Laipelí
Lēsoni 29: 2 Nīfai 9:1–26


Lēsoni 29

2 Nīfai 9:1–26

Talateú

Naʻe kamata ha malanga ʻa Sēkope ki he kau Nīfaí ʻaki haʻane toe lea ʻaki ha niʻihi ʻo e ngaahi kikite ʻa ʻIsaiá kau ki hono huhuʻi he ʻEikí Hono kakai ʻo e fuakavá. Ko e konga ʻo e malanga ko ʻeni ʻa Sēkopé ʻoku maʻu ia ʻi he 2 Nīfai 6–8 (vakai ki he lēsoni 28 ʻi he tohi lēsoni ko ʻení). ʻOku maʻu e hoko atu ʻo e malanga ʻaho ʻe ua ko ʻení ʻi he 2 Nīfai 9–10. Hili hono lea ʻaki ʻe Sēkope e lea ʻa ʻIsaiá, naʻá ne vahevahe ʻene fakamoʻoni ʻaʻaná ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí—ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fakahaofi kitautolu mei he ola ʻo e Hingá mo e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻoku ʻi he 2 Nīfai 9ʻa e “taha ʻo e ngaahi malanga fakamaama taha kuó u fai ʻo kau ki he Fakaleleí.” Naʻá ne pehē, “ʻoku totonu ke lau fakalelei ia ʻe he tokotaha kotoa ʻoku fekumi ki he fakamoʻuí” (Answers to Gospel Questions, comp. Joseph Fielding Smith Jr., 5 vols. [1957–66], 4:57).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 9:1–9

ʻOku fakamatalaʻi ʻe Sēkope ʻa e ngaahi ola ʻo e Hingá

Kimuʻa pea kamata e kalasí, tohiʻi ʻa e fuʻu meʻa fakamanavahēʻi lotomālie he palakipoé.

Kamata ʻa e kalasi ʻaki hono fakamatalaʻi ʻoku ʻi he 2 Nīfai 9 ʻa hono hoko atu ʻo e malanga naʻe kamata ako ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ki muʻá. Fakamanatuʻi ki he kau akó ʻoku ʻi he konga ʻuluaki ʻo e malanga ʻoku hā ʻi he 2 Nīfai 6–8, ʻa hono toe lea ʻaki ʻe Sēkope ʻa e lea ʻa ʻIsaiá ke faiako ʻo kau ki he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí mo Hono mālohi ke fakahaofi Hono kakai ʻo e fuakavá mei he tuʻunga hē mo moveteveté. ʻI he hokohoko atu e malanga ʻa Sēkopé, naʻá ne akoʻi e founga ʻo hono huhuʻi kitautolu kotoa ʻe he Fakamoʻuí mei hotau tuʻunga hinga mo angahalaʻiá.

Tataki e tokanga ʻa e kau akó ki he kupuʻi lea kuó ke tohi ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā e meʻa ʻoku haʻu ki ho ʻatamaí ʻi hoʻo fakakaukau ki ha fuʻu meʻa fakamanavahē?

Ko e tali ki he fehuʻi ko ʻení, mahalo ʻe talamai ʻe he kau akó ha faʻahinga meʻa moʻui ʻoku nau fakakaukau ki ai. Kapau te nau fai ia, fakamatalaʻi ʻe lava ke fakailifia ange e ngaahi meʻa moʻoni ʻe niʻihi ʻi ha ngaahi meʻa moʻui ʻokú te fakakaukau ki ai koeʻuhí he ʻoku malava ke hoko ai ha uesia ʻe fuoloa. Talaange ki he kau akó naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sēkope ʻa e kupuʻi lea ko e “fuʻu meʻa fakamanavaheé” ke fakamatalaʻi ʻa e tūkunga ʻoku tau fehangahangai kotoa mo iá pea mo hono olá ʻa ia ko e mamahi taʻengata. Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 9:10, pea fekumi ki he tafaʻaki ʻe ua ʻo e meʻa fakalilifu ne fakamatalaʻi ʻe Sēkopé. ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó e meʻa ne nau ʻiló, tānaki ʻa e ngaahi talí ki he palakipoé hangē ko ʻene hā ʻi laló:

Fuʻu Meʻa Fakamanavahē

maté

heli

“mate ʻa e sinó”

“mate ʻa e laumālié”

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa hono ngāue ʻaki ʻe Sēkope ʻa e ongo foʻi lea ko e matemo e helí, fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga fakatouʻosi ʻa e ongo foʻi leá ki ha faʻahinga mavahevahe. ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻe Sēkope e foʻi lea ko e maté ʻi he malanga ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ia ki he “mate ʻa e sinó,” ʻa ia ko e mavahe ʻa e sino fakamatelié mei he laumālié. ʻI heʻene fakaʻaongaʻi e foʻi lea heli, ʻoku ʻuhinga ia ki he “mate ʻa e laumālié,” ʻa ia ko e mavahe ʻa ha tokotaha mei he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻI he folofolá, ʻoku faʻa ʻuhinga ʻa e mavahe ko ʻení ki he “mate fakalaumālié.”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 2 Nīfai 9:6. Kole kiate kinautolu ke nau fekumi ki he tupuʻanga ʻo e mate fakatuʻasinó mo e fakalaumālié.

  • Ko e hā e meʻa ne hoko ʻo tupu ai ʻene hoko mai ʻa e mate fakatuʻasinó mo e mate fakalaumālié kiate kitautolu kotoá? (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi ʻoku tuʻusi ʻa e kakai kotoa mei he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá ko e ola ʻo e Hingá pea ʻe iku pē ʻo mate fakatuʻasino ʻa e kakai kotoa pē.)

Fakamatalaʻi ʻoku akoʻi ʻe Sēkope ʻi he 2 Nīfai 9:7–9, ʻa e meʻa ʻe hoko kiate kitautolu kapau naʻe ʻikai ha Fakalelei pea ʻe taʻengata ʻa e ola ʻo e Hingá. Ke teuteuʻi e kau akó ke ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, mahalo te ke fie fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻo ha ngaahi foʻi lea ʻi he veesi 7: ʻI he lea ʻa Sēkope kau ki he “ʻuluaki fakamaau ko ia naʻe hoko ki he tangatá,” naʻe ʻuhinga ki he ngaahi ola ʻo e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví. ʻI heʻene lea kau ki he “ʻauʻauhá,” naʻe ʻuhinga ki hotau sino fakamatelié, ʻa ia ʻe mate. ʻI heʻene lea ki he “taʻe-faʻa-ʻauʻauhá,” naʻe ʻuhinga ki hotau sino toetuʻú ʻa ia ʻe moʻui ʻo taʻe ngata.

Kole ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e 2 Nīfai 9:7–9. Fakaafeʻi e kalasí ke fekumi ki ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e meʻa ʻe hoko ki hotau sinó mo e laumālié kapau ʻe hoko ʻo taʻe ngata ʻa e mate fakatuʻasino mo fakalaumālié.

  • Kapau naʻe ʻikai ha Fakalelei, ko e hā e meʻa ne mei hoko ki hotau sinó?

  • Kapau naʻe ʻikai ha Fakalelei, ko e hā e meʻa ne mei hoko ki hotau laumālié?

Ke fakamamafaʻi e meʻa ne mei hoko ki hotau ikuʻangá taʻe ʻi ai e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

“Kapau naʻe tuʻuloa hono fakamavahe kitautolu mei he ʻOtuá mo e mate fakamatelié, ʻe ʻikai ha ʻuhinga ia ke ʻi ai ʻa e tauʻatāina ke filí. ʻIo, te tau tauʻatāina ke fili, ka ko e hā hano ʻaonga? ʻE iku maʻu pē ia ki he meʻa tatau ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻetau meʻa ʻe fai: ko e mate ʻo ʻikai ha ʻamanaki lelei ki ha toetuʻu mo langi. Neongo pe ʻe kovi pe lelei ʻetau filí, ka te tau iku kotoa pē ko ha ‘kau ʻāngelo ki ha tēvolo.’ [2 Nīfai 9:9.]” (“Moral Agency,” Ensign, June 2009, 50).

2 Nīfai 9:10–26

ʻOku akonaki ʻa Sēkope ʻo pehē ʻoku fakahaofi kitautolu mei he Hingá ʻi he Fakaleleí pea ʻomai ʻa e fakamolemole mei heʻetau ngaahi angahalá

Kole ki he kau akó ke toe lau e 2 Nīfai 9:10.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā e meʻa kuo teuteuʻi ʻe he ʻOtuá maʻatautolú?

Fakamamafaʻi ko e tefitoʻi pōpoaki ʻa Sēkope ʻi he malanga ko ʻení kuo teuteuʻi ʻe he ʻOtuá “ha founga ke tau hao ai mei he haʻi ʻo e … maté mo helí.” Kuo fakapapauʻi ʻa e hao ko ʻeni—mei he mate fakatuʻasino mo fakalaumālié ʻa ia ko e tupu mei he Hingá—koeʻuhí ko e feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe ua. Fakaafeʻi e ʻuluaki kulupú ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 9:5, 19–21, pea fekumi ki he ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi feilaulau ʻa e Fakamoʻuí maʻatautolú. Fakaafeʻi e kulupu hono uá ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 9:11–12, 15, 22, pea fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea kau ki hono fakahaofi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi mei he mate fakatuʻasinó. (ʻE tokoni hano tohi ʻo e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé.)

ʻI he ʻosi hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke lau aí, fai ki he kulupu ʻuluakí ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e meʻa ne finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke Ne fuesiá ke Ne lava ʻo fakahaofi ai kitautolu mei he mate fakatuʻasinó mo fakalaumālié? Ko e hā ha ngaahi fakamatala naʻá ke maʻu ʻoku ʻuhingamālie kiate koe?

  • Naʻe fakamamafaʻi ʻe Sēkope ne fuesia ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mamahi ʻa e kakai kotoa pē. Ko e hā nai ʻene ʻuhinga kiate koé? ʻOku tākiekina fēfē ʻe he ʻilo ko ʻení hoʻo ngaahi ongo kau ki he Fakamoʻuí? (Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he lahi ʻo e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí, mahalo te ke fie maʻu ke kiʻi taʻofi ʻa e fealeaʻakí pea fakamamafaʻi ne fuesia ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mamahi ʻa e kakai kotoa pē kuo nau moʻui pea ʻe moʻui ʻi he māmaní. Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he natula fakatāutaha ʻo e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke tohi honau hingoá ʻi he tafaʻaki ʻo e 2 Nīfai 9:21, ko ha fakamanatu naʻe fua ʻe he Fakamoʻuí ʻenau ngaahi mamahí.)

Fai ki he kulupu hono uá e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e ngaahi kupuʻi lea naʻá ke maʻu ʻo kau ki hono fakahaofi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi mei he mate fakatuʻasinó?

  • Fakatatau ki he 2 Nīfai 9:22, ko hai ʻe toetuʻu pea fakafoki ki he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá?

Toe vakai ki he kupuʻi lea ko e “fuʻu meʻa fakamanavahē” ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalea ʻi he lea pē ʻanautolu, ko e hā e meʻa ne akoʻi ʻe Sēkope kau ki he founga ʻe fakahaofi ai kitautolu mei he “meʻa fakamanavahē” ko ʻení. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku fakahaofi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá fakafou ʻi he Fakaleleí, mei he mate fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻoku ʻomai ʻe he Hingá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono fakahaofi e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he mate fakatuʻasinó mo e fakalaumālié, ka ʻe lava ʻa Sīsū Kalaisi ʻo fakahaofi kitautolu mei he mate fakalaumālie ʻoku tupu mei heʻetau ngaahi angahalá.

Fakamatala ange ne fakamatalaʻi ʻe Sēkope ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai e kakai ʻoku hā ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau ngaahi angahalá. Fakaafeʻi e kau akó ke nai vakai ki he ngaahi fakamatala ko ʻení lolotonga hono lau leʻolahi ʻe ha tokotaha ako e 2 Nīfai 9:15–16, 27.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe Sēkope ʻa e tuʻunga ʻo e kakai ʻe hā ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau ngaahi angahalá?

Fakamatalaʻi ange ne fakamatalaʻi foki ʻe Sēkope ʻa e tuʻunga ʻo e kakai ʻoku nau hā ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻoku nau maʻá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vakai ki he ngaahi fakamatala ko ʻení lolotonga hono lau leʻolahi ʻe ha tokotaha ako e 2 Nīfai 9:14, 18.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe Sēkope ʻa e tuʻunga ʻo e kakai ʻe hā ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻoku nau maʻá?

Fakamahinoʻi ange neongo ko e meʻaʻofa ki he faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻa hono fakahaofi kinautolu mei he Hingá, ʻoku makatuʻunga meiate kitautolu ʻa hotau fakahaofi mei he ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi holí mo e ngāué. Tohi ʻeni ʻi he palakipoé: ʻI he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá ʻi heʻetau …

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e 2 Nīfai 9:21, 23–24. Kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ke fakakakato ʻaki e sētesi ʻi he palakipoé.

  • Fakatatau ki he ngaahi vēsí ni, ʻe founga fēfē haʻo fakakakato ʻa e sētesi ko ʻení? (ʻOku totonu ke hā ʻi he ngaahi tali e kau akó ʻa e ngaahi fakakakato ko ʻeni ʻo e sētesí: ʻI he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá ʻi heʻetau maʻu ʻa e tui kia Sīsū Kalaisi, fakatomala, papitaiso pea kātaki ki he ngataʻangá. ʻI heʻenau vahevahe ʻenau ngaahi talí, fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé.)

Fakaʻosi e lēsoni ko ʻení ʻaki hano fili ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení. ʻOku fakataumuʻa fakatouʻosi e ongo ʻekitivitií ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga kiate kinautolu e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pea ke vahevahe ʻenau ngaahi ongo kau kiate Iá.

  1. Kole ki he kau akó ke nau lau fakavave pē ʻa e 2 Nīfai 9:1–22 pea kumi kotoa e ngaahi veesi ʻoku kamataʻaki e foʻi lea ko e ʻOiauē. Fakaafeʻi e kau akó ke lau leʻolahi ʻa e sētesi ʻuluaki ʻo e ngaahi veesi ko iá.

    Fakaafeʻi e kau akó ke tohi ha ngaahi fakamatala meimei tatau ʻi heʻenau ngaahi tohinoa ako folofolá pe tohi fakamatala fakakalasí, ʻo fakamatalaʻi ʻenau ngaahi ongo fakatāutaha ʻo e houngaʻia ki he Fakamoʻuí mo ʻEne feilaulau maʻanautolú. Kole kiate kinautolu ke muimui ʻi he sīpinga ʻa Sēkopé, kamata ʻaki e fakamatala takitaha e ʻOiauē pea fakaʻosi ʻaki ha fakaʻilonga ofo. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamatalá ʻo ka feʻunga ke fai. Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke nau ongoʻi haʻisia ke vahevahe ʻenau ngaahi ongó pe aʻusia ʻoku fuʻu fakafoʻituitui pe fakatāutaha kiate kinautolú.

  2. Hivaʻi pe lau fakakalasi e ngaahi lea ʻo e “ʻOku Fakaofo” (Ngaahi Himi, fika 102) pe himi ʻe taha kau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Fakaafeʻi e kau akó ke fili ha ngaahi laine mei he himí ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ngaahi ongo kau ki he Fakamoʻuí mo ʻEne feilaulau huhuʻí. Tuku ke nau talaange ki he kalasí ʻa e ngaahi laine ne nau filí pea fakamatalaʻi e ngaahu ʻuhinga ʻoku nau mahuʻingaʻia ai ʻi he ngaahi laine ko iá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

2 Nīfai 9:7. Ko e hā ʻa e “fakalelei taʻe-fakangatangatá”?

ʻI he lea ko ʻení, ʻoku fakamatala ai ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he natula taʻengata ʻo e Fakaleleí mo e malava makehe ʻe he Fakamoʻuí ke fakahoko ʻa e Fakaleleí:

“He ʻoku taʻe fakangatangata ʻEne Fakaleleí—ʻo ʻikai hano ngataʻanga. [Vakai, 2 Nīfai 9:7; 25:16; ʻAlamā 34:10, 12, 14.] ʻOku ʻikai foki hano ngataʻanga he ʻe fakahaofi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kotoa mei he faʻa-maté. Naʻe taʻe fakangatangata ia ʻi he ngaahi tuʻunga ʻo ʻene mamahi lahí. Naʻe taʻe fakangatangata hono taimí, he naʻá ne fakangata ʻa hono feilaulauʻaki ʻa e fanga manú. Naʻe toe taʻe fakangatangta ia ʻi hono lahí—he naʻe pau ke fai tā tuʻo taha. [Vakai, Hepelū 10:10.] Pea naʻe ʻikai ngata ʻa ʻene aʻu atu ʻa e ʻaloʻofa ʻo e Fakaleleí ki ha niʻihi toko lahi pē, ka ki he ngaahi māmani foki naʻá Ne ngaohí. [Vakai, T&F 76:24; Mōsese 1:33.] Naʻe ope atu ia ʻo ʻikai malava ʻe ha meʻafua fakaetangata ke fakafuofuaʻi pe ma-aʻusia ʻe he ʻatamai ʻo e tangatá.

“Ko Sīsū pē taha naʻá ne lava ke foaki ha fakalelei taʻe fakangatangata pehē, he naʻe fanauʻi Ia ʻi ha faʻē fakamatelie pea mo ha Tamai taʻe-faʻa-mate. Pea koeʻuhí ko e tuʻunga [ʻaloʻi] makehe ko iá, naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko ha Tokotaha taʻe fakangatangata” (“Ko e Fakaleleí,” Tūhulu,Sānuali 1997, 41).

“Fakatatau ki he fono taʻengatá, naʻe fie maʻu ʻe he feilaulau fakalelei ko iá ʻa e feilaulau fakafoʻituitui ʻa ha taha fakamatelie ʻoku ʻikai moʻulaloa ki he maté. Kā kuo pau ke Ne pekia mo toe tuʻu. Ko e Fakamoʻuí pē toko taha naʻá Ne ala lavaʻi iá. Naʻá Ne maʻu mei Heʻene faʻeé ʻa e mālohi ko ia ke maté. Pea mei Heʻene Tamaí ʻa e mālohi ko ia ke ikuʻi ʻa maté” (“Tuʻu Taʻe Liua ʻi he Liliú,” Tūhulu,Sānuali 1994, 47).

2 Nīfai 9:7. Ko e hā e ngaahi ola ʻo e Hingá taʻe ʻi ai ʻa e Fakaleleí?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki hotau ikuʻangá taʻe ʻi ai ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí:

“Hangē ko hono fakafeʻātungiaʻi ʻe he maté mo ʻai ke taʻeʻaonga ʻetau tauʻatāina ke filí ka ne taʻe ʻoua ʻa e huhuʻi ʻa Kalaisí, ʻoku pehē pē foki ka ne taʻe ʻoua ʻEne ʻaloʻofá, te tau hē ʻo taʻengata ʻi heʻetau ngaahi angahalá mo e fili halá. He ʻikai ha founga ʻe lava ke fakaleleiʻi kakato ai ʻetau ngaahi fehalaakí, taʻe maʻá, pea he ʻikai lava ke tau toe nofo ʻi he ʻao ʻo e [ʻOtuá].

“… ʻOku tau fie maʻu ha Fakamoʻui mo ha Fakalaloa te ne lava ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ʻetau ngaahi angahalá mo e fehalākí ke ʻoua naʻa kovi kiate kitautolu. ʻOku makatuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí ʻa ʻetau lava ke foki mei he ngaahi fili halá pea fakatonuhiaʻi kitautolu ʻi he fonó ʻo hangē ne ʻikai fai ha angahalá” (“Moral Agency,” Ensign, June 2009, 50).

2 Nephi 9:10.“ʻOiauē hono ʻikai lahi ʻa e angalelei ʻa hotau ʻOtuá”

Naʻe fakahaaʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻene houngaʻia ʻi he fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi hono fakakakato ʻo e Fakaleleí:

“Fakafetaʻi ki he ʻOtuá koeʻuhí ko ʻEne palani taʻengata fakaofo fakaʻeiʻeikí. Fakamālō pea fakalāngilangiʻi Hono ʻAlo ʻOfaʻangá, ʻa ia ne mamahi taʻe hano tatau, ʻo foaki ʻEne moʻuí ʻi he kolosi ʻi Kalevalé ke totongi ʻa hotau moʻua ki he angahala fakamatelié. Ko ia naʻá Ne motuhi e haʻi ʻo e maté pea mo e mālohi faka-ʻOtua ke toetuʻu nāunauʻia mei he fonualotó. Ko Ia hotau Huhuʻí, ko e Huhuʻi ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. Ko Ia ʻa e Fakamoʻui ʻo māmaní. Ko Ia ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ko e Tupuʻanga ʻo hotau fakamoʻuí” (“The Victory over Death,” Ensign, May 1985, 51).

2 Nīfai 9:22. “Ke tuʻu ʻa e kakai fulipē ʻi hono ʻaó”

ʻOku mavahe ʻa e kakai kotoa pē mei he ʻao ʻo e ʻOtuá ko e ola ʻo e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví. Koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe foki ʻa e kakai kotoa pē ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi. Ki ha toe fakamatala lahi ange ʻi he tefito ko ʻení, vakai ki he ngaahi veesi ko ʻení: 2 Nīfai 2:9–10; 9:15, 22, 38; ʻAlamā 11:43–44; 12:12–15, 24; 42:23; Hilamani 14:15–17; 3 Nīfai 26:4; Molomona 9:12–13.

Paaki