Laipelí
ʻIuniti 23 ʻo e Ako ʻi ʻApí


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Hilamani 10–16 (ʻIuniti 23)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako pē ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e fakamatala nounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Hilamani 10–16 (ʻiuniti 23) ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku tokanga ʻa e lēsoni ia ʻokú ke akoʻí ki ha niʻihi siʻi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó.

ʻAho 1 (Hilamani 10)

ʻOku ʻomi ʻe he Hilamani 10 ki he kau akó ha faingamālie ke nau ʻilo lahi ange ai ki he ivi fakalaumālie ʻo Nīfaí. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻene faʻifaʻitakiʻangá ʻoku hanga ʻe he fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí ʻo teuteuʻi kitautolu ke maʻu e fakahaá. Naʻa nau ako foki ʻoku foaki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki mo ha ngaahi fatongia ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai Hono finangaló ʻi heʻetau ngaahi fie maʻú. Ko e taimi naʻe fakamuʻomuʻa ai ʻe Nīfai e finangalo ʻo e ʻEikí ʻi haʻaná, naʻe foaki ʻe he ʻEikí kiate ia ʻa e mālohi ke fakamaʻú.

ʻAho 2 (Hilamani 11–12)

Ne ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e taʻu ʻe 14 ʻo e hisitōlia ʻo e kau Nīfaí, ʻoku tuʻunga ʻi he loto fakatōkilaló mo e fakatomalá ʻa ʻetau lava ke taʻofi ʻa e hīkisiá mo e fakaʻauhá. Kapau he ʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke taki kitautolu heʻetau koloá ke ngalo ʻiate kitautolu ʻa e ʻEikí. Naʻe akoʻi ʻe Nīfai ʻoku tauteaʻi ʻe he ʻEikí Hono kakaí ke ueʻi kinautolu ke nau manatu kiate Ia koeʻuhí ke lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ako mei he fehalaaki ko ʻení.

ʻAho 3 (Hilamani 13–14)

Naʻe fakahaaʻi ʻe Samuela ko e palōfita Leimaná, ʻoku leaʻaki ʻe he kau palōfitá ʻa e ngaahi pōpoaki ʻoku fakahū ʻe he ʻOtuá ki honau lotó. Ne ʻilo ʻe he kau akó ʻi he ʻenau ako e ngaahi fakatokanga fakaepalōfita ko ʻení, kapau te tau fakasītuʻaʻi e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻa e ʻEikí, te tau foua ʻa e fakaʻiseʻisá mo e mamahí. Naʻe naʻinaʻi ʻa Samuela ki he kakaí ke nau tui kia Sīsū Kalaisi pea mo fakamoʻoniʻi ʻoku ʻomai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi meʻa fakaʻofó ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau tui kiate Ia.

ʻAho 4 (Hilamani 15–16)

Koeʻuhí ko hono tāpuakiʻi lahi ʻe he ʻEikí ʻa e kau Nīfaí, naʻe feinga ʻa Samuela ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e tautea ʻa e ʻOtuá te nau fehangahangai mo ia kapau he ʻikai ke nau fakatomala. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó mei he meʻá ni kapau ʻe fakaʻau ʻo taʻetui ʻa e kakaí ʻi he hili ʻenau maʻu ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí, te nau malaʻia lahi ange. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó mei he meʻa naʻe fai ʻe he kau Nīfaí kia Samuelá, ko e taimi ʻoku tau fili ai ke taʻe-tali e kau fakamoʻoni ʻo e ʻEikí, ʻoku tau tuku ʻa Sētane ke ne maʻu hotau lotó.

Talateú

ʻI he Hilamani 10–16, ʻoku fakamamafaʻi ai ʻa e fatongia ʻo e kau palōfitá ke kalanga ʻaki ʻa e fakatomalá. ʻI he uiké ni kakato, ne maʻu ai ʻe he kau akó ha faingamālie ke ako e faivelenga ʻa e palōfita ko Nīfaí mo Samuela ko e tangata Leimaná. Naʻe maʻu ʻe he ongo tangatá fakatouʻosi ha ngaahi fakahā fakalaumālie pea mo e mafai ke ngāue ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfai kuo heé. Neongo e fefeka e loto ʻo e kakaí, ka naʻe kalanga ʻaki fakatouʻosi ʻe he ongo tangatá ni ʻa e fakatomalá. Naʻá na akoʻi ko e fiefiá ʻoku maʻu ia ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ne folofolaʻaki ʻe Sīsū Kalaisí kae ʻikai ko e faiangahalá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 10–16

ʻOku ngāue faivelenga ʻa Hilamani mo Samuela ki he kakaí

Fehuʻi ki he kau akó pe kuo ʻi ai ha taimi ne nau ʻi ha tuʻunga ai ne ʻikai ke nau manakoa mo honau ngaahi kaungāmeʻá koeʻuhí ko ʻenau poupouʻi ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku akoʻi ʻi he kiʻi tohi Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Te ke lava ʻo fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ʻenau aʻusiá mo fakamatala fekauʻaki mo ʻenau ongó mo e meʻa ne nau akó.

Talaange ki he kau akó ʻoku ʻomai ʻe he Hilamani 10–16 ha sīpinga ʻo ha ongo tangata ʻe toko ua naʻá na taukaveʻi e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí neongo naʻe ʻikai manakoa ia ʻe he kakaí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukauʻi pe ko e hā te nau lava ʻo ako mei he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻa Nīfai mo Samuela ko e tangata Leimaná ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ʻi he ngaahi tūkunga peheé.

Tā ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻi ha laʻi pepa:

Ko e ngaahi fāitatau ʻia Nīfai mo Samuela ko e tangata Leimaná

Nīfai (Hilamani 10:1–5, 12, 15–16)

Samuela (Hilamani 13:1–6; 16:1–2)

Kole ki he kau akó ke nau fekumi ʻi he ngaahi veesi ʻoku hiki atu ʻi he sātí, ʻo kumi e ngaahi faitatau ʻia Nīfai mo Samuelá. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau hiki ʻa e ngaahi faitatau ko ʻení ʻi he feituʻu ʻoku ʻatā ʻi he sātí. ʻE ala kau ʻi he lisí ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení: fakasītuʻaʻi ʻe he kakaí; fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí; muimui he taimi pē ko iá ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí; leaʻaki e meʻa naʻe fakahū ʻe he ʻEikí ki hona lotó; fakatokanga ki he kau Nīfaí kapau he ʻikai ke nau fakatomala, ʻe fakaʻauha kinautolu; maluʻi ʻe he mālohi ʻo e ʻOtuá ka na lava ʻo fakahoko ʻEne pōpoakí.

Ka hili hono hiki ʻe he kau akó ʻa e ngaahi faitatau ne nau maʻú, kole ki ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 10:4. Hili ia pea fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā nai ha ngaahi ʻuhinga ki he vilitaki taʻetuku ʻa Nīfaí?

  • Naʻe fakahaaʻi fēfeeʻi ʻe Samuela ʻa e faʻahinga vilitaki taʻe-tūkua peheé? ʻE founga fēfē haʻatau fakatupulaki e faʻahinga vilitaki taʻe-tūkua peheé?

Kole ki ha taha ako ke ne lau ki he kalasí ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa ia ʻokú ne akoʻi ai kitautolu he founga te tau lava ai ʻo fakatupulaki e natula ko ʻení:

“Kapau ʻe nofo taha ʻetau tokangá ʻia Sīsū mo ʻEne ngāué, ʻe tupulaki ʻa ʻetau fiefiá mo ʻetau kātakí fakatouʻosi. … Ne ʻikai siokita ʻa Nīfai ʻo feinga ke fai hono ʻloto pē ʻoʻoná,’ ka naʻá ne feinga ke fai e finangalo ʻo e ʻOtuá. Naʻá ne maʻu heni ʻa e ivi makehe mo kakato ʻo lava ai ke ne `feinga mālohi ʻi he vilitaki taʻetuku. Naʻe ʻiloʻi ʻe Nīfai ʻa e feituʻu naʻá ne hanga ki aí: ki he ʻOtuá” (If Thou Endure It Well [1996], 116).

Fehuʻi ange:

  • Fakatatau kia ʻEletā Mekisuele, ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoni faivelenga taʻe-tūkua ai?

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻi he Hilamani 10:4 ʻoku nau fakahaaʻi ko Nīfaí naʻe “hanga ki he ʻOtuá,” pe ʻi hono fakalea ʻe tahá, naʻe tokanga ki hono fai e finangalo ʻo e ʻOtuá?

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻi he Hilamani 13:3–5 ʻoku nau fakahaaʻi naʻe fakamuʻomuʻa ʻe Samuela e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi haʻaná?

  • Ko e hā ha moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi meʻa ne aʻusia ʻe Nīfai mo Samuelá? (Ko e taha ʻo e ngaahi tali ʻe ala faí, ʻe hāsino ai e meʻa ne ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako fakafoʻituitui he uike ní: ʻOku foaki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki mo ha ngaahi fatongia ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai Hono finangaló ʻi heʻetau ngaahi fie maʻú.)

Lau ʻa e talanoa ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tālini H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, kau ki ha kiʻi taʻahine taʻu 12 naʻá ne tali e finangalo ʻo e ʻOtuá ke muʻomuʻa ia ʻi heʻene moʻuí:

“He ʻikai ke tau lava ʻo tui moʻoni ki he ʻEikí ʻo kapau ʻoku ʻikai ke tau falala kakato ki he finangalo ʻo e ʻEikí pea mo ʻene taimí. Ko e taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e faʻahinga tui peheé mo falala ki he ʻEikí, ʻoku tau toki malu moʻoni ʻi heʻetau moʻuí. …

“Naʻá ku lau fekauʻaki mo ha finemui naʻá ne maʻu e faʻahinga tui mo e falala ko iá. Naʻe lau māhina e puke lahi siʻene fineʻeikí. Fāifai, pea ui ʻe he tamai angatonú ni ʻa e fānaú ki hono veʻe mohengá pea talaange ke nau lea fakamāvae ki heʻenau faʻeé koeʻuhí he ʻe mālōlō. Naʻe ʻikai loto ki ai ʻa e ʻofeine taʻu hongofulu mā uá:

“‘Tangataʻeki, ʻoku ʻikai ke u loto au ke mate ʻeku faʻeé. Naʻá ku nofo mo ia ʻi falemahaki…ʻi ha māhina ʻe ono; kuo tā tuʻolahi…hoʻo faʻa faingāue ki ai, pea naʻe fakafiemālieʻi ia ʻi heʻene felāngākí pea mohe fiemālie. ʻOku ou loto ke ke hilifaki ho nimá ki heʻeku faʻeé ʻo fakamoʻui ia.’

“Naʻe talaange ʻe he tamaí, ʻa ia ko ʻEletā Hiipa J. Kalānite, ki he fānaú kuó ne ongoʻi ʻi hono lotó kuo hokosia e taimi ʻo ʻenau faʻeé. Naʻe mavahe ʻa e fānaú, kae tūʻulutui he veʻe mohenga hono uaifí. Naʻá ne fakamatalaʻi kimui ʻene lotú: ‘Naʻá ku fakahā ki he ʻEikí kuó u fakamoʻoniʻi hono toʻukupú ʻi he moʻuí [pea] ʻi he maté. … Ka naʻá ku fakahā ange ki he ʻEikí ʻoku ʻikai ke u maʻu ha ivi ke tuku hoku uaifí ke mate peá ne uesia ai e tui ʻeku fānau īkí.’ Naʻe tautapa ki he ʻEikí ke ʻoange muʻa ki hono ʻofefiné ‘ha ʻilo ko ʻEne fakakaukau pea mo Hono finangaló pe ʻoku totonu ke mālōlō siʻene faʻeé.’

“ʻI ha houa pē taha kuo mālōlō ʻa e fineʻeikí. Ko e taimi naʻe ui mai ai ʻe ʻEletā Kalānite ʻa e fānaú ki hono lokí ʻo fakahā ange kiate kiate kinautolú, naʻe kamata ke tangi mamahi hono kiʻi foha taʻu onó [naʻe fakahingoa ko Hiipa]. Naʻe puke mai ia ʻe hono tuofefine taʻu hongofulu mā uá mo pehē ange: ‘ʻOua te ke tangí, Hiipa; talu mei heʻetau hū ki tuʻa mei he lokí, mo hono fakahā mai kiate au ʻe he leʻo ʻo e ʻEikí mei he langí, ʻE fakahoko e finangalo ʻo e ʻEikí ke mālōlō hoʻo faʻeé’ (Bryant S. Hinckley, Heber J. Grant: Highlights in the Life of a Great Leader, Salt Lake City: Deseret Book Co., 1951, pp. 243–44).

“Ko e taimi ʻoku tau maʻu ai e faʻahinga tui mo e falala pehē naʻe fakahaaʻi ʻe he finemui ko iá, ʻoku tau maʻu ha ivi ke ne pouaki kitautolu ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga kotoa pē ʻoku hoko heʻetau moʻuí” (“Faith in the Lord Jesus Christ,” Ensign, Mē 1994, 100).

Fehuʻi ange:

  • Ko e hā naʻe tokoni ke fakamuʻomuʻa ʻe Palesiteni Hiipa J. Kalānite mo hono fāmilí ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí ʻi heʻenau ngaahi fie maʻú?

  • Kuó ke aʻusia nai ha meʻa ne fie maʻu ai ke ke falala ki he ʻOtuá mo fakakamuʻomuʻa Hono finangaló ʻi haʻaú? (Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi ʻausiá mo e kalasí. Fakamanatu ange ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha meʻa ʻoku fuʻu fakafoʻiutui mo fūfūnaki.)

Fakapapauʻi ange ki he kau akó ko e taimi ʻoku tau falala ai ki he ʻOtuá mo fakamuʻomuʻa Hono finangaló ʻi ʻi heʻetau ngaahi fie maʻú, te Ne pouaki kitautolu ʻi he lolotonga ʻo e taimi faingataʻá.

Fakamatalaʻi ange ko ha konga mahuʻinga ʻo e ngāue ʻa Nīfaí ko hono tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau manatuʻi ʻa e ʻOtuá mo fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá. Neongo ia, naʻa nau kei fakafefeka pē honau lotó mo loto ke ʻoua ʻe fakatonutonu kinautolu.

Vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe ua. Kole ki ha kulupu ʻe taha ke nau lau ʻa e Hilamani 10:15–18; 11:3–10 pea ki he kulupu ʻe tahá ke nau lau ʻa e Hilamani 11:30–37; 12:1–3. (Mahalo naʻá ke fie maʻu ke lava ʻo hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofola ko ʻení ʻi he palakipoé.) Kole ki he ongo kulupú takitaha ke na mateuteu ke aleaʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe tauteaʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono kakaí. Mahalo ʻe vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau fakahaaʻiʻoku tauteaʻi ʻe he ʻEikí Hono kakaí ke ueʻi hake kinautolu ke nau manatu kiate Ia.

  • Ko e hā e faʻahinga tautea ne fakahoko ʻe he ʻOtuá ke Ne maʻu ai e tokanga ʻa e kakaí?

  • Fakatatau mo e Hilamani 12:3, ʻoku tokolahi ha kakai ʻoku ʻikai ke nau manatuʻi ʻa e ʻEikí kae ʻoua kuó Ne tauteaʻi kinautolu. ʻOkú ke pehē ko e hā nai hono ʻuhingá?

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 15:3.

  • ʻOku hoko fēfē tautea ʻa e ʻEikí ko hano fakahaaʻi ʻo e ʻofá?

Kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he ngāue fakaako fika 5 he ʻaho 2 ʻo e uike ní. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke toe fakamatalaʻi ʻoku tuʻunga ʻi he loto fakatōkilaló mo e fakatomalá, haʻatau lava ke taʻofi ʻa e hīkisiá mo e fakaʻauhá pea kapau he ʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke taki kitautolu heʻetau koloá ke tau fakangaloʻi ʻa e ʻEikí.

ʻIuniti Hokó (3 Nīfai 1–11)

ʻI he ngāue fakaako hoko ko ia ʻa e kau akó, te nau ako ai ki he fakatahataha fakakātoa ʻa e puleʻanga ʻo e kau Nīfaí ke tauʻi ʻa e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní ʻi ha tau lahi fau. Naʻe lava fēfē ʻe he kau Nīfaí ʻo ikunaʻi ʻa e kau kaihaʻa faiangahalá? ʻE toe laukonga foki ʻa e kau akó kau ki ha fakaʻauha fakalilifu naʻe hoko ʻi he ongo ʻAmeliká ʻi he taimi ʻo e pekia ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Selusalemá. Naʻe ongoʻi ʻe he kakaí ʻa e leʻo ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he fakapoʻulí. Hili ia pea toki hāʻele mai ʻa e ʻEiki kuo toetuʻú ke tokoni fakahangatonu kiate kinautolu. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau pe naʻa nau mei ongoʻi fēfē kapau naʻa nau ʻi ai.

Paaki