Laipelí
ʻIuniti 16 Ako-ʻi-ʻApí


Lēsoni Ako-ʻi-ʻApí

ʻAlamā 11–16 (ʻIuniti 16)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne ʻilo ʻe he kau akó heʻenau ako ʻa e ʻAlamā 11–16 (ʻiuniti 16) ʻoku ʻikai ke fakataumuʻa ia ke akoʻi ko ha konga ʻo hoʻo lēsoní. ʻOku tāfataha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi ha niʻihi siʻi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukau ki he ngaahi fie maʻu ʻa e kau akó.

ʻAho 1 (ʻAlamā 11)

ʻI he sīpinga ʻo e fakakikihi ʻa ʻAmuleki mo Sisolomé, naʻe ʻilo ai ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku tau falala ai ki he Laumālie Māʻoniʻoní, te tau lava ʻo ikunaʻi e ʻahiʻahí. ʻI hono akoʻi ʻe ʻAmuleki ʻa Sisolome mo e kakai ʻo ʻAmonaihaá, naʻá ne fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tokāteline ko ʻeni fekauʻaki mo e fatongia ʻo e Fakamoʻuí: Ko e tui moʻoni kia Sīsū Kalaisí ko ha kamataʻanga ia ʻo e founga ki hono huhuʻi kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá. ʻI he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe toetuʻu kotoa pea fakamāuʻi ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué.

ʻAho 2 (ʻAlamā 12)

Naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa Sisolome mo e kakai ʻo ʻAmonaihaá hangē pē ko ʻAmulekí. Naʻá ne fakamatalaʻi e ngaahi taumuʻa ʻa e tēvoló mo fakahā naʻe ʻi he mālohi ʻo e tēvoló ʻa Sisolome. Naʻe fakahaaʻi ʻe ʻAlamā mo ʻAmuleki ʻe lava e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e filí. Naʻe tokoni ʻa ʻAlamā ke mahino ki he kakaí ʻoku fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi moʻoni fakalaumālie kiate kitautolu ʻo fakatatau ki he tokanga mo e ʻatamai poto ʻoku tau foaki ange ki Heʻene folofolá. Naʻá Ne akoʻi foki kau ki he Fakamaau Fakaʻosí, ʻo fakamatalaʻi ʻe ʻekea meiate kitautolu ʻa e meʻa ʻoku tau fai pe taʻe fai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ki heʻetau ngaahi leá, ngāué, mo e ngaahi fakakaukaú. Naʻá Ne fakamamafaʻi ko e moʻui matelié ko ha taimi ia kiate kitautolu ke tau teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

ʻAho 3 (ʻAlamā 13)

Naʻe fakamanatu ʻe ʻAlamā kia Sisolome mo e kakai naʻe fakanofo ʻe he ʻOtuá ke nau maʻu e lakanga fakataulaʻeikí mei he makatuʻunga ʻo e māmaní. Ko e kakai tangata ʻoku nau ngāue ʻaki e fuʻu tui lahí mo fili ki he māʻoniʻoní ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke ʻomi e niʻihi kehé ki he ʻOtuá. Naʻe ako e kau akó kau kia Melekisēteki mo hono kakaí mo nau fakakaukauloto ki he moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau tali loto fakatōkilalo ki he fakaafe ke fakatomalá, ʻe tataki kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí.

ʻAho 4 (ʻAlamā 14–16)

Naʻe lau ʻe he kau akó ʻo kau ki he kakai fefine mo e fānau taʻe halaia ne nau mate he nima ʻo e kau tangata faiangahalá. Naʻa nau fakalaulauloto ki he ngaahi lea fakaepalōfita ʻoku nau akoʻi mai ʻoku fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke fakamamahiʻi e kau māʻoniʻoní ʻe he kau angahalá koeʻuhí ke totonu ʻEne fakamāú. Naʻe mamata ʻa e kau akó ʻi he moʻui ʻa ʻAlamā mo ʻAmulekí, ko e taimi ʻoku tau falala ai ki he ʻEikí, ʻokú Ne fakamālohia kitautolu lolotonga hotau ngaahi ʻahiʻahí. Kapau te tau ui kiate Ia ʻi he tui, te Ne fakamālohia kitautolu ʻi hotau ngaahi faingataʻaʻiá mo fakahaofi kitautolu ʻi Heʻene founga mo ʻEne taimi pē ʻAʻana.

Talateú

Naʻe fehangahangai ʻa ʻAlamā mo ʻAmuleki mo e fakafepakí ʻi heʻena kamata ke akoʻi e kakai ʻo ʻAmonaihaá. Hili ʻena fakamatalaʻi ha ngaahi moʻoni taʻengata lahi, naʻe “kamata ke fakatomala, mo fakatotolo ʻi he ngaahi folofolá” ʻa e kakai tokolahi (ʻAlamā 14:1). ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi fakamatala ʻi he ʻAlamā 11–16 ʻa e feilaulau ʻoku loto fiemālie e kakaí ke fai ko ʻenau fakamoʻoni ki he moʻoní. ʻOku ʻomi foki ʻe he ngaahi vahé ni ha fakamoʻoni ko e taimi ʻoku “kapusi ki tuʻa ʻa e kau māʻoniʻoní”, ʻe taaʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ʻaki “ʻa e hongé, mo e mahaki fakaʻauhá, pea mo e tau” (ʻAlamā 10:23). Naʻe fakatokanga ʻa Alamā mo ʻAmuleki ki he kakai ʻo ʻAmonaihaá kapau he ʻikai ke nau fakatomala, ʻe hoko mai ʻa e fakamaau ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu. ʻI hono fakafisingaʻi ʻe he kakai ʻo ʻAmonaihaá ʻa e ui ke fakatomalá, naʻe fakaʻauha kinautolu kimui ʻe he kau tau Leimaná.

ʻE tukutaha e tokanga ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he ʻAlamā 14–15. ʻIkai ngata aí, mahalo te ke fie maʻu ke akoʻi pe toe vakaiʻi e ngaahi moʻoni mei he ngaahi vahe kehe ne vahe ange he uike ní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 14–15

ʻOku tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku falala kiate Ia ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá

Fakakaukau ke kamata e lēsoni ʻo e ʻaho ní ʻaki hono fakahā e ngaahi meʻa ʻoku lolotonga hokó ʻa ia kuo fakamamahiʻi e kakai taʻe halaiá koeʻuhí ko e ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé. Pe te ke kole ki he kau akó ke nau vahevahe e ngaahi sīpinga ʻo e kakai anga māʻoniʻoni mei he folofolá ʻa ia naʻe fakatangaʻi kinautolu koeʻuhí ko ʻenau fakamoʻoni ki he ongoongoleleí. Hili hono aleaʻi ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi, fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 14:7–11 mo e ʻAlamā 60:13.

Fehuʻi ange: Ko e hā e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomi ʻi he ngaahi vēsí ni ki hono faʻa tukuange ʻa e kakai māʻoniʻoní ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fakamamahiʻi ʻe he kakai angakoví? (Ko e foʻi moʻoni ʻe taha ne ʻilo ʻe he kau akó lolotonga ʻenau ako e konga ko ʻeni ʻo e ʻAlamā 14 ko hono fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke fakamamahiʻi e kau māʻoniʻoní ʻe he kau faiangahalá koeʻuhí ke totonu ʻEne fakamāú.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakalaka ʻa e fakamaau mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he maté koeʻuhí ke ʻekea meiate kinautolu kuo faiangahalá ʻa e meʻa kuo nau fai pe ʻikai faí pea ke aʻu e ʻaloʻofá ki he kau māʻoniʻoní. Pea vahevahe ange ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“Ne mei taʻe totonu [unfair] e ngaahi faingataʻá ni kotoa, kapau ne ngata e meʻa kotoa ʻi he maté, ka ʻoku ʻikai foki ke pehē ia. ʻOku ʻikai hangē ʻa e moʻuí ia ko ha tulama konga taha pē. ʻOku konga ia ʻe tolu. Naʻe ʻi ai haʻatau konga ʻuluaki, ʻi he maama fakalaumālié; ko e konga uá ʻeni, ʻa e lolotongá, ʻa ia ko e moʻui fakamatelié; pea ʻe ʻi ai ha konga ʻe taha he kahaʻú, ʻi heʻetau foki ki he ʻOtuá. … Ne ʻomi kitautolu ki he moʻui fakamatelié ke siviʻi mo vakaiʻi [vakai, ʻĒpalahame 3:25]. …

“Ko ʻetau ngaahi faingataʻaʻia ʻi he kuohilí mo e lolotongá, ʻoku hangē ko e lau ʻa Paulá, he ʻikai ʻke fakatatau ʻa e ngaahi mamahi ʻo e moʻui ní ki he nāunau ʻa ia ʻe fakahā kiate kitautolú’ [Loma 8:18] ʻi he ʻitānití. ʻHe ʻe hoko mai ʻa e ngaahi tāpuakí hili ʻa e ngaahi faingataʻa lahi. Ko ia, ʻe hokosia ʻa e ʻaho ʻa ia ʻe fakakalauni ai ʻa kimoutolu ʻaki ʻa e nāunau lahiʻ [T&F 58:4.] ʻOku ʻaonga ʻa e faingataʻá, ʻi he ʻuhinga, ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau hū ki he puleʻanga fakasilesitialé. … ” (ʻi he Conference Report, Oct. 2004, 19; pe Liahona, Nov. 2004, 19).

“ʻOku ʻikai ko e meʻa ʻoku mahuʻingá, ʻa e meʻa ko ia ʻoku hoko maí, ka ko e anga ko ia ʻetau tali ʻa e meʻa ʻoku hoko mai kiate kitautolú” (“Where Do I Make My Stand?” Ensign pe Liahona, Nov. 2004, 19–20).

Fakamatalaʻi ange ʻoku lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he mamahí mo e faingataʻá ke tau maʻu e hakeakiʻí ʻaki hono fakafefekaʻi ʻetau tuí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he faivelenga lolotonga e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá ʻa e falala kakato ki he ʻOtuá mo ʻEne palaní, ʻo fakamālohia ai ʻetau tuí mo ʻetau malava ke kātaki ki he ngataʻanga.+|

Fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE lava fēfē ʻe heʻetau maʻu ha fakamoʻoni ki he palani ʻo e fakamoʻuí, kau ai ʻa e moʻui ʻi he maama fakalaumālié mo e moʻui hili ʻa e maté, ʻo fakasiʻisiʻi ange ʻa e faingataʻaʻia ʻoku tau aʻusia ʻi he moʻui he māmaní?

  • ʻI hono fakakaukauʻi e meʻa naʻa mou ako he uiké ni ʻi he ʻAlamā 14–15, ko e hā ha ngaahi founga kuo faitāpuekina ai e kau māʻoniʻoní ʻi honau ngaahi faingataʻá?

  • Te tau lava fēfē ʻo fakahā ʻetau falala ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi taimi ʻo e faingataʻá?

ʻAi ke fakafehoanaki ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi naʻe ʻeke ʻe ʻAlamā ʻi he ʻAlamā 14:26 mo e fehuʻi naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:3. Pea fehuʻi ange leva: Fakatatau ki he ʻAlamā 14:26, naʻe lava fēfē ʻe ʻAlamā mo ʻAmuleki ke ikunaʻi hona ngaahi faingataʻá?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ne tuku pōpula taʻe totonu ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi Misulí, naʻá ne fai ʻa e fehuʻi ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:3. Naʻe ʻikai ke tatau ia mo ʻAlamā mo ʻAmuleki he naʻe ʻikai ke fakahaofi vave ia mei he fale fakapōpulá. Ko e hā ʻoku tau ako mei he tali ʻa e ʻOtuá ki heʻene lotú? (Vakai, T&F 121:7–9; 122:4–9.) Naʻe fakamamafaʻi ʻa e moʻoni ko ʻení he uiké ni ʻi he ako fakatāutaha ʻa e kau akó: Kapau ʻoku tau ui ki he ʻEikí ʻi he tui, te Ne fakamālohia kitautolu ʻi hotau ngaahi faingataʻá pea fakahaofi kitautolu ʻi Heʻene founga mo ʻEne taimi pē ʻAʻana.

ʻEke ange e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe he ʻEikí ʻi ha taimi naʻá ke aʻusia ai ha ngaahi ʻahiʻahi?

  • Ko e hā ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke tukulolo ki Hono finangaló mo tali ʻEne taimí?

Tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu naʻe falala fakatouʻosi ʻa Sisolome mo ʻAmuleki ki he ʻOtuá ʻi hona ngaahi faingataʻá pea naʻe fakapaleʻi kinaua ʻo fakatatau ki Hono finangaló mo ʻEne taimi pē ʻAʻana.

Tala ki he vaeua ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e ʻAlamā 15:5–12 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e fakamatala kau kia Sisolomé ʻa ia ʻokú ne fakahaaʻi e tupulaki ʻene tui ki he ʻEikí.Tala ki he vaeua ʻe tahá ke ako ʻa e ʻAlamā 15:16, 18 pea feinga ke ʻiloʻi e fakamatala kau ki he meʻa ne feilaulauʻi ʻe ʻAmuleki ke ngāue maʻá e ʻEikí.

Poupouʻi e kau akó ke falala ki he ʻEikí pea tali Hono finangaló mo ʻEne taimí ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai ʻa e ngaahi faingataʻá mo e ngaahi meʻa fakamamahí kiate kinautolú. Fakapapauʻi kiate kinautolu ʻoku fakahoko ʻe he ʻOtuá Hono mālohí mo Hono ivi takiekiná ʻi ha ngaahi founga fakatāutaha mo fakaofo lahi.

Toe Fakamanatu e Fakataukei Folofolá

ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e vaeuaʻangamālie ʻo e silapa semineli ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Ke poupouʻi e ngaahi ngāue ʻa e kau akó ke nau ako mo mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi veesi fakataukei folofolá, fakakaukau ke fai kiate kinautolu ha ngaahi fehuʻi ke fakafuofuaʻi ʻaki ʻa e anga ʻenau maheni mo e ngaahi veesi ʻe 13 kuo nau ʻosi akó. ʻE lava ke hoko ko ha kiʻi sivi lea pe tohi, ʻo ʻoange ki he kau akó ha tokoni mei he kaati fakaʻilonga tohí pea tuku ke nau hiki ʻa e maʻuʻanga tokoní, pe ko hano toe vakaiʻi ʻo e ngaahi veesi kuo nau ʻosi ako maʻulotó. ʻOku nounou feʻunga pē e lēsoni ko ʻení ke ʻi ai ha taimi ke tali e fehuʻí he uiké ni pe ko haʻo fakahā ange ʻe fai ha kiʻi sivi vavé ni mai koeʻuhí ke nau teuteu ki ai.

ʻIuniti Hokó (ʻAlamā 17–24)

ʻOku ʻalu e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke malanga ki ha kakai faiangahala mo anga fītaʻa. ʻI he ʻuluaki taimí ʻoku nau fepaki mo e ngaahi faingataʻa, ka ʻi heʻenau malangaʻi e ongoongoleleí ki he kau Leimaná, ʻoku hoko ha ngaahi mana. Fakatokangaʻi ange hono ʻomi ʻe he moʻui mateaki ʻa ʻĀmoni ki he ʻOtuá mo e tuʻí ʻa e anga māʻoniʻoní.

Paaki