Laipelí
Lēsoni 139: Molomona 5–6


Lēsoni 139

Molomona 5–6

Talateú

Naʻe kikiteʻi ʻe Molomona ʻe ʻomi ʻene lekōtí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ke fakalotoʻiʻaki ʻa kinautolu ʻoku nau lau iá ko Sīsū ko e Kalaisí. Naʻá ne poupouʻi ʻa kinautolu te nau lau ʻa e lekooti ke fakatomalá mo teuteu ki honau fakamāuʻi ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻI he lotolotonga ʻo hono kakai ʻoʻoná, naʻe toe fakakaukauʻi ʻe Molomona ʻene fakafisi mei heʻene hoko ko e taki ʻo e kongakau ʻa e kau Nīfaí, ʻo ne loto ke ne toe taki kinautolu ʻi he taú. Neongo ia, naʻe fakafisi e kakaí ke fakatomala, pea naʻe tuli kinautolu ʻe he kau Leimaná kae ʻoua kuo fakaʻauha kotoa ʻa e puleʻanga Nīfaí. ʻI he mamata ʻa Molomona ki he ʻata ko ʻeni ʻo e maté mo e fakaʻauhá, naʻá ne tēngihia ʻa e tō ʻa hono kakaí mo ʻenau taʻeloto ke tafoki kia Sīsū Kalaisí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Molomona 5:1–9

ʻOku fili ʻa Molomona ke ne toe taki ʻa e kau tau Nīfaí, ka ʻoku ikuna ʻa e kau Leimaná

Fakamatala ki ha fakatamaki fakanatula ʻoku lava ke hoko ko ha meʻa fakamanavahē ʻi ho feituʻú—hangē ko ʻení, mofuike, peaukula, puna ʻa e afí, pe afā. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto kuo fai ha fakatokanga kiate kinautolu ʻe hoko ʻa e fakatamaki fakanatula ko ʻení ʻi honau koló ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi.

  • Te ke tafoki ʻo kumi tokoni ki fē?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fehangahangai ʻa e kau Nīfaí mo e tuʻunga tatau ʻo e fakatuʻutāmakí, ka ko ʻenau fakatamaki naʻe hanga-mei-muʻa naʻe fakalaumālie. Fakamanatu foki ki he kau akó naʻe tau ʻa e kau Nīfaí koeʻuhí ko ʻenau faiangahalá, kuo fakafisi ʻa Molomona ke taki ʻenau kau taú (vakai, Molomona 3:16).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molomona 5:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú pea feinga ke nau ʻiloʻi pe ko hai naʻe tui e kau Nīfaí te ne fakahaofi kinautolu mei honau ngaahi faingataʻaʻiá.

  • Neongo ʻoku moʻoni naʻe lava ʻe Molomona ke taki e kau Nīfaí ʻi ha tau fakakautau, ka ko e hā ne tui ai ʻa Molomona he ʻikai ke fakahaofi e kakaí mei honau ngaahi faingataʻaʻiá?

  • Ko e hā ʻoku tau lava ʻo ako mei he Molomona 5:1–2 kau ki he feituʻu ʻoku totonu ke tau ʻuluaki tafoki ki ai ki ha tokoni ʻi hotau ngaahi faingataʻá? (ʻOku totonu ke tau ʻuluaki tafoki ki he ʻOtuá, ʻa ia te Ne tali kiate kinautolu ʻoku nau fakatomala mo ui kiate Ia ki ha tokoni ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Molomona 5:3–7 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe hanga ʻe he kau Nīfaí ʻo tekeʻi fakaholomui e kau Leimaná ʻi heʻenau ʻohofi kinautolú ʻi he malumalu e taki ʻa Molomoná. Ka naʻe fāifai pea hanga ʻe he kau Leimaná ʻo “molomoloki ʻa e kakai ʻo e kau Nīfaí ʻi honau lalo vaʻé” (Molomona 5:6). ʻI he hola ʻa e kau Nīfaí, ko kinautolu naʻe ʻikai ke nau lele vave feʻungá naʻe fakaʻauha kinautolu.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Molomona 5:8–9. Kole ki he kalasí ke nau kumi e ʻuhinga naʻe ʻikai ke hiki ai ʻe Molomona ha fakamatala kakato ʻo e ngaahi meʻa naʻá ne mamata ki aí.

  • Ko e hā naʻe fakaʻehiʻehi ai ʻa Molomona mei hono fai ha fakamatala kakato ʻo e meʻa naʻá ne fakamoʻoniʻí?

Molomona 5:10–24

ʻOku fakamatala ʻa Molomona ko e taumuʻa ʻo e lekooti ʻo e Tohi ʻa Molomoná ke fakalotoa e kakaí ke nau tui kia Sīsū Kalaisi

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molomona 5:10–11. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú pea ʻai ke nau ʻiloʻi ha foʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi tuʻo tolu ʻe Molomona ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e anga e ongo ʻa e kakai ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi heʻenau ʻilo kau ki he tō ʻa e puleʻanga Nīfaí. (Naʻá ne pehē te tau “loto mamahi.”)

  • Ko e hā e meʻa ʻoku fakamamahi ʻi he fakamatalá ni?

Takiakiʻi e tokanga ʻa e kau akó ki he lea ʻa Molomoná ʻi he Molomona 5:11 kapau naʻe fakatomala hono kakaí, ʻe lava ai “ke hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.”

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú”? (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamahinoʻi ange ko e foʻi lea ko e hapai ʻoku ʻuhinga ia ke puke maʻu pe maluʻi pe fāʻofua.)

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he kupuʻi lea ko ʻení kau ki he ola ʻo ʻetau fakatomala ʻatautolú? (Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he fakatomalá, ʻoku lava ai ke “hapai ʻa [kitautolu] ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.” Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau maʻu ha mahino ʻoku lahi ange ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakaafeʻi ha taha ʻiate kinautolu ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Keni F. Lisiate ʻo e Kau Fitungofulú:

“Ko kinautolu kotoa pē ʻe haʻú ʻe lava ke ʻhapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.’ [Molomona 5:11.] ʻE lava ke fakamoʻui ʻa e laumālie kotoa pē ʻe Hono mālohí. ʻE lava ke fakanonga ʻa e mamahi kotoa. ʻE lava ke tau ʻʻilo ai ʻa e fiemālié ki [hotau] laumālié.’ Mātiu 11:29.] He ʻikai liliu hake leva e ngaahi tūkunga ʻoku tau ʻi ai he māmaní, ka ʻe lava ke folo hifo ʻetau mamahí, loto hohaʻá, faingataʻaʻiá mo e manavaheé ʻi Heʻene melinó mo e lolo faitoʻó” (“ʻOku Faitoʻo ʻe he Fakaleleí ʻa e Mamahi Kotoa Pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 17).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tohi ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá ha tali ki ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení. (Mahalo te ke fie maʻu ke hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé pe lau māmālie kinautolu ke lava ʻe he kau akó ʻo hiki.)

  • Ko e fē e taimi kuó ke ongoʻi ai kuo “hapai [koe] ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú”?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke maʻu kakato ange ai ʻa e fakafiemālie, maluʻi, mo e fakamolemole ʻa e ʻEikí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Molomona 5:12–13 ʻa e kikite ʻa Molomona ʻe fufuuʻi ʻene ngaahi tohí pea ʻe toki ʻomi ia ke lau ʻe he kakai kotoa pē. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 5:14–15, ʻo kumi e meʻa naʻe fakataumuʻa e ʻEikí ke fai ʻe he ngaahi tohi ʻa Molomoná maʻá e kakai ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku mahuʻinga kiate kinautolú.

  • Fakatatau ki he Molomona 5:14–15, ko e hā e ngaahi taumuʻa ʻo e Tohi ʻa Molomoná? (Fakapapauʻi ʻoku fakahaaʻi ʻe he kau akó ko e Tohi ʻa Molomoná naʻe hiki ia ke fakalotoʻi e kakaí kotoa ko Sīsū ko e Kalaisí, ke tokoni ki he ʻOtuá ke fakahoko ʻEne fuakava mo e fale ʻo ʻIsilelí, pea ke tokoni ki he hako ʻo e kau Leimaná ke nau tui kakato ange ki he ongoongoleleí. )

ʻI he tali ʻe he kau akó ʻoku fakataumuʻa ʻa e ngaahi tohi ʻa Molomoná ke fakalotoʻi e kakaí ko Sīsū ko e Kalaisí, vahevahe hoʻo fakamoʻoní kau ki he meʻá ni ko e taumuʻa tefito ia ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku faitāpuekina ai ʻe he taumuʻa tefito ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻa kinautolu ʻoku nau lau iá?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo ako e Tohi ʻa Molomoná ke ke tui kakato ange kia Sīsū Kalaisi mo ʻofa ʻiate Ia?

Fakamahinoʻi ange ʻoku lolotonga tokoniʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e kakai tokolahi ke nau fakatomala pea ke “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú” ka ʻoku kei tokolahi ha kakai ʻoku nau fakafisi ke tui kia Kalaisi.

Hiki ʻeni ʻi he palakipoé hoko ki he tefitoʻi moʻoni kau ki he fakatomalá naʻá ke hiki kimuʻa ange ʻi he lēsoní: Kapau ʻoku tau fakafisi ke fakatomala … Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molomona 5:16–19, pea kole ki he kalasí ke nau kumi e ngaahi ola ʻo e fakafisi ʻa e kau Nīfaí ke fakatomalá. Kole ki he kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e meʻa ʻoku nau ʻilo ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke fakakakato e sētesi he palakipoé. ʻI heʻenau talí, te ke lava ke fai ange ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoniʻi kinautolu ke mahino ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi vēsí ni:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa Kalaisi mo e ʻOtuá ʻi he māmaní”? (Molomona 5:16). (Mahalo ʻe kau he ngaahi talí ʻoku ʻuhinga ia ke moʻui taʻe ʻi ai ha tui kia Sīsū Kalaisi pe ko e Tamai Hēvaní pea ʻikai ha ivi takiekina mo ha tataki fakalangi.)

  • Ko e kafukafú ko e ngeʻesi maʻamaʻa ia ʻi tuʻa ʻi he kelení. Ko e taimi ʻoku tuʻusi ai e kelení, ʻoku liʻaki e kafukafú. ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea ʻoku “vilingia holo ʻo hangē ko e kafukafu ʻi he matangí”? (Molomona 5:16).

  • ʻE anga fēfē nai kapau te ke ʻi ha vaka ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha lā pe foheʻuli pea ʻikai ha taula? (Vakai, Molomona 5:18.) ʻOku faitatau fēfē ʻa e tuʻunga ko ʻení mo ia ʻo e kau Nīfaí?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi lea ʻa Molomoná kau kiate kinautolu ʻoku fakafisi ke fakatomalá? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali ʻa e kau akó ko e ola ʻo e fakafisi ke fakatomalá ko ha mole ʻa e tataki mei he ʻEikí. Fakakakato ʻa e sētesi ʻi he palakipoé ʻaki hano hiki e moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau fakafisi ke fakatomala, ʻe mavahe ʻa e Laumālié pea ʻe mole ʻa e tataki ʻa e ʻEikí.)

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo ki he founga kuo nau mamata ai ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí pe moʻui ʻa ha niʻihi kehe.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi fakavavevave ʻa e Molomona 5:11, 16–18 mo e ongo tefitoʻi moʻoni kuó ke hiki he palakipoé.

  • ʻI hoʻo fakalea pē ʻaʻaú, te ke fakafaikehekeheʻi fēfē ʻa e ola ʻo e fakatomala fakamātoató mo e ola ʻo e fakafisi ke fakatomalá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 5:22–24, ʻo kumi e meʻa naʻe enginaki ʻe Molomona ke fai ʻe he kakai ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fai ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e ongo tefitoʻi moʻoni ʻokú na tuʻu fehangahangaí ʻi he palakipoé.

Molomona 6

ʻOku fakamatala ʻe Molomona ʻa e tau fakaʻosi ʻa e kau Nīfaí mo ne tēngihia ʻa e fakaʻauha ʻo hono kakaí

ʻEke e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke ongoʻi fēfē he mate hao ʻofaʻanga ʻa ia naʻe faivelenga ki he ʻOtuá ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí?

  • Te ke ongoʻi fēfē he mate hao ʻofaʻanga ʻa ia naʻe talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí?

Fakamatalaʻi ange naʻe ongoʻi loto mamahi lahi ʻa Molomona ʻi he mate kotoa hono kakaí koeʻuhí naʻá ne ʻilo naʻe ʻikai ke nau mateuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá. Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Molomona 6:1–6 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻatā ʻe he kau Leimaná ʻa e kau Nīfaí ke nau fakataha ki he fonua ko Komolá ki ha tau. Naʻe fakaʻau ʻo motuʻa ʻa Molomona, pea naʻá ne ʻilo “ko e tau fakaʻosi ʻeni ʻa [hono] kakaí” (Molomona 6:6). Naʻá ne tuku ha niʻihi ʻo e ngaahi lekooti toputapú ki hono foha ko Molonaí, peá ne fufuuʻi e toenga ʻo e ngaahi lekōtí ʻi he Moʻunga ko Komolá. Naʻá ne lekooti e meʻa naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻi hono fakaʻauha fakaʻosi ʻo hono kakaí. Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 6:7–15, ʻo fakakaukau ki he faʻahinga ongo naʻe maʻu ʻe Molomona ʻi heʻene hiki e ngaahi leá ni.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe tatali ai ʻa e kau Nīfaí ki he maté ʻi he “fuʻu ilifia fakaʻulia”? (Molomona 6:7).

Lau leʻolahi ki he kau akó ʻa e Molomona 6:16–22 ka nau muimuiʻi ʻi heʻenau folofolá lolotonga hono laú. Hili iá pea kole ange ke nau hiki ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá kau ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo naʻa nau maʻu ʻi heʻenau lau mo fakafanongo ki he ngaahi vēsí ni. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, mahalo te ke fie maʻu ke ʻoange ha faingamālie ke nau vahevahe ai ha niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukau kuo nau hikí.

Fai ha fakamoʻoni ki he kau akó ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, kau palōfitá, kau takí, mo e mātuʻá ʻiate kinautolu. Poupouʻi kinautolu ke nau fakaʻaongaʻi e tui kia Sīsū Kalaisí pea fakatomalaʻi ʻenau ngaahi angahalá koeʻuhí ke lava ai ke “hapai ʻa kinautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú” (Molomona 5:11).

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Molomona 5:11. “Hapai [ʻa kinautolu] ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e foʻi lea ko e Fakalelei mo e kupuʻi lea ko e “hapai ʻa kinautolu ʻi he toʻukupu ʻo Sīsuú”:

“ʻOku tau maʻu ha ngaahi ʻuhinga mālie ʻi hono ako ʻo e foʻi lea fakalelei ʻi he lea faka-Semētikí ʻi he Fuakava Motuʻá. ʻI he lea faka-Hepeluú, ko e foʻi lea tefito ki he fakaleleí ko e kaphar, ʻa ia ko ha lea ngāue (verb) ʻoku ʻuhinga ʻke ʻufiʻufi’ pe ʻke fakamolemoleʻi.’ ʻOkú na meimei toe faitatau pē foki mo e foʻi lea faka-ʻAlēmiki (Aramaic) mo faka-ʻAlepea ko e kafat, ʻa ia ko hono ʻuhingá ke ‘fekita ofi’—pea ʻoku fuʻu fekauʻaki ia mo e anga ʻo e fekita ʻa e kau ʻIsipité. ʻOku hā mahino ʻeni ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku pehē ʻe ha taha ai, “kuo huhuʻi ʻe he ʻEikí ʻa hoku laumālié … ; kuó u mamata ki hono nāunaú, pea ʻoku takatakaiʻi au ʻo taʻengata ʻe he ongo toʻukupu ʻo ʻene ʻofá.’ [2 Nīfai 1:15.] ʻOku toe ʻomi ʻe he taha ʻa e ʻamanaki lelei nāunauʻia ʻo hono ʻhapai kitautolu ʻi he ongo toʻukupu ʻo Sīsuú.’ [Molomona 5:11.]” (“The Atonement,” Ensign, Nov. 1996, 34).

Molomona 5:16. ʻI he taimi ʻoku mavahe ai ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī:

“Naʻe fakamatalaʻi ʻe Molomona ʻa e mavahe ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí mei he kakai ʻe niʻihi, mo hono kakaí vakai, 2 Nīfai 26:11. … Hangē ʻoku mahino kiate au ko e meʻa naʻá ne talanoa ki aí naʻe ʻikai ko e taʻemalava ke maʻu ʻa e takaua pe meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ka naʻá ne talanoa ki he maama ʻo e moʻoní [ko e Maama ʻo Kalaisí] ʻoku ʻi ai e totonu ki ai ʻa e taha kotoa pē kuo fāʻeleʻi mai ki he māmaní pea he ʻikai teitei taʻofi ia mei he fakafoʻituituí tukukehe ʻo ka mole ia ʻi heʻene faiangahala ʻaʻaná” (in Conference Report, Apr. 1956, 108).

Molomona 6:16–22. ʻOua naʻá ke fakasītuʻaʻi ʻa e ongo toʻukupu ʻoku mafao mai ʻo Kalaisí

Naʻe tēngihia ʻe Molomona ʻa e mate ʻo hono kakaí pea loto mamahi he kuo ʻikai ke liliu ʻenau ngaahi foungá. Naʻá ne pehē kapau naʻa nau siʻaki ʻenau pōlepolé mo fakatomala ʻi heʻenau ngaahi angahalá, naʻe mei fakafiefia ʻenau fakataha mo e Fakamoʻuí (vakai, Molomona 6:17). Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ki he fiefia te tau ongoʻí kapau kuo tau mateuteu ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí ʻi he Fakamāú:

“ʻOku tau holi lahi ʻaupito ke tau maʻu ʻa e tāpuaki taupotu taha ʻo e Fakaleleí—ke tau taha mo Ia, pea ke tau nofo ʻi Hono ʻafioʻanga fakalangí, pea ui fakatāutaha mai kitautolu ʻaki hotau hingoá ʻi Heʻene talitali fiefia ʻa kitautolu ki hotau ʻapí ʻi he fofonga fiefia, ʻo hapai mai ʻa Hono ongo toʻukupú ke ʻōʻōfaki ʻa kitautolu ʻi Heʻene ʻofa taʻefakangatangatá. ʻE hoko ʻeni ko ha meʻa fakafiefia nāunauʻia moʻoni kapau te tau ongoʻi ʻoku tau taau feʻunga ke nofo ʻi Hono ʻaó! Ko e founga pē ʻe taha ʻe lava ʻo hakeakiʻi feʻunga ai kitautolu ke tau tuʻu ʻi Hono ʻaó pea sio kiate Ia ko e mata ki he mata, ko e meʻaʻofa taʻetotongi ko ia ʻo ʻEne feilaulau fakalelei mahuʻingá. Ko e pōpoaki mahuʻinga taha ʻo e Fakaleleí ko e ʻofa haohaoa ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolu takitaha pea mo kitautolu kotoa pē. Ko e ʻofa ia ʻoku fonu ʻi he ʻaloʻofa, faʻa kātaki, ʻofa, angatonu, kātaki fuoloa, pea ko hono tumutumú, ko e fakamolemolé.

“ʻE fakaʻauha ʻe he ivi takiekina kovi ko ia ʻo Sētané ha faʻahinga ʻamanaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau ikunaʻi ʻetau ngaahi fehalākí. Te ne ʻai ke tau ongoʻi ʻoku tau hē pea ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ʻamanaki. ʻI hono fehangahangaí, naʻe aʻu hifo ʻa Sīsū ʻo hiki hake kitautolu. ʻE lava ke tau teuteu ke taau ke tuʻu ʻi Hono ʻaó ʻi heʻetau fakatomalá pea mo e meʻaʻofa ʻo e Fakaleleí” (“The Atonement: Our Greatest Hope,” Ensign, Nov. 2001, 20).

Paaki