Laipelí
Lēsoni 127:3 Nīfai 18


Lēsoni 127

3 Nīfai 18

Talateú

ʻI he fakaʻosi ʻe Sīsū Kalaisi e ʻaho ʻuluaki ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau ki he kau Nīfaí, naʻá Ne tāpuakiʻi mo tufotufa ʻa e sākalamēnití. Naʻá Ne fekauʻi ke nau maʻu ʻa e sākalamēnití, lotu maʻu pē ki he Tamaí, pea fakafeohi ki he kakaí kotoa. Naʻe talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga kiate kinautolu ʻe talangofuá. Naʻá Ne foaki leva ki he kau ākonga Nīfai ʻe toko hongofulu mā uá e ngaahi fakahinohino kau ki heʻenau ngāue ʻi he Siasí. Kimuʻa pea hāʻele ki langí, naʻá Ne ʻoange kiate kinautolu e mālohi ke foaki e meʻaʻofa ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

3 Nīfai 18:1–14

Naʻe tāpuakiʻi mo tufotufa ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e sākalamēnití ki he kau Nīfaí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sēleti N. Lanitī ʻo e Kau Fitungofulú. (Talaange ki he fānau akó ko hono puʻaki ʻo e hingoa Czenkusch ko e “ZEN-kush.”) Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakakaukauloto ki he tuʻunga ne mei ʻi ai kapau ko e tokotaha kaka moʻunga ia ne talanoa ki ai ʻa ʻEletā Lanitī.

“ʻI he kuohilí naʻe ʻi ai ha fakamatala mālie kau ki he kaka moʻungá ʻi ha nusipepa fakafaitoʻo. …

“Ko e fakamatalá ʻoku fekauʻaki ia mo ha tangata ko hono hingoá ko Senikesi ʻa ia ʻokú ne fakalele ha ʻapiako ako kaka. … Naʻe fakamatala ʻa Senikesi ki he tokotaha fai ʻinitaviú e founga malu ʻo e kaka moʻungá. Ko e founga ʻeni ʻoku maluʻi ai ʻe he kau kaká kinautolu mei haʻanau tō. ʻOku ʻalu ha tokotaha kaka ki ha tuʻunga malu ʻo fakamaʻu e maeá ki he tokotaha kaka ʻe tahá, meimei ke haʻi pē ki hono sinó. ‘ʻOkú ke ʻi ha tuʻunga malu,’ ʻo ʻuhinga, ‘Te u fakahaofi koe. Ka hoko ha meʻa, te u puke koe.’ Ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e kaka moʻungá. Fakatokangaʻi ange ʻa e hoko atu e fakamatalá: ‘Kuo ʻomi ʻe he tuʻunga malú (belaying) ʻa e taimi lelei mo kovi taha ʻi he kaka moʻunga ʻa Senikesí. Ne tuʻo taha ha tō ʻa Senikesi mei ha lilifa, ʻo homo ha ngaahi fakamaʻu ʻe tolu pea toe fusi mo e tokotaha ne hoko ko e tuʻunga malú mei he ngutungutu ʻo e lilifá. Naʻe fakahaofi ia ʻe he tokotaha maluʻí [Toni] ʻi ha mita ʻe 10 mei he kelekelé ʻi he mafao atu hono ongo nima mālohí ʻo taʻofi ia mei haʻane tō. ʻOku pehē ʻe Senikesi, “Ne fakahaofi au ʻe Toni.” “Ko e hā te ke fai ki ha tokotaha pehē? ʻOange ha meʻaʻofa Kilisimasi ko ha maea kaka ʻosi ngāue ʻaki? ʻIkai, ʻokú ke manatuʻi ia. ʻOkú ke manatuʻi maʻu pē ia”’ [Eric G. Anderson, “The Vertical Wilderness,” Private Practice, November 1979, 21; tānaki atu hono fakamamafaʻí]” (“The Grace and Mercy of Jesus Christ,” ʻi he Jesus Christ: Son of God, Savior, ed. Paul H. Peterson, Gary L. Hatch, and Laura D. Card [2002], 48).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne fakakaukau ai e tokotaha kaka moʻungá ʻoku ʻikai feʻunga e meʻaʻofa fakamāmaní ke foaki ko hano fakahoungaʻi e tokotaha naʻá ne fakahaofi iá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 3 Nīfai 18:1–7, pea fekumi ki he meʻa ne kole ʻe he Fakamoʻuí ki he kau Nīfaí ke nau fai ke manatuʻi ai Iá. (Mahalo te ke fokotuʻu ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea fakamanatu mo e manatu ʻi he 3 Nīfai 18:7.) Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa ne nau ʻiló, ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe hono maʻu e sākalamēnití ke tau manatuʻi e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí maʻatautolú?

  • Fakatatau ki he 3 Nīfai 18:7, ko e hā e meʻa ne fie maʻu ke manatuʻi ʻe he kau Nīfaí ʻi heʻenau toʻo ʻa e maá?

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau toe sio ki he 3 Nīfai 11:14–15. Pea ʻeke e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ne mahuʻinga ai ki he kau Nīfaí ʻa hono manatua e sino ʻo e Fakamoʻuí?

  • Neongo kuo teʻeki ke ke mamata ki he ngaahi kafo ʻi he sino ʻo e Fakamoʻuí hangē ko e kau Nīfaí, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke toʻo ʻa e mā sākalamēnití “ko e fakamanatu ki he sino” ʻo e Fakamoʻuí? (T&F 20:77).

  • Ko e hā te ke lava ʻo fakahoko ke manatu maʻu ai pē ki he Fakamoʻuí?

Tohiʻi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau toʻo ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakamoʻoni ki he Tamaí …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 3 Nīfai 18:8–11, pea fekumi ki he ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé. Kole ki ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe e meʻa ne nau ʻiló. (Mahalo ʻe fakakakato ʻe he kau akó e fakamatalá ʻi he founga ko ʻení: ʻI heʻetau toʻo ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakamoʻoni ki he Tamaí te tau manatu maʻu ai pē kiate Ia. Mahalo ʻe ala fai mai mo e tali ko ʻení: ʻI heʻetau toʻo ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakamoʻoni ki he Tamaí ʻoku tau loto fiemālie ke fai e meʻa kotoa naʻe fekauʻi mai ʻe he Fakamoʻuí.)

Fakaʻaongaʻi ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke fakaloloto ʻenau mahino mo e houngaʻia ki he fatongia ʻo e sākalamēnití ʻi hono tokoniʻi kitautolu ke tau manatua ʻa e Fakamoʻuí:

  • Ko e hā ha ngaahi tafaʻaki ʻi he moʻui mo e ngāue ʻa e Fakamoʻuí te tau manatua lolotonga e ouau ʻo e sākalamēnití? (Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi talí ʻa ʻEne pekiá mo e feilaulau fakaleleí, Hono fāʻeleʻi masivá, ʻEne ngaahi maná mo e akonakí, ʻEne ʻofa ki he niʻihi kehé, pea mo ʻEne talangofua ki he Tamai Hēvaní.)

  • Neongo ʻoku taimi nounou ʻa hono maʻu ʻo e sākalamēnití, ʻoku taʻengata ʻa e ʻaonga ʻo e teuteu mo e kau atu ki he ouau ko ʻení. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke manatu maʻu ai pē ki he Fakamoʻuí hili ʻetau maʻu e sākalamēnití mo e lolotonga ʻo e uiké?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻetau fakamātoato mo tokanga ki hono maʻu ʻo e sākalamēnití ke tau manatuʻi e Fakamoʻuí lolotonga e uiké?

  • Ko e hā hano mahuʻinga ʻo e sākalamēnití kapau ʻe ʻikai ke tau manatua Ia?

  • Fakatatau ki he 3 Nīfai 18:7, 11, ko e hā e palōmesi ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e sākalamēnití mo manatu kiate Iá? (ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití pea manatu maʻu ai pē ki he Fakamoʻuí, te tau maʻu ʻa Hono Laumālié.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 18:12–14, pea kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau leʻo lahi e Hilamani 5:12. Fakaafeʻi e toenga ʻo e kau akó ke nau muimui ʻi hono laú, pea fakakaukau ki he fehokotaki ʻo e ongo potufolofolá.

  • ʻE tokoniʻi fēfē hono maʻu maʻu pē ʻo e sākalamēnití ʻo ʻai ʻa Sīsū Kalaisi ko e fakavaʻe ʻoku langa ai hoʻo moʻuí?

Ke tokoni ki he kau akó ke nau manatu lahi ange kia Sīsū Kalaisi, fakaafeʻi ke nau tohi e ʻaho kotoa ʻo e uike ka hoko maí ʻi heʻenau pepa akó, tohinoa ako folofolá pe ko ʻenau tohinoa fakatāutahá kau ki he meʻa ʻoku nau fai ke manatua ai ʻa e Fakamoʻuí. Fakaafeʻi ke nau fakakaukau ke tohi kau ki he ngaahi fakakaukau ne nau maʻu lolotonga e sākalamēnití pe founga ʻoku takiekina ai ʻenau ngaahi fakakaukaú, leá mo e tōʻongá ʻi hono manatua e Fakamoʻuí.

Muimuiʻi e kau akó ʻi he ngaahi kalasi ka hokó ʻaki hono fakalotolahiʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau tohí ʻi he ʻaho takitaha. Lolotonga e uiké, mahalo te ke fie maʻu ke ʻoange ha ngaahi miniti siʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí ke lekooti e meʻa ʻoku nau fai ke manatua ai e Fakamoʻuí.

3 Nīfai 18:15–25

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū ʻa e kau Nīfaí ke nau lotu ki he Tamaí maʻu pē pea nau faʻa fakataha

Vahevahe tautau toko ua e kau akó. Fakaafeʻi e hoa takitaha ke na lau fakataha e 3 Nīfai 18:15–21, pea fekumi ki he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau fai ke fakafepakiʻi ʻaki e ʻahiʻahí. Hili ʻenau laú, tuku ke tohi ʻe he hoa takitaha ʻokú na pehē ʻokú ne fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi akonaki kau ki hono ikunaʻi ʻo e ʻahiʻahí. Kole ki ha ngaahi hoa ʻe niʻihi ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí. (Neongo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi fakalea kehekehe ke fakahaaʻi ʻenau fakamatala fakanounoú, ʻoku totonu ke nau ʻilo ʻa e moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tokanga mo lotu maʻu pē ki he Tamaí, te tau lava ʻo fakafepakiʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e foʻi lea leʻo ʻi he 3 Nīfai 18:18? (Ke mateuteu fakalaumālie, faivelenga pe tokanga.)

  • ʻOkú ke pē ko e hā ʻoku fakatou mahuʻinga ai ʻa e tokangá mo e lotú ke fakafepakiʻi ʻaki ʻa e ʻahiʻahí?

Fakamahinoʻi ko e 3 Nīfai 18:15, 20–21 ko ha potufolofola fakataukei folofola. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e potufolofola ko ʻení ʻi ha founga makehe ke faingofua haʻanau fekumi ki ai.

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he lotú ke tau tokanga mo ʻāʻā kau ki he feinga ʻa Sētane ke ʻahiʻahiʻi kitautolú?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tali ha taha ʻo e ongo fehuʻí ni ʻi heʻenau ngaahi tohinoa ako folofolá: (Mahalo te ke fie maʻu ke hiki ʻa e ngaahi fehuʻí ʻi he palakipoé pe lau māmālie kinautolu ke lava ʻa e kau akó ʻo hiki.)

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he lotú ke ke fakafepakiʻi e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakatupulaki hoʻo ngaahi lotu fakatāutahá?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ke mātā ʻi he lotu mo ho fāmilí?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ki ho fāmilí ke fai ha lotu fakafāmili ʻoku fai maʻu pē mo ʻuhingamālie?

Kapau ʻoku ʻi ai ha taimi, fakakaukau ke kole ki ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ki he kalasí e meʻa ne nau hikí.

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha tokotaha te nau fie tokoniʻi ke ʻunu ʻo ofi ange ki he Fakamoʻuí. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé pea fakalotolahiʻi e kau akó ke nau tohi ia: ʻI heʻetau ngāue tokoni ki he niʻihi kehé, te tau lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau haʻu kia Kalaisi. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 3 Nīfai 18:22–24.

  • Ko e hā ʻoku kole mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau fai ke tokoni ki he niʻihí kehé ke nau haʻu kiate Iá? (ʻOku ʻikai totonu ke tau tuli ʻa e niʻihi kehé mei heʻetau ngaahi fakatahaʻanga faka-Siasí, pea ʻoku totonu ke tau lotua kinautolu.)

  • Naʻe pehē ʻa e Fakamoʻuí ko e maama Ia ʻoku totonu ke tau puke ki ʻolunga ki he māmaní. ʻE fēfē ʻetau moʻuí ʻi hono puke ki ʻolunga e maama ʻo e Fakamoʻuí?

Lau leʻo lahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafanongo ki he lea ʻa ʻEletā Heili ki he meʻa ʻe hoko ʻi heʻetau moʻui māʻoniʻoní.

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

“ʻIkai nai ʻe fakahoifua kia Sīsū kapau te tau tuku ke ulo atu ʻetau māmá koeʻuhí ke hangē pē ʻoku muimui ʻa kinautolu ʻoku muimui ʻiate kitautolu ʻi he Fakamoʻuí? ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau fekumi ki he māmá ʻa ia te nau fiefia ke fou ʻi he matapā ʻo e papitaisó ki he hala fāsiʻi mo lausiʻi ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá (vakai, 2 Nīfai 31). Te ke hoko nai ko e maama ko ia te ne tataki kinautolu ki ha taulanga malú?” (“That Ye May Be the Children of Light” [Brigham Young University fireside address, Nov. 3, 1996], 8, speeches.byu.edu).

  • Ko e hā e ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakakaukau ki he fehuʻi, “ʻIkai ʻe fakahoifua kia Sīsū kapau te tau tuku ke ulo atu ʻetau māmá ke hangē pē ʻoku muimui ʻa kinautolu ʻoku muimui ʻiate kitautolu ʻi he Fakamoʻuí?”

Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi founga te tau tokoni ai ki he niʻihi kehé ko hono lotua kinautolu, fakaafeʻi ke nau ʻalu ki he ngaahi fakatahaʻanga faka-Siasí, pea hoko ko ha sīpinga ʻoku anga faka-Kalaisi. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ha aʻusia ne nau hiki ai ki ʻolunga e maama ʻo e Fakamoʻuí ke tokoniʻi ha tokotaha ke haʻu kiate Ia.

3 Nīfai 18:26–39

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ke nau fakafeohi ki he kakaí kotoa

Fakanounouʻi e 3 Nīfai 18:26–39 ʻaki hono fakamatalaʻi hili e folofola ʻa e Fakamoʻuí ki he falukunga kakaí, naʻá Ne tafoki ki he kau ākonga ʻe toko hongofulu mā ua naʻá Ne filí pea fakahinohinoʻi kinautolu ki he founga tataki mo hono fakahinohinoʻi e ngaahi meʻa ʻo e Siasí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 3 Nīfai 18:32, pea fekumi ki he founga ʻoku totonu ke tau fai ki he kakai kuo nau hē mei he tuí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau hokohoko atu e ngāue ki he kakai kuo nau hē mei he tuí?

Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia ʻa ia naʻá ke ngāue ai ki ha tokotaha ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá mo tokoniʻi ʻa e tokotahá ke haʻu kia Kalaisi.

Fakataukei Folofolá—3 Nīfai 18:15, 20–21

Fakatokangaʻi ange: Koeʻuhí ko e lōloa ʻo e lēsoni ko ʻení, mahalo te ke fie maʻu ke kamata ʻaki e lēsoni hokó e ʻekitivitī fakataukei folofola ko ʻení. Pe ʻe lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi ha kalasi ʻi he kahaʻú ʻi ha ʻi ai ha taimi lahi ange ke vakaiʻi e ngaahi potufolofola fakataukei folofolá.

Fakamoleki ha ngaahi miniti siʻi ke tokoni ki he kau akó ke nau ako maʻuloto e 3 Nīfai 18:15, 20–21. Hiki kotoa e veesi ʻe tolú ʻi he palakipoé, pea tuku ke akoako e kau akó ʻi hono lea leʻo lahi ʻakí. Hili hono toutou lau ʻe he kau akó e ngaahi vēsí, kamata tamateʻi ha konga kehekehe ʻo e ngaahi vēsí lolotonga e hokohoko atu ke lau maʻuloto ʻe he kau akó e potufolofolá kakato. Toe fakahoko ʻeni kae ʻoua kuo tamateʻi kotoa e ngaahi foʻi leá mei he palakipoé.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

3 Nīfai 18:15. Lotu maʻu ai pē

Naʻe lea ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he ʻuhinga ʻo e “lotu maʻu pē”:

“ʻOku hoko ʻa e lotu efiafí ko e fakavaʻe mo e hoko atu ia ʻo e lotu pongipongí. Pea ʻoku toe hoko ʻetau lotu efiafí ko ha teuteu ia ki ha lotu pongipongi ʻoku mahuʻingamālié.

“ʻOku fekauʻaki e lotu pongipongí mo e lotu efiafí—kaeʻumaʻaá e ngaahi lotu ʻi he ongo vahaʻa taimi ko iá; ka ko ha fakafehokotakiʻanga ia ʻo e ʻaho taki taha ki he ngaahi ʻaho, uike, māhina mo e taʻu kotoa pē. Ko e founga ʻeni ʻoku tau fakahoko ai ʻa e naʻinaʻi fakafolofola ke ‘lotu maʻu ai pē’ (Luke 21:36; 3 Nīfai 18:15, 18; T&F 31:12). ʻOku fakafou mai he ngaahi lotu mahuʻinga mālie peheé ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha kuo fakatatali ʻe he ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú” (“Lotu Maʻu Ai Pē,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 42).

3 Nīfai 18:21. Lotu ʻi homou ngaahi fāmilí

Naʻe lea ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo kau ki he mālohi ʻo e lotu fakafāmilí:

“Ko e lotu fakafāmilí ko ha mālohi mo ha ivi takiekina ia. Lolotonga e ngaahi ʻaho fakamamahi ʻo e Tau Lahi Hono II, ne tō ha foʻi pomu pauni ʻe 500 ʻi tuʻa ʻi he kiʻi ʻapi ʻo Misa Paleí, ko ha tamai kei talavou ʻi Livapulu, ʻIngilani ka naʻe ʻikai ke pā e foʻi pomú ia. Ne ʻosi mālōlō ʻa hono uaifí, ko ia naʻá ne tauhi toko taha pē ʻa ʻene fānau ʻe toko nimá. Naʻá ne fakatahatahaʻi mai kinautolu he taimi fakailifiá ni ʻo fai ha lotu fakafāmili. Naʻa nau ‘lotu fakamātoato kotoa … pea ʻi he ʻosi ʻenau lotú, ne pehē ʻe he fānaú: “ʻE Teti, te tau sai pē kitautolu ia. Te tau hao pē ʻi hotau ʻapí he pooni.”

“‘Ko ia naʻa nau mohe leva, ka mou fakakaukau angé ki he lī ʻa e foʻi pomu fakamanavahē ko iá ʻi tuʻa, ʻoku ngoto hao vaeua ʻi he kelekelé. Kapau naʻe pā, mahalo ʻe ʻauha ai ha fale ʻe fāngofulu pe nimangofulu pea mate ai mo ha toko uangeau pe tolungeau. …

“‘I he pongopongi hokó … ne fetukutuku e tukuiʻapí ʻi ha houa ʻe fāngofulu mā valu pea faifai pea toki ʻave e pomú. …

“ʻI he fokí naʻe fehuʻi ʻe Misa Patei ki he taki ngāue ʻa e A.R.P. Kau tangata: “Sai, ko e hā na‘á ke ma’ú?”

“ʻE Misa Palei, ne mau aʻu ki he foʻi pomu ʻi ho matafalé pea ʻilo ne mei pā ia ʻi ha taimi pē. Naʻe ʻikai ha meʻa ʻe fehalaaki ai. ʻOku mau fifili pe ko e hā ne ʻikai ke pā aí.”’ [Andre K. Anastasiou, ʻi he Conference Report, Oct. 1946, 26.] ʻOku hoko ha ngaahi meʻa fakaofo ʻi he taimi ʻoku lotu fakataha ai e fāmilí” (“The Lifeline of Prayer,” Ensign, May 2002, 61).

Paaki