Laipelí
Lēsoni 106: Hilamani 1–2


Lēsoni 106

Hilamani 1–2

Talateú

Hili e pekia ʻa Peihōlaní, ne tupu ha fakakikihi ʻi he kau Nīfaí pe ko hai ʻe hoko ko e tuʻi fakamaau hokó. Naʻe fokotuʻu hono foha ko Peihōlaní ʻi he loto ki ai ʻa e kakaí. Neongo ia, naʻe fakapoongi ʻa e tuʻi fakamaau foʻoú ʻe Kisikumeni, naʻe hoko ko ha taha ʻo ha kautaha fufū. Naʻe ikunaʻi ʻe he kakai Leimaná ʻa e kolomuʻa ko Seilahemalá ko e ola ʻo e fakakikihi mo e moveuveu ko ʻení. Naʻe toe maʻu ʻe he kau Nīfaí ʻa Seilahemala, pea fakapoongi ʻa Kisikumeni lolotonga haʻane feinga ke fakapoongi ʻa Hilamani (foha ʻo Hilamani), ko e tuʻi fakamaau foʻoú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 1

Naʻe veuveuki ʻe he fakakikihí ʻa e kau Nīfaí ʻo lava ai ʻa e kakai Leimaná ke kapa ʻa Seilahemala.

Hiki ʻeni he palakipoé kimuʻa pea fai e kalasí:

Hilamani 1:1–4. Ko e hā naʻá ne fakatupu ʻa e fakakikihi mo e moveuveu ʻi he kau Nīfaí?

Hilamani 1:5–8. Ko hai naʻe fokotuʻu ko e tuʻi fakamāú, pea ko e hā naʻe fai ʻe hono ongo tokouá?

Ke kamata e lēsoní, kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi e faikehekehe ʻo hono aleaʻi ha meʻá mo e fakakikihiʻi ʻo ha meʻá. Kapau ʻoku fie maʻu tokoni e kau akó ke mahino e ngaahi faikehekehe ko ʻení, kole ange ke nau fakakaukau ki he ngaahi tūkunga ko ʻení mo fakahā atu pe ko e fē ʻa e sīpinga ʻo e fakakikihí. (ʻOku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tūkunga fika uá mo e fika tolú.)

  1. Ko hono fakamatalaʻi hoʻo tuí ʻi ha founga anga fakakaumeʻa mo e ngaahi moʻoniʻi meʻa

  2. Ko hono fakahaaʻi ha ʻulungaanga taʻe-fakaʻapaʻapa ki ha taha ʻoku kehe ʻene fakakaukaú meia koe

  3. Ko e ongoʻi ʻoku mahuʻinga ange ʻete mālohi ʻi ha fakakikihi ʻi he meʻa ʻe lelei ki he tokotahá

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau siofi e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e fakakikihí ʻi heʻenau ako ʻa e Hilamani 1. Poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukauʻi fakalongolongo ha ngaahi founga ʻe ala hāsino ai ʻa e fakakikihí ʻi heʻenau moʻuí.

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e fakamatala fakafolofola kuó ke ʻosi hiki ʻi he palakipoé, ʻo kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo iá. Fakaafeʻi ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau maʻú.

Tā ha foʻi hala ʻi he palakipoé, pea fakahingoa ʻaki ia e foʻi lea fakakikihí.

ʻĪmisi
halá

Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke hangē ʻa e fakakikihí ko ha hala ʻoku fakaiku ki ha ngaahi angahala kehe mo ha ngaahi nunuʻa kovi. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau leʻolahi ʻa e Hilamani 1:9 .

Kole ki he kalasí ke nau talaatu pe ko e hā naʻe fakaiku ki ai ʻa e fakakikihi ʻi he kau Nīfaí. (Fakapō.) Hiki e foʻi lea ko e fakapō ʻi he palakipoé, ʻi ha feituʻu pē he hala kuó ke taá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 1:10–12, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe Kisikumeni mo kinautolu naʻa nau fekau iá, ke fūfuuʻi ʻaki ʻa e fakapō naʻá ne faí.

  • Ko e hā ne fie maʻu ai ʻe Kisikumeni mo hono kau muimuí ke kei fakapulipuliʻi ʻenau ngaahi meʻa ne faí?

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga fakaonopooni ʻo ha kakai ʻoku feinga ke kei fūfuuʻi ʻenau ngaahi tōʻonga taʻe-māʻoniʻoní? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻa e loi ki he mātuʻá pe ʻi he ʻinitaviu mo e pīsopé pe palesiteni fakakoló.)

  • Ko e hā ʻe taʻe-fakapotopoto ai ke tokoniʻi ha taha ke fufuuʻi ʻene ngaahi angahalá?

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 1:18–21. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē mo fakatokangaʻi ha ngaahi nunuʻa kehe ʻo e fakakikihi ʻa e kau Nīfaí. Ko e taimi ʻe lipooti ai ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, ʻai ke nau hiki ʻenau ngaahi talí ʻi ha feituʻu pē he hala kuo tā ʻi he palakipoé. Te ke lava foki ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fokotuʻu atu mo hiki ha ngaahi nunuʻa kehe ʻo e fakakikihí kuo nau mamata ai.

Fakamatalaʻi nounou ʻa e Hilamani 1:22–30 ʻaki hano fakamatala ange ne hili hono ikunaʻi ʻe he kakai Leimaná ʻa Seilahemalá, ne ikunaʻi ʻe he kau tau ʻa e kau Nīfaí kinautolu ʻi ha tau ʻa ia naʻe fakapoongi ai ha tokolahi.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamatalaʻi nounou ha tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e fakakikihí ne nau ʻilo ʻi heʻenau ako ʻa e Hilamani 1. Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe ala maʻu ʻe he kau akó ko e hanga ʻe he fakakikihí ʻo ʻai ke tau tuʻu vaivai ki he mālohi ʻo e filí. Mahalo te ke fie hiki ʻeni ʻi he palakipoé.

Fakakaukau ke ke fai ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení, ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení mo fakaʻaongaʻi ia ʻi heʻenau moʻuí:

  • Kapau kuo fakafekiki ha finemui mo ʻene ongomātuʻá kau ki hono ngaahi kaumeʻá, te ne uesia fēfē ʻene fakakaukau ki he faleʻi ʻa ʻene ongomātuʻá ʻi he ngaahi tafaʻaki kehe ʻo ʻene moʻuí?

  • Kapau ne fakakikihi ha fānau, ʻe uesia fēfē heʻenau tōʻongá ʻa honau vā fetuʻutaki ʻi he kahaʻú? ʻE fēfē haʻane uesia kotoa ʻa e fāmilí?

  • ʻOku lava fēfē ke hoko ha fakakikihi ʻi ha uooti pe kolo ʻo ʻai e kāingalotu ke nau tuʻu vaivai ngofua ki he ngaahi ʻohofi ʻa Sētané?

  • Kapau ʻoku loto ʻita ha talavou ki ha taha ʻi heʻene kōlomu lakanga fakataulaʻeikí, ʻe uesia fēfē ʻene fakakaukaú ʻa ʻene ngāue ʻi he siasí? ʻE founga fēfē haʻane uesia ʻene maʻu lotú?

  • ʻE anga fēfē hano fakavaivaiʻi kitautolu ʻe he loto fakakikihí ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e fakatauelé?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fokotuʻu ha ngaahi tūkunga ʻe hanga ai ʻe he fakakikihí ʻo ʻai ke tau vaivai mo tuʻu uesiangofua ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ʻa e filí.

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukau ai ki ha ngaahi tafaʻaki ʻo ʻenau moʻuí ʻoku nau ngali tokoniʻi ai ʻa e loto fakakikihí. Fakaafeʻi ke nau vahevahe atu ha ngāue pau ʻe taha te nau lava ʻo fai ke taʻofi ʻaki e ʻulungaanga fakakikihí.

Hilamani 2

ʻOku hoko ʻa Hilamani ko e tuʻi fakamaau, pea taʻofi ʻe heʻene tamaioʻeikí ʻa Kisikumeni mei hono toʻo ʻo ʻene moʻuí

  • Ko e hā ʻoku lelei ange ai ke fakaleleiʻi ha palopalema kae ʻikai fufuuʻí?

  • Ko e hā ʻe loto ai ha taha ke fufuuʻi ha faʻahinga meʻa naʻá ne fai?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 2:3–4 mo e T&F 58:43.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻa e faikehekehe ʻi he founga ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke tau fakaleleiʻi ai ʻa e angahalá mo e founga ngāue ʻa e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní mo e angahalá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku tau lau ʻi he Hilamani 2, kau ki he feinga ʻa Kisikumeni ke fakapoongi ʻa Hilamani, ko e tuʻi fakamaau hokó. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ko ha kau faiongoongo kinautolu ne vahe ke nau lipooti ʻi ha feinga fakapoongi ʻo ha tuʻi fakamaau. Fakaafeʻi kinautolu ke nau lau mo hanau hoa e Hilamani 2:2–9 pea hiki ha ʻuluʻi ongoongo ke ne fakamatalaʻi nounou e meʻa ne hokó. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau lau ʻenau ʻuluʻi ongoongó ki he kalasí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 2:10–11, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe Hilamani ki he kau kaihaʻa ʻa Katianetoní. Kole ki ha taha ako ke ne fakamatalaʻi nounou ʻa e ongo veesi ko ʻení.

Fakamatalaʻi ange ʻoku hoko e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní ko ha sīpinga ʻo ha kautaha fufū. Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 2:12–14. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻilo e uesia ne fai ʻe he ngaahi kautaha fufuú ki he kau Nīfaí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ongo veesi ko ʻení fekauʻaki mo hono fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi kautaha fufuú? (ʻI he tali ʻe he kau akó, fakapapauʻi ʻoku mahino ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke fakaiku ʻa e ngaahi kautaha fufuú ke ʻauha ai ʻa e ngaahi sosaietí. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ʻoku makehe mei heʻene ʻomi ʻa e fakaʻauhá ki he kau Nīfaí, naʻe fakaiku ʻa e ngaahi kautaha fufuú ki he fakaʻauha ʻo e kau Sēletí, ʻa ia ʻe lau fekauʻaki mo ia ʻa e kau akó ʻi he tohi ʻa ʻEtā; vakai, ʻEta 8:20–21.)

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kau akó ke nau fakafanongo ki ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi kautaha fufū ʻo e ʻaho ní:

ʻĪmisi
ʻEletā M. Russell Ballard

“ʻOku akoʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ko e kau ko ia ʻa e ngaahi kautaha fufuú ʻi he faihiá ʻokú ne ʻomi ha pole faingataʻa , ʻo ʻikai ki he fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí pē ka, ki he fonuá fakalukufua. ʻOku kau ʻi he ngaahi kautaha fufū ʻo e ʻaho ní ʻa e ngaahi kau kengí, ngaahi kautaha fetuku holo e faitoʻo konatapú, mo e ngaahi fāmili māfiá. …

“Kapau he ʻikai ke tau tokanga, ʻe maʻu ʻe he ngaaahi kautaha fufū ʻo e ʻaho ní ha mālohi lahi mo ha takiekina ʻo vave mo kakato ʻo hangē pē ko ia naʻe hoko ʻi he taimi ʻo e Tohi ʻa Molomoná.” …

“… ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he [tēvoló] ha ngaahi kautaha fufū, kau ai e ngaahi kau kengí, ‘mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata ʻo fakatatau mo ʻene lava ke maʻu e loto ʻo e fānau ʻa e tangatá.’ Hilamani 6:30] Ko ʻene taumuʻá ke fakaʻauha ʻa e fakafoʻituituí, ngaahi fāmilí, ngaahi koló, mo e ngaahi puleʻangá. [Vakai, 2 Nīfai 9:9.] Naʻe ola lelei ʻo aʻu ki ha tuʻunga ʻi he lolotonga e taimi ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Pea ʻoku fuʻu tōtuʻa ʻene lavameʻá ʻi he ʻahó ni. Ko e ʻuhinga ia ʻoku mahuʻinga ai … ke tau tuʻumaʻu ʻi he moʻoní mo e meʻa ʻoku totonú ʻaki hono fai e meʻa te tau lavá ke tokoni ʻi hono pukepuke ke malu hotau ngaahi koló” (“Standing for Truth and Right,” Ensign, Nov. 1997, 38).

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukauʻi ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo fakaʻaongaʻi e akonaki ʻa ʻEletāa Pālatí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ʻi heʻenau ngaahi pepa akó pe tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa te nau fai ke taʻofi ai ha faʻahinga fōtunga pē ʻo e kautaha fufuú mo e meʻa te nau fai ke “tuʻu maʻu ʻi he tuí mo e totonú” ʻi honau ngaahi koló.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Hilamani 1:1–21. ‘Oku fakatupu ’auha ‘a e fakakikihí

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tohi ʻa Hilamaní ha vahaʻa taimi ʻo e faiangahala lahi ʻi he kau Nīfaí. Naʻe tupulekina e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní, pea foua ʻe he kakaí ha siakale ʻo e faiangahalá, fakaʻauhá, mo e fakatomalá, pea toe foki pē ki he faiangahalá. Naʻe kamata e konga lahi ʻo e ngaahi palopalema ko ʻení mei he fakakikihí, ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he vahe ʻuluaki ʻo e tohi Hilamaní. ʻOku fakakaukau ha kakai ʻe niʻihi ko e fakakikihí ko ha kiʻi angahala siʻisiʻi. Ka ʻoku fakamamafaʻi ʻe he ongo fakamatala ko ʻeni ne fai ʻe ha ongo palōfita ʻi onopooni hono mamafa ʻo e angahalá ni:

Naʻe fakatokanga ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Ko ʻene ʻi ai pē ha fekeʻikeʻi, ʻe mahuʻi leva e Laumālie ʻo e ʻEikí, tatau ai pē pe ko hai ʻoku halá” (“What I Want My Son to Know before He Leaves on His Mission,” Ensign, Mē 1996, 41).

Naʻe fakatokanga ʻa ʻEletā Siosefa B. Uefilini ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Ko e ngaahi angahala ʻo e fai-halá, taʻe-faitotonú, moveuveú, fekeʻikeʻí, mo e ngaahi kovi kehe ʻi he māmaní ʻoku ʻikai ke nau tupukoso hake pē. Ko ha ngaahi fakamoʻoni kinautolu ʻo e ngāue taʻe-tuku ʻa Sētane mo kinautolu ʻoku muimui kiate iá. ʻOkú ne fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻangāue mo e nāunau kotoa pē ʻokú ne maʻú ke kākaaʻi, fakaveiveiuaʻi, mo takihalaʻi” (“Deep Roots,” Ensign, Nov. 1994, 76).

Naʻe fakamamafaʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e uouangataha mo e melino ʻoku ʻomi ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí, ʻi heʻene fehangahangai mo e ivi fakaʻauha ʻo e fakakikihí:

“Ko e fē pē ha feituʻu ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e Laumālie ko iá, te tau lava ʻo ʻamanaki ki ha nofo melino. ʻOku fakahū ʻe he Laumālié ʻa e fakamoʻoni ʻo e moʻoní ki hotau lotó, ʻa ia ʻokú ne fakatahaʻi kinautolu ʻoku nau ʻinasi ʻi he fakamoʻoni ko iá. ʻOku ʻikai teitei fakatupu ʻe he Laumālie ʻo e ʻOtuá ʻa e fakakikihí (vakai, 3 Nīfai 11:29). ʻOku ʻikai ke ne teitei fakatupu ʻa e ongoʻi faikehekehé ʻi he kakaí ʻa ē ʻoku fakaiku ki he moveuveú (vakai, Joseph F. Smith, Gospel Doctrine, 13th ed. [1963], 131). ʻOku fakaiku ia ki he nonga fakafoʻituituí mo e ongoʻi taha mo e niʻihi kehé. ʻOkú ne fakatahaʻi ʻa e ngaahi laumālié. ʻOku makatuʻunga ha fāmili uouangatahá, Siasi uouangatahá, mo ha māmani melino ʻi he loto tahá” (“That We May Be One,” Ensign, Mē 1998, 67).

Paaki