Laipelí
aLēsoni Ako ʻi ʻApi ʻIuniti 30


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

ʻEta 4–12 (ʻIuniti 30)

Nāunau kuo Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e ngaahi fakanounou ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e ʻEta 4–12 (ʻiuniti 30) ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke akoʻi ko e konga hoʻo lēsoní. Ko e lēsoni ʻoku ke akoʻi ʻoku fakatefito ʻi he ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni siʻisiʻi pē. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu ʻa hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (ʻEta 4–5)

Naʻe fakamaʻu ʻe Molonai ʻa e tohi ʻa e tokoua ʻo Sēletí pea akoʻi fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga kuo pau ke tau maʻu ki muʻa pea tau maʻu ʻa e lekootí. Mei he ngaahi akonaki ko ʻení, naʻe ako ʻa e kau akó ko e taimi te tau ngāueʻi ha tui lahi ʻi he folofola ʻa e ʻEikí, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ha fakahā lahi ange.

ʻAho 2 (ʻEta 6)

Mei he sīpinga ʻa e kau Sēletí ʻi hono ngāueʻi ʻa e tui ki he ʻEikí lolotonga ʻenau kolosi “ʻi he ngaahi vai” (ʻEta 6:3) ʻi honau ngaahi vaka lafalafá, naʻe ako ʻa e kau akó ko e taimi pē te tau falala ai ki he ʻEikí pea fai hono finangaló te ne tataki hotau ʻetau moʻuí. Naʻe hanga ʻe he ngaahi matangí ʻo teke ʻa e ngaahi vaka lafalafá ki he fonua ʻo e talaʻofá, pea ako ʻe he kau akó kapau te tau falala ki he ʻEikí, ʻe hoko ʻa e ngaahi fakatangá mo e faingataʻá ko e tokoni kiaté kiate kitautolu ke fakalakalaka pea maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ne talaʻofá.

Aho 3 (ʻEta 7–11)

‘I he taimi naʻe taʻetokanga ai ‘a e kau Sēletí ki he ngaahi fakatokanga ʻa e tokoua ʻo Sēletí pea fili ke ʻai honau tuʻi, naʻe ʻilo ʻe he kau akó ko e fakafisi mei he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá ʻoku iku ki he taki pōpula. Ko Sule ko e tuʻi naʻe pule ʻi he māʻoniʻoni. ʻI he taimi naʻe kamata ke fakatomala pea fanongo ai ki he kau palōfitá, naʻe kamata ke nau tuʻumālie. Naʻe ako ʻa e kau akó ko e taimi pē ʻoku tau fakatomala ai mei heʻetau ngaahi angahalá, kuo kamata ke tau tuʻumālie. Naʻe faifai pē pea tō ʻa e kau Sēletí ki he fai angahalá pea fakaʻaliʻali ʻa e moʻoni ko hono poupouʻi ʻa e kautaha fufuú ʻoku taki kinautolu ki he fakaʻauha ʻa e ngaahi sosaietí.

ʻAho 4 (ʻEta 12)

Mei he palōfita ko ʻEtá, naʻe ako ʻa e kau akó ko e taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e ʻamanaki leleí mo e tui ʻia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau maʻu ʻa e mālohi ke tuʻu maʻu pea fonu ʻi he ngahi ngāue lelei. Naʻe tohi ʻe Molonai ʻo pehē kapau te tau fie maʻu ha fakamoʻoni, pea ʻoku tonu ke tau tui kia Sīsū Kalaisí. Mei he tali ʻa e ʻEikí kia Molonaí mo ʻene hohaʻa fekauʻaki mo ia mo e niʻihi kehe naʻa nau tohi ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e vaivai ʻi heʻenau tohí, naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu pea fakaʻaongaʻi ʻa e tui ki he ʻEikí, pehē te ne Ne liliu hotau vaivaí ko e mālohi.

Talateú

ʻOku fakatefito ʻa e lēsoni ko ʻení ʻia ʻEta 12:23–41. Naʻe akoʻi ʻe Molonai ʻa e ʻuhinga ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e ngaahi vaivaí pea ko e hā ʻoku fie maʻu ke nau fai ke ikunaʻi kinautolú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta 4–11; 12:6

ʻOku tuʻumālie ʻa e kau Sēletí pea tāpuekina ʻi he taimi ʻoku nau angatonu aí.

Vahe ʻa e kau ako ʻe toko tolu ke fakamanatu pea fakamatala fakanounou ʻa e ngaahi vahe ko ʻení ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e fakamatala fakanounou ʻo e gnaahi vahé: ʻEta 4–5; ʻEta 6; mo ʻEta 7–11. Kole ha tokotaha ako ke ne fakamanatu ʻa ʻEta 12:6. Kole ke nau vahevahe mo e kalasí ha foʻi tefitoʻi moʻoni ʻe taha pe ua kuo nau ako.

ʻEta 12:23–41

ʻOku fakahā ʻe Molonai ʻene hohaʻa fekauʻaki mo e founga ʻe tali ai ʻe he kau Senitailé ʻa e Tohi ʻa Molomoná.

Tohi ‘a e foʻi lea mālohi ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e palakipoé pea vaivai ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke fakalaulauloto pe ko e hā ʻoku nau pehē ko honau mālohingá pea ko e hā ʻoku nau pehē ko e niʻihi honau ngaahi vaivaí pē tōnounoú. Fakamatala ko e ʻEta 12, naʻe akoʻi ʻe Molonai ʻa e founga ʻe hoko ai ʻa e vaivaí ʻo mālohí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ʻEta 12:23–25 pea kole ki he kalasí ke fakaʻilongaʻi ʻa e vaivai naʻe ongoʻi ʻe Molonai ʻoku maʻu ʻe ia mo e kau tohi kehe ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Fai ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha vaivai naʻe lau ki ai ʻa Molonai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

  • Ko e hā ʻa e naʻe hohaʻa ʻa Molonai ʻe hoko koeʻuhí ko e vaivai ʻo kinautolu naʻa nau tohi ʻa e Tohi ʻa Molomoná?

Hili ʻa e tali ʻa e kau akó, fekau ke nau lau fakalongolongo ʻa e tali ʻa e ʻEikí ki he hohaʻa ʻa Molonaí ʻi he ʻEta 12:26–27 ki he ʻuhinga ʻoku ʻomai ai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e ngaahi vaivaí. Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke lau ʻa e vēsí, fakamanatu kiate kinautolu ko e ʻEta 12:27 ko e taha ia ʻo e ngaahi veesi fakataukei folofolá.

Ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e foʻi lea vaivai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, kole ki ha tokotaha ako ke lau ʻa e lea naʻe fai ʻe Elder Neal A. Maxwell ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Ua Uá:

“ʻI he taimi ʻoku tau lau ai ʻi he folofolá ʻo kau ki he “vaivai” ʻo e tangatá, ʻoku kau ʻi he fakamatala ko ʻení ʻa e tupuʻanga ʻetau maʻu ʻa e vaivaí ʻi he tuʻunga fakaetangatá ʻa ia ʻoku hoko ai ʻa e kakanó ʻo [toutou ] uesia ʻa e laumālié. …Ko e ngaahi vaivai ʻení ʻoku kau ai ʻa e hotau ngaahi vaivai fakafoʻituitui, ʻa ia ʻoku fie maʻu ke tau ikunaʻi” (Lord, Increase Our Faith [1994], 84).

Mahalo fie maʻu ke ke fakamatala ko e tuʻunga fakalūkufua ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá naʻe lea ki ai ʻa ʻEletā Mekisuelé, ʻoku ʻuhinga ia ki he vaivai ʻoku maʻu ʻe he tangatámo e fefiné ʻi he Hinga ʻa ʻAtamá. Koeʻuhí ko e Hingā, ʻoku faʻa ʻahiʻahiʻi ai kitautolu pea tānaki atu mo e ngaahi mele fakaetangatá pea mo ʻetau ngaahi tōnounou fakatāutahá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ʻEta 12:27. (Kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu pea tui ki he ʻEikí, te tau ahgna leva ʻo ngaohi ʻa e ngaahi vaivaí ko e mālohi kiate kitautolu.)

Ke fakalotolahiʻi hono fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻia ʻEta 12:27, hiki ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he palakipoé:

1. ʻOku ou ʻiloʻi ʻa hoku vaivaí 2. Fakavaivaiʻi au  3. Tui kia Kalaisi

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke tohi ʻa e ngaahi kupuʻi leá ni ʻi ʻolunga ʻi ha laʻipepa. Kole ange ki he kau akó ke nau fakalaulauloto pea tohi ʻi lalo ʻi he ngaahi taumuʻá ʻa e taimí ni mo e ʻamui ange, (1) ha vaivai ʻoku nau ongoʻi ʻoku nau maʻú, (2) ʻe fēfē haʻanau fakavaivaiʻi kinautolu fekauʻaki mo e vaivai ko iá, pea (3) ʻe fēfē haʻanau tui kia Kalaisí ka nau lava ʻo maʻu ʻEne tokoní, pe ʻaloʻofá, ke ikunaʻi ʻa e vaivai kuo nau hikí.

ʻI heʻenau ʻosí, fakalotolahiʻi ʻa e kau akó ke tuku ʻa e pepá ʻi heʻenau tohinoa fakafoʻituituí pē ʻi ha feituʻu te nau lava ʻo toutou sio ki ai pea ke fakamanatu ʻa e ngāue ʻoku nau loto ke faí. Fakamoʻoni ki he kau akó kapau te nau lotofakatōkilalo ʻo feinga ke ikunaʻi honau ngaahi vaivaí, ʻe tokoni ʻa e ʻEikí ʻo “liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivai vaivaí ko e mālohi kiate kinautolu” (ʻEta 12:27).

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa ʻEta 12:26, 28 ke kumi pē naʻe fēfē ʻa e tali ʻa e ʻEikí kia Molonai fekauʻaki mo ʻene tokanga ki hono vaivai ʻi he tohí. Te ke fie maʻu ke ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻí ni:

  • ʻI he ʻEta 12:26, naʻe lau ʻa Molonai ki he angamaluú, ʻa ia ko e anga vaivai, loto fakatōkilalo, pea tukulolo ki he fekau fakalangí. Ko e hā haʻo ʻokú ke fakakaukau ai ʻoku fie maʻu ai ʻa e angamaluú ke ʻoua te ne fakatokangaʻi ʻa e ngaahi vaivai ʻo e niʻihi kehē.?

  • ʻOku anga fēfē ha lava ʻe he ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí (Ko ʻEne tokoni pē ivi tokoni fakalangi) ʻo tokoniʻi kitautolu ke ʻoua te tau ngāue hala ʻaki ʻa e ngaahi vaivai ʻo e niʻihi kehē?

Fakamamafaʻi ko e taimi ʻoku tau fakatupu ai ʻa e tui , ʻamanaki mo e manavaʻofa manavaʻofá, ko e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí te Ne tokoniʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi vaivai ʻo e niʻihi kehé. Fakanounou ʻEta12:29–32 ʻi hono fakamatalaʻi ko Molonai naʻá ne maʻu ʻa hono mahuʻinga ʻo e ngāueʻi ʻo e tui pea mo e ngaahi fakamoʻoni mo e mana ʻoku haʻu mo iá. Kole ki he kau akó ke lau ʻa ʻEta12:33–35 pea kumi ke ʻilo ko e haha naʻe tohi ʻe Molonai fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e manavaʻofá.

Fehuʻi ange: Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e manavaʻofá ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi vaivai ʻo e niʻihi kehé?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe mo ha tokotaha ako pe ko e hā te na fai ke fekumi ki he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻo lahi ange ʻi heʻena moʻuí. Ka lahi ʻa e taimí, mahalo naʻá ke fie fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe mo e kalasi ʻa e founga kuo hanga ai ʻe he feinga ko ia ke ofi ange kia Sīsū Kalaisí ʻo tākiekina ʻenau moʻuí.

ʻIuniti Hokó (ʻEta 13Molonai 7)

ʻI he teuteu ko ia ʻa e kau akó ke ako ʻa e ʻiuniti hokó, fakalotolahiʻi kinautolu ke fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: ʻE fēfē kapau ʻe mate kotoa ho kaungāmeʻá mo e fāmilí pea ko koe pē ʻoku kei moʻui naʻe tauhi fauvelenga ki he ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí? Ne aʻusia ʻe ʻEta mo Molonai fakatouʻosi ʻa e faʻahinga ongoʻi tuenoa ko ʻení. ʻE fēfē haʻo lava ke kātakiʻi ha faʻahinga ʻahiʻahi pea maʻu ʻa e moʻui taʻengatá? Molonai 7 ʻoku fakamatalaʻi ko e tuí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá ʻoku fie maʻu ke tau maʻu ka tau maʻu ʻa e ngaahi meʻaʻofa ko ʻení.

Paaki