Laipelí
Molomona


Talateu ki HE Tohi ʻa Molomoná

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku ako ai e tohí ni?

ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e tohí ni, te nau ʻilo ai ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga meia Molomona, ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisi ʻa ia naʻá ne moʻui faivelenga neongo hono ʻākilotoa ia he kotoa ʻo ʻene moʻuí ʻi he “hā maʻu ai pē ʻa e ngaahi faiangahalá mo e ngaahi anga fakalieliá” (Molomona 2:18). ʻE toe kaunga lelei foki ki he kau akó mei heʻenau ako e ngaahi lea ʻa Molonaí, ʻa ia naʻá ne fakamoʻoni ki he kau laukonga ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní “kuo fakahā ʻa kimoutolu kiate au ʻe Sīsū Kalaisi, pea ʻoku ou ʻiloʻi hoʻomou ngaahi ngāué” (Molomona 8:35). ʻI hono lau ʻe he kau akó kau ki he fakaʻauha naʻe hokó ko ha nunuʻa ʻo e faiangahala ʻa e kau Nīfaí, te nau ʻilo ai ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi fekau mo e ngaahi fuakava ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ko hai naʻá ne tohi ʻa e tohí ni?

Naʻe hiki ʻe Molomona ʻa e ʻuluaki vahe ʻe fitu ʻo e tohí ni ko ha fakamatala nounou ʻo e faiangahala mo e ngaahi tau ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná ʻi hono kuongá. Naʻá ne fai foki ha fakamatala kakato ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko mei he taimi ʻo ʻene moʻuí ʻi he ngaahi peleti lalahi ʻa Nīfaí (vakai, Molomona 2:18; 5:9). ʻI he taimi naʻe taʻu 10 nai ai ʻa Molomoná, naʻe tuku ʻe he tauhi lekooti ko ʻEmaloní kiate ia ke ne tauhi ʻa e ngaahi lekooti toputapú ʻi he taimi naʻá ne taʻu motuʻa feʻunga aí. Naʻe pau ke ne lekooti ʻa e meʻa kotoa naʻá ne mamata ki ai ʻo kau ki he kakaí. (vakai, Molomona 1:4). ʻI he taʻu 15 ʻa Molomoná naʻe “ʻaʻahi mai kiate [ia] ʻa e ʻEikí, peá [ne] maʻu mo ʻiloʻi ʻa e angalelei ʻa Sīsuú” (Molomona 1:15). ʻI he taʻu tatau pē, naʻe fili ʻe he kau Nīfaí ʻa Molomona ke ne taki ʻi heʻenau ngaahi kau taú (vakai, Molomona 2:1). ʻI heʻene talangofua ki he faleʻi ʻa ʻEmaloní, naʻá ne maʻu kimui ange ʻa e ngaahi peleti lalahi ʻa Nīfaí pea kamata ke ne hiki ʻene lekōtí. Naʻá ne fakanounouʻi foki ʻa e ngaahi peleti lalahi ʻa Nīfaí, ʻa ia naʻe kau ai e ngaahi tohi mei he kau palōfita mo e kau tauhi lekooti meia Līhai ʻo aʻu kia ʻEmaloni, peá ne tānaki atu ki he fakanounou ko iá ʻa e ngaahi peleti iiki ʻa Nīfaí. ʻI he ofi ke pekia ʻa Molomoná, naʻá ne fufuuʻi ʻa e ngaahi lekōtí ʻi he moʻunga ko Komolá, tukukehe ha ngaahi peleti siʻisiʻi pē naʻá ne ʻoange ki hono foha ko Molonaí (vakai, Molomona 6:6). Hili iá naʻá ne taki e kau Nīfaí ʻi heʻenau tau lahi fakaʻosi mo e kau Leimaná. Kimuʻa pea pekia ʻa Molomoná, naʻá ne fakahinohino ʻa Molonai ke ne fakakakato ʻene lekōtí. Naʻe tānaki atu ʻe Molonai e ngaahi lea naʻe hoko ko e vahe 8–9 ʻo e tohí ni.

Ko hai naʻe fakataumuʻa ki ai ʻa e tohí ni pea ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe tohi ʻa Molomona ki he kau Senitailé mo e kau mēmipa ʻo e fale ʻo ʻIsilelí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ko ʻene fakaʻamu ke ne “lava ʻo fakalotoʻi ʻa [kinautolu] kotoa pē [ʻi he] ngaahi ngataʻanga kotoa pē ʻo e māmaní ke [nau] fakatomala pea teuteu ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo e nofoʻanga fakamaau ʻo Kalaisí” (Molomona 3:22). ʻI he fakaʻosi ʻe Molonai e tohi ʻa ʻene tamaí, naʻá ne lea hangatonu kiate kinautolu te nau lau ʻene ngaahi leá. Naʻá ne fakatokanga kiate kinautolu kau ki he ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau faiangahalá pea fakaafeʻi kinautolu ke “haʻu ki he ʻEikí ʻaki [honau] lotó kotoa” (Molomona 9:27).

Ko e fē ʻa e taimi mo e feituʻu ne tohi aí?

Ngalingali naʻe hiki ʻe Molomona ʻa e vahe 1–7 ʻo e tohí ni ʻi he vahaʻa ʻo e taʻuT.S. 345 mo e T.S. 401 (vakai, Molomona 2:15–17; 8:5–6). Naʻá ne fakaʻosi ʻene ngaahi tohí hili e tau fakaʻosi ʻi he vahaʻa ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná ʻi Komola ʻi he taʻu T.S. 385 (vakai, Molomona 6:10–15; 7:1). Mahalo naʻe hiki ʻe Molonai e meʻa fakamatelié ʻi he vahe 8–9 ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu T.S. 401 mo e T.S. 421, ʻi heʻene hē hē holo “ke maluʻi ʻa [ʻene] moʻui [ʻaʻaná]” (vakai, Molomona 8:4–6; Molonai 1:1–3).

Ko e hā ha ngaahi fōtunga makehe ʻo e tohí ni?

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he tohí ni ʻa hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite ʻa Nīfaí, ʻAlamā, Samuela ko e Leimaná, mo Sīsū Kalaisi kau ki hono fakaʻauha ʻo e kau Nīfaí (vakai, 1 Nīfai 12:19; ʻAlamā 45:9–14; Hilamani 13:8–10; 3 Nīfai 27:32). ʻOku lau ʻa Molomona ki he niʻihi ʻo ʻene ngaahi tohí ko “ʻeku lekooti ʻo kau ki hono fakaʻauha ʻo hoku kakaí” (Molomona 6:1). Naʻá ne fakahaaʻi ko e tō ʻa e kau Nīfaí ko ha nunuʻa ia ʻo ʻenau faiangahalá (vakai, Molomona 4:12; 6:15–18).

Fokotuʻutuʻú

Molomona 1 ʻOku fekau ʻe ʻEmaloni kia Molomona ke ne tauhi ha lekooti ʻo e kakai ʻi hono kuongá. ʻOku ikunaʻi ʻe he kau Nīfaí ʻa e kau Leimaná ʻi he taú. ʻOku mālohi ʻa e faiangahalá ʻi he fonuá kotoa, ʻoku ʻikai ke toe tauhi ʻa e kau ākonga Nīfai ʻe toko tolú ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí, pea ʻoku angamaheni ʻaki ʻa e mavahe ʻa e ngaahi meʻafoaki ʻo e Laumālié. Neongo ia, “naʻe ʻaʻahi …ʻa e ʻEikí” kia Molomona.

Molomona 2–3 ʻOku fili ʻe he kau Nīfaí ʻa Molomona ke ne taki ʻenau ngaahi kau taú. ʻOkú ne taki kinautolu ʻi he ngaahi tau mo e kau Leimaná ʻi he taʻu ʻe 30 tupu. ʻOku fakafisi ʻa e kau Nīfaí ke fakatomala neongo ʻa e fakaʻauha lahi mo e mamahí. ʻOku toe maʻu mai ʻe Molomona ʻa e ngaahi peleti ʻa Nīfaí mei ha moʻunga naʻe ui ko Simi pea ʻoku kamata ʻene lekōtí. Hili ha ngaahi ikuna lahi, ʻoku kamata ke pōlepole ʻa e kakaí ʻi honau mālohi ʻo nautolú pea ʻoku nau fakapapau ke fai sāuni ki he kau Leimaná. ʻOku fakafisi ʻa Molomona ke toe taki kinautolu. ʻOkú ne tohi ke fakalotoʻi e kakai kotoa ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ke nau teuteu ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo e ʻafioʻanga fakamaau ʻo Kalaisí.

Molomona 4 Neongo ʻoku ʻikai ke toe taki ʻe Molomona e kau tau Nīfaí ka ʻoku kei hoko atu pē ʻenau tau mo e kau Leimaná. ʻOku tamateʻi e toko lauiafe ʻo e ongo faʻahí fakatouʻosi. ʻOku toe faiangahala lahi ange ʻa e hako ʻo Līhaí ʻi ha toe taimi kehe ʻi honau hisitōliá, pea ʻoku kamata ke fakaʻauha ʻe he kau Leimaná ʻa e kau Nīfaí. ʻOku tokangaʻi e Molomona ʻa e ngaahi lekooti kotoa ʻa e kau Nīfaí pea ʻokú ne ʻave kinautolu mei he moʻunga ko Simí ki ha moʻunga naʻe ui ko Komola.

Molomona 5–7 ʻOku toe kamata ke fai tuʻutuʻuni ʻa Molomona ʻi he kau tau Nīfaí, neongo ʻokú ne ʻiloʻi ʻe fakaʻauha kinautolu. ʻOkú ne kikiteʻi hono ʻomi ʻo e Tohi ʻa Molomoná. ʻOkú ne fakatahaʻi ʻa e kau Nīfaí ki Komola ki ha tau fakaʻosi mo e kau Leimaná. Hili ʻa e taú, ʻokú ne tēngihia ʻa e fakaʻauha hono kakaí. ʻOku tohi ʻa Molomona ke fakalotoʻi ʻa e hako ʻo e kau Leimaná ke nau tui kia Sīsū Kalaisi pea papitaiso.

Molomona 8–9 Hili e pekia ʻa Molomoná, ʻoku hokohoko atu ʻe Molonai ʻa e lekōtí. ʻOkú ne kikiteʻi hono ʻomi e Tohi ʻa Molomoná ʻaki e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi ha kuonga ʻo e taʻe tuí mo e faiangahalá. ʻOkú ne fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo akoʻi e ngaahi mana mo e ngaahi fakaʻilonga ʻoku ō fakataha mo e tui kiate Iá. ʻOkú Ne poupouʻi ʻa kinautolu ʻoku nau lau ʻEne folofolá ke haʻu ki he ʻEikí pea ke fakahaofi.

Paaki