngaahi fakaʻilonga kehekehe. Ko e tā-tataú ko ha meʻa ia ʻe nofo maʻu, tukukehe kapau ʻe ngāue ʻaki ha founga ʻe taha ʻoku mamahi ʻaupitó pea toe fakamole lahi ki hono toʻo iá. ʻE ngaahi tamai, mou fakatokanga ki homou ngaahi fohá ke ʻoua te nau tā-tatau honau sinó. Mahalo naʻa nau fakafepakiʻi hoʻomou lea angé he taimí ni, ka ʻe aʻu ki ha taimi te nau fakamālō atu ai kiate kimoutolu. Ko e tā-tataú ko hano tohitohiʻi ia ʻo e temipale ʻo e sinó. ʻOku pehē foki mo hono fakaava ʻo e sinó ke liunga lahi ʻa e ngaahi hau ʻi he telingá, mo e ihú, pea aʻu ki he ʻeleló.

“ʻOku nau pehē nai ko e meʻa fakaʻofoʻofa ia? … Kuo ʻosi fakahā ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ke taʻofi ʻa e tā-tataú, kaeʻumaʻā foki ʻa e fakaava [ʻo] e sinó ki ha ngaahi meʻa kehe mei he ngaahi founga fakafaitoʻó.’ Neongo ia, ʻoku ʻikai te mau lau ʻo kau ki hono fakaava ʻo e telingá ʻe he kakai fefiné ki ha foʻi hau pē ʻe tahá’[—hoa pē ʻe taha]” (“Great Shall Be the Peace of Thy Children,” Ensign, Nov. 2000, 52).

ʻAlamā 3:5. Ko e muimui he ngaahi ākengá

Naʻe liliu ʻe he kau ʻAmelikaí honau fōtungá ke nau hā tatau ange mo e kau Leimaná. ʻOku ongoʻi mafasia ha Kāingalotu tokolahi he ʻahó ni ke muimui ki he taʻau ʻo e ngaahi ākenga ʻo e kuongá koeʻuhí ke nau hā tatau ange mo e kakai ʻoku manakoa ʻi he māmaní. Ka ʻoku tataki ʻe he ngaahi ākenga ʻe niʻihi e kakaí ke nau “talangataʻa ki he palōfitá pea, nau muimui ki he ngaahi ākenga ʻo e māmaní” (“Questions and Answers,” New Era, Mar. 2006, 14; vakai foki, Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [2011], 6–8).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻa e kau talavou ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fakavaivaiʻi ʻe he ngaahi ākenga foʻou ʻe niʻihi ʻenau malava ke mateakiʻi e moʻoní:

“ ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi kautaha ia ʻoku nau poupouʻi ʻa e ngaahi fakakengi ko ʻení mo ʻenau toʻonga faihiá ʻaki ʻa e mūsiká, ʻa e faʻahinga vala ʻoku nau tuí, ʻa ʻenau tōʻonga leá, tōʻonga moʻuí, pea mo e ngaahi ʻulungāngá. Kuo nofo hamou niʻihi ʻo vakai atu ki homou ngaahi mahení ʻoku nau ʻahiʻahiʻi ʻa e ākenga foʻou ʻoku hake maí ʻo nau lau tokua ʻoku ‘hā matamatalelei’ mo ‘tōtōatu,’ pea iku ai pē ʻo nau kau ki he ngaahi tōʻonga moʻui ko ʻení. …

“… ʻOku ʻikai ke u tui au te mou lava ʻo mateakiʻi ʻa e moʻoní mo e totonú lolotonga ko iá ʻoku mou tui ha faʻahinga meʻa ʻoku taʻefeʻunga mo ha tokotaha ʻokú ne maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻa e ʻOtuá” (“Standing for Truth and Right,” Ensign, Nov. 1997, 38–39).

ʻAlamā 3:6–17. Ko e fakaʻilongá mo e fakamalaʻiá

ʻI he ako ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 3, mahalo te nau fehuʻi ʻo kau ki he fakaʻilonga mo e fakamalaʻia naʻe ʻai ki he kau Leimaná. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi ai e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e fakaʻilongá mo e fakamalaʻiá. Ko e fakaʻilonga naʻe ʻai ki he kau Leimaná ko e kili lanu fakapoʻupoʻulí (vakai, ʻAlamā 3:6). Ko e taumuʻa ʻo e fakaʻilonga ko ʻení ke fakafaikehekeheʻi mo ʻi ʻa e kau Leimaná mei he kau Nīfaí (vakai, ʻAlamā 3:8). Ko e fakamalaʻiá, ʻa ia naʻe mamafa angé, ko e tuʻunga ʻo e “motuhi atu ʻa [kinautolu] mei he ʻao ʻo e ʻEikí” (2 Nīfai 5:20). Naʻe ʻomi ʻe he kau Leimaná mo e kau ʻAmelikaí ʻa e fakamalaʻiá kiate kinautolu koeʻuhí ko ʻenau angatuʻu ki he ʻOtuá (vakai, 2 Nīfai 5:20; ʻAlamā 3:18–19). Neongo naʻe fakaʻaongaʻi e kili lanu fakapoʻuppoʻulí ʻi he meʻá ni ko ha fakaʻilonga ʻo e fakamalaʻia naʻe ʻai ki he kau Leimaná, ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi ʻa Molomoná “ʻoku ʻikai taʻofi [ʻe he ʻEikí] ha tokotaha ʻoku haʻu kiate ia, pe ko ha ʻuliʻuli pe hinehina, pe ko ha pōpula pe tauʻatāina, pe ko ha tangata pe fefine; … pea ʻoku tatau ʻa e kakai fulipē ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” (2 Nīfai 26:33). ʻOku maʻá e tokotaha kotoa pē ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku mahino hono valokiʻi ʻe he Siasí ʻa e lau lanú, kau ai ha faʻahinga pē ʻo e lau lanú naʻe fakahoko ʻe ha tokotaha ʻi he kuohilí fakatouʻosi ʻi loto mo tuʻa ʻi he Siasí. Naʻe tohi ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻo pehē:

“ʻOku ʻikai ha tangata te ne lea ʻo tukuhifo ha matakali ʻe taha, ʻe lava ke ui ko ha ākonga moʻoni ʻa Kalaisi. Pe ko haʻane fakakaukau ʻokú ne faaitaha mo e ngaahi akonaki ʻa e Siasí. …

“Tau fakatokangaʻi ange muʻa ko e foha pe ʻofefine kitautolu ʻo ʻetau Tamai Hēvaní pea ʻokú Ne ʻofa ʻi Heʻene fānaú kotoa” (“The Need for Greater Kindness,” Ensign pe Liahona, May 2006, 58). Ki ha toe tokoni ʻi he kaveinga ko ʻení, vakai ki he lēsoni 27.

ʻAlamā 4:9–12. “Ko ha fuʻu maka-tūkiaʻanga”

ʻI he hikisia ha niʻihi ʻo e kāingalotu Nīfai ʻo e Siasí, naʻe hoko ʻenau ngaahi sīpinga koví ko ha maka tūkiaʻanga kiate kinautolu ne teʻeki kau ki he Siasí (vakai, ʻAlamā 4:9–12; vakai foki, ʻAlamā 39:11). Naʻe fakafekauʻaki ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻa e talanoa ko ʻení, ʻa ia ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ngaahi sīpinga koví mo e ngaahi sīpinga leleí:

“Naʻe ʻikai mēmipa ia he Siasí. Naʻe fai mālohi ia mo ʻene mātuʻá ʻi ha siasi kehe.

“Naʻá ne manatu ki heʻene kei tupu haké, ʻo ne pehē naʻe faʻa tukuhifo ia ʻe hono kaungā tangata Siasí, [ʻo] nau ngaohi ia ke ne ongoʻi taʻeoliʻia mo nau manukiʻi ia.

“Naʻá ne fehiʻa ʻaupito ai ki he Siasí ni mo hono kakaí. Naʻe ʻikai ha meʻi lelei naʻá ne sio ki ai ʻiate kinautolu.

“Naʻe mole e ngāue ʻene tamaí pea pau ai ke nau hiki. ʻI he feituʻu foʻou ne nau hiki ki ai ʻi hono taʻu 17, naʻe lava ke ne hū ai ki he kolisí. Pea ko e fuofua taimi ia [ʻi heʻene moʻuí] naʻá ne ongoʻi ai e māfana ʻo e feohi fakakaungāmeʻá, pea kole ange ai ʻe ha tokotaha ko Lisiate ke ne kau ki ha kalapu naʻe palesiteni ai. [ʻOkú] ne tohi ʻo pehē: ‘Ko e fuofua taimi ia heʻeku moʻuí ke u ongoʻi ʻoku fie feohi ha taha mo au. Naʻe ʻikai ke u ʻilo pe te u tali fēfē ia, kae meʻa mālie ne u kau ki ai. … Ko ha ongo ia ne u manako ai, ʻa e ongoʻi ne ʻi ai haku [kaungāmeʻá]. Ne u lotua he kotoa ʻeku moʻuí ke maʻu ia. Pea kuo tali mai ʻe he ʻOtuá e lotu ko iá hili ʻeni ha taʻu ʻe 17 ʻeku tatalí.’

“ ʻI hono taʻu 19 naʻá ne tēniti fakataha ai mo Lisiate lolotonga haʻana ngāue he tutuku e akó. Naʻá ne fakatokangaʻi naʻe lau ʻe Lisiate ha tohi he pō kotoa pē. Naʻá ne ʻeke pe ko e hā e tohi ʻokú ne laú. Naʻá ne talaange ko ʻene lau e Tohi ʻa Molomoná. ʻOkú ne hoko atu ʻo pehē: ‘Ne u afeʻi leva ʻema talanoá peá u ʻalu ʻo mohe. He ko e tohi ia naʻá ne maumauʻi ʻeku fiefiá heʻeku kei siʻí. Ne u feinga ke fakangaloʻi ka ne ʻosi ha uike mo e ʻikai pē ke u mamohe. Ko e hā ʻokú ne lau ai ia he pō kotoa peé? Ne ʻikai ke u faʻa matuʻuaki hono taʻe maʻu ha tali ki he fehuʻí. Ko ia ʻi ha pō ʻe taha ne u fehuʻi ange pe ko e hā ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e tohí. Ko e hā e meʻa ʻoku ʻasi aí? … Naʻá ne kamata lau mei he meʻa naʻá ne ngata aí. Naʻá ne lau ʻo fekauʻaki mo Sīsū pea mo ʻEne hā ki he ongo ʻAmeliká. Ne u fuʻu ʻohovale. Naʻe ʻikai ke u fakakaukau au ʻoku tui e kau Māmongá kia Sīsū.’ …

“Kimui ange ai ne folau e talavoú ni mo hono kaungāmeʻá. Naʻe ʻoange kiate ia ʻe Lisiate ha Tohi ʻa Molomona mo kole ange ke ne lau leʻolahi ia. Naʻá ne fai ia, pea fokifā pē kuó ne ongoʻi hono ueʻi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

“Ne ʻalu pē taimí mo e tupulaki ʻene tuí. Naʻá ne loto ke papitaiso. …

“Ko e ngataʻanga ia ʻo e talanoá, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa lalahi he talanoa ko iá. Ko e tahá ko e ʻulungaanga māʻulalo ne fai ange kiate ia ʻe hono kaungāako Māmongá.

“[Hokó] ko e ʻulungaanga ne fai kiate ia ʻe hono [kaungāmeʻa] foʻou ko Lisiaté. Naʻe fehangahangai ia mo e meʻa ne ʻuluaki hoko kiate iá. Naʻe iku ai ki heʻene ului mo papitaiso, neongo naʻe fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa” (“The Need for Greater Kindness,” Ensign pe Liahona, May 2006, 59–60).

ʻAlamā 4:19. “Fakamoʻoni haohaoá”

ʻI he taimi naʻe mamata ai ʻa ʻAlamā naʻe fie maʻu ke toe fakafoki mai ʻa e kakaí ʻaki “hono fakafepakiʻi ʻa kinautolu ʻaki ʻa e fakamoʻoni ʻoku haohaoá” ( ʻAlamā 4:19), naʻá ne ui ʻa e kakaí ke fakatomala. Neongo ia, ʻi heʻetau ngaahi houalotu ʻaukai mo fakamoʻoní, ʻoku totonu ko hano fakahaaʻi mahinongofua ʻo ʻetau tuí, kae ʻikai ko e akonaki. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo:

“ʻOua te ke tala ki he niʻihi kehé ʻa e founga ke moʻui aí. Talaange pē ʻa e anga hoʻo ongo ʻi lotó. Ko e fakamoʻoní ia. Ko e momeniti pē hoʻo kamata ke malanga ki he niʻihi kehé, ʻe ngata hoʻo fakamoʻoní” (The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball [1982], 138).

Paaki