Laipelí
4 Nīfai


Talateu ki HE Fā Nīfaí: Ko e Tohi ʻa Nīfaí

Ko e hā hono ‘uhinga ʻoku ako ai e tohí ni?

ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e 4 Nīfaí, te nau ʻilo ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he kakai ʻoku nau faaitaha ʻi hono moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI hono muimuiʻi e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he lotolotonga ʻo e hako ʻo Līhaí, naʻe ului e kakai kotoa pē ʻi he kotoa ʻo e fonuá. ʻI heʻenau talangofua ki he ngaahi fekaú, naʻa nau fiefia ʻi he melinó, tuʻumālié, mo e ngaahi tāpuaki fakalaumālie fakaofó. Naʻe pehē ʻe Molomona, “Ko e moʻoni ʻoku ʻikai lava ke ʻi ai ha kakai ʻoku lahi hake ʻenau fiefiá ʻi he kakai kotoa pē kuo fakatupu ʻe he toʻukupu ʻo e ʻOtuá” (4 Nīfai 1:16). ʻE ako foki ai ʻe he kau akó ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga mei he fakaʻauʻauhifo māmālie ʻa e kakaí ki ha tuʻunga ʻo e faiangahalá+|

Ko hai naʻá ne tohi ʻa e tohí ni?

Naʻe fakatahatahaʻi mo fakanounouʻi ʻe Molomona ʻa e ngaahi lekooti ʻa e kau tangata tohi ʻe toko fā ke hoko ko e tohi ʻo e 4 Nīfaí. Ko e ʻuluaki ʻo kinautolú ni ko Nīfai, ʻa ia naʻe ui ki ai ʻa e tohí. Ko Nīfaí ko e foha ia ʻo Nīfai ko e taha ʻo e kau ʻaposetolo ʻe toko hongofulu mā ua naʻe fili ʻe he ʻEikí lolotonga ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he lotolotonga ʻo e hako ʻo Līhaí (vakai, 3 Nīfai 11:18–22; 12:1). Ko e kau tangata tohi ʻe toko tolu kehé ko e foha ʻo Nīfai ko ʻĀmosi mo e ongo foha ʻo ʻĀmosi ko ʻĀmosi mo ʻEmaloni (vakai, 4 Nīfai 1:19, 21, 47).

Ko hai naʻe fakataumuʻa ki ai ʻa e tohí ni pea ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe ʻikai ke malangaʻaki ʻe Molomona e tohi 4 Nīfaí ki ha kau fie fanongo pau, pea naʻe ʻikai ke ne fakahaaʻi ʻa e ʻuhinga naʻá ne hiki ai iá. Neongo ia, ʻoku tokoni ʻa e tohi ko ʻení ki he ngaahi taumuʻa fisifisimuʻa ʻo e Tohi ʻa Molomoná—ke fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Kalaisí pea ʻai ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fuakava ʻa e ʻEikí (vakai ki he peesi talamuʻaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná). ʻOkú ne fai ia ʻaki hono fakahaaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi he taimi ʻoku fakatomala ai ʻa e kakaí, haʻu kia Sīsū Kalaisi, pea fakahoko ha ngaahi fuakava mo Ia. ʻOkú ne fakahaaʻi foki ʻa e ngaahi nunuʻa fakaʻauha ʻoku hoko he taimi ʻoku fakaʻikaiʻi ai ʻe he kakaí ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí mo liʻaki ʻenau ngaahi fuakavá.

Ko e fē ʻa e taimi mo e feituʻu ne tohi aí?

Hangehangē naʻe hiki e ngaahi ʻuluaki lekooti naʻe fakaʻaongaʻí ko e ngaahi maʻuʻanga tokoni ia ki he tohi ʻo e 4 Nīfaí ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu T.S. 34 mo e T.S. 321. Naʻe fakanounouʻi ʻe Molomona ʻa e ngaahi lekooti ko iá ʻi ha taimi he vahaʻa ʻo e T.S. 345 mo e T.S. 385. Naʻe ʻikai ke fakahā ʻe Molomona ʻa e feituʻu naʻá ne ʻi aí he taimi naʻá ne fakatahatahaʻi ai ʻa e tohí ni.

Ko e hā ha ngaahi fōtunga makehe ʻo e tohí ni?

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he tohi 4 Nīfaí ʻi ha ngaahi veesi pē ʻe 49 ha vahaʻataimi ʻo e meimei taʻu ʻe 300—meimei ko e vahe tolu ia ʻe taha ʻo e hisitōlia kotoa ʻo e kau Nīfaí ʻoku ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku tokoni e nounou ʻo e 4 Nīfaí ki hono mālohí. ʻOkú ne fakaʻilongaʻi fakanounou ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e angatonu ʻa e kakaí ʻo muimui leva ki he ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi honau lotolotongá mo e faiangahala ʻa e ngaahi toʻu tangata ʻe fā kimuí. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi ʻuluaki veesi ʻe 18 ʻo e tohí ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe fiefia ai ha sosaieti ʻa ia ʻoku langa ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi veesi kimuí ha fakamoʻoni ʻo hono fakatuʻutāmaki ʻo e hīkisiá, ʻo fakahaaʻi mai e founga naʻe vaivai hifo māmālie ai ʻa e sosaietí ni ʻo aʻu ki heʻene meimei ʻauha kotoa he faiangahalá.

1. Fokotuʻutuʻú

4 Nīfai 1:1–18 Hili e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku ului mo papitaiso ʻa e kakai kotoa pē ʻo e fonuá kotoa. ʻOku ʻikai ke nau toe vahevaheʻi kinautolu ko e kau Nīfai mo e kau Leimana. ʻOku nau “meʻa taha” (4 Nīfai 1:3), ʻoku nau aʻusia ha ngaahi mana lahi, pea ʻoku nau tuʻumālie pea nau nofo uouangataha mo fiefia ʻi he taʻu ʻe 110.

4 Nīfai 1:19–34 ʻOku pekia ʻa Nīfai, pea ʻoku tauhi ʻe hono foha ko ʻĀmosí ʻa e ngaahi lekōtí. ʻOku ʻoange ʻe ʻĀmosi kimui ange ʻa e ngaahi lekōtí ki hono foha ko ʻĀmosí. ʻOku fakaʻatā ʻe he kakai tokolahi ʻa Sētane ke ne “maʻu ʻa e mālohi ki honau lotó” (4 Nīfai 1:28). ʻOku langaki hake ʻa e mavahevahé, hīkisiá, mo e ngaahi siasi loi ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí. ʻOku kamata ke fakatangaʻi ʻe he kau angahalá ʻa e kāingalotu ʻo e Siasi moʻoní mo e “kau ākonga ʻa Sīsū ʻa ia naʻe nofo ʻiate kinautolú” (4 Nīfai 1:30).

4 Nīfai 1:35–49 ʻOku toe mavahevahe ʻa e kakaí ʻiate kinautolu pē ko e kau Nīfai mo e kau Leimana. ʻOku vilitaki e kau Leimaná ʻi he angatuʻu ki he ongoongoleleí pea nau langaki hake ʻa e ngaahi kautaha fufū ʻa Katianetoní. Fāifai, ʻoku toe faiangahala pē mo e kau Nīfaí. ʻOku pekia ʻa ʻĀmosi, pea ʻoku tauhi ʻe hono tokoua ko ʻEmaloní ʻa e ngaahi lekōtí ʻi ha vahaʻataimi kimuʻa pea fakakounaʻi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke fufuuʻi kinautolu.

Paaki