Laipelí
Lēsoni 69: ʻAlamā 1–2


Lēsoni 69

ʻAlamā 1–2

Talateú

Hili ha taimi nounou mei hono fakanofo ʻo ʻAlamā ko e fakamaau lahí, naʻe fokotuʻu pē ʻe ha tangata ko Nēhoa ia ke ne hoko ko ha tangata malanga ki he kakaí. Naʻá ne lea fakafepaki ki he Siasí mo hono ngaahi tokāteliné, peá ne fakalotoa e kakai tokolahi ke nau tui kiate ia mo foaki ange kiate ia ha paʻanga. ʻI he taimi ne tamateʻi ai ʻe Nēhoa ʻa Kitioné, ʻa ia ko ha mēmipa faivelenga ʻo e Siasí, naʻe ʻomi ia ki he ʻao ʻo ʻAlamaá. Naʻe tuʻutuʻuni ʻe ʻAlamā ke tamateʻi ʻa Nēhoa ʻi hono ʻiloʻi ʻokú ne halaia ki he ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo ʻene feinga ke fakamālohiʻi e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻaki ʻa e heletaá. Naʻe tuʻumālie ʻa e Siasí, ʻi hono tataki ʻe he kau taulaʻeiki ngāue mālohi mo loto fakatōkilalo, ka naʻe kei hoko atu pē ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá. Naʻe fakatahatahaʻi ʻe ʻAmelikai, ko ha tangata kākā ne muimui ki he ngaahi founga ʻa Nēhoá, ha poupou mei ha kakai tokolahi peá ne feinga ke hoko ko e tuʻi ʻo e kau Nīfaí ka naʻe ʻikai ke ola lelei. Naʻá ne fakafepaki mo hono kau muimuí, ʻo nau haʻu ke tauʻi ʻa e kau Nīfaí, pea iku ʻo nau kau fakataha mo ha kongakau Leimana. Naʻe mamahi ʻa e kau Nīfaí ʻi he tokolahi honau kakai ne maté ka naʻa nau ikunaʻi ʻa e ngaahi ʻohofi ko ʻení ʻi hono fakamālohia kinautolu ʻe he ʻEikí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 1

Neongo e mafola ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo e fakatangá, ka naʻe tuʻu maʻu ʻa e tokolahi ʻi he tuí

Tohiʻi ʻa e manakoa he palakipoé.

  • Ko e hā e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e fekumi ki he manakoá? Ko e hā e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e muimui ‘i ha kakai koeʻuhí pē ko ʻenau manakoá?

Fakamatalaʻi ange naʻe hoko ʻo manakoa ʻa Nēhoa ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻi Seilahemala. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 1:2–6, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Nēhoá mo e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kakaí. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ʻiló, fakakaukau ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ne fakatuʻutāmaki ai e akonaki ʻa Nēhoa ʻi he ʻAlamā 1:4? (Kapau ʻe faingataʻaʻia e kau akó hono tali e fehuʻí ni, fakamahinoʻi ange naʻe akoʻi ʻe Nēhoa “[ʻe] maʻu ʻe he kakai fulipē ʻa e moʻui taʻengatá,” ʻo tatau ai pē pe ko e hā e meʻa ʻoku nau faí. ʻOku fakataʻeʻaongaʻi ʻe he akonakí ni ʻa e fie maʻu ke fakatomalá, ngaahi ouaú, mo hono tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Vakai foki, ʻAlamā 15:15.)

  • Ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻe maʻu ʻe ha taha ʻoku tui ki he tokāteline ko ʻení?

  • Naʻe uesia fēfē ʻa Nēhoa ʻi he ola lelei [ʻene meʻa naʻe faí]? (Vakai, ʻAlamā 1:6.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ʻAlamā 1:7–15 ʻaki hono fakamatalaʻi naʻe ʻai ke fai e malanga ʻa Nēhoa ʻi he ʻaho ʻe taha ki ha kulupu ʻo hono kau muimuí mo ʻene fetaulaki mo Kitione, ʻa ia naʻá ne tokoni ke fakahaofi ʻa e kakai ʻo Limihaí mei he nofo pōpulá pea naʻá ne lolotonga hoko ko ha faiako ʻi he Siasí. Naʻe “kamata ke fakakikihi mālohi [ʻa Nēhoa mo Kitione], koeʻuhí ke ne tohoakiʻi atu ʻa e kakai ʻo e siasí; ka naʻe taʻofi ia ʻe [Kitione], ʻo ne valokiʻi ia ʻaki ʻa e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá” (ʻAlamā 1:7). ʻI he ʻita ʻa Nēhoá, naʻá ne unuhi ʻene heletaá ʻo tamateʻi ʻa Kitione. Naʻe ʻave ʻe he kakai ʻo e Siasí ʻa Nēhoa kia ʻAlamā, ko e fakamaau lahí, ke ne fakamāuʻi ia ki heʻene ngaahi hiá. Naʻe tuʻutuʻuni ʻe ʻAlamā ke tamateʻi ʻa Nēhoa, pea naʻá ne “fepaki ai mo ha mateʻanga fakamā” (ʻAlamā 1:15). Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e fakamaá ko e fakatupu mā, meʻa fakamā, pe fakaongoongokovi.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatotoloʻi ʻi he ngaahi fuofua laine ʻo e ʻAlamā 1:12 ʻa e lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻAlamā ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e meʻa foʻou kuo fakafeʻiloaki ʻe Nēhoa ki he kakaí ni. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau kumi ʻi he futinouti 12a. ʻAi ke nau vakai ki he ʻuluaki maʻuʻanga tokoni ʻoku ʻoatu ʻi he lisí: 2 Nīfai 26:29. Kole ange ke nau lau fakalongolongo ʻa e veesi ko ʻení.

  • Fakamatalaʻi ʻi he lea pē ʻaʻau, ko e hā ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākā? ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e “fokotuʻu [ʻe ha kau tangata ʻa] kinautolu ko ha maama ki māmani”? Ko e hā ʻoku fakatuʻutāmaki ai ʻení?

  • ʻOku anga fēfē ʻa e hoko ʻa e malanga ʻa Nēhoá ko ha sīpinga ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

  • Fakatatau kia ʻAlamā, ko e hā e meʻa ʻe hoko ki he kakaí kapau ʻe fakamālohiʻi e ngāue fakataulaʻeiki kākaá kiate kinautolu?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai ko e ʻahiʻahi ki he kakaí ke nau faiako koeʻuhí ke fakalangilangiʻi kinautolu ʻe he niʻihi kehé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 1:16. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga mo e ʻuhinga naʻe hokohoko atu ai ʻa e mafola ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá, ʻo aʻu pe ki he hili e mate ʻa Nēhoá. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo nau ʻiló, fehuʻi ange:

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 1:16, ko e hā e ngaahi taumuʻa ʻa e kakai ʻoku nau fakahoko e ngāue fakataulaʻeiki kākaá? (ʻOku nau fai ia “koeʻuhí ko e ngaahi koloa mo e ngaahi lāngilangi”—ʻi hono fakalea ʻe tahá, ke maʻu ha paʻanga mo manakoa.)

Fakamatalaʻi ange naʻe lōmekina ʻe he ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo hono ngaahi nunuʻá ʻa e kau Nīfaí he ngaahi taʻu lahi (vakai, ʻAlamā 2; 15:15; 24:28). Fakamahinoʻi ange ʻi hotau kuongá, ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki he ngāue fakataulaʻeiki kākaá, ʻi he lotoʻi Siasí ʻo tatau pē mo e ʻi tuʻa ʻi he Siasí. ʻOku totonu ke ʻoua naʻa tau fakaʻatā kitautolu ke kākaaʻi ʻe he kakai ʻoku nau fakahoko ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá. ʻOku totonu foki ke tau maluʻi kitautolu mei he ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi tōʻonga ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻi heʻetau feinga ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí.

  • Ko e hā e ngaahi faingamālie ʻokú ke maʻu ke akoʻi ai e ongoongoleleí? (Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻilo ʻoku nau maʻu e ngaahi faingamālie lahi ke akoʻi e ongoongoleleí. ʻOku nau feakoʻaki ʻi heʻenau kau ʻi he seminelí pea ʻi heʻenau ngaahi kōlomú mo e ngaahi kalasí. ʻOku nau lava ʻo akoʻi honau ngaahi fāmilí ʻi he ngaahi efiafi fakafāmili ʻi ʻapí. ʻOku ngāue ʻa e kau talavoú ko e kau faiako fakaʻapi. Mahalo naʻa kole ange ki he kau talavoú mo e kau finemuí ke nau lea ʻi he houalotu sākalamēnití. ʻOku nau lava ʻo vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé he taimí ni, pea mahalo ʻoku nau teuteu ke ngāue fakafaifekau taimi kakato.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“Ko e hā pē ha meʻa ʻokú ke fai pe teu fai ʻi heʻeta hoko ko e ongo faifakahinohinó, ʻo tohoakiʻi mai ai ʻa e tokangá kiate kita—ʻi he ngaahi pōpoaki ʻoku tau fakamatalaʻí, ʻi he founga ʻoku tau ngāue ʻakí, pe ʻi heʻetau tōʻonga fakafoʻituituí—ko ha tuʻunga ia ʻo e ngāue fakafaʻahikehé ʻokú ne fakafeʻātungiaʻi ʻa e faiako lelei ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” (“Fekumi ki he ʻIló ʻi he Tui,” Liahona, Sepitema 2007, 22–23).

Fakamamafaʻi ange kapau te tau feinga ke tohoakiʻi mai e tokangá kiate kitautolu ʻi heʻetau feinga ke akoʻi e ongoongoleleí, te tau fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa e ola lelei ʻo e faiako ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Lau ʻa e lisi ʻo e ngaahi founga fakalotolahi ko ʻeni ʻe ala maʻu ʻe he kakaí he taimi ʻoku nau faiako aí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau aleaʻi ko e fē e ngaahi founga fakalotolahi ʻoku lava ke hoko ko e ngaahi sīpinga ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá pea ko e hā hono ʻuhingá.

Ke taki e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí.

Ke fakahaaʻi ʻoku nau fakaoli.

Ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau ongoʻi e Laumālié.

Ke fie hā ʻaki ʻenau ʻatamai potó.

Ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 1:26–27. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga naʻe kehekehe ai ʻa e ngāue ʻa e kau taulaʻeiki ʻa e ʻOtuá meia Nēhoá.

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he sīpinga ʻa e kau taulaʻeiki Nīfaí ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

  • Naʻe anga fēfē hono fakahaaʻi ʻe he kau taulaʻeiki ko ʻení ʻenau tukupā ki he ʻOtuá?

Fakamatalaʻi ange naʻe iku e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ki he fakakikihi mo e fakatanga ʻi he kau Nīfaí. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau teuteu ke ako ʻa e ʻAlamā 1:19–33, fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e fē ha taimi kuó ke sio ai ki ha kakai ʻoku nau fakamataliliʻi, manukiʻi, pe fakatangaʻi ʻa kinautolu ʻoku nau tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá?

  • Kuó ke ongoʻi nai kuo fakamataliliʻi, manukiʻi, pe fakatangaʻi koe ʻi hono tauhi e ngaahi fekaú? Kapau naʻe hoko ia, naʻe anga fēfē hoʻo talí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 1:19–20, ʻo kumi ha ngaahi sīpinga ʻo hono fakatangaʻi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí. Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa ʻoku nau ʻiló, tohi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi e kau akó ke hiki kinautolu ʻi heʻenau tohi fakamatala akó pe tohinoa ako folofolá. ʻOange ha taimi ke nau lau fakalongolongo ai ʻa e ngaahi potufolofolá pea nau tali pē ʻe nautolu e ngaahi fehuʻí.

Fakatatau ki he ʻAlamā 1:21–24, naʻe anga fēfē hono tali ʻe he kāingalotu ʻe niʻihi ʻa e fakatangá? Ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi ngāué?

Fakatatau ki he ʻAlamā 1:25–31, naʻe anga fēfē e moʻui ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí neongo ʻa e fakatangá? Ko e hā e ngaahi tāpuaki ne nau maʻú?

ʻI he taimi kuo maʻu ai ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke ako e ngaahi potufolofola ko ʻení, fehuʻi ange kiate kinautolu ko e hā e meʻa ʻoku tau ako mei he ngaahi potufolofolá. Mahalo ʻe talaatu ʻe he kau akó ha niʻihi pe ko e kotoa ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

Naʻa mo e taimi ʻoku talangataʻa ai e kakai ʻoku tau feohí, ʻe lava ke tau tuʻu maʻu mo taʻeueʻia ʻi hono tauhi e ngaahi fekaú.

ʻI he taimi ʻoku tau moʻui ʻaki ai e ongoongoleleí, ʻe lava ke tau maʻu e melinó ʻi heʻetau moʻuí, neongo kapau ʻoku fakatangaʻi kitautolu.

  • Ko e fē e taimi kuó ke sio ai ʻoku moʻoni e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

ʻAlamā 2

ʻOku angatuʻu ʻa ʻAmelikai mo ha niʻihi kehe pea iku ʻo nau kau fakataha mo e kau Leimaná ke tauʻi e kau Nīfaí

Fakamatalaʻi ange, hili e taʻu ʻe fā nai e mate ʻa Nēhoá, naʻe fehangahangai e kau Nīfaí mo ha tangata anga kovi ʻe taha ʻa ia naʻá ne lava ke maʻu e poupou tokolahi tahá. Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa. ʻI he hoa takitaha, ʻai ke lau ʻe ha tokotaha ʻa e ʻAlamā 2:1–7 pea lau leva ʻe he tokotahá ʻa e ʻAlamā 2:8–18. Fakahinohinoʻi e kau akó ke nau teuteu ha ngaahi ʻuluʻi fakamatala ki ha ngaahi ongoongo ʻo fakatefito ʻi he ngaahi veesi ne vahe angé, ʻo fakamatalaʻi ʻa e meʻa ne fai ʻe he kakai anga māʻoniʻoní ke matuʻuaki ʻaki ʻa e kau angakoví. Hili ha miniti ʻe fā pe nima, fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi ʻuluʻi ongoongó mo honau ngaahi hoá. Mahalo te ke fie kole ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe mo e kalasí ʻenau ngaahi ʻuluʻi ongoongó.

Fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi veesi kuo nau akó:

  • Ko e hā e meʻa ne fie fai ʻe ʻAmelikaí?

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 2:18, ko e hā ne lava ai ʻe he kau Nīfaí ʻo taʻofi ʻa e feinga ʻa ʻAmelikai ke hoko ko ha tuʻí? (“Naʻe fakamālohi[a] ʻe he ʻEikí ʻa e nima ʻo e kau Nīfaí.” Mahalo te ke fie poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e fakamatala ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

Kole ki he kalasí ke nau lisi e ngaahi sīpinga ʻo e angahalá ʻoku fehangahangai mo e toʻu tupú he ʻaho ní. Mahalo te nau vahevahe mai e ngaahi ʻahiʻahí, pea mahalo te nau vahevahe mai foki mo e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá koeʻuhi ko e kovi ʻa e niʻihi kehé. ʻI he hokohoko atu ʻenau ako ʻa e ʻAlamā 2, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi founga te nau lava ke maʻu ai ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí ke ikunaʻi e ngaahi ʻahiʻahi mo e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá.

Fakamatalaʻi ange naʻe ikunaʻi ʻe he kau tau Nīfaí ʻa e kau ʻAmelikai tokolahi, ka naʻa nau ʻohovale heʻenau sio naʻe kau ʻa e toenga ʻo e kau ʻAmelikaí mo ha kau tau ʻa e kau Leimaná (vakai, ʻAlamā 2:19–25). Kimuʻa ke foki e kau tau Nīfaí ki he kolo ko Seilahemalá, naʻe ʻohofi kinautolu ʻe he kau tau fakatahatahá. Kole ki ha tokotaha ako ke ne kumi ʻi he ʻAlamā 2:27 ki ha kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e lahi ʻo e kau tau fakatahataha ʻa e kau Leimaná mo e kau ʻAmelikaí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kiʻi fakalongolongo mo fakakaukauloto ko e hā e meʻa te nau fakakaukau ki ai mo e anga ʻenau ongó kapau naʻa nau hoko ko e konga ʻo e kau tau Nīfaí. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 2:28–31, 36, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ki he founga naʻe fakangata ai ʻa e taú. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo nau ʻiló, mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ongo foʻi lea ko e ʻoku fakamālohi[a] mo e naʻe fakamālohi[a] ʻi he ngaahi vēsí ni.

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 2:28, ko e hā ne fakamālohia ai ʻe he ʻEikí ʻa e kau Nīfaí? (ʻE ala vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe ki he fehuʻí ni. Tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau ui ai ki he ʻOtuá ke tokoniʻi kitautolu ke tau fakafepakiʻi ʻa e angahalá, te Ne fakamālohia kitautolu.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha mālohi mei he ʻOtuá ke fakafepakiʻi ʻaki e angahalá kae ʻikai ko e toʻo fakaʻaufuli e ngaahi ivi takiekina koví mei heʻetau moʻuí?

  • ʻE lava fēfē ke ke muimui ki he sīpinga ʻa ʻAlamaá he taimi ʻokú ke fakafepakiʻi ai ʻa e angahalá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tohi ha ngaahi tali ki ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kuo fakamālohia fēfē koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo fehangahangai mo e angahalá?

  • Ko e hā ha founga ʻe taha te ke lava ʻo fakafepakiʻi ʻaki e angahalá he taimí ni?

ʻI he taimi kuo maʻu ai ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke nau tohi aí, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo kinautolu ke nau vahevahe ʻenau ngaahi talí. Te ke lava foki mo koe ʻo vahevahe hoʻo ngaahi talí. Poupouʻi e kau akó ke nau muimui ʻi he sīpinga ʻa e kau Nīfaí—ke lotua e tokoni ʻa e ʻEikí mo moʻui taau ke fakamālohia ʻe he ʻOtuá ʻi heʻenau ngaahi ngāué. Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ʻe fakamālohia kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi heʻetau fakafepakiʻi e angahalá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 1:3–4. Loto-to‘a ke fili ʻa e totonú

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Nēhoa ha ngaahi talanoa fakaoloolo ke tohoakiʻi ʻaki e kau muimuí, peá ne fakaʻaongaʻi e tokāteline loi ke ʻohofi ʻaki e Siasi ʻo e ʻOtuá. Naʻe manakoa ʻene ngaahi akonakí koeʻuhí naʻa nau fakatonuhiaʻi ʻa e faiangahalá koeʻuhí ko e lotú. Naʻá ne poupouʻi ʻa e faiangahalá, ʻo ne pehē, “ʻi he ngataʻangá, ʻe maʻu ʻe he kakai fulipē ʻa e moʻui taʻengatá,” tatau ai pē pe ko e hā honau ʻulungāngá ( ʻAlamā 1:4).

Naʻe poupouʻi kitautolu ʻe ʻEletā L. Tomu Peuli ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke tau loto-toʻa ke fakafisingaʻi e kau Nēhoa ʻo onopōní mo ʻenau ngaahi pōpoakí:

“Naʻe hā ngali lelei ʻa e ngaahi akonaki ʻa Nēhoá ki he kakaí, pea neongo naʻe saiʻia ha tokolahi ʻi heʻene tokāteliné, ka naʻe ʻikai totonu ia. Ko e taimi ko ia ʻoku tau fehangahangai ai mo ha ngaahi fili lahi ʻi heʻetau moʻuí, ʻe ʻikai hoko ʻa e ngaahi pōpoaki faingofua mo manakoa ʻa e māmaní ko e ngaahi fili totonu ia ke tau faí, pea kuo pau ke tau loto-toʻa lahi ke tau lava ʻo fili ki he totonú” (“Choose the Right,” Ensign, Nov. 1993, 67).

ʻAlamā 1:17–18. Tautea maté

ʻI he lau ʻe he kau akó kau ki hono tuʻutuʻuni ʻe ʻAlamā ke tamateʻi ʻa Nēhoá, mahalo pē naʻe ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi kau ki he vakai ʻa e Siasí ki he tautea maté. ʻE tokoni atu ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ke ke tali ʻenau ngaahi fehuʻí.

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Noa, “ko ia ʻoku lilingi ʻa e toto ʻo e tangatá, ʻe lilingi hono totó ʻe he tangatá” (Sēnesi 9:6).

ʻI he 1889 naʻe paaki ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha fanongonongo fakalao kau ki he tautea maté:

“ʻOku mau fai atu ʻi he loto māluʻia ʻa e fanongonongó ni, ʻa ia:

“ʻOku lau ʻe he Siasí ni ko hono lilingi ha toto ʻo ha taha ko e meʻa fakalilifu tahá ia. ʻOku mau lau ko hano toʻo ha moʻui ʻa ha taha, tuku kehe ka ʻoku fakatatau ia ki he lao fakasivilé, ko ha hia matea ʻa ia ʻoku totonu ke lilingi ha toto ʻo ha taha fai hia, hili ha hopo ʻi ha fakamaauʻanga fakalao ʻo e fonuá. …

“… ʻOku [totonu] ke ʻave ʻa e kau fai hia fekauʻaki mo e moʻuí mo e koloá ke fakamāuʻi ʻe he ngaahi lao ʻo e fonuá” (“Official Declaration,” Millennial Star, Jan. 20, 1890, 33–34).

Kuo toki paaki ʻe he Siasí ʻa e fakamatala fakalao ko ʻeni kau ki he tautea maté: “ʻOku pehē ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi Aho Kimui Ní ko e fehuʻi ko ia pe ʻoku totonu ke fakahoko pe ko e hā e ngaahi tūkunga ʻoku totonu ke fakahoko ʻaki ʻe he siteití ʻa e tautea maté ko ha meʻa pē ia ke fili ʻataʻatā pē ʻi he ngaahi founga kuo fakamatalaʻi ʻe he lao ʻo e fonuá. ʻOku ʻikai ke mau poupouʻi pe fakafepakiʻi ʻa e tautea maté” (newsroom.lds.org/official-statement/capital-punishment; accessed July 23, 2012).

ʻAlamā 1:19–20, 25. Kātakiʻi e fakatangá

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī ʻoku totonu ke tau tuʻu maʻu ʻi he totonú neongo e fakatangá:

“Ko ha anga faka-ʻotua ia ke fakatangaʻi ha taha koeʻuhi ko e māʻoniʻoní ʻi ha ngāue maʻongoʻonga ʻoku ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ke fakaʻauha ai ʻa e moʻoní mo e angamaʻá mo e ngeiá. … Ko e maumau lahi ʻe ala hoko mai mei he fakatangá ʻoku ʻikai mei he fakatangá ia, ka mei he uesia te ne ala fai kiate kinautolu ʻoku fakatangaʻí ke hoko ai haʻanau holomui mei heʻenau loto-vilitaki ke ngāue māʻoniʻoní. Ko e konga lahi ʻo e fakatangá ʻoku tupu ia mei he ʻikai maʻu ha mahino feʻunga, he ʻoku faʻa hehema ʻa e tangatá ke fakafepakiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mahino kiate kinautolú. Ko e niʻihi mei ha kau tangata ʻoku taumuʻa pē ke fai kovi. Kae tatau ai pē pe ko e hā e ʻuhingá, hangehangē ʻoku fai e fakatangá ia he māmaní ko e fakafepaki kiate kinautolu ʻoku fai ha ngāue māʻoniʻoní. …

“… Kapau te mou tuʻu maʻu ʻi he totonú neongo ʻa e fakaʻaluma ʻa e kakaí pe aʻu pē ki hano fakalaveaʻi homou sinó, ʻe fakakalauni kimoutolu ʻaki ʻa e tāpuaki ʻo e fiefia taʻengatá. Ko hai ʻokú ne ʻilo, naʻa hoko ki ha niʻihi ʻo e kāingalotú pe kau ʻaposetolo hotau kuongá ni ʻo hangē ko ia ne hoko ʻi he ngaahi kuonga kimuʻá, hano fie maʻu ke foaki ʻenau moʻuí ki hono maluʻi ʻo e moʻoní? Ka hokosia e taimi ko iá, ʻofa ke kau ʻa e ʻOtuá ke ʻoua naʻa nau foʻi!” (Decisions for Successful Living [1973], 61–62).

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻe lava ʻe he fakatangá ʻo poupouʻi kitautolu ke tau lototoʻa ange:

“ʻOku faingataʻa e kahaʻú. ʻE tātātaha ke faingofua pe manakoa he kahaʻú ke te hoko ko ha mēmipa faivelenga ʻo e Siasí. ʻE siviʻi kitautolu takitaha. Naʻe fakatokanga mai ʻa [e ʻAposetolo ko] Paulá ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko kinautolu ʻoku muimui faivelenga ki he ʻEikí te nau ʻʻilo ʻa e fakatangá’ [2 Tīmote 3:12]. ʻE lava ke laiki koe ʻe he fakatanga ko iá ke ke vaivai pe ko haʻane fakaivia koe ke ke hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei mo ke lototoʻa ange ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó” (“Fehangahangai mo e Kahaʻú ʻi he Tui,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 35–36).

Paaki