Laipelí
Lēsoni 98: ʻAlamā 41


Lēsoni 98

ʻAlamā 41

Talateú

ʻI he hoko atu e faleʻi ʻa ʻAlamā ki hono foha ko Kolianitoní, naʻá ne akoʻi ange ʻa e palani ʻo e fakafokí ʻo ʻikai ngata pē ʻi he toetuʻu ʻi he sino fakamatelié kae pehē foki ki he toe fakafoki fakalaumālié ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ai ʻe hotau tuʻunga taʻengatá ʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau ngaahi holi ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe fakamamafaʻi ʻe ʻAlamā ʻe ʻikai pē teitei fakaiku fiefia ʻa e faiangahalá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 41

ʻOku akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa Kolianitoni kau ki he palani ʻo e fakafokí

Kole ki he kalasí ke nau fakakaukau ki he founga ʻe takiekina ai e ngaahi ngāue ʻa ha taha kapau ʻoku nau tui ki he ngaahi fakamatala ko ʻení (kiʻi mālōlō he ʻosi ʻa e fakamatala takitaha ke fakaʻatā e kau akó ke nau fai ha tali):

ʻOku ʻikai ha moʻui ʻi he hili ʻa e maté.

Hili ʻetau maté, ʻe fakahaohaoaʻi kitautolu taʻe kau ai ʻetau ngaahi ngāue he māmaní.

ʻI he Fakamaau Fakaʻosí, ʻe fakapaleʻi kitautolu ʻi heʻetau ngaahi ngāue leleí pea tauteaʻi kitautolu ʻi heʻetau ngaahi ngāue koví.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha mahino ʻoku tonú ki he meʻa ʻe hoko kiate kitautolu ʻi he hili ʻetau maté?

Fakamanatu ki he kau akó naʻa nau ako ʻi he ʻAlamā 40 ki he ngaahi akonaki ʻa ʻAlamā kia Kolianitoni ʻo kau ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, toetuʻú, mo e fakamāú. Fakamatalaʻi ange ʻoku tau ako ʻi he ʻAlamā 41 naʻe puputuʻu ʻa Kolianitoni ʻi he meʻa naʻe akoʻi ʻe he kakai ʻe niʻihi kau ki he toetuʻú. Fakamahinoʻi ange ʻa e kupuʻi lea ko e “fuʻu hē mamaʻo” ʻi he ʻAlamā 41:1, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e veesi ko ʻení ʻo kumi ʻa e meʻa naʻá ne fakatupu e hē ʻa e kakai ʻe niʻihi.

  • Ko e hā e ʻuhinga ne hē ai e kakai ʻe niʻihi? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e fakaʻuhingaʻi hala ʻa e ngaahi folofolá ko hono mioʻi, fakakeheʻi, pe liliu honau ʻuhingá.)

  • Ko e hā e meʻa naʻe pehē ʻe ʻAlamā te ne fakamatalaʻi kia Kolianitoní?

Ko e taimi pē ʻoku ʻiloʻi ai ʻe he kau akó ʻa e foʻi lea ko e fakafokí, mahalo te ke fie hiki ia he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e fakafokí ke fakafoki mai pe ko e toe ʻave ki hono tuʻunga motuʻá.

Fakamatalaʻi ange naʻe fie maʻu ʻe ʻAlamā ke mahino kia Kolianitoni ʻoku ʻi ai ʻa e konga fakamatelie mo e konga fakalaumālie ʻo e meʻa naʻá ne ui ko e “palani ʻo e fakafokí” (ʻAlamā 41:2). Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi fakalongolongo ʻi he ʻAlamā 41:2–5, ʻo kumi e ngaahi meʻa ʻe fakafoki fakamatelie mai kiate kitautolu hili ʻa e maté pea mo e ngaahi meʻa ʻe fakafoki fakalaumālie maí. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló. Kimuʻa ke lau ʻa e kau akó, mahalo ʻe tokoni kiate koe ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e hoa ki he fie maʻu pe mahuʻinga.

  • Ko e hā ʻa e konga fakamatelie ʻo e palani ʻo e fakafokí ʻoku hā ʻi he ʻAlamā 41:2? (ʻI he toetuʻú, ʻe fakafoki ʻa e laumālié ki he sinó, pea ʻe fakafoki e ngaahi konga kotoa pē ʻo e sinó.)

  • Ko e hā ʻa e konga fakalaumālie ʻo e palani ʻo e fakafokí ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ʻAlamā 41:3–5? (ʻI he tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE fakafoki kitautolu ki he fiefiá pe mamahí ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau ngaahi holi ʻi he moʻui fakamatelié.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ʻoku nau akoʻi e ngaahi veesi ko ʻení ki ha kalasi Palaimeli.

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e tokāteline ʻo e fakafoki fakalaumālié koeʻuhí ke lava ʻo mahino ki he fānaú?

Fakamanatu ki he kau akó kuo maumauʻi ʻe Kolianitoni ʻa e fono ʻo e angamaʻá pea kuó ne liʻaki hono ngaahi fatongia fakafaifekaú (vakai, ʻAlamā 39:2–4).

  • Ne tokoniʻi fēfē ʻa Kolianitoni ʻe he mahino totonu naʻá ne maʻu ki he tokāteline ʻo e fakafoki fakalaumālié ke ne fai ha ngaahi fili lelei angé? ʻOku takiekina fēfē ʻe he mahino ʻoku tau maʻu ki he tokāteline ko ʻení ʻa ʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau ngaahi holí?

Fai ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e tokāteline ko ʻení, pea vahevahe mai hoʻo ngaahi fakakaukau kau ki he fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá ʻi hono fakafoki takitaha kitautolu ki he leleí pe koví ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi holí mo ʻetau ngaahi ngāué.

Hiki ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Fēfē kapau kuó u faiangahala?

  • Fakatatau ki he palani ʻo e fakafokí, ko e hā e meʻa ʻoku tau maʻú kapau kuo tau faiangahala?

  • ʻOku ʻi ai nai ha faʻahinga founga ke fakafoki mai ai ke tau maʻu ai ʻa e leleí mo e fiefiá he taimi kuo tau fai hala aí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 41:6–9. Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e meʻa ʻoku lava ke tau fai ke fakafoki mai ke tau maʻu ʻa e leleí mo e fiefiá neongo kuo tau faiangahala. (Kuo pau ke tau fakatomala mo holi ke anga māʻoniʻoni ʻi he kotoa ʻo ʻetau moʻuí.)

  • Ko e hā e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he ʻAlamā 41:6–7 ʻokú ne fokotuʻu mai ʻoku tau fatongia ʻaki ʻa e meʻa te tau maʻu ʻi he toetuʻú? Ko e hā ʻetau ongoʻi ki hotau fakamāuʻi ʻo tautolú? (ʻOku fakapapauʻi ʻe heʻetau ngaahi fili he moʻui fakamatelié ʻa e faʻahinga fakamaau te tau maʻu he taimi ʻoku tau tuʻu ai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku fakakaukau e kakai ʻe niʻihi ʻoku nau lava ʻo foki ke nofo mo e ʻOtuá taʻe kau ai honau fatongia fakatāutaha ki heʻenau ngaahi ngāué. ʻOku nau faʻa pehē ʻoku fakalata ʻenau ngaahi fili ʻoku angahalaʻiá. Taimi ʻe niʻihi hangē ʻoku ʻasi fiefia pē ʻa kinautolu ia ʻoku femoʻuekina he faiangahalá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tuʻu ʻo lau ʻa e ʻAlamā 41:10 leʻolahi fakataha. Fakamahinoʻi ange ko e ʻAlamā 41:10 ko ha veesi folofola fakataukei ia. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e veesi ko ʻení ʻi ha founga makehe ke faingofua ʻenau ʻiloʻi iá. (Koeʻuhí ko ha veesi folofola fakataukei ʻeni, te ke lava ʻo ʻai ke nau toutou lau fakataha ia. Te ke lava ʻo ʻeke ange pe ʻe lava nai ʻe ha taha ʻo lau maʻuloto ia.) ʻI he ʻosi ʻenau laú, kole ki he kalasí ke nau tangutu. Hiki ʻi he palakipoé ʻa e “Kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefia.”

  • Ko e hā ʻoku moʻoni ai ʻa e “kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefiá”?

  • Ko e hā ha sīpinga ʻo e founga ʻoku ʻai ai kitautolu ʻe Sētane ke tau maumauʻi ha fekau mo tui te tau kei lava pē ʻo aʻusia ʻa e fiefiá?

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau houngaʻia ʻi he faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e tulituli ki he ngaahi mālie ʻo e māmaní mo e fiefia ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí, lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Keleni L. Peisi ʻo e Kau Fitungofulú:

“Ko e ngaahi ʻekitivitī ko ia naʻe ʻikai fakangofua ʻe he ʻEikí pea naʻe ʻikai ke tali ʻe he sosaietí he ngaahi taʻu lahi kuo tali ia he taimí ni pea poupouʻi ʻe he sosaieti tatau pē. ʻOku tokoniʻi ʻe he mītiā ʻa e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ʻi ha faʻahinga ākenga ke hangē ʻoku nau ʻasi manakoá. …

“… ʻOua ʻe maʻu hala ʻa e fiefia fakatelesitialé ki he fiefia mo e nēkeneka fakasilesitialé. ʻOua ʻe maʻu hala ʻa e ʻikai ke mapuleʻi kitá ki he tauʻatāiná. ʻOku ʻai kitautolu ʻe he tauʻatāina kakato taʻe ʻi ai ha fakangatangata totonú ke tau pōpula ki hotau uʻá. ʻOua ʻe holi ki ha moʻui ʻoku siʻisiʻi ange mo māʻulalo angé. …

“… Naʻe ʻikai ke ʻoatu ʻe ha ʻOtua taʻe ʻofa ʻa e ngaahi fekau ʻokú ke tauhí ke taʻofi koe mei he fiefiá, ka naʻe ʻoatu ia ʻe ha Tamai ʻi Hēvani ʻofa ʻokú Ne finangalo ke ke fiefia ʻi he lolotonga mo e hili hoʻo moʻui ʻi he māmani ko ʻení” (“They’re Not Really Happy,” Ensign, Nov. 1987, 39–40).

Hiki e lea ko ʻení ʻi he palakipoé: Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ia ʻe he kau akó ʻi heʻenau folofolá ofi ki he ʻAlamā 41:10. (ʻOku maʻu e leá ʻi he “To ‘the Rising Generation,’” New Era, June 1986, 5.)

“ʻE ʻikai te ke fai hala mo ongoʻi tonu pē. ʻOku taʻe malava ia!” (Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni)

Talaange ki he kau akó ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ʻAlamā 41:11 ʻa e ʻuhinga ʻoku taʻe malava ai ke maʻu ha fiefia moʻoni he taimi ʻoku fai ai e ngaahi fili halá. Hiki ʻa e saati ko ʻeni he palakipoé (mahalo te ke fie maʻu ke fai ia kimuʻa teʻeki kamata e kalasí), pe teuteu ha laʻipepa tufa ki he tokotaha ako takitaha. Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa, pea fakahinohinoʻi kinautolu ke fakatauhoa ʻa e kupuʻi lea takitaha mei he ʻAlamā 41:11 mo hono ʻuhingá. Fakaafeʻi foki kinautolu ke nau aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻoatu fakataha mo iá.

Ngaahi kupuʻi lea ʻi he ʻAlamā 41:11 ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ʻi he “tuʻunga fakanatulá”

ʻUhinga

  1. “ʻI he tuʻunga fakakakanó”

  1. ʻOku fakangatangata mo fakakavengaʻi ʻaki ʻetau ngaahi angahalá

  1. “ʻOku nau moʻua ʻi he ʻahu ʻo e mamahí pea mo e ngaahi haʻi ʻo e faihiá”

  1. ʻO ʻikai ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mo e fakahinohino ʻa e ʻOtuá; pea mole e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní

  1. “ʻOku ʻikai te nau maʻu ʻa e ʻOtuá ʻi he māmaní”

  1. ʻOku puleʻi ʻe he holi ʻo e kakanó

ʻI he veesi ko ʻení, ʻoku tau ʻilo ai ko e “anga ʻo e ʻOtuá” ʻa e “anga ʻo e fiefiá.” Ko e hā ʻoku tala atu ʻe he meʻá ni kau ki he ʻuhinga ʻoku fehangahangai ai ʻa e faiangahalá mo e anga ʻo e fiefiá?

Ko e hā ha ngaahi sīpinga pau ʻe niʻihi ʻoku fakatokangaʻi ai ʻe he kakaí ʻoku nau ʻi ha tuʻunga ʻo e loto mamahí?

(Talí: 1-f, 2-a, 3-e)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau sio ki he founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e vilitaki ʻi ha “tuʻunga fakanatulá” mo e tokāteline ʻo e fakafokí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 41:12. Hili hono lau e vēsí, kole ki he kau akó ke nau tali ʻa e fehuʻi ʻa ʻAlamaá. Pea ʻai e kau akó ke nau lau ʻa e tali ʻa ʻAlamā ki heʻene fehuʻi pē ʻaʻaná ʻi he ʻAlamā 41:13. (Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi e meʻa naʻe pehē ʻe ʻAlamā ʻe fakafoki mai kiate kitautolu ko e konga ʻo e palani ʻo e fakafokí.)

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ʻoku ʻi ai hanau kaungāmeʻa ʻokú ne fili ke ngāue ʻi ha ngaahi founga ʻoku fepaki mo e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ka ʻokú ne fie maʻu ke fakafoki ia ki he anga māʻoniʻoní. Fakaafeʻi e kau akó ke fakamatalaʻi ʻa e tokāteline ʻo e fakafokí ki hono hoá, ke hangē ko kinaua ʻa e kaungāmeʻa ko iá, ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ʻAlamā 41:12–13. (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻenau lea pē ʻanautou pe ko e fakalea ʻo e sētesi he palakipoé: “ ʻE fakafoki kitautolu ki he fiefiá pe mamahí ʻo fakatatau mo ʻetau ngaahi ngāue mo e ngaahi holi ʻi he moʻui fakamatelié.”)

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha pumalengi (boomerang) pe tā hano fakatātā he palakipoé.

ʻEke ange ki he kau akó pe ko e hā e meʻa ʻa e pumalengí (boomerang) ʻoku fai ʻi he taimi ʻoku tolongi ai ʻi he founga totonú. (ʻOkú ne foki ki he feituʻu naʻe tolongi mei aí.) Kole ange ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 41:14–15, ʻo kumi ha ngaahi founga ʻe lava ai ʻe ha pumalengi ʻo fakafofongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi mai ʻi he ongo veesi ko ʻení. (Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ongo veesi ko ʻení.) Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi mai e meʻa naʻa nau ʻiló.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ke ʻamanaki ke maʻu mei he niʻihi kehé pea mei he ʻEikí ʻi he moʻuí ni pea mo e moʻui ka hokó? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e manavaʻofá, ʻaloʻofá, mo e ʻofá. Fakakaukau ke hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.)

  • Ko e fē ha taimi kuó ke foaki ai ʻa e leleí, ʻaloʻofá, pe manavaʻofá ki he niʻihi kehé peá ke toe maʻu kinautolu kimui ange?

Poupouʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ke nau ngāue ai ʻi ha ngaahi founga mo fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga ʻoku hā mei ai e meʻa ʻoku nau ʻamanaki ke toe fakafoki mai kiate kinautolu ʻi he moʻuí ni mo e moʻui ka hokó. Fai ha fakamoʻoni ki he fiefia ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau ngāue ʻi he anga māʻoniʻoní.

Fakataukei Folofolá—ʻAlamā 41:10

Fakatokangaʻi ange: Koeʻuhí ko e natula mo e lōloa ʻo e lēsoni ko ʻení, ʻe lelei taha pē ke toki fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi ha ʻaho kehe ʻo ka faingamālie e taimí.

Hiki ʻeni ʻi he palakipoé: … ko e fiefia.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ʻomi ha sētesi ʻoku tuʻu fehangahangai mo e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he ʻAlamā 41:10. (Ko ha tali ʻe taha ʻoku malavá ko e “Ko e anga māʻoniʻoní ko e fiefia.”) Pea fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ha ngaahi ngāue ʻo e anga māʻoniʻoní ʻoku nau ongoʻi ʻe feʻunga ke fakafonu ʻaki ʻa e meʻa ʻoku ʻataá. (Hangē ko ʻení, “Ko hono tokoniʻi e niʻihi kehé ko e fiefia.”) ʻEke ange ki he kau akó pe te nau lava ʻo fai ha fakamoʻoni ʻoku fakaiku e ngaahi ngāue ko ʻeni ʻo e māʻoniʻoní ki he fiefia. Hili hono vahevahe ʻe he niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó e ngaahi meʻa ne nau aʻusiá mo e ngaahi fakamoʻoní, fakaafeʻi e kalasí ke nau tohi ʻi ha kiʻi laʻikaati siʻisiʻi pe laʻipepa ha ngaahi ngāue ʻo e anga māʻoniʻoní te nau lava ʻo fai lolotonga e uiké ke fakatupulaki ai ʻenau fiefiá. Poupouʻi kinautolu ke nau ʻalu mo ʻenau laipepá ke hoko ia ko ha fakamanatu pea ke nau lipooti ʻenau ngāué ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 41:10. Kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefia

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he sētesi ko ʻeni mei he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí ʻ a e fakakaukau ko ia ʻoku lava pē ʻo fiefia mo maʻu e nēkeneka ʻa e kau akó ʻi he ngaahi founga māʻoniʻoní:

“ ʻOku feinga ha kakai tokolahi ke maʻu ʻa e fiefiá mo e lavameʻa ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻoku fehangahangai mo e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. Ko ʻenau siʻaki ko ia ʻa e palani ʻa e ʻOtuá maʻanautolú, ʻoku nau fakasītuʻaʻi ai ʻa e maʻuʻanga pē ʻe taha ʻo e fiefia moʻoní. ʻOku nau [tukulolo] ki he tēvoló, ʻa ia ʻokú ne ʻfeinga ke [mamahi] ʻa e tangata kotoa pē ʻo hangē pē ko iá’ (2 Nīfai 2:27). ʻE faifai pē pea nau ʻilo hono moʻoni ʻo e fakatokanga ʻa ʻAlamā ki hono foha ko Kolianitoní: ‘Kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefia’ ( ʻAlamā 41:10).

“ʻI hoʻo feinga ko ia ke fiefiá, manatuʻi ko e founga pē taha ki he fiefia moʻoní ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Te ke maʻu ha fiefia ʻoku nonga mo taʻengata ʻi he taimi te ke feinga ai ke tauhi ʻa e ngaahi fekaú, lotua ha ivi, fakatomala mei he ngaahi angahalá, kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī langaki moʻuí, mo fakahoko ha ngaahi ngāue tokoni ʻoku ʻaongá. Te ke ako ke fiefia ʻi loto ʻi he ngaahi fakangatangata kuo fokotuʻu ʻe he Tamai ʻofa ʻoku ʻi he Langí” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 64).

ʻAlamā 41:10–11. Ko e tangata kotoa pē ʻoku ʻi he “tu’unga fakanatulá”

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tēvita O. Makei ʻoku tau maʻu ha natula ʻe ua pea mo e malava ke tau fili ʻa e fiefiá ʻo fakafou he mapuleʻi kitá:

“{2501}ʻOku ʻomi ʻe hono moʻui ʻaki ha moʻui ʻoku moʻoni mo haohaoa fakaeangamaʻá ha fiefia mo ha nēkeneka, lolotonga iá ko e ola pē ʻo hono maumauʻi e ngaahi lao fakaeangamaʻa mo fakasosialé ko e taʻe fiemālie, mamahi, pea, ko e taimi ʻoku aʻu ai ki he taupotú, ko e fakamāʻulaloʻi.

“ʻOku ʻi ai ha natula ʻe ua ʻo e tangatá—ko e taha, ʻoku fekauʻaki mo e moʻui he māmaní pe moʻui ʻa e monumanú; ko e tahá, ko e moʻui fakalaumālié, tatau mo e fakalangí. Ko e sino ʻo e tangatá ko e tāpanekale ia ʻoku nofo ai ʻa e laumālié. ʻOku fuʻu hulutuʻa, pea lahi, ʻa e hangē ʻoku fakafekauʻaki ʻa e sinó ki he tangatá pea, ko ia ai, ke tataki ʻenau ngaahi ngāué ki hono tali e ngaahi fakafiefia ʻo e sinó, hono uʻá, ʻene ngaahi holí, mo ʻene ngaahi mamahí. ʻOku fakatokangaʻi ʻe ha tokosiʻi pē ko e tangata moʻoní ko ha laumālie taʻe-faʻa-mate, ʻa ia ʻko e poto pe maama ʻo e moʻoní’ pea ko e tokotaha fakafoʻituitui kimuʻa pea fakatupu ʻa e sino fakamatelié, pea ko e tokotaha fakalaumālié ko ʻení, pea mo hono ngaahi ʻulungaanga makehé, ʻe hokohoko atu pē ia hili ʻa e ʻikai toe tali ʻe he sinó ʻa e ngaahi meʻa ʻo e māmaní.

“Tatau ai pē pe ʻoku fiemālie ha tangata ki he meʻa ʻoku tau fakahingoa ko e māmani ʻo e monumanú, fiemālie ki he meʻa ʻe ʻoange ʻe he māmani ʻo e fanga monumanú kiate iá, ʻo tukulolo ʻo ʻikai ha toe ngāue ki he ngaahi fakatauele ʻa hono uʻá mo e ngaahi holí, pea fakaʻau hifo ai ki he fakahōhōlotó, pe fou atu ʻi hono mapuleʻi iá, ʻo fou atu ki he ʻiló, angamaʻá mo e fiefia fakalaumālié ʻa ia ʻoku fakafalala ki heʻene ngaahi fili ʻokú ne fakahoko fakaʻahó—ʻikai, ʻi he houa kotoa ʻo ʻene moʻuí” (ʻi he Conference Report, Apr. 1967, 6–7).

ʻAlamā 41:11. “Faikehekehe mo e anga ‘o e fiefiá”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā F. ʻEnisiō Pusei ʻo e Kau Fitungofulú ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe hono ako fakamātoato ʻo e ngaahi lea ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kuo paní ke tau fakatokangaʻi ʻa e taimi ʻoku tau fakahehema ai ki he tuʻunga ʻoku tuʻu fehangahangai mo e anga ʻo e fiefiá:

“ʻOku tau faʻa moʻulaloa he taimi ʻe niʻihi, ke ʻi ha tuʻunga ʻoku fehangahangai mo e natula ʻo e fiefiá, pea ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ia koeʻuhí kuo tau tulifua kakato ki he faiangahalá pe faihiá. Ka ko e hā pē hono fuoloa ʻo ʻetau ʻi he tuʻunga ʻahiʻahi ʻanga ʻo e māmani ko ʻení, ʻoku lava ʻe he filí ke ne takiekina kitautolu. Mahalo pē te tau kiʻi taʻe tokanga. Mahalo te tau fakaliʻeliʻaki hotau ngaahi vā fetuʻutaki mo e niʻihi ʻoku ofi taha kiate kitautolú. … Mahalo te tau fakangofua ha ngaahi ʻulungaanga pe tōʻonga kovi iiki ke hū ki heʻetau moʻuí; pe mahalo kuo mole, ʻo aʻu ki ha tuʻunga ʻe niʻihi, ʻa e mahino hono tauhi matematē ha fuakavá. Kapau ko ia, ʻoku tau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki. Kuo pau ke tau tokanga ki ai. He ʻikai ke tau lava ʻo tukunoaʻi e tuʻunga ko iá. Te tau ala fakatokangaʻi ia ʻi ha taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tau fuʻu fiefia moʻoni aí, pea kuo pau ke tau fakamālohiʻi maʻu ai pē kitautolu ke tau malimali, pe mahalo ʻoku tau ʻi ha tuʻunga ʻoku tau ofi ai ki he siva e ʻamanakí. … Neongo te tau kākaaʻi e niʻihi kehé, he ʻikai lava ke tau kākaaʻi kitautolu, pea he ʻikai lava ke tau kākaaʻi e ʻEikí. …

“ʻOku lolotonga malangaʻi e kakato ʻo e ongoongoleleí ʻi he māmaní kotoa ʻe he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kuo paní, koeʻuhí ke ʻilo ʻe he taha kotoa hono tuʻungá. Koeʻuhí ke ofi ki he ngaahi lea ʻa e kau pani ʻa e ʻEikí, ʻoku mahuʻinga ke lau mo ako ʻa e folofolá ʻi he loto tukupā mo e mateaki. …

“… ʻOku ʻikai finangalo ʻa e ʻOtuá ke tau ʻilo hotau tuʻunga taʻeʻaongá mo e mamahí (vakai, Mōsaia 4:11; ʻAlamā 26:12; Hilamani 12:7; Mōsese 1:10) kae ngata pē ʻi he ʻAho ʻo e Fakamāú. ʻOkú Ne finangalo ke fakatupulaki ʻetau ʻiló ʻi he taimí ni mo e ʻaho kotoa pē ʻi heʻetau moʻui matelié, te tau ala hoko ko e kau fakamaau kiate kitautolu pē, ʻi Heʻene ui kitautolu ki he founga hokohoko ʻo e fakatomalá” (“University for Eternal Life,” Ensign, May 1989, 72).

ʻAlamā 41:11. ʻOku lava ke tau liliu hotau natulá ʻo fakafou he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku fakahoko moʻoni ʻe he ʻelito ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ha liliu mahuʻinga mo fakaʻaufuli ʻi hotau angá pea ʻoku malava ia tuʻunga ʻi heʻetau falala ki he ʻmāʻoniʻoni, mo e ʻaloʻofa, mo e manavaʻofa ʻa e Mīsaia Māʻoniʻoní’ (2 Nīfai 2:8). ʻI heʻetau fili ke muimui ki he ʻEikí, ʻoku tau fili ai ke liliu—ke fanauʻi foʻou fakalaumālie” (“Kuo Pau ke Fanauʻi Foʻou Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 20).

Paaki