Laipelí
Lēsoni 81: ʻAlamā 17


Lēsoni 81

ʻAlamā 17

Talateú

Naʻe fekumi ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻaki ʻenau ʻaukai mo e lotu ʻi heʻenau teuteu ke malangaʻi e ongoongoleleí ki he kau Leimaná. Naʻe fakafiemālieʻi kinautolu ʻe he ʻEikí mo talaʻofa ange te nau hoko ko e meʻangāue ʻi Hono toʻukupú “ʻa ia ʻe fakamoʻui ai ha kakai tokolahi” (ʻAlamā 17:11). Kimuʻa angé naʻá Ne talaʻofa ange kiate kinautolu, ʻo fakafou ʻi ha fakahā ki heʻenau tamaí, te Ne “fakahaofi [kinautolu] mei he nima ʻo e kau Leimaná” (Mōsaia 28:7). ʻI hono fakamālohia kinautolu ʻe he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí mo e falala te nau toe feʻiloaki ʻi ha ʻahó, naʻa nau movete ke vahevahe e ongoongoleleí ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe. Naʻe ʻalu ʻa ʻĀmoni ki he fonua ko ʻIsimelí, ʻo ne teuteu ai ke akoʻi e kakaí ʻaki ʻene ngāue ki honau tuʻí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 17:1–16

ʻOku fakatotolo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻi he folofolá, lotu, mo ʻaukai koeʻuhí ke nau ʻilo ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá pea faiako ʻaki ha mālohi.

Hiki ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé kimuʻa he kalasí: “Ko e meʻa mahuʻinga taha ʻe taha te ke lava ʻo fai ke teuteu ki ha ui ke ngāue [fakafaifekaú] ko e …” (Te ke toki vakai ki heni ʻamui ange ʻi he lēsoní.)

ʻEke ange ki he kau akó pe ne nau ʻi ai he taimi ne foki mai ai ki ʻapi hanau kāinga pe kaungāmeʻa mei he ngāue fakafaifekaú hili ʻenau ngāue faivelengá. Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻo e kau faifekau ko ʻení he taimi ne nau foki mai aí.

  • Ko e hā ha ngaahi liliu lelei naʻá ke mamata ki ai ʻiate kinautolu hili ʻenau ngāue fakafaifekaú? ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa naʻá ne fakatupu e ngaahi liliu ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange hili hono malangaʻi ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻa e ongoongoleleí he taʻu ʻe 14 ʻi he fonua ko Nīfaí, naʻa nau foki ki Seilahemala ʻo nau toe fakataha ai mo ʻAlamā. Kapau ʻe fie maʻu ʻe he kau akó ha fakamanatu nounou ʻo e talanoa ʻo ʻAlamā mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá, fehuʻi ange:

  • Ko e hā e vā fetuʻutaki ʻo ʻAlamā mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá? (Kapau ʻoku fie maʻu ʻe he kau akó ha tokoni ki hono tali e fehuʻí ni, fakakaukau ke kole kiate kinautolu ke nau lau ʻa e fakamatala fakanounou ʻo e vahe Mōsaia 27.)

Fakamatalaʻi ange, lolotonga hono malangaʻi ʻe ʻAlamā e fakatomalá mo fokotuʻu e Siasí ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí ʻi he fonua ko Seilahemalá mo e ngaahi fonua kehe pē, naʻe malangaʻi ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻa e ongoongoleleí ki he kau Leimaná ʻi he fonua ko Nīfaí. (Mahalo te ke fie maʻu ke vakai ki he kiʻi kaati fakaʻilonga tohi ʻo e Tohi ʻa Molomoná ko e konga ia ʻo e fakamatala ko ʻení.) Ko e hingoa ʻo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ko ʻĀmoni, ʻĒlone, ʻOminea, mo Himinai (vakai, Mōsaia 27:34). ʻOku fakamatalaʻi ʻi he ʻAlamā 17–26 ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ne nau aʻusia ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 17:1–2.

  • Naʻe ongoʻi fēfē nai ʻa ʻAlamā ʻi heʻene toe sio ki hono ngaahi kaungāmeʻá? ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga naʻá ne ongoʻi pehē aí?

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he fakamatala taʻe kakato naʻá ke hiki he palakipoé kimuʻa he kalasí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fokotuʻu atu ha ngaahi founga ke fakakakato ʻaki e fakamatalá. Pea vahevahe mo kinautolu ʻa e founga naʻe fakakakato ʻaki ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakamatalá: “Ko e meʻa mahuʻinga taha ʻe lava ke mou faí ko e teuteu ki hano uiuiʻi kimoutolu ke mou ngāué, ko e hoko ko ha faifekau kimuʻa pea mou toki ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau” (“Ko e Hoko Ko ha Faifekau,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2005, 45). Fakakakato e sētesi he palakipoé.

Fakamahinoʻi ange ko e founga ʻe taha te tau lava ʻo ako ke tau hoko ai ko ha faifekaú ko e ako kau ki he ngāue ʻa e kau faifekau faivelenga ʻi he folofolá. Fakaafeʻi e kalasí ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 17:2–4, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga naʻe ola lelei ai hono ʻomi ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá e kakaí ke nau ʻilo ki he moʻoní.

  • Ko e hā e meʻa ne fai ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá naʻá ne tokoniʻi kinautolu ke nau hoko ko e kau faifekau ngāue leleí? (ʻE kau he ngaahi talí naʻa nau “fakatotolo faivelenga ʻi he ngaahi folofolá,” lotu, mo ʻaukai.)

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki naʻa nau maʻu koeʻuhí ko ʻenau akó, ʻaukaí, mo e lotú? (ʻI hono tali ʻe he kau akó ʻa e fehuʻí ni, tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau fakatotolo ʻi he folofolá, lotu, mo ʻaukaí, te tau lava ʻo maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea faiako ʻaki e mālohí.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Peitnā, ʻo fakamamafaʻi ʻa e meʻa te tau lava ʻo fai ke tau hoko ai ko e kau faifekau:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“Te ke lava ke fakatupulaki hoʻo holi ke ngāue maʻá e ʻOtuá (vakai, T&F 4:3), pea te ke kamata fakakaukau hangē ko e fakakaukau ʻa e kau faifekaú, lau ʻa e meʻa ʻoku lau ʻe he kau faifekaú, lotu ʻo hangē ko e lotu ʻa e kau faifekaú, pea ongoʻi ʻa e meʻa ʻoku ongoʻi ʻe he kau faifekaú. Te ke lava ʻo taʻofi ʻa e ngaahi takiekina ʻa e māmaní ʻa ia te ne fakatupu ʻa e mavahe ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea te ke lava ke tupulaki ʻi he loto falala ʻi hono fakatokangaʻi mo tali e ngaahi ueʻi fakalaumālie. Laine ki he laine mo e ʻotu lea ki he ʻotu lea, ko e siʻi ʻi heni pea siʻi ʻi hena, te ke lava māmālie pē ʻo hoko ko e faifekau ʻokú ke fakaʻānaua ki aí pea mo e faifekau ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa e Fakamoʻuí. …

“Ko e teuteu ʻoku ou fakamatalaʻí ʻoku ʻikai fakataumuʻa pē ki hoʻo ngāue fakafaifekaú ʻi hoʻo taʻu 19- pe 20- pe 21. … ʻOkú ke teuteu ki he ngāue fakafaifekau ʻi he kotoa ʻo e moʻuí. … ʻOku tau hoko maʻu pē ko e kau faifekau” (“Becoming a Missionary,”] 46).

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻe ʻEletā Petinaá mo e ʻAlamā 17:2–4, kole ange ke nau hiki ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá kau ki he meʻa te nau fai ke nau hoko ai ko e kau faifekau teʻeki ke ui kinautolu ke ngāué.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 17:9, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe lotua ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá mo honau kaungā ngāué. Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa kuo nau ʻiló, kole ange ke nau lau ʻa e ʻAlamā 17:10–12, ʻo kumi e tali ʻa e ʻEikí ki heʻenau ngaahi lotú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe “fakaʻau ʻo toʻa” ai honau lotó he taimi ne nau maʻu ai e tali ʻa e ʻEikí ki heʻenau ngaahi lotú?

  • ʻOku ʻi heʻAlamā 17:11 ʻa e talaʻofa ʻa e ʻEikí te Ne ngaohi e kau faifekau ko ʻení ke nau hoko ko e meʻangāue ʻi Hono toʻukupú. Ko e hā nai hono ʻuhinga kiate koe ʻení? Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo hoko ko e ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí?

  • Naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ʻa e kau faifekau ko ʻení ke “fakahā atu ha ngaahi sīpinga lelei” (ʻAlamā 17:11). ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai hono tā ha sīpinga leleí ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻenau ngāue fakafaifekaú? (ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau talí, tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau tā ai ha sīpinga leleí, ʻe lava ʻe he ʻEikí ʻo ʻai ke tau hoko ko ha meʻangāue ʻi Hono toʻukupú. Mahalo te ke fie maʻu ke hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku lava ke ako ʻe he kakaí kau ki he ongoongoleleí ʻi heʻenau mamata ki heʻetau ngaahi sīpinga leleí?

  • Ko e fē e taimi kuo tokoniʻi ai koe ʻe he ngaahi sīpinga lelei ʻa e niʻihi kehé?

    Fai ha fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e tā ha sīpinga leleí, pea poupouʻi e kau akó ke nau hoko ko e ngaahi sīpinga lelei kiate kinautolu ʻoku nau feohí. Kapau te ke lava ʻo fakakaukau ki ha ngaahi taimi pau naʻá ke mamata ai ki ha kau ako ne nau tā ha ngaahi sīpinga lelei, mahalo te ke fie maʻu ke fakalāngilangiʻi e kau akó he meʻa kuo nau faí. Neongo ia, ʻoua ʻe fai ha fakamālō fakalūkufua pe taʻe mahino, ʻa ia ʻe hangehangē ʻoku fakangalingalí.

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 17:13–16, ʻo fakakaukau ki he faingataʻa ʻo hono akoʻi e kau Leimaná ʻi he taimi ko iá.

  • Ko e hā e ʻuhinga ne loto fiemālie ai e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke nau mamahi he ngaahi faingataʻá mo ʻalu atu pē ki he lotolotonga ʻo e kau Leimaná? (Vakai, ʻAlamā 17:16; vakai foki, Mōsaia 28:1–3.)

ʻAlamā 17:17–39

ʻOku hoko ʻa ʻĀmoni ko ha tamaioʻeiki ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí mo ne maluʻi e tākanga monumanu ʻa e tuʻí

Fakanounouʻi ʻa e ʻAlamā 17:18–20 ʻaki hono fakamatalaʻi ange, kimuʻa pea movete e kau faifekau ko ʻení ke malangaʻi e ongoongoleleí ʻi he ngaahi feituʻu kehekehé, naʻe akoʻi mo tāpuakiʻi kinautolu ʻe ʻĀmoni. Pea naʻá ne ʻalu ki ha fonua naʻe ui ko ʻIsimeli. ʻI he taimi naʻá ne hū atu ai ki he fonua ko iá, naʻe puke pōpula ia pea ʻave ki he ʻao ʻo e tuʻí. Kole ange ki ha toko ua ʻo e kau akó ke na lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 17:21–25.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono mahuʻinga ʻo e talaange ʻe ʻĀmoni ki he tuʻí, “Te u hoko ko hoʻo tamaioʻeiki”? (ʻAlamā 17:25).

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha ngāue ʻoku fakaiku ki ha ngaahi faingamālie ke vahevahe ai e ongoongoleleí?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ʻAlamā 17:26–27 ʻaki hono fakamatala ange, lolotonga hono leʻohi ʻe ʻĀmoni e tākanga monumanu ʻa e tuʻí, naʻe fakamoveteveteʻi ʻe ha kulupu ʻo e kau Leimaná ʻa e tākanga monumanú.

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu. Hiki e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻAlamā 17:28–32; ʻAlamā 17:33–35; ʻAlamā 17:36–39. Kole ki he kau akó ʻi he kulupu takitaha ke nau vahevahe e ngaahi veesi ko ʻení ʻiate kinautolu. ʻAi ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó ʻi he kulupu takitaha ʻa e ngaahi veesi kuo vahe angé, ʻo kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. (Mahalo te ke fie maʻu ke hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā e meʻa ne hoko ʻi hoʻo konga ʻo e talanoá?

  • Naʻe tokoni fēfē ʻeni ke teuteuʻi e kakaí ke nau maʻu ʻa e ongoongoleleí?

  • Ko e hā e ngaahi ʻulungaanga naʻe fakahaaʻi ʻe Āmoní?

ʻOange ha taimi ki he ngaahi kulupú ke nau aleaʻi ʻenau ngaahi talí. Pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ʻoku tau lava ʻo ako mei he fakamatala ko ʻení? (Mahalo ʻe vahevahe mai ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe. Hangē ko ʻení, mahalo te nau pehē te tau lava ʻo tokoni ki he niʻihi kehé ke nau tali ʻa e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he ngāue tokoní pe ko e taimi ʻoku tau ʻi he ngāue ai ʻa e ʻEikí, te tau lava ai ʻo maʻu e loto toʻa pea tau hoko ʻo fiefia ai. Mahalo te ke fie maʻu ke poupouʻi e kau akó ke nau hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tohi ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá kau ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke tā ai ha sīpinga lelei ʻo e moʻui ʻaki e ongoongoleleí. Ki he kau finemuí, ʻe tokoni e taumuʻa ko ʻení kiate kinautolu ke fakakakato mo ha toe tuʻunga ʻulungāanga mahuʻinga ʻi heʻenau Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi he “Ngaahi Ngāue Leleí.” Ki he kau taulaʻeikí, ʻe lava ke tokoni e taumuʻa ko ʻení kiate kinautolu ke nau ako mo fakahoko honau ngaahi fatongia ʻoku ʻasi he kiʻi tohi Fatongia ki he ʻOtuá ʻi he “Ngaahi Fatongia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” mo e “Fakaafeʻi ʻA e Kakai Kotoa Pē ke Haʻu kia Kalaisi.”

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 17. Ngāue fakafaifekau taimi kakato ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí

Naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻa e akonaki ko ʻení ki he kau talavoú mo e kau finemuí fekauʻaki mo e fatongia ke fakahoko ha ngāue fakafaifekau taimi kakató:

“Ki he kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pea kiate kimoutolu kau talavou ʻoku teuteu kaumātuʻá: ʻoku ou toe fakaongo atu e lea ʻa e kau palōfitá—ʻoku totonu ke teuteu e talavou moʻui taau kotoa ʻe malavá ke ngāue fakafaifekau. Ko e ngāue fakafaifekaú ko e fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí—ko ha fatongia ʻoku ʻamanaki mai e ʻEikí ʻe fakahoko ʻe kinautolu kuó Ne foaki lahi ki aí. Kau talavou, ʻoku ou naʻinaʻi atu ke mou teuteu ke ngāue fakafaifekau. Tauhi koe ke ke maʻa mo haohaoa pea mo taau ke fakafofongaʻi e ʻEikí. Tauhi koe ke ke moʻui lelei mo mālohi. Ako e folofolá. Kau ki he Seminelí pe ʻInisititiutí ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku malava aí. ʻAi ke ke maheni mo e tohi fakahinohino ʻa e faifekaú Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí.

“Kiate kimoutolu kau finemuí: neongo ʻoku ʻikai ke mou maʻu e fatongia lakanga fakataulaʻeiki tatau mo e kau talavoú ke ngāue fakafaifekau taimi kakato, ka ʻoku mou fakahoko foki ha tokoni mahuʻinga ʻi hoʻomou hoko ko e kau faifekaú, pea ʻoku mau tali lelei hoʻomou tokoní” (“ʻI heʻetau Toe Fakataha Maí,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2010, 5–6).

Paaki