Laipelí
Lēsoni 93: ʻAlamā 36


Lēsoni 93

ʻAlamā 36

Talateú

Hili e ngāue fakafaifekau ʻa ʻAlamā ki he kau Sōlamí, naʻá ne akonaki fakafoʻituitui ki hono ngaahi fohá takitaha. ʻOku maʻu ʻene akonaki ki hono foha ko Hilamaní ʻi he ʻAlamā 36 mo e 37. Naʻe fai ʻe ʻAlamā ha fakamoʻoni kia Hilamani ʻe fakahaofi ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku nau falala kiate Iá. Ke fakahaaʻi e moʻoni ko ʻení, naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā e ngaahi meʻa naʻá ne aʻusia he ngaahi taʻu kuo hilí he taimi naʻe fakatauʻatāinaʻi ai ia mei he mamahi ʻo ʻene ngaahi angahalá ʻo fou he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻá ne fakahā ange foki ʻene ngaahi ngāue ke ʻomi e niʻihi kehé kia Kalaisí mo ʻene aʻusia ʻa e fiefia ʻi heʻenau fakatomalá.

Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻomi ʻe he Lēsoni 94 ha faingamālie maʻá e kau ako ʻe toko tolu ke nau fai ʻa e akoʻí. Kapau kuo teʻeki ai ke ke fai pehē, mahalo te ke fie fili ha kau ako ʻe toko tolu he taimí ni pea ʻoange kiate kinautolu ha tatau ʻo e ngaahi konga kuo fili mei he lēsoni 94 koeʻuhí ke nau teuteu ki ai. Poupouʻi kinautolu ke nau ako ʻa e nāunau fakalēsoní ʻi he faʻa lotu pea fekumi ki he tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní koeʻuhí ke nau ʻilo ʻa e founga ke liliu ai ʻa e lēsoní ki he ngaahi fie maʻu ʻa ʻenau kaungā kalasí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 36:1–5

ʻOku akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa Hilamani kau ki he mālohi ʻo e ʻOtuá ke fakatauʻatāinaʻí

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga lelei kuo tākiekina ai kinautolu ʻe he fakamoʻoni pe ko ha akoʻi pau ʻa ʻenau mātuʻá. Fakaafeʻi ha toko taha pe toko ua ʻo e kau akó ke na vahevahe ʻena ngaahi fakakaukaú mo e kalasí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he vahe 36–42 ʻi he tohi ʻa ʻAlamaá ha akonaki meia ʻAlamā ki hono ngaahi fohá. Vahe 36–37 ʻoku fai ia kia Hilamani, vahe 38 ʻoku fai ia kia Sipiloni, mo e vahe 39–42 ʻoku fai ia kia Kolianitoni.

Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto kiate kinautolu ʻi he tuʻunga ʻo Hilamaní ʻi heʻene fakafanongo ki he fakamoʻoni ʻa ʻene tamaí ʻi he ʻAlamā 36:1–5. ʻAi ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo kumi e meʻa ʻoku ongo kiate kinautolu ʻi he fakamoʻoni ʻa ʻAlamaá.

  • ʻI he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e meʻa ʻoku ongo taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

ʻAlamā 36:6–22

ʻOku fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā ʻene angatuʻú mo e founga naʻá ne maʻu ai e fakamolemolé

Fakamatalaʻi ange, ke hoko ko ha fakamoʻoni lahi ange ki he mālohi ʻo e ʻOtuá ke fakatauʻatāinaʻi ʻa kinautolu ʻoku nau falala kiate Iá, naʻe vahevahe ʻe ʻAlamā e meʻa naʻá ne aʻusiá ʻi hono fakatauʻatāinaʻi ia mei he mamahi ʻo ʻene ngaahi angahalá. Kole ki he kau akó ke nau sio fakavavevave ki he ʻAlamā 36:6–9 pea fakamatala fakanounouʻi ʻa e meʻa ne hoko kia ʻAlamā ʻi heʻene fononga atu mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻo fekumi ke fakaʻauha e Siasí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 36:10. Kole ki he kalasí ke ʻai ke nau ʻilo pe ko e hā hono fuoloa ʻo e mamahi ʻa ʻAlamā ʻi heʻene ngaahi angahalá. Fakamatalaʻi ange, ʻi he ʻAlamā 36:11–17 ʻoku tau maʻu ha fakamatala fakaikiiki lahi ange ʻo e meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻAlamā lolotonga e ʻaho ʻe tolu mo e pō ʻe tolu ʻo ʻene faingataʻaʻiá, ʻi he fakamatala kehe ʻoku tau maʻu ʻo kau ki heʻene uluí (vakai, Mōsaia 27 mo e ʻAlamā 38). Vahe e kau akó ke nau ngāue tauhoa. Fakaafeʻi e ngaahi hoá ke nau ako e ʻAlamā 36:11–17, ʻo kumi e ngaahi fakamatala ʻa ʻAlamā ki heʻene ilifiá pe mamahí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló. ʻAi ke lipooti ʻe he kau akó ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau ʻiló. (Mahalo te ke fie hiki ia he palakipoé.) Mahalo te ke fie fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke fakaloloto ʻa e mahino ʻoku maʻu ʻe he kau akó kau ki he ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau lipōtí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea (pe foʻi lea) ko iá? Ko e hā e meʻa naʻe tupu ai e ongoʻi pehē ʻa ʻAlamaá?

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi foʻi lea ko e fakamamahiʻi, mamahi lahi, mo e tauteaʻi, lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻo Toko Hongofulu Mā Uá:

“ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e fakamamahiʻi ko e tauteaʻi.’ Ko e meʻa fakamamahi ʻeni ʻi he kuonga muʻá pea ʻoku hangē ia ha kiʻi palepalé ʻa ia ʻoku fakatokoto ai ʻa e tokotaha ke tauteaʻí pea ʻoku haʻi ʻa e ongo tungaʻivaʻé mo e fasiʻa-nimá ki ha meʻa fuopotopoto hangē ha takai ʻanga filó pea ʻoku toki vilohi ʻa e foʻi meʻa ko iá ʻo ne fakatupu ha fuʻu mamahiʻia lahi ʻaupito.

“Ko e meʻa fakamamahí ko ha laʻi papa ʻoku tuki ha faʻo ai ʻo ʻasi hake ki ʻolunga. ʻI he taimi ʻoku toho ai ʻa e meʻa ko iá ʻi he kelekelé, te ne keli mo taʻaki hake ʻa e kelekelé. ʻOku faʻa fakamatala ʻe he folofolá ʻo kau ki he ʻfakamamahiʻi’ ʻo e laumālié ʻe he loto halaiá.

“Ko hono ʻuhinga ʻo e fakamamahí ko hano ʻmioʻi ke mamio,’ ʻa ia ko e faʻahinga fakamamahiʻi ia ʻoku fuʻu mamahi ʻaupito, he ʻokú ne fakatupu ha taha, ʻo aʻu pe kiate kinautolu ʻoku tonuhiá, ke nau vetehia” (“Ko e Ala Mai ʻa e Toʻukupu ʻo e ʻEikí,” Ensign, May 2001, 23).

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamaá kau ki he ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá? (Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻilo ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku fakaiku e faiangahalá ki he mamahi, faingataʻaʻia, mo e fakameʻapangoʻia lahi.)

  • ʻOku ʻasi nai naʻe aʻusia ʻe ʻAlamā ʻa e mamahi mo e fakameʻapangoʻia heʻene ngaahi angahalá ʻi he hili pē ʻene fakahoko kinautolú? Mahalo he ʻikai ke tau ongoʻi leva ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá ka ʻokú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakatokangaʻí?

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ne nau aʻusia ʻa ia ne nau ongoʻi mamahi ai pe fakameʻapangoʻia ʻi heʻenau faiangahalá. Pea lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Pēká:

“Kuo tau ʻosi aʻusia kotoa pē ʻa e mamahi ʻo e konisēnisi ko ia ʻoku muimui mai ʻi heʻetau ngaahi fehalākí. …

“Kapau ʻoku mou mafasia ʻi he mamafa ʻo ha ngaahi loto ʻoku halaia, loto-mamahi, ʻikai lava ʻo fai ha meʻa, pe mā, ʻoku ʻi ai pē hano faitoʻo” (“Ko e Ala Mai ʻa e Toʻukupu ʻo e ʻEikí,” 25).

Fakamahinoʻi ange lolotonga e ongoʻi mamahi moʻoni mo e fakameʻapangoʻia ʻa ʻAlamā heʻene ngaahi angahalá, naʻá ne manatuʻi e faitoʻo ki hono mamahí.

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 36:17, ko e hā e meʻa naʻá ne manatuʻí?

ʻAi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 36:18. Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi e meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā ke fakahoko e ngaahi akonaki ʻa ʻene tamaí. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau maʻu ha mahino lahi ange ki he ngaahi veesi ko ʻení, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

“Kuo ongo moʻoni kia ʻAlamā ʻa e akonaki ʻa ʻene tamaí, ka ʻoku tautefito ʻene mahuʻingá he ko e kikite naʻá ne manatuʻí ko e taha naʻe kau ki he ‘hāʻele mai ha tokotaha ʻa ia ko Sīsū Kalaisi, ko ha ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ke ne fai ha fakalelei ki he ngaahi angahala ʻa e māmaní.’ ʻAlamā 36:17Ko e hingoá ia pea ko e pōpoaki ia kuo pau ke fanongo ki ai ʻa e tokotaha kotoa pē. … Tatau ai pē pe ko e hā e ngaahi lotu kehe ʻoku tau faí, ʻetau ngaahi fie maʻu kehé, ʻoku fakafalala kotoa pē ʻi he kole ko iá: ‘ʻE Sīsū, ko Koe ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻaloʻofa mai kiate au.’ ʻOkú Ne mateuteu ke ʻomi ʻa e ʻaloʻofa ko iá. Naʻá Ne totongi ʻaki ʻEne moʻuí koeʻuhí ke Ne foaki mai ia” (However Long and Hard the Road [1985], 85).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate kitautolu ke ʻoua naʻa ngata pē ʻi heʻetau ako kau kia Sīsū Kalaisí ka ke kolea foki ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne Fakaleleí?

Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo pe kuo nau lotua nai ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, kau ai e tāpuaki ʻo e fakamolemolé.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi fakalongolongo ʻi he ʻAlamā 36:19–22, ʻo kumi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e founga naʻe liliu ai e ngaahi ongo ʻa ʻAlamaá hili ʻene lotua ke maʻu ha ʻaloʻofá.

  • Ko e fē e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea naʻá ke ʻilo ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e founga ne liliu ai e ngaahi ongo ʻa ʻAlamaá?

Fai ange ʻa e fehuʻi ko ʻení kau ki he ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea takitaha kuo maʻu ʻe he kau akó:

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he kupuʻi lea (pe foʻi lea) ko iá kau ki he mālohi ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí? (ʻI he tali ʻa e kau akó, tokoniʻi kinautolu ke nau ʻilo naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono toʻo e mamahi ʻo ʻAlamaá, ka naʻe fakafonu ʻaki ia ʻa e fiefiá.)

Hiki ʻa e ngaahi sētesi taʻekakato ko ʻení he palakipoé: Kapau te tau ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí, te Ne …

  • Mei he ngaahi meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamaá, ko e hā ʻoku tau lava ʻo ako kau ki he meʻa ʻoku fai ʻe he ʻEikí maʻatautolu ʻi heʻetau fakatomala fakamātoató? (Mahalo ʻe vahevahe atu ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau fakahaaʻi atu kapau te tau ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, te Ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he mamahi ʻo ʻetau ngaahi angahalá mo fakafonu ʻaki kitautolu ʻa e fiefiá. Mahalo te ke fie fakakakato ʻa e sētesi he palakipoé.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí koeʻuhí ke lava ʻo fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he ngaahi ongo mamahi pe fakameʻapangoʻia ʻoku fakatupu ʻe heʻetau ngaahi angahalá?

Lau leʻolahi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻení, pea kole ki he kau akó ke nau fakakaukauʻi ʻa e founga te nau tali ʻakí:

ʻOku fakahaaʻi atu ʻe ha kaungāmeʻa kuó ne lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻa ʻene hohaʻa kau ki he ngaahi lea ʻa ʻAlamā ʻi he ʻAlamā 36:19. ʻOku fehuʻi atu ʻe he kaungāmeʻá kiate koe, “Kapau te u lava ʻo manatuʻi ʻeku ngaahi angahalá peá u kei ongoʻi mamahi pē koeʻuhí ko kinautolu, ʻoku ʻuhinga nai ia kuo teʻeki pē ke fakamolemoleʻi au?”

Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku aʻusia ʻe ʻAlamaá mo e tuʻunga ko ʻení. Hili e tali ʻa e kau akó, lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

“ʻE feinga ʻa Sētane ke tau tui ʻoku ʻikai fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá koeʻuhí he ʻoku tau lava ʻo manatuʻi kinautolu. Ko Sētané ko ha taha loi; ʻoku feinga ke nenefu ʻetau vakaí mo takihalaʻi kitautolu mei he hala ʻo e fakatomalá mo e fakamolemolé. Naʻe ʻikai talaʻofa mai ʻa e ʻOtuá ia ʻe ngalo ʻiate kitautolu ʻetau ngaahi angahalá. ʻE tokoni ʻetau manatuʻí ke tau fakaʻehiʻehi ai mei haʻatau toe fai ha ngaahi fehalaaki tatau. Ka ʻo kapau te tau tuʻu maʻu mo faivelenga, ʻe mōlia atu pē ʻetau manatu ki heʻetau ngaahi angahalá ʻi he fakalau atu ʻa e taimí. ʻE hoko ʻeni ko ha konga ʻo e fakamoʻui ʻoku fie maʻú mo e founga ʻo e fakamāʻoniʻoniʻí. Naʻe fakamoʻoniʻi ʻe ʻAlamā, ʻi he hili ʻene tangi kia Sīsū ki ha ʻaloʻofá, naʻá ne kei manatuʻi pē ʻene ngaahi angahalá, ka naʻe ʻikai kei fakamamahi pe fakamamahiʻi ia ʻe heʻene manatu ki heʻene ngaahi angahalá, koeʻuhí he kuó ne ʻiloʻi kuo fakamolemoleʻi ia (vakai, ʻAlamā 36:17–19).

“Ko hotau fatongiá ke siʻaki ha faʻahinga meʻa pē te ne ʻomi ha manatu ki heʻetau angahala motuʻá. Ko e taimi te tau hoko atu ai ʻo maʻu ha ‘loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomalá’ (3 Nīfai 12:19), te tau ala falala he “he ʻikai toe manatu” e ʻOtuá ki [“heʻetau ngaahi angahalá’”] (“Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 101).

  • Makatuʻunga ʻi he fakamatala ʻa Palesiteni ʻUkitofá, te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ʻuhinga ʻo e “ʻikai ke toe tauteaʻi hoku lotó ʻi heʻeku manatu ki heʻetau ngaahi angahalá”? ʻAlamā 36:19

Fai ha fakamoʻoni kapau te tau ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, te Ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he mamahi ʻo ʻetau ngaahi angahalá pea fakafonu ʻaki kitautolu ʻa e fiefiá. Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga te nau ala fakaʻaongaʻi ai ʻa e meʻa kuo nau ako mei he meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamaá. Ka kei taimi pē, ʻai ke hivaʻi ʻe he kalasí ʻa e “Te u Maʻu ʻi Fē ʻa e Melinó?” (Ngaahi Himí, fika 63)

ʻAlamā 36:23–30

ʻOku fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā ʻa e ʻuhinga ʻokú ne ngāue hokohoko ai ke ʻomi e niʻihi kehé ke fakatomalá

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e ʻuhinga naʻe ngāue ai ʻa ʻAlamā ke ʻomi e niʻihi kehé ke fakatomalá, fakakaukau ki hono fakaʻaongaʻi e ʻekitivitī ko ʻení. (Kapau ʻoku ʻikai malava ke ʻomi ha meʻa lelei maʻa hoʻo kalasí, te ke lava pē ʻo fakafetongiʻi ʻaki ia hano fakamatalaʻi ʻa e ʻekitivitií.)

Fakaʻaliʻali ha meʻa lelei (hangē ko ha foʻi kukisi pe ha foʻi lole) pea ʻeke ange pe ʻoku ʻi ai ha taha ʻi he kalasí ʻoku fiefia ʻi he faʻahinga meʻa lelei ko ʻení. Kiʻi uʻu, pea fakahaaʻi ange ʻene ifó. Talaange ki he kalasí ʻoku fuʻu ifo ʻaupito ʻa e meʻa leleí pea ʻokú ke fie vahevahe ia mo e kalasí kotoa. Fakaʻaliʻali ange e meʻa lelei tatau kae lahi ange, pea ʻeke ange pe ʻoku ʻi ai ha toe taha te ne fie ʻahiʻahiʻi. Vahevahe ʻa e meʻa leleí mo e taha kotoa pē ʻokú ne fie maʻú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 36:23–24. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú, ʻo kumi ʻa e founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ʻekitivitī ʻahiʻahiʻí mo e meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamā hili ʻene uluí.

  • Naʻe faitatau fēfē ʻa e ngaahi ngāue ʻa ʻAlamaá mo e ʻekitivitī ʻahiʻahiʻí? Ko e hā e meʻa naʻe fie maʻu ʻe ʻAlamā ke ʻahiʻahiʻi ʻe he kakai kehé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 36:25–26. Kole ki he kalasí ke ʻai ke nau ʻiloʻi naʻe hanga ʻe he ngaahi ngāue ʻa ʻAlamā ke akoʻi e ongoongoleleí ʻo takiekina ia mo e niʻihi kehé.

  • Naʻe takiekina fēfē ʻe he akonaki ʻa ʻAlamaá ia mo e niʻihi kehé?

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku nau fakahaaʻi ʻoku lava ke nau maʻu ha fiefia lahi ʻi heʻenau fekumi ke ʻomi e niʻihi kehé kia Kalaisí.)

Fakanounouʻi ʻa e ʻAlamā 36:27–30 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe toe fakamoʻoni ʻa ʻAlamā kia Hilamani ʻe fakahaofi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku tuʻu ʻenau falalá ʻiate Iá. Fai ha fakamoʻoni ki he fiefia ʻoku lava ke tau aʻusia ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí pea ʻi heʻetau poupouʻi e niʻihi kehé ke nau fai e meʻa tatau. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuo nau ako mei he ʻAlamā 36, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakakato ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ʻi laló. (Mahalo te ke fie hiki ʻeni he palakipoé.)

  1. Fakakaukau pe kuó ke ongoʻi nai hano fakatauʻatāinaʻi koe ʻe he Fakamoʻuí mei he angahalá mo fakafonu ʻaki koe ʻa e fiefiá. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e meʻa te ke fai koeʻuhí ke ke lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení.

  2. Fakakaukau ki ha taha (hangē ko ha kaungāmeʻa, tokoua, pe mēmipa ʻi he uōtí) ʻe ʻaonga ki ai hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí. Fai ha tohi ki he tokotahá ni pea fakakau ai hoʻo fakamoʻoni ki he founga ʻoku lava ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻo fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he mamahi ʻo e angahalá pea fakafonu kitautolu ʻaki ʻa e fiefiá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 36:12. “Naʻe aʻusia ʻe hoku laumālié ʻa e … mamahi ʻi heʻeku ngaahi angahala kotoa pē”

Naʻe ako ʻaki ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku hoko ʻa e tuʻunga ʻe niʻihi ʻo ʻetau mamahi ʻi heʻetau ngaahi angahalá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e fakatomalá:

“ʻOku fie maʻu ʻe he fakamaau totonú ke mamahi ʻa e tokotaha faiangahala taʻefakatomalá koeʻuhí ko ʻene ngaahi angahalá [vakai, T&F 19:16–19]. …

“… Fēfē ʻa e kau faiangahala ne fakatomalá? ʻOku tauteaʻi nai kinautolu? Kuo pau nai ke nau mamahi? …

“… Ko e tokotaha ʻoku fakatomalá ʻoku ʻikai fie maʻu ke mamahi ‘ʻo hangē’ ko e mamahi ʻa e fakamoʻuí maʻá e angahala ko iá. ʻE aʻusia ʻe he kau faiangahala ʻoku fakatomalá ha ngaahi mamahi ʻe niʻihi, ka, koeʻuhí ko ʻenau fakatomalá pea koeʻuhí ko e Fakaleleí, ʻe ʻikai ke nau aʻusia ʻa e “hulu” fau ʻo e fakamamahi taʻengata naʻe mamahi ai ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí ko e angahala ko iá.

“Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo, ʻa ia naʻá ne fai ha ngaahi akonaki mahino ʻi he fakatomalá mo e fakamolemolé, ko e mamahi fakatāutahá ‘ko ha konga mahuʻinga ʻaupito ia ʻo e fakatomalá. He ʻikai ke kamata fakatomala ha taha kae ʻoua kuó ne mamahi moʻoni ʻi heʻene ngaahi angahalá’ (Teachings of Spencer W. Kimball, p. 88).

“‘Kapau kuo teʻeki ai ke mamahi ha taha, ta kuo teʻeki ai ke ne fakatomala. … Kuo pau ke ne fou ʻi ha liliu ʻene tōʻongá ʻa ia te ne mamahi pea toki malava ʻa e fakamolemolé’ (Teachings of Spencer W. Kimball, p. 99). …

“ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he kotoa ʻo e meʻa ʻoku tau aʻusiá ʻa e moʻoni ko ia kuo pau ke tau kātakiʻi ʻa e mamahi fakatāutahá ʻi he ngāueʻi ʻo e fakatomalá— pea mo e ngaahi angahala mamafa ʻoku lava ke lahi mo fuoloa ʻa e mamahí. ʻOku ou tui ko e tokotaha kotoa pē ʻiate kitautolu ʻoku faitotonu kiate iá ʻokú ne fakatokangaʻi ʻa e moʻoni ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Kuo tau ongoʻi ia ʻi heʻetau moʻui ʻatautolú, pea kuo tau mamata ki ai ʻi he moʻui ʻa e niʻihi kehé.

“ʻOku totonu foki ke tau ʻiloʻi ʻoku fakapulipuli, ʻikai ke fakahāhāholo ʻetau mamahi fakatāutaha koeʻuhí ko e angahalá. Ko e tokotaha faiangahalá pē mo e ʻEikí mo e tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻoku nau ʻilo ʻa e meʻa ʻoku hokó. ʻOku kehekehe ia mo e natula fakahāhāholo ʻo e tautea ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi lao ʻa e tangatá, ka ko e mamahi ʻoku fakaiku ki he ʻaloʻofá ʻi he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá ʻoku fakatāutaha pē ia. (“Sins, Crimes, and Atonement” [lea ki he kau faiako fakalotu ʻa e CES, Feb. 7, 1992], 4–6, si.lds.org).

ʻAlamā 36. Kiasimasi (Chiasmus)

Ko e kiasimasí (chiasmus) (ʻoku ui he taimi ʻe niʻihi ko e meʻa ʻoku femafuliaki) ko ha founga tukufakaholo naʻe angamaheni ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻi he kuonga muʻá ʻi he maau faka-Semitikí mo faka-Kalisí ʻo tatau pē mo e talanoa ʻo e ngaahi talafakafonua kehé. ʻI he kiasimasí, ʻoku fokotuʻutuʻu hono ngaahi leá pe fakakaukaú ʻi he founga pau pea toe lau fakafoki. ʻOku fakamamafaʻi ʻe hono toe laú ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi lea mahuʻinga. ʻOku faʻa nofo taha ʻa e fakakaukau tefito ʻa e tokotaha faʻú ʻi lotomālie ʻi he kiasimasi. ʻI he saati ʻi laló, fakatokangaʻi ange ʻa e pōpoaki tefito ʻo e kiasimasí ʻi he ʻAlamā 36 ʻoku tokanga taha ia ki ha taimi ʻi he moʻui ʻa ʻAlamaá naʻá ne tafoki ai kia Sīsū Kalaisi ki ha tokoní.

A. veesi 1

 E. veesi 2

  F. veesi 3

   H. veesi 4–5

    I. veesi 6

     K. veesi 10

      L. veesi 14

       M. veesi 16

        N. veesi 17

        N. veesi 18

       M. veesi 19–21

      L. veesi 22

     K. veesi 23

    I. veesi 24

   H. veesi 26

  F. veesi 27

 E. veesi 28–29

A. veesi 30

Paaki