Laipelí
ʻIuniti 14 Ako-ʻi-ʻApí


Lēsoni Ako-ʻi-ʻApí

Mōsaia 26ʻAlamā 4 (ʻIuniti 14)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau akó Mōsaia 26ʻAlamā 4 (ʻiuniti 14) ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke akoʻi ko e konga hoʻo lēsoní. ʻOku fakatefito ʻa e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Mōsaia 26)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi hono ako ki ha toʻu tangata ʻo e kau Nīfaí ʻa ia naʻe ʻikai ke nau fakatupulaki e ngaahi fakamoʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻoku fie maʻu ke tau keinanga ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá, lotu ʻi he tui, mo talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí kae lava ke fakatupulaki mo tauhi ha fakamoʻoni. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó mei he ngaahi feinga ʻa ʻAlamā ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke fakatomalá, ʻe fakamolemoleʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku fakatomala ʻi he loto fakamātoato.

ʻAho 2 (Mōsaia 27)

ʻI he ako ʻa e kau akó ʻo kau ki he ului ʻa ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá, naʻa nau ʻilo ai ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻeni ʻe tolu ʻo e ongoongoleleí: ʻOku tali ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi lotu faivelenga maʻá e niʻihi kehé ka ʻokú Ne kei fakaʻatā kiate kinautolu ʻenau tauʻatāina ke filí; kuo pau ke tau takitaha toe fanauʻi foʻou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí; mo fakatomala moʻoni, kuo pau ke fai ʻe he tokotahá e meʻa kotoa ʻe malavá ke fakaleleiʻi e maumau kuó ne fakahokó. Naʻe lekooti ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoa ako folofoá ʻa e founga kuo nau liliu aí ʻo fakafou ʻi he Fakaleleí.

ʻAho 3 (Mōsaia 28–29)

ʻI he ako ʻa e kau akó ʻo fekauʻaki mo e holi ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ki he kau Leimaná, naʻa nau ʻiloʻi ai ko e taimi ʻoku loloto ai ʻetau uluí, ʻoku tupulaki ʻetau holi ke vahevahe e ongoongoleleí. Naʻa nau tohi foki ha fakamatala kau ki ha ngaahi aʻusia kuo nau maʻu naʻá ne tokoniʻi kinautolu ke nau fie vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Naʻe lau ʻe he kau akó ʻo kau ki he liliu ʻi he puleʻanga ʻo e kau Nīfaí pea nau ʻilo ai ʻoku ʻi ai e fatongia ʻo e tangataʻi fonuá mo e kau takí ke poupouʻi e ngaahi lao māʻoniʻoní.

ʻAho 4 (ʻAlamā 1–4)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e ngaahi sīpinga ʻo e loto fakatōkilalo ʻo e kau Nīfaí ko e taimi ʻoku tau moʻui ʻaki ai e ongoongoleleí, te tau lava ʻo maʻu e nongá ʻi heʻetau moʻuí, neongo kapau ʻoku fakatangaʻi kitautolu. Naʻa nau ʻilo ʻi heʻenau lau kau ki he angatuʻu ʻa e kau ʻAmelikaí, te tau maʻu ʻa e fiefiá pe mamahí ʻo makatuʻunga ko hai ʻoku tau fili ke talangofua ki aí. Naʻe hoko ʻa ʻAlamā ko ha sīpinga ʻo ha tokotaha naʻe fili ke talangofua ki he ʻEikí. Naʻe tokoniʻi e kau akó ʻe heʻene tukupā taʻeueʻia ke ui e kau Nīfai loto hīkisiá ke fakatomalá ke nau ʻilo ʻoku fakamoʻoni e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí mo ui e kau faiangahalá ke fakatomala.

Talateú

ʻOku fakaʻatā ʻe he lēsoni ko ʻení e kau akó ke nau toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatomalá mo fakalaulauloto ki heʻetau fie maʻu ke liliú ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí—ʻo hangē ko ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá. Lotua ha fakahinohino ke ʻiloʻi ha founga te ke lava ʻo tokoniʻi lelei taha ai ʻa e kau akó ke nau fekumi ki he liliú ni ʻi heʻenau moʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 26

ʻOku maʻu ʻe ʻAlamā ha ueʻi fakalaumālie kau ki he founga ke fakamāuʻi ai kinautolu ʻoku nau fai ha ngaahi angahala mamafá

Ke kamata ʻaki e lēsoni ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala nounou ʻo e vahé ʻi he kamataʻanga ʻo e Mōsaia 26. Lau ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení ki he kalasí. Kole ange ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa te nau ala fai ke tokoniʻi ʻa e tokotaha ʻi he tūkunga takitaha.

  1. Kuo fai ʻe ha finemui ha angahala mamafa, ka ʻoku manavahē ia ke talanoa mo ʻene pīsopé.

  2. ʻOku holi ha talavou ke fakatomala, ka ʻoku ʻikai ke ne ʻilo e foungá.

  3. ʻOku toe fakahoko ʻe ha finemui ha angahala kuó ne ʻosi fakahoko kimuʻa, pea ʻokú ne hohaʻa he ʻikai ke toe fakamolemoleʻi ia ʻe he ʻEikí.

  4. ʻOku fili ha talavou ke fakatomala, ka ʻokú ne fakafisi ke fakamolemoleʻi ha taha kuó ne fakalotomamahiʻi ia.

Hiki ʻa e maʻuʻanga tokoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Mōsaia 26:21–23, 29–31. Fakamatalaʻi ki he kau akó ʻoku lekooti ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e fakahā ʻa e ʻEikí kia ʻAlamā kau ki he kakai kuo nau fakahoko ha ngaahi angahala mamafa. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e ngaahi veesi ko ʻení pea ʻai ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe ala tokoni ki ha taha ʻo e kakai naʻe fakamatalaʻi ʻi he lisi kimuʻá. Kole ange ki ha kau ako tokolahi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí. Mahalo te ke loto ke vahevahe haʻo tali mo hoʻo fakamoʻoni ki ha tefitoʻi moʻoni kau ki he fakatomalá naʻe maʻu ʻi he Mōsaia 26.

Fakamanatu ki he kau akó naʻa nau palani ke fakaʻaongaʻi ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne nau ako mei he Mōsaia 26 ʻi heʻenau feinga pē ʻa nautolu ke fakatomalá. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau muimui totonu ʻi heʻenau ngaahi palaní.

Mōsaia 27–28

ʻOku fakatomala pea toe fanauʻi foʻou ʻa ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá

Ke ʻoange ki he kau akó ha sīpinga ʻo ha taha naʻá ne aʻusia ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo kinautolu ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e aʻusia ko ʻeni naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Kifi K. Hilipiki ʻo e Kau Fitungofulú:

“Naʻe maʻu ʻe [ha faifekau kei talavou ʻi ʻIulope Hahake] mo hono hoá ha tangata taʻu nimangofulu tupu ko ʻAiveni. … Naʻe haʻu ʻena fie fanongó mei ha puipuituʻa faingataʻa pea naʻe tala pē ia ʻe he motuʻa hono valá, ʻi hono kavá, mo hono ʻulungāngá. Naʻá ne moʻui faingataʻaʻia moʻoni.

“Naʻe lahi ʻaupito e ngaahi meʻa naʻe fie maʻu ke lavaʻi ʻe ʻAivení he naʻe teʻeki ai ke ne ako kimuʻa ki he ngaahi meʻa fakalotú. Naʻe fie maʻu ke siʻaki ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻikai fenāpasi mo e ongoongolelei kuo fakafoki maí. Naʻe fie maʻu ke ne tali ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni foʻoú pea fakaʻaongaʻi ia. Naʻe loto ʻa ʻAiveni ke ne ako, pea naʻá ne teuteu faivelenga ki hono papitaisó mo hono hilifakinimá. Naʻe kei motuʻa pē hono valá pea taʻe tele hono kavá, ka kuó ne fakahoko e ngaahi ʻuluaki sitepú. Hili pē ha taimi nounou mei hono papitaiso ʻo ʻAivení, naʻe hiki e faifekaú mei ai. Naʻá ne fakaʻamu ke na toe fetaulaki mo ʻAiveni.

“ʻI he ʻosi mei ai ha māhina ʻe ono, ne toe fakafoki pē ʻe he palesiteni fakamisioná ʻa e faifekaú ki he kolo naʻe ʻuluaki ngāue aí. Naʻe ʻohovale ʻa e faifekaú ka naʻá ne fiefia ke toe foki, ko ia naʻá na pongipongia hake mo hono hoa foʻoú ki he houalotu sākalamēnití ʻi he ʻuluaki Sāpate pē naʻá ne foki mai aí. …

“Naʻe fakatokangaʻi ʻe he faifekaú ʻa e meimei tokotaha kotoa pē ʻi he kāingalotú. Ka naʻá ne fakasio holo ʻiate kinautolu ʻa e tangata ko ia naʻá ne papitaiso mo hono hoá ʻi he māhina ʻe ono ki muʻá. Naʻe ʻalu hake ha ongoʻi loto mamahi ʻi he faifekaú pea tō ʻene ʻamanakí. …

“Naʻe fakavave mai ha tangata naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻe he ʻeletaá ke fāʻofua kiate ia pea naʻe motuhi ai ʻene fakakaukaú mo ʻene manavasiʻí. Naʻe malimali ange ʻa e tangatá pea hā mei hono fofongá ko ha tangata lelei ia. Naʻá ne tui ha sote hina mo ha hēkesi kuo haʻi fakalelei pea ko e ʻai ke ne teuteu e sākalamēnití maʻá e kiʻi kāingalotú he pongipongi Sāpate ko iá. ʻI he kamata ke lea ʻa e tangatá, ne toki fakatokangaʻi ia ʻe he ʻeletaá. Ko e ʻAiveni foʻoú ʻení, ʻikai ko e ʻAiveni ne na akoʻi mo papitaiso kimuʻá! Naʻe vakai atu ʻa e ʻeletaá kuo hāsino mei hono kaungāmeʻá ʻa e mana ʻo e tuí, fakatomalá, mo e fakamolemolé; naʻá ne mamata ki he moʻoni ʻo e Fakaleleí.

“… Kuo aʻusia ʻe [ʻAiveni] ha ʻliliu ʻo e lotó’ (ʻAlamā 5:26) ʻo feʻunga ke papitaiso ai ia mo ne vilitaki ki muʻa ʻi he hokohoko atu hono fakauluí” (“Aʻusia ha Liliu ʻo e Lotó,” Liahona, Sune 2008, 39–41).

Fehuʻi: Ko e hā ha fakamoʻoni ʻi he talanoá ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e founga kuo liliu ai ʻa ʻAivení? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ko e ngaahi liliu naʻe hā ki tuʻa meia ʻAivení ko e ngaahi fakaʻilonga ia ʻo ha fuʻu liliu lahi ʻiate ia.)

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fakamatala ʻa e Mōsaia 27 ki ha aʻusia ʻe taha ʻo e liliu ʻoku fakafou ʻi he Fakaleleí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke tuʻu ʻi muʻa ʻo fakamatala fakanounou ʻa e Mōsaia 27. Kapau ʻoku ala maʻu, ʻe lava ʻe he tokotaha akó ʻo fakaʻaliʻali foki ʻa e fakatātā ʻo e Ului ʻa ʻAlamā ko e Siʻí (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 77). Kole ange ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau ʻa e Mōsaia 27:24–26. Pea toki kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi ko hai kuo pau ke liliu ʻo fakafou ʻi he Fakaleleí, pe “fanauʻi ʻi he ʻOtuá.” ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻi he tali ʻa e kau akó ʻoku mahino ʻa e moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke tau takitaha fanauʻi foʻou ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻEke ange: Ko e hā ha founga kuó ke vakai ai ki ha taha kuo liliu ʻo lelei ange ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi naʻe fai ʻe he faifekau ʻi he talanoá kiate ia hili ʻene toe feohi mo ʻAivení: “‘Ko e hā hono lahi ʻo ha “liliu ʻo e lotó” kuó u aʻusia ʻi he ngaahi māhina ʻe ono kuo hilí?’ … ‘Kuó u “toe fanauʻi foʻou” nai?’” (lea ʻaki ʻi he Keith K. Hilbig, “Experiencing a Change of Heart,” 31).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Mōsaia 27:24, 28, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamaá mo e meʻa naʻe fai ʻe he ʻEikí naʻe tupunga ai ʻa e liliu ʻa ʻAlamaá. Kole ange ke nau fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku nau tui ai kuo pau ke kau fakatouʻosi ʻa e fakafoʻituituí mo e ʻEikí ʻi ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó.

Fakamanatu ki he kau akó naʻa nau fakafonu ha ngaahi kupuʻi lea ʻi ha saati naʻá ne fakahaaʻi ʻa e kehekehe ʻia ʻAlamā kimuʻá mo e hili e liliu ʻo e lotó (ʻi he lēsoni ki he ʻaho 2). ʻI he ngāue kuo vahe fika 2 ki he ʻaho 2, naʻe tohi ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá ha kupuʻi lea ʻe taha mei he kōlomu “Hili” ʻa ia ne nau ʻamanaki te ne fakamatalaʻi kinautolu ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí mo fakamatalaʻi hono ʻuhingá. Fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí. Fai ha fakamoʻoni ʻoku malava ke tau maʻu ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Kole ange ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga kuo nau liliu ai ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú, kapau ʻoku nau fie maʻu. Mahalo te ke fie maʻu ke vahevahe ange ʻa e founga kuó ke liliu ai ʻo fakafou ʻi he Fakaleleí.

Poupouʻi e kau akó ke nau ngāue ʻo fakataumuʻa ki ha liliu ʻo e lotó koeʻuhí ke nau lava ʻo ofi ange ai ki he ʻEikí mo fakaʻatā e Fakaleleí ke ne fai ha liliu ʻi heʻenau moʻuí.

Hiki ʻa e saati ko ʻeni he palakipoé kimuʻa he kalasí, pe ʻai hano tatau ki he tokotaha ako takitaha:

Mōsaia 27:32–37

Mōsaia 28:1–4

Naʻe anga fēfē ʻa e liliu ʻa ʻAlamā mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá?

Ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻá ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení?

ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻoku hoko ai e totongi huhuʻí ko ha konga mahuʻinga ʻo e fakatomalá?

Naʻe anga fēfē e liliu e ngaahi foha ʻo Mōsaiá?

Ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻá ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení?

Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia ʻi hoʻo moʻuí kuó ne takiakiʻi koe ke ke fie vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé?

Kole ki he vaeua ʻo e kalasí ke nau tali ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he kōlomu ʻuluaki ʻo e sātí pea ki he vaeua ʻe tahá ke nau tali e ngaahi fehuʻi ʻi he kōlomu hono uá. ʻAi ke ngāue tautau toko taha pē ʻa e tokotaha ako takitaha. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi mei he kulupu takitaha ke lipooti ʻenau ngaahi talí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau fai ai ʻa e totongi huhuʻi ki heʻenau ngaahi angahalá pea fakatupulaki ʻenau holi ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé.

Mōsaia 29ʻAlamā 4

Naʻe tāpuekina ʻe he ʻOtuá ʻa e kau Nīfai naʻa nau kei angatonu ʻi he ngaahi taimi ʻo e fakatangá

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi fuofua vahe ʻo ʻAlamaá ʻa e ngaahi taimi ʻo e faingataʻá mo e fakatangaʻi ʻo e kau Nīfai anga māʻoniʻoní. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 1:25, 27. Kole ange kiate kinautolu ke feinga ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa ne fai ʻe he kau Nīfai ko ʻení lolotonga e taimi ʻo ha fakatanga.

Fakamahino ange naʻe tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau Nīfai anga māʻoniʻoní koeʻuhí ke nau tuʻumālie ange ʻiate kinautolu naʻe faiangahalá (vakai, ʻAlamā 1:29–32). Kole ange ki he kau akó ke nau fāifeinga ke muimui ki he sīpinga ʻa e kau Nīfai faivelengá ni ʻi heʻenau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻá ʻi heʻenau moʻuí.

ʻIuniti Hokó (ʻAlamā 5–10)

Te ke ʻilo fēfē kapau kuó ke ʻosi fanauʻi foʻou? Ko e hā e ʻuhinga ʻo e fanauʻi foʻoú? ʻI he ako ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 5–10, te nau ʻilo ai e ngaahi fehuʻi te nau lava ʻo fai kiate kinautolu ke fakafuofuaʻi ʻaki pe kuo nau ʻosi fanauʻi foʻou mo aʻusia ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó. ʻIkai ngata aí, te nau maʻu ai ha mahino ʻoku lahi angé ki hono loloto mo e mālohi ʻo e Fakaleleí.

Paaki