Laipelí
Ako ʻi ʻApí ʻIuniti 1


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Ko Hono Ako ʻo e Folofolá–Vakaiʻi Fakalūkufua ʻo e Tohi ʻa Molomoná (ʻIuniti

Nāunau Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko hano fakamatalaʻi fakanounou ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko, ngaahi tokāteline, mo e ngaahi tefitoʻi mooni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau fakakakato ko ia ʻo e ngaahi lēsoni ʻe fā ki he ʻiuniti 1 maʻá e tokotaha ako ʻi ʻapí. ʻE tokoni ki hoʻo teuteu ki hoʻo kalasí hoʻo ʻiloʻi e meʻa naʻe ako ki ai e kau akó. ʻOku ʻikai ko ha konga ʻo e lēsoní ʻa e fakamatala fakanounoú pea ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke vahevahe mo e kau akó. Tupu mei he nofotaha ʻa e lēsoni ʻokú ke akoʻi ʻi he ʻiuniti 1 ʻi ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, ʻe ʻi ai pē taimi te ke ongoʻi ai ke toe fakamanatu pe aleaʻi mo ha niʻihi ʻo fakatatau ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié mo e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻa e ngaahi poto taukei ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e puipuituʻá, feituʻu mo e taimi naʻe hoko ai e ngaahi meʻa ʻi he folofolá, founga hono ako mo ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, mo e founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí.

ʻAho 2 (Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí)

Ko e lēsoni ko ʻení ko hano vakaiʻi nounou fakalūkufua ia ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí. ʻOku akoʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻoku fakataumuʻa e palani ʻa e Tamai Hēvaní ke ʻomi ʻa e fakamoʻui mo e fiefia taʻengatá ki Heʻene fānaú. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e uho ʻi he palani ʻo e fakamoʻuí, pea ʻe hanga ʻe Heʻene Fakaleleí ʻo ʻai ke ʻaonga ʻa e palaní maʻá e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻetau fili ke muimui ʻi he palani ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau teuteu ai ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

ʻAho 3 (Peesi Talamuʻakí, Talateú, mo e Ngaahi Fakamoʻoni ʻa e Kau Fakamoʻoní)

ʻOku tokoni e ngaahi nāunau fakafeʻiloaki ki he Tohi ʻa Molomoná ke fokotuʻu ʻa ʻene taumuʻá mo fakamatalaʻi hono moʻoní mo hono tupuʻanga fakalangí. ʻOku akoʻi ʻe he peesi talamuʻakí ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamoʻoni ia ko Sīsū ʻa e Kalaisí. ʻI heʻetau lau, fakalaulauloto, pea lotua e Tohi ʻa Molomoná, ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku moʻoni ia, ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko Siosefa Sāmitá ko e palōfita ia ʻa e ʻOtuá, pea ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ko e puleʻanga ia ʻo e ʻEikí ʻi he māmaní.

ʻAho 4 (Vakaiʻi Fakalūkufua ʻo e Tohi ʻa Molomoná)

Naʻe tokoni e fakamoʻoni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he kau akó ke fakamālohia ʻenau fakamoʻoni naʻe ʻomi ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi he meʻafoaki mo e mālohi ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakatatali ʻe he ʻEikí ke toki ʻomi ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Naʻe mamata mai ʻa kinautolu naʻa nau hiki e Tohi ʻa Molomoná ki hotau kuongá ni pea nau hiki ʻa e ngaahi meʻa ʻe ʻaonga taha kiate kitautolú. Naʻe poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi ʻoku nau maʻu pea ke fekumi ki he talí ʻi heʻenau ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná.

Talateú

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ʻo e uike ní ʻa e fatongia ʻo e tokotaha ako takitaha ki heʻene ako ʻo e ongoongoleleí. ʻOkú ne fakamamafaʻi foki mo e tefitoʻi ngāue ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi hono tokoniʻi e kau akó ke langa hake ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo Hono Siasí. ʻI hoʻo akoʻí, tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa hono mahuʻinga ʻo hono ako fakamātoato ʻo e tohi folofola toputapú ni pea mo e ngaahi tāpuaki ʻe fakafonu ʻaki ʻenau moʻuí ʻi heʻenau fai iá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Ako ʻo e Folofolá

Te ke lava ʻo kamata ʻaki hano fai ʻo e ngaahi fehuʻí ni ki he kau akó:

  • Ko e hā hono faikehekehe ʻo ha taha ʻokú ne lau e Tohi ʻa Molomoná pea maʻu haʻane fakamoʻoni mo ha taha ʻokú ne lau ia pea ʻikai maʻu haʻane fakamoʻoní? (Ko e niʻihi ia ko e lau ʻataʻatā pē e ngaahi foʻi leá; ʻoku lau ʻe he niʻihi ʻi he tui, mo e loto moʻoni, pea fakaʻatā honau lotó ki he Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • ʻOku ʻilo fēfē ʻe ha taha ʻa e ngaahi moʻoni fakalaumālié? (Fakakaukau ke hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. Hili hono lau e lea naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻi laló, mou toe vakai ki he lisi ko ʻení.)

Hiki e fakamatala ko ʻení he palakipoé kae ʻoua ʻe hiki e ongo foʻi lea ʻoku laineʻí:“Fekumi ki he ʻiló, ʻio ʻi he ako pea ʻi he tui foki.”

Fakamanatu e meʻa naʻe ako ʻe he kau akó he uike ní ʻaki hano fakaafeʻi kinautolu ke nau fakafonu e ongo feituʻu ʻoku fakaava atú. Kapau te nau fie maʻu ha tokoni, ʻai ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:118. Fehuʻi ange pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e fekumi ki he ʻiló ʻi he ako pea ʻi he tuí. ʻI hoʻomou aleaʻi ʻení, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku fie maʻu ʻa e feinga fakafoʻituitui ki he ʻiló ʻi he ako pea ʻi he tuí.

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino hono ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ʻa e feingá mo e ngāué ki hono ako ʻo e ongoongoleleí, ʻai ke lau ʻe ha tokotaha ako ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafanongo ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku tau feinga ai ʻi he ako fakalaumālié.

“Ko e tokotaha teʻeki potó ʻokú ne fakaʻaongaʻi ʻa e tauʻatāina ke filí ke ngāue ai ʻo fakatatau mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní, ʻokú ne fakaava hono lotó ki he Laumālie Māʻoniʻoní mo fakaafeʻi ʻEne ngaahi akonakí, ʻa hono mālohi fakamoʻoní, pea mo ʻene fakapapauʻi ʻo e fakamoʻoní. ʻOku fie maʻu ki he ako ʻi he tuí ha ivi fakalaumālie, fakaʻatamai, pea mo fakaesino ka ʻoku ʻikai tali mokomoko pē” (“Fekumi ki he ʻIló ʻi he Tui,” Liahona, Sepitema 2007, 20).

Fehuʻi ki he kau akó: Ko e hā e meʻa naʻe pehē ʻe ʻEletā Petinā ʻe hoko ki ha tokotaha teʻeki poto ʻoku feinga ki he ʻilo fakalaumālié?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai e meʻa ne nau maʻu ʻi heʻenau fakahoko ha feinga fakalaumālie makehe pea nau ongoʻi hono olá ko ha tupulaki ʻi he takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Mahalo te ke fie tānaki atu mo hoʻo fakamoʻoní ʻe fakaafeʻi mai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau ako ʻoku faí ʻe heʻetau ngaahi feinga ke ako ʻa e ongoongoleleí ʻi he faʻa lotú.

Fehuʻi ki he kau akó: Ko e hā ha ngaahi meʻa pau te ke lava ʻo fai he taʻú ni ke “fekumi ki he ʻiló … ʻi he ako pea ʻi he tui foki”?

Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí

Toe fakamanatu e ngaahi hingoa kehekehe ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí ʻaki ha kole ki he kau akó ke nau tohi he palakipoé ʻa e ngaahi hingoa naʻa nau hiki ʻi heʻenau ngaahi tohinoa ki he ako folofolá ʻa ia ko e ngāue fika 1 ia ʻo ʻenau lēsoni he ʻaho 2. Kapau te nau fie maʻu ha tokoni pea fekau ke nau kumi ki he peesi ʻoku fakamatala ki ai ʻi heʻenau ngaahi fakahinohino akó.

Te ke lava ʻo fehuʻi ange: Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi hingoa ko ʻení fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí? (ʻOku fakataumuʻa e palani ʻa e Tamai Hēvaní ke ʻomi ʻa e fakamoʻuí mo e fiefia taʻengatá ki Heʻene fānaú.)

Fakamatalaʻi ange ʻe ʻi ai ʻa e ngaahi faingamālie lahi lolotonga e taʻú ke ako ai ki he fenāpasi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku tau ako mei he Tohi ʻa Molomoná mo e palani ʻo e fiefia ʻa e Tamai Hēvaní. ʻE lava ke ke kole ki he kau akó ke nau kumi hake pea fakaʻilongaʻi ʻi heʻenau folofolá ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí ʻi heʻenau ako he taʻu ní. Fakakaukau angé ke ʻoange ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi meʻa te nau ala maʻu ʻi heʻenau akó. Poupouʻi e kau akó ke nau vahevahe mo e kalasí lolotonga e taʻú ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú.

Peesi Talamuʻakí, Talateú, mo e Ngaahi Fakamoʻoni ʻa e Kau Fakamoʻoní

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kau ʻi hano fakafaivaʻi ʻaki ʻenau fakakaukauloto atu ʻoku nau foaki ha tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná ki ha taha ʻoku ʻikai ke kau ki he Siasí.

Vahevahe e kalasi ki ha kulupu ʻe ua, pea fekau e kulupu takitaha ke teuteu ki he fakafaivaʻí ʻaki hano aleaʻi e ngaahi fehuʻi kuo vahe ki heʻenau kulupú. ʻE ʻaonga hano hiki e ngaahi fehuʻí he palakipoé kimuʻa pea kamata e kalasí pe ʻoange taki taha ʻe he kau akó ha tatau ʻo e ngaahi fehuʻí. Poupouʻi e kau akó ke nau kumi pea fakaʻilongaʻi ha fakamatala ʻoku nau ongoʻi ʻe mahuʻinga ke vahevahe ʻi he taimi ʻe akoʻi ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná.

Ngaahi Fehuʻi maʻá e Kulupu 1:

  1. Ko e hā ʻa e Tohi ʻa Molomoná? (Vakai ki he talateú, palakalafi 1–3.)

  2. Ko e hā e taumuʻa ʻo e Tohi ʻa Molomoná? (Vakai ki he peesi talamuʻakí, palakalafi 2.)

  3. Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei hono moʻui ʻaki ʻo e ngaahi akonaki pe ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná? (Vakai ki he talateú, palakalafi 6.)

Ngaahi Fehuʻi maʻá e Kulupu 2:

  1. Naʻe anga fēfē ʻa e kamataʻanga ʻo e Tohi ʻa Molomoná? (Vakai ki he talateú, palakalafi 4–5.)

  2. ʻE lava fēfē ke tau ʻilo ʻoku moʻoni e Tohi ʻa Molomoná? (Vakai ki he talateú, palakalafi 8.)

  3. Ko e hā mo ha toe meʻa ʻe lava ke tau ʻilo ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? (Vakai ki he talateú, palakalafi fakamuimuitahá.)

Hili hano ʻoange ha taimi feʻunga ke teuteu ai e kau akó, fili ha toko taha ke ne fakafofongaʻi ha taha ʻoku ʻikai ke kau ki he Siasí. Kole ki ha taha mei he kulupu takitaha ke ne foaki ha tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná ki he tokotaha ko iá. Poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi naʻe ako ʻe heʻenau kulupú ke akoʻi ʻaki ʻa e tokotaha ako ʻuluakí ʻo kau ki he Tohi ʻa Molomoná.

ʻI he ʻosi ʻenau fakafaivaʻí, fakakaukau angé ke fehuʻi ki hono toenga ʻo e kalasí ha toe ngaahi fakamatala kehe naʻa nau mei vahevahe mai kapau ko kinautolu ʻa e tokotaha naʻá ne foaki ʻa e tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Mahalo te ke fie fehuʻi ange: Ko e hā e meʻa naʻá ke ako pe manatuʻi ʻo kau ki he Tohi ʻa Molomoná lolotonga e ʻekitivitī ko ʻení?

ʻI he fai e tali ʻa e kau akó, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamoʻoni ia ko Sīsū ʻa e Kalaisí. Fakamamafaʻi ʻa hono mahuʻinga ʻo e tokanga ki he founga hono fakamoʻoniʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa Sīsū Kalaisí. ʻIkai ko ia pē, fakamatalaʻi ange ʻe tokoniʻi kinautolu ʻe hono ako ʻo e Tohi ʻa Molomoná ke mahino ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo fakamālohia ʻenau fakamoʻoni ki Hono Siasí.

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe vakai mai ʻa kinautolu naʻa nau hiki e Tohi ʻa Molomoná ki hotau kuongá ni pea nau hiki ʻa e ngaahi meʻa ʻe ʻaonga taha kiate kitautolú (vakai, Molomona 8:35).

Fehuʻi ki he kau akó: Ko e hā e meʻa naʻá ke ako he uiké ni ʻa ia ʻe kaunga ki hoʻo founga ako ʻo e Tohi ʻa Molomoná?

Fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau vahevahe mai e founga ʻoku nau palani ke fakakakato ʻaki honau fatongia ke lau e Tohi ʻa Molomoná lolotonga e taʻu fakaakó. Fakaʻosi ʻaki hano vahevahe hoʻo ngaahi ongo mo hoʻo fakamoʻoni kau ki he Tohi ʻa Molomoná mo e kaunga hoʻo ako iá ki hoʻo moʻuí.

ʻIuniti Hokó (1 Nīfai 1–6, 9)

Kole ki he kau akó pe kuo ʻi ai ha taimi naʻa nau ʻiloʻi ai naʻe totonu ha meʻa kae hangē naʻe faingataʻa hono fakahokó pe ʻikai ke malava. Fakamatalaʻi ange te nau ʻiloʻi he uike hoko maí naʻe fehangahangai ʻa Nīfai mo e faʻahinga faingataʻa ko iá, pea te nau ako ʻo ʻiloʻi ʻa ʻene fakafalala ki he ʻOtuá ke fakahoko ʻa e meʻa naʻe hangē ka taʻemalava ke faí.

Paaki