Laipelí
ʻIuniti 28 Ako ʻi ʻApí


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

4 Nīfai 1Molomona 8:11 (ʻIuniti 28)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

ʻOku fakataumuʻa ʻa e fakamatala nounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e 4 Nīfai 1Molomona 8:11 (ʻiuniti 28) ʻoku ʻikai fakataumuʻa ke akoʻi ko ha konga hoʻomou lēsoní. ʻOku nofotah apē e lēsoni ia ʻokú ke akoʻí ʻi ha ngaahi tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni siʻiu pē. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukauʻi ai e ngaahi fie maʻu ʻa e kau akó.

ʻAho 1 (4 Nīfai 1)

ʻI hono ako ʻe he kau akó e ngaahi tūkunga ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí lolotonga e vahaʻa taimi ʻo e meimei taʻu ʻe 22 hili e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí, naʻa nau ʻilo ai ko e taimi ʻoku ngāue fakataha ai e kakaí ke ului ki he ʻEikí, ʻoku nau hoko ʻo taha pē pea nau aʻusia ha fiefia ʻoku tupulakí. Naʻa nau fakatokangaʻi foki ʻoku fakatupu ʻe he hīkisiá ʻa e māvahevahé pea iku ki ha faiangahala ʻoku lahi angé.

ʻAho 2 (Molomona 1–2)

Mei he sīpinga ʻo e moʻui māʻoniʻoni ʻa Nīfaí, naʻe ako ai ʻe he kau akó ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo e anga fakamatuʻotuʻá mo e mata potó. Naʻa nau ako ʻoku tau lava ʻo fili ke moʻui māʻoniʻoni naʻa mo ʻetau ʻi ha sosaieti faiangahalá. Mei he sīpinga ʻo e faiangahala ʻa e kakai Nīfaí, naʻe mahino ai ki he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku tekeʻi ʻe he faiangahalá mo e taʻe tuí ʻa e ngaahi meʻafoaki ʻa e ʻEikí mo e ivi takiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Kapau ko ʻetau loto mamahi ki he faiangahalá ko e fai ia ki he fakatomalá, te ne takiakiʻi kitautolu ke tau haʻu kia Kalaisi mo e loto fakatōkilalo. ʻOku takiakiʻi ki he malaʻiá ʻa e loto mamahi ko ē ki he ngaahi nunuʻa pē ʻo e angahalá (pe taʻofi ʻetau tupulaki ki he moʻui taʻengatá).

ʻAho 3 (Molomona 3–6)

ʻI he ʻilo ʻe he kau akó ʻa e faʻa kātaki ʻa e ʻEikí ʻi he kau Nīfaí, naʻa nau ako ai ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ha ngaahi faingamālie feʻunga ke tau fakatomala ai mei heʻetau ngaahi angahalá. Neongo ia, naʻe fakafisi ʻa e kau Nīfaí ke fakatomala ka nau fie maʻu ke fai ha sāuni ʻi he kau Leimaná. Koeʻuhí ʻoku taʻofi ʻe he ʻEikí ke ʻoua naʻa nau holi ke sāuni, naʻe fili ʻa Molomona ke hifo mei hono taki e ngaahi kau tau Nīfaí. Naʻe fakaʻatā ʻe he ola ʻo e ngaahi feinga ʻa e kau Nīfaí ke sāuní ke mahino ki he kau akó ʻe fakahoko ʻa e fakamaau ʻa e ʻOtuá ki he kau faiangahalá. Naʻe mamata ʻa Molomona ki hono fakaʻauha fakaʻaufuli ʻo hono kakaí peá ne tēngihia ʻenau toó.

ʻAho 4 (Molomona 7:1–8:11)

Naʻe fakaʻosi ʻe Molomona ʻene lekōtí ʻaki ʻene lea ki he hako ʻo e kau Leimaná. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻoku foaki ʻe he ʻEikí ʻa e huhuʻí ki he kakai kotoa ʻoku nau tali ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ʻo ʻEne ongoongoleleí. Naʻe pekia ʻa Molomona, pea naʻe hiki ʻe Molonai ʻa e ngaahi tūkunga hili hono fakaʻauha ʻo e kau Nīfaí. Mei he sīpinga ʻa Molonaí, naʻe ʻilo ʻe he kau akó naʻa mo e taimi ʻoku nau nofo toko taha aí, ʻoku lava ke nau fili ke nau kei faitotonu.

Talateu ki he Lēsoní

ʻI he lēsoni ko ʻení, ʻe toe vakaiʻi ʻe he kau akó ʻa e fakaʻauha ʻo e kau Nīfaí mo ako ai kau ki he fakaʻamu ʻa Molomona maʻa hono kakaí ke “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú” (Molomona 5:11). ʻE ako ʻe he kau akó ki he founga ke fakaafeʻi ai ʻa e ʻofa ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau moʻuí. Mei he fakafisi ʻa e kau Nīfaí ke fakatomalá, ʻe mahino ai ki he kau akó ʻa e ngaahi nunuʻa fakamamahi ʻoku aʻusia ʻe he kakaí he taimi ʻoku ʻikai ke nau fakatomala aí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

4 Nīfai 1Molomona 4

ʻOku tō e kakai Nīfaí mei he anga māʻoniʻoni mo e fiefiá ki he faiangahalá

Kole ki he kau akó ke nau fakapapauʻi pe ko e taʻu ʻeni ʻe fiha ʻi he hisitōlia Nīfaí naʻa nau ako he uike ní. Tokoniʻi kinautolu ʻo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi ʻaho ʻi he ngaahi fakamatala fakanounou ʻo e vahé pe ʻi lalo ʻi he peesi ʻo e 4 Nīfai 1 mo e Molomona 8 ke fikaʻi ʻeni. (ʻOku kāpui ʻe he ngaahi vahe ko ʻení ha meimei taʻu ʻe 400, pe vahe-tolu-ʻe-taha ʻo e hisitōlia ʻo e kau Nīfaí.)

Kole ki he vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau folofolá mo e tohinoa ako folofolá ke toe fakamanatu e meʻa kuo nau ako kau ki he fiefia ʻa e kau Nīfaí ʻi he 4 Nīfai 1. ʻAi e vaheua ʻe tahá ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e Molomona 1–2 mo ʻenau tohinoa ako folofolá ke toe fakamanatu ko hai ʻa Molomona mo e ʻuhinga naʻá ne fuʻu manakoa aí. Kole ki he kulupu takitaha ke fakamatalaʻi fakanounou e meʻa kuo nau akó. Hili iá, fakaafeʻi e ongo kulupú ke fakahoko ʻenau ngaahi fakamatala fakanounoú.

Fehuʻi ki he kau akó: Ko e hā e moʻoni ʻe taha naʻá ke ʻilo mei hono ako e ngaahi vahe ko ʻení, pea ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koé?

Fakamatalaʻi ange neongo e ngaahi feinga ʻa Molomona ke tokoniʻi e kau Nīfaí ke teuteuʻi fakalaumālie kinautolu ki he taú, naʻa nau fakafisi ke fakatomala mo tafoki ki he ʻEikí. Ko hono ola ʻo ʻenau faiangahalá, naʻe tuku pē ki honau mālohi ʻo nautolú, pea naʻe kamata ke ikunaʻi kinautolu ʻe he kau Leimaná (vakai, Molomona 3–4).

Molomona 5:8–24

ʻOku fakamatalaʻi ʻe Molomona naʻe hiki e lekooti ʻo e Tohi ʻa Molomoná ke fakalotoʻi e kakaí ke nau tui kia Sīsū Kalaisi

ʻEke ange ki he kau akó pe kuo nau ongoʻi loto mamahi nai koeʻuhí ko ha taha kuó ne kātakiʻi e ngaahi nunuʻa ʻo ha fili hala. Te ke lava ʻo vahevahe ange ha sīpinga feʻunga (mo ʻikai loto fakamaau) ʻo e loto mamahi kuó ke ongoʻi koeʻuhí ko ha taha kuó ne mamahi ʻi ha ngaahi nunuʻa kovi koeʻuhí ko ha fili hala naʻá ne fakahoko. Fakamatalaʻi ange naʻe hiki ʻe Molomona ʻe loto mamahi e kakai ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi heʻenau lau kau ki he fakaʻauha ʻo e kau Nīfaí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 5:10–11, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Molomona naʻe mei fiefia ai e kau Nīfaí. Hili e tali ʻa e kau akó, fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú”? (ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e hapai ke puke maʻu pe maluʻi pe fāʻofua, ʻa ia ko ha fakaʻilonga ʻo e maluʻi mo e ʻofa.)

  • Fakatatau ki he Molomona 5:11, ko e hā te tau lava ʻo fai ke maʻu ai e faʻahinga ʻofa ko ʻení? (ʻI he fakatomalá ʻe lava ai ke “hapai ʻa [kitautolu] ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.” Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Lau pe fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Keni F. Lisiate ʻo e Kau Fitungofulú. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ʻuhinga ʻo e “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.”

“Ko kinautolu kotoa pē ʻe haʻú ʻe lava ke ʻ hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.’ [Molomona 5:11.] ʻE lava ke fakamoʻui ʻa e laumālie kotoa pē ʻe Hono mālohí. ʻE lava ke fakanonga ʻa e mamahi kotoa. ʻE lava ke tau ʻilo ai ʻa e fiemālié ki [hotau] laumālié.’ Mātiu 11:29.] He ʻikai liliu hake leva e ngaahi tūkunga ʻoku tau ʻi ai he māmaní, ka ʻe lava ke folo hifo ʻetau mamahí, loto hohaʻá, faingataʻaʻiá mo e manavaheé ʻi Heʻene melinó mo e lolo faitoʻó” (“ʻOku Faitoʻo ʻe he Fakaleleí ʻa e Mamahi Kotoa Pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2011,16).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi taimi kuo nau ongoʻi ai kuo “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú” ko ha ola ia ʻo e fakatomalá. Kole ange foki ke nau fakalaulauloto ki ha meʻa te nau fie maʻu ke fai ke hapai ai ʻa kinautolu ʻi Hono ongo toʻukupú he taimí ni. Fai ha fakamoʻoni ki he ngaahi ola fakafiemālie mo malu ʻo e fakatomalá.

Ke fakatātaaʻi ha tefitoʻi moʻoni kehe ʻi he Molomona 5, ʻai ha foʻi ʻumosi pe ko ha meʻa kehe ʻoku lava ke tētē ʻi ha tini vai. ʻAi ha toko ua pe toko tolu ʻo e kau akó ke nau puhi ia ki ha ngaahi feituʻu kehekehe. ʻEke ange pe ko e hā hono lahi ʻo e ivi takiekina ʻo e foʻi ʻumosí ʻi he feituʻu ʻoku ʻalu ki aí. Poupouʻi e kau akó, ʻi heʻenau hoko atu ke akó, ke nau siofi ʻa e founga ʻoku hangē ai ʻa e foʻi ʻumosi ko ʻení ko e kau Nīfaí.

Hiki he palakipoé: ʻI he taimi ʻoku tau fakafisi ai ke fakatomalá … Hili iá pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molomona 5:2, 16–19 lolotonga ia ʻoku kumi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi ola ʻo e fakafisi ʻa e kau Nīfaí ke fakatomalá. Kole ki he kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻu ʻi he ngaahi vēsí ni ke fakakakato e sētesi he palakipoé. ʻI heʻenau talí, te ke lava ʻo ʻeke ange ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻí ni ke tokoniʻi kinautolu ke mahino ʻa e niʻihi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi vēsí:

  • ʻI he veesi 16, ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ʻikai te nau maʻu ʻa Kalaisi mo e ʻOtuá ʻi he māmaní”? (Ke moʻui ʻo ʻikai tui kia Sīsū Kalaisi pe ko e Tamai Hēvaní mo ʻikai maʻu Hona ivi takiekiná mo e tatakí.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā “ʻoku nau vilingia holo ʻo hangē ko e kafukafu ʻi he matangí”? (Molomona 5:16). (Te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kafukafú ki he musie mo e kofukofu tuʻa ʻo e kelení ʻa ia ʻoku puhi ʻe he matangí lolotonga hono hahá.)

  • ʻOkú ke pehē ʻe anga fēfē hoʻo ongó kapau naʻá ke ʻi ha vaka ʻi he ʻōsení ʻoku ʻikai hano taula, ʻikai ha lā pe foheʻuli? ʻOku tatau fēfē ʻa e tūkunga ko ʻení mo e tūkunga ʻo e kau Nīfaí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku akoʻi mai ʻe he Molomona 5 ko e taimi ʻoku tau fakafisi ai ke fakatomalá, ʻoku mavahe ʻa e Laumālié pea mole leva e tataki mei he ʻEikí. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ke fakakakato ʻa e sētesi naʻá ke kamata hiki kimuʻa angé. Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki ha ngaahi taimi ʻi heʻenau moʻuí naʻa nau mei aʻusia ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Malaho te ke fie maʻu ke ʻai e kau akó ke nau fakafaikehekeheʻi ʻa e ongo tefitoʻi moʻoni ʻoku hiki he palakipoé ʻaki haʻo fai ange e fehuʻi ko ʻení: Mei he ongo moʻoni kuo hiki he palakipoé, ʻoku kehekehe fēfē ʻa e ola ʻo e fakatomalá mei he ola ʻo e fakafisi ke fakatomalá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 5:22–24, ʻo kumi e meʻa naʻe fakaafeʻi ʻe Molomona kotoa kitautolu ke faí koeʻuhí ke ʻoua naʻa tau hangē ko e kau Nīfai ʻi hono taimí. Te ke lava ʻo poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fai ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e ongo tefitoʻi moʻoni kuo hiki he palakipoé.

Molomona 6:1–8:11

Hili hono fakamoʻoniʻi ʻe Molomona hono fakaʻauha fakaʻosi ʻo hono kakaí, ʻokú ne tohi ki he hako ʻo e kau Leimaná peá ne toki pekia, ʻo tuku toko taha hono foha ko Molonaí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi fakanounou hono fakaʻauha fakaʻosi ʻo e kau Nīfaí, ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi ʻuluʻi fakamatala ʻo e Molomona 6–8 kapau ʻe fie maʻu.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau mo fakalaulauloto fakalongolongo ʻa e Molomona 7:10, ki he ngaahi lea fakaʻosi ʻa Molomona naʻá ne hiki kimuʻa peá ne toki pekiá.

ʻIuniti Hokó (Molomona 8:12ʻEta 3)

Naʻe fefolofolai ʻa Molonai mo Sīsū Kalaisi pea naʻe fakahā ki ai hotau ʻahó. Ko e hā naʻe fakatokanga mai ʻe Molonai kiate kitautolú? Naʻe maʻu foki ʻe he tokoua ʻo Sēletí ha tui lahi. Naʻá ne mamata kia Sīsū Kalaisi pea fefolofolai mo ia mata ki he mata. ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he ʻilo ko ia naʻe fakatou mamata mo fefolofolai ʻa Molonai mo e tokoua ʻo Sēletí kia Kalaisí ke ke falala ai ki heʻena ngaahi leá?

Paaki