Laipelí
Lēsoni 107: Hilamani 3–4


Lēsoni 107

Hilamani 3–4

Talateú

ʻI he lolotonga e taimi ko ʻení ʻi he hisitōlia ʻo e Tohi ʻa Molomoná, ne maʻu ʻe he kau Nīfaí ha ngaahi vahaʻataimi ʻo e melino ka naʻa nau toe foua foki ha ngaahi taimi ʻo e fakakikihi. Naʻe kau ki he Siasí ha kakai Nīfai ʻe lauimano ʻi he lolotonga ʻo e taimi melinó. ʻI he ʻosi pē vahaʻa taimi ko ʻeni ʻo e tuʻumālie lahí, ne kamata ke toe hū ʻa e hīkisiá ki he loto ʻo e kakaí. Neongo ia, naʻe tupulekina e tui ʻa e kāingalotu naʻe loto fakatōkilalo ange ʻi he Siasí, neongo hono fakatangaʻi kinautolu ʻe he niʻihi naʻe hikisiá. Koeʻuhí ko e faiangahala ʻa e tokolahi ʻi he kau Nīfaí, ne mole ai meiate kinautolu honau fonua kotoa ʻi he fakatongá ki he kakai Leimaná.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 3

ʻOku hiki ha kakai Nīfai tokolahi ki he fakatokelaú, ka ʻoku tupulekina e Siasí ʻi he lotolotonga ʻo e faiangahalá mo e fakatangá.

Hiki ʻa e ngaahi foʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé (mahalo te ke fie fai ʻeni ki muʻa ʻoku teʻeki fai e kalasí):

Kakai ʻi … (hingoa homou fonuá)

Kakai ʻi … (hingoa homou koló)

Kakai ʻi hoku uōtí pe koló

Kakai ʻi hoku fāmilí

Ko au

ʻEke ki he kau akó, pe ko hai ʻi he kakai kotoa kuo hiki ʻi he palakipoé, ʻoku nau pehē te nau lava ʻo puleʻi. Hili ia pea kole ange ke hiki honau nimá kapau ne nau loto foʻi ʻi ha taimi koeʻuhí ko ha ngāue ʻa ha niʻihi kehe. ʻAi ke kei hiki pē honau nimá kapau ne nau loto-foʻi kimuí ni mai koeʻuhí ko ha ngaahi anga taʻe-māʻoniʻoni ʻa ha niʻihi kehe. Fakamatalaʻi ange, ʻi heʻenau ako ko ia ʻa e Hilamani 3, te nau maʻu ai ha ʻilo fekauʻaki mo e meʻa te nau lava ʻo fai ʻi he taimi ʻoku nau feohi ai mo e niʻihi ʻoku ʻikai moʻui ʻo fakatatau mo e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 3:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, ʻo kumi e kupuʻi lea “ʻikai ha fakakikihí.” Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 3:3, 19, mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakahaaʻi e liliu ʻa e ngaahi meʻá ʻi he kau Nīfaí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne ngaʻunu vave ai e kau Nīfaí mei he vahaʻa taimi ʻo e ʻikai ha fakakikihí ki ha vahaʻa taimi ʻo e fakakikihi lahí?

Fakamatalaʻi nounou ʻa e Hilamani 3:3–16 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe hiki ha tokolahi ʻo e kau Nīfaí ki he tokelaú ʻi he lolotonga ʻo e taimi ʻo e fakakikihi ko ʻení.

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 3:20. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻilo e anga hono fakamatalaʻi ʻo Hilamani ʻi he lolotonga ʻo e taimi fakakikihi ko ʻení.

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke mahuʻingaʻia ai fekauʻaki mo e faʻifaʻitakiʻanga ʻa Hilamani ʻi he taimi ko ʻeni ʻo e fakakikihí? (ʻI he tali ʻa e kau akó, mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea maʻu-ai-peé ʻi he Hilamani 3:20.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 3:22–26 pea feinga ke ʻilo e founga ne liliu ai e tūkungá ʻi he kau Nīfaí.

  • Ko e hā ne ofo ai e kau taki ʻo e Siasí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ivi takiekina ʻe lava ke maʻu ʻe he Siasí ki he kakaí?

Fakamanatu ki he kau akó ko e taimi naʻe teuteu ai ʻe Molomona ʻa e lekooti ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻá ne faʻa fakaʻilongaʻi he taimi ʻe niʻihi ha ngaahi lēsoni naʻá ne fie maʻu kinautolu te nau laú ke nau ako mei he ngaahi fakamatalá. ʻI he Hilamani 3, naʻá ne fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi kupuʻi lea “ko ia ʻoku tau lava ʻo ʻiloʻi aí,” “ko ia ʻoku tau vakaí,” mo e “ʻoku tau vakaí” ke fakafeʻiloaki ʻaki ʻene ngaahi lēsoní. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 3:27–30 mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lēsoni ne fie maʻu ʻe Molomona ke tau akó. Hili hano lipooti ʻe he kau akó e meʻa ne nau ʻiló, ʻeke ange:

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe Molomona ke tau ʻilo fekauʻaki mo e folofola ʻa e ʻOtuá?

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ai ki he founga kuo lava ai ʻe heʻenau ako folofolá ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo hangē ko ia kuo talaʻofa ʻi he Hilamani 3:29. Fakakaukau ke ui ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe e meʻa kuo nau aʻusiá.

Fakamatalaʻi ko e toenga ʻo e Hilamani 3 ʻokú ne fakamatalaʻi e founga ne mafola ai ʻa e hīkisiáʻ i he kau Nīfaí hili e taimi ʻo ʻenau tuʻumālie lahí. Naʻe foua ʻe ha kau mēmipa loto fakatōkilalo tokolahi ʻo e Siasí hano fakatangaʻi kinautolu ʻe ha kau mēmipa kehe ʻo e Siasí ʻa ia ne hīkisia honau lotó. Lau leʻolahi ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne nau mamata ai pe foua ha ngaahi tūkunga tatau.

  1. Ko hano fakakata ʻaki ʻe ha finemui ha taʻahine ʻe taha ʻi hono uōtí.

  2. Ko hono fakamataliliʻi ʻe ha talavou ha mēmipa ʻi heʻene kōlomú ʻi heʻene fuʻu vēkeveke ke tali e ngaahi fehuʻi he kalasí pe pole ke fai e ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  3. Ko e ʻikai fakakau ʻe ha niʻihi ʻo e kau talavou ʻi ha uooti ha talavou ʻi heʻenau fepōtalanoaʻakí mo ʻenau ngaahi ʻekitivitī mavahe mei he lotú.

  4. ʻOku fai ʻe ha kau finemui ha ngaahi lea fakamamahi fekauʻaki mo e vala ʻoku tui ʻe ha kau finemui kehe.

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 3:33–34. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻilo ʻa e ngaahi fāitautau ʻi he tuʻunga ʻo e kau Nīfaí mo e ngaahi tūkunga ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi ʻolungá. Ka hili ha maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke fai ai ha tali, fai ange e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ne hoko hono fakatangaʻi e kau mēmipa ʻo e Siasí ʻe he kau mēmipa kehe pē ʻo e Siasí ko ha “kovi lahi” ʻi he kau Nīfaí?

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku tau maumauʻi ʻi he taimi ʻoku tau ngaohikoviʻi ai pe anga taʻe-ʻofa ki he kau mēmipa kehe ʻo e Siasí? Te tau fakamālohia fēfeeʻi ʻa ʻetau ʻofa ki hotau kaungā Kāingalotú?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 3:35 mo feinga ke ʻilo e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kau Nīfai anga fakatōkilaló ʻi honau fakatangaʻí.

  • Naʻe tupulaki, holo, pe tuʻu maʻu pē tui ʻa e kakai naʻe fakatangaʻí?

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he kakai naʻe fakatangaʻí naʻe tokoni ki he tupulaki ʻo ʻenau tuí? (Naʻa nau ʻaukai mo lotu maʻu pē, feinga ke loto fakatōkilalo, mo tukulolo honau lotó ki he ʻOtuá.)

  • Ko e hā mo ha toe meʻa naʻe iku ki ai e meʻa naʻe fai ʻe he kakai Nīfai loto fakatōkilaló, makehe mei he tupulaki ʻa e tuí? (Fiefia, fakafiemālieʻi, pea fakamaʻa mo fakamāʻoniʻoniʻi honau lotó.)

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau … , ʻe tupulaki leva ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, neongo ʻa e fakatangá mo e faingataʻá. Kole ki he kau akó ke nau fakakakato ʻa e sētesi ko ʻení ʻo fakatatau mo e meʻa ne nau ako mei he Hilamani 3:33–35. Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau fakamatalaʻi e founga ne nau fakakakato ai ʻa e sētesí. Neongo ʻe ala kehekehe ʻa e tali ʻa e kau akó, fakapapauʻi ʻoku nau fakafōtunga ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau feinga ke moʻui māʻoniʻoní, ʻe tupulaki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, neongo ʻa e fakatangá mo e faingataʻá. Mahalo te ke fie fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ʻi hono fakaloloto e mahino ʻa e kau akó ʻi he ngaahi akonaki he ngaahi veesi ko ʻení:

  • Kuo tokoniʻi fēfeeʻi koe ʻe he lotú mo e ʻaukaí ʻi ha taimi ʻo e fakatangá pe faingataʻá?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakavaivaiʻi ho lotó ki he ʻOtuá?

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke fakavaivaiʻi ho lotó ki he ʻOtuá kae lava ke tupulaki hoʻo tuí ʻi ha taimi ʻo e fakatangá pe faingataʻá?

ʻEke ki he kau akó pe kuo ʻi ai nai ha taimi kuo nau ongoʻi e tupulaki ʻo ʻenau tuí ʻi heʻenau talia ʻi he māʻoniʻoni ʻa e fakatangá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi meʻa kuo nau aʻusia. Te ke lava foki ke fakamatalaʻi ha meʻa kuó ke aʻusia fakatāutaha.

Ke teuteuʻi ʻa e kau akó ke ako ʻa e Hilamani 4, fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 3:36. Kole ange ke nau feinga ke ʻilo ʻa e tuʻunga fakalūkufua ʻo e kau Nīfaí. (Naʻe fakautuutu e hīkisia ʻa e kau Nīfaí, neongo e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa e kau muimui anga fakatōkilalo ʻo Kalaisí.)

Hilamani 4

Koeʻuhí ko e faiangahalá, ʻoku mavahe ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí mei he kakai Nīfai, pea ikuna ʻe he kau Leimaná ʻa e kotoa ʻo e ngaahi potufonua fakatonga ʻo e kau Nīfaí

Fakamatalaʻi ange ʻoku lau ʻa e Hilamani 4:4–8 ki ha tau ʻa e kau Nīfaí mo e kau Leimaná pea mo e kau Nīfai naʻe mavahé. Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ngaahi veesi ko ʻení. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, mo feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi potufonua ʻo e kau Nīfaí naʻe mole lolotonga ʻa e tau ko ʻení.

Hiki e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi he palakipoé. (Mahalo te ke fie fai ʻeni ki muʻa pea toki kamata e kalasí.) Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ia ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá.

Hiki ha kupuʻi lea ʻe tolu ʻoku nau fakahaaʻi e fakakaukau mo e ngaahi angafai ʻa e kau Nīfaí.

Hiki ha kupuʻi lea ʻe tolu ʻoku nau fakahaaʻi e meʻa naʻe hoko tupu mei heʻenau ngaahi angafaí.

Vahevahe ʻa e kau akó ke nau tauhoa. Kole ki he ngaahi hoá ke nau lau fakataha ʻa e Hilamani 4:11–13, 23–26, ʻo kumi mo hiki ha ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga fakatatau mo e ngaahi fakahinohino ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi ha ngaahi hoa tokosiʻi ke nau lipooti ʻenau ngaahi talí. ʻI he fakamatala ko ia ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo nau hikí, mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau ngaahi folofolá: “tuku ai ʻi honau mālohi ʻonautolú” (Hilamani 4:13), “kuo nau hoko ʻo vaivai” (Hilamani 4:24), mo e “ko ia, kuo nau hoko ʻo vaivai” (Hilamani 4:26).

ʻEke ki he kau akó pe ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau lava ʻo ʻilo mei heʻenau ako e Hilamani 4. Tokoniʻi ke nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku fakamavaheʻi kitautolu ʻe he hīkisiá mo e faiangahalá mei he Laumālie ʻo e ʻEikí pea tuku ai kitautolu ki hotau ivi pē ʻo kitautolú. Mahalo te ke fie hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ia ʻe he kau akó ʻi heʻenau ngaahi folofolá ʻi he tafaʻaki ʻo e Hilamani 4:23–24.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakaafeʻi ha taha ʻo kinautolu ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí. Kole ki he tokotaha akó ke fakakaukau kuo ui ia ke tau tokotaha ʻi ha tau mo e kakai Leimaná. ʻEke ki he taha akó pe ko e hā nai e faingamālie ke ikuna ʻi heʻene fehangahangai mo ha fuʻu kau tau tokolahi. Kole ki ha tokotaha ako kehe ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí ʻo tuʻu he tafaʻaki ʻo e ʻuluaki taha akó. ʻEke ange ki he ʻuluaki tokotaha akó pe ʻe tokoni ha kau atu ʻa e tokotaha ako fika uá ke lelei ange ai hono faingamālie ke ikunaʻi e kau tau ʻa e filí. (He ʻikai fuʻu fakalahi fēfē ʻe he tānaki atu ʻo e tokotaha ako fika uá hono faingamālie ke ikunaʻi ha fuʻu kau tau tokolahi.) Hili ia peá ke hiki ʻa e foʻi lea Ko e ʻEikí ʻi he palakipoé. ʻEke ki he tokotaha ako fika ʻuluakí:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ho faingamālie ke ikunaʻi ʻa e taú kapau ʻe kau ʻa e ʻEikí mo koe?

Fehuʻi ki he kau akó pe ʻoku fekauʻaki fēfē ʻa e ʻekitivitī ko ʻení mo e tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he Hilamani 4. Fakakaukau ke ke fai ange e fehuʻi ko ʻení:

  • ʻI he meʻa ne aʻusia ʻe he kau Nīfaí, ko hono tuku kinautolu ki honau ivi pē ʻonautolú ko ʻenau foʻi ia ʻi he ngaahi taú mo mole honau ngaahi potufonuá. Ko e hā ha “ngaahi tau” te tau ala ʻulungia ai kapau he ʻikai ke tau maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻiate kitautolu?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa te nau lava ʻo fai ke tauhi e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau moʻuí, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau fai ia. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki hono mahuʻinga ʻo e Laumālié ʻi hoʻo moʻuí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Hilamani 3:33–34, 36; 4:12. Ko e nunuʻa ʻo e hīkisiá ʻi he Siasí

Naʻe fakamahinoʻi ʻe Molomona ko e hīkisiá naʻe ʻikai ko ha konga ia ʻo e Siasi ʻo e ʻEikí ka koeʻuhí ko e koloaʻia lahí, naʻe kamata ke hū ia ki he loto ʻo e niʻihi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí (vakai, Hilamani 3:33, 36).

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻo pehē:

“Fakakaukau ki he ngaahi meʻa kuo mole meiate kitautolu koeʻuhí ko e hīkisia he kuo hilí pea mo ia ʻoku mole meiate kitautolu he taimí ni ʻi heʻetau moʻuí, hotau fāmilí pea mo e Siasí.

“Fakakaukau angé ki he fakatomala ne mei lava ke fakahokó pea mo e ngaahi moʻui ne mei liliú, nofo-mali ne mei fakahaofí mo e ngaahi ʻapi ne mei fakamālohia, kapau ne ʻikai ke taʻofi ʻe he hīkisiá kitautolu mei heʻetau vete ʻetau ngaahi angahalá pea siʻaki kinautolú. (Vakai, T&F 58:43).

“Fakakaukau angé ki he niʻihi tokolahi ko e kāingalotu māmālohi ʻo e Siasí koeʻuhí ne fakaʻitaʻi kinautolu pea koeʻuhí ko ʻenau loto hīkisiá ne ʻikai ke nau fakamolemoleʻi pea keinanga kakato ʻi he tēpile ʻa e ʻEikí.

“Fakakaukau angé ki he kau talavou ʻe toko laumano mo e kau hoa mali ne mei lava ke nau ngāue fakafaifekau ka ko ʻenau hīkisiá ʻo taʻofi ai kinautolu mei heʻenau foaki honau lotó ki he ʻOtuá. (Vakai, ʻAlamā 10:6; Hilamani 3:34–35.)

“Fakakaukau angé ki he mei lahi ange ʻa e ngāue fakatemipalé ʻo kapau ne mahuʻinga ange ʻa e taimi ʻoku fai ai ʻa e ngāue faka-ʻOtuá ni ʻi he ngaahi meʻa fakatupu hīkisia ʻoku nau feʻauhi ke maʻu hotau taimí” (“Beware of Pride,” Ensign, May 1989, 6).

Paaki