Laipelí
Lēsoni 32: 2 Nīfai 12–15


Lēsoni 32

2 Nīfai 12–15

Talateú

Naʻe fakamalaʻiaʻi ʻe ʻIsaia ʻa e faiangahala ʻa e kakai ʻi hono kuongá pea mo e faiangahala ʻa e kakai tokolahi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Naʻe fakatokanga ki hono ui ʻa e koví ko e leleí mo e leleí ko e koví. Naʻá ne fakamamafaʻi foki mo hono Toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoeleí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, kau ai pea mo e mahuʻinga ʻo e temipalé mo e mahuʻinga ʻo e maʻa mei he ngaahi angahala ʻo e māmaní. Ki ha toe fakamatala lahi ange kau kia ʻIsaia, vakai ki he lēsoni 21 ʻi he tohi lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 12–15

ʻOku fakafaikehekeheʻi ʻe ʻIsaia ʻa e kau ʻIsileli faiangahalá mei he kau ʻIsileli angatonú

Ke tokoni ki he kau akó ke mahino ʻa e uho ʻo e lēsoni ʻo e ʻaho ní, kamata e kalasí ʻaki haʻo fakamanatu kiate kinautolu ne nau ako ʻi he lēsoni kimuʻá kau ki he uiuiʻi ʻo ʻIsaia ke hoko ko ha palōfitá. Te nau ako he ʻahó ni ki he kakai naʻá ne akoʻí.

Tokoniʻi e kau akó ke mahino ʻi he taimi naʻe fakamatalaʻi ai ʻe ʻIsaia ʻa e ngaahi tōʻonga ʻa e kakai fuakava ʻa e ʻEikí ʻi hono kuongá, naʻá ne toe fakamatala ki ha niʻihi ʻo e kakai ʻi hotau kuongá. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku ʻi he tohi ʻa ʻIsaiá ha ngaahi kikite lahi kuo toutou fakahoko. … Ko hono moʻoní ko e konga lahi ʻo e ngaahi kikite ko ʻení ʻoku lahi honau ngaahi ʻuhingá pea ʻokú ne fakasiʻia ʻa e mahuʻinga ko ia ʻo ʻetau fekumi ki ha fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni mai ki hono fakaʻuhingaʻi kinautolú” (“Scripture Reading and Revelation,” Ensign, Jan. 1995, 8).

Kimuʻa he kalasí, hiki e saati ko ʻení ʻi he palakipoé pe teuteuʻi ia ko ha laʻipepa tufa. Fakaʻatā ha konga feʻunga ke tohi e kau akó he kōlomu takitaha.

2 Nīfai 12:5–12, 17–19; 13:8–9

2 Nīfai 13:16–26

Ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga mo e ngāue ʻokú ne fakahaaʻi mai ʻa e ngaahi angahala ʻo e kakai ko ʻení?

Ko e hā e meʻa ʻe hoko ki he kakai ko ʻení ko ha nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi angahalá?

Fakamatalaʻi ʻe tokoni e saati ko ʻení ki he kalasí ke nau vakavakaiʻi e ngaahi nunuʻa ʻo e ngaahi tōʻonga ʻa e kakai ʻe moʻui ʻo ʻikai tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

Vaheua e kalasí. Kole ki he vaheua ʻo e kau akó ke nau ako e 2 Nīfai 12:5–12, 17–19; 13:8–9. Kole ki he vaheua ʻe tahá ke ako e 2 Nīfai 13:16–26. Fakaafeʻi e kau akó ke lau e ngaahi veesi kuo vahe angé pea ʻai ke ʻilo e ngaahi tali ki he fehuʻi ʻe ua ʻi he kōlomu toʻohema ʻo e sātí. Kapau ʻoku ʻi he palakipoé ʻa e sātí, fakaafeʻi ha tokotaha ako mei he kulupu takitaha ke tohi ʻenau talí ʻi he kōlomu ʻoku totonú. Kapau naʻe tufa ʻa e sātí ko ha laʻipepa tufa, ʻai ke lekooti ʻe he kau akó ʻenau talí ʻi he laʻipepa tufá.

Fakamatala ki he kulupu hono uá naʻe tomuʻa mamata ʻa ʻIsaia ki he ngaahi ola ʻo e ngaahi kofu fakatau mamafa mo e ngaahi tōʻonga ʻa e kau fafine fakamāmaní ʻi hono kuongá pea ʻi he kahaʻú. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he 2 Nīfai 13:16–26 e meʻa ne mamata aí. Neongo naʻe lea tonu ʻa ʻIsaia ki he “ngaahi ʻofefine ʻo Saioné,” ka ʻoku toe ʻuhinga pē ki he kakai tangatá foki. (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamahinoʻi ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa e kikite ʻi he 2 Nīfai 14:1 ki he mali tokolahí. ʻOku ʻuhinga ʻa e fakamatala ʻi he 2 Nīfai 13:25–26 ki he kau tangata ʻoku mate he taú, pea uitou ai ha kau fafine tokolahi.)

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he sātí, fehuʻi ange:

  • Ko e hā ʻa e ngaahi angahala kuo fai ʻe he kakai ko ʻení? (Mahalo ʻe kau he ngaahi talí e loto-hīkisiá, tauhi tamapuá, anga fakamāmaní mo e taʻefieauná.) Ko e fē ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ne halaia e kakaí ʻi he ngaahi angahala ko ʻení? Ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻo e ngaahi angahala ko ʻení?

  • Naʻe lea ʻa ʻIsaia ki he “fonu [e fonuá ʻi he ngaahi tamapuá]” (2 Nīfai 12:8). Ko e hā ha faʻahinga fōtunga ʻo e lotu tamapuá he ʻahó ni?

Lau ʻa e akonaki ko ʻeni ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló ko ha konga ʻo e fealeaʻakí:

“ʻE lava ke hokoʻa e ngaahi valá, ʻapí, pisinisí, mīsiní, meʻalelé, vaka fakafiefiá mo ha ngaahi meʻa kehe pē ko ha ngaahi tamapua pe ʻotua loi fakaonopooni ke ne tohoakiʻi kitautolu mei he hala ke hoko ko ha ʻOtua. … ʻOku fili ha kau talavou tokolahi ke hū ki he ʻunivēsití ʻi he taimi ʻoku totonu ke nau tomuʻa ngāue fakafaifekau aí. ʻOku hā matamatalelei ange ke maʻu e mataʻitohí, tuʻumālié mo e malu ʻe maʻu aí ʻo fika ua ai ʻa e ngāue fakafaifekaú. … ʻOku moʻui ʻaki ʻe ha tokolahi ʻa e tuli manú, taumātaʻú, folau ʻeveʻevá, kai meʻakai mo e ʻeva he fakaʻosinga ʻo e uiké. ʻOku ʻi ai e niʻihi ʻoku nau ʻotua ʻaki e ngaahi vaʻinga sipotí, peisipoló, ʻakapulú, fakaʻitaʻi e fanga pulú (bullfight) pe tā pulú. … ʻI he taimi tatau ʻoku ʻi ai mo ha ʻīmisi ʻoku ʻotua ʻaki ʻe he tangatá ko e mālohí mo e lāngilangí” (The Miracle of Forgiveness [1969], 40–41).

  • Naʻe kikite ʻa ʻIsaia ki ha kakai te nau fakahaaʻi ʻenau hīkisiá mo e anga fakamāmaní ʻi he founga ʻo ʻenau teuteú. ʻE lava fēfē ke tau malu mei he ngaahi ʻulungaanga mo e ākenga fakamāmaní?

Tohiʻi e foʻi lea ko e ʻoiauē ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e ʻoiauē ki he mamahi mo e faingataʻaʻia. Naʻe faʻa fakaʻaongaʻi ʻe he kau palōfita ʻo onoʻahó e foʻi lea ko ʻení ke fakamamafaʻi e ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá. (Mahalo ʻe manatuʻi ʻe he kau akó ʻenau sio ne toutou fakaʻaongaʻi ʻi he 2 Nīfai 9:27–38.) Fakaafeʻi e kau akó ke nau fanongo ka ke lau leʻolahi e 2 Nīfai 15:18–23. (Mahalo te ke fie poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e foʻi lea ko e ʻoiauē mo e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi tōʻonga mo e ʻulungaanga ʻokú ne ʻomai e mamahí mo e faingataʻaʻiá. Te ke ala fokotuʻu ange foki ke nau tohi ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻoiauē ʻi he tafaʻakí hoko ki he ngaahi veesi ko ʻení.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e 2 Nīfai 15:20 kiate koé?

  • Ko e hā e founga kuó ke mamata ai ʻi hono ui ʻe he kakaí e “koví ko e leleí, mo e leleí ko e kovi” ʻi hotau kuongá?

Talaange ki he kau akó te nau lau he taimí ni kau ki ha falukunga kakai ne nau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e 2 Nīfai 14:2–4. ʻAi e toenga ʻo e kalasí ke nau vakai ki hono fakamatalaʻi e ʻIsaia e falukunga kakai ko ʻení.

  • Ko e hā e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ne kehe ʻa e kulupu ko ʻení mei he ngaahi kulupu kehe ne tau vakavakaiʻí? (Fakakaukau ke tohi ʻa e ngaahi tali e kau akó ʻi he palakipoé.)

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 14:5–6, pea fekumi ki he feituʻu ʻe tolu ne lea ʻaki ʻe ʻIsaia te ne ʻomai e malu fakalaumālié. Fakapapauʻi ʻoku ʻilo mo mahino ki he kau akó e ngaahi foʻi lea ko e nofoʻanga (fale pe ʻapi), ngaahi fakatahaʻanga (ngaahi feituʻu ʻo e kaingalotú, hangē ko e ngaahi koló, uōtí pe siteikí), mo e tāpanekalé (temipalé). Fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e “ʻao ʻo e ʻahuʻi afi ʻi he ʻahó, pea mo e maama ʻo e afi ulo ngingila ʻi he poó” ki he malu mo e tataki ne maʻu ʻe Mōsese mo hono kakaí mei he ʻEikí ʻi he feituʻu maomaonganoá (vakai, ʻEkesōtosi 13:21–22). ʻOku fakamanatu mai ʻe he ngaahi foʻi lea ko ʻení kiate kitautolu ʻa e malu mo e tataki te tau lava ʻo maʻu mei he ʻEikí. Toe fakamahinoʻi foki naʻe fakatatau ʻe ʻIsaia ʻa e temipalé ki ha maluʻi mei he velá mo ha “maluʻanga,” pe fakamalumalu mei he ngaahi matangí mo e ʻuhá.

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ʻa e maluʻi pe tataki ʻa e ʻEikí ʻi ho ʻapí pe ʻi he Siasí?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi nonga fakalaumālie pe malu ai ʻi he temipalé?

  • Ko e faʻahinga kakai fēfē ʻoku fakamatalaʻi ʻi he veesi 5–6 te nau nofo ʻi ʻapi mo lotu ʻi he ngaahi falelotú mo e temipalé?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke ngaohi hotau ngaahi ʻapí, koló pe uōtí ko ha ngaahi feituʻu ʻo e malu mei he māmaní?

Fakamatala fakanounouʻi e vahe 12–15 ʻaki hono fakamatalaʻi ʻoku tau ako ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ʻoku ʻomai ʻe hono tauhi ʻetau ngaahi fuakavá e ngaahi tāpuaki ʻo e malu fakalaumālié, pea ʻoku ʻikai ke tau maʻu ʻa e maluʻi ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau maumauʻi ʻa e ngaahi fuakavá. Fakapapauʻi ki he kau akó te nau lava ʻo faʻu ʻi heʻenau moʻuí ha ʻātakai hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he 2 Nīfai 14:5–6.

2 Nīfai 12:1–5; 15:26

ʻOku kikite ʻa ʻIsaia ki hono fokotuʻu ʻo ha ngaahi temipale pea mo e Siasi ʻo e ʻEikí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí

Tā ʻa e fakatātā ko ʻeni ʻo ha moʻunga mo ha temipale ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
moʻunga mo e temipale
  • Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻi ha moʻunga mo ha temipale? (Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi talí ʻokú na fakatou fakaʻeiʻeiki mo fakaʻofoʻofa pea ʻokú na fakatou ueʻi kitautolu ke tau sio hake ki he langí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 12:2–5, pea fekumi pe ko e hā e meʻa ne talaʻofa e ʻOtuá ʻe fokotuʻu ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí pea mo ʻene tāpuekina e moʻui ʻa e kakaí.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e lea “moʻunga ʻo e ʻEikí”? (ʻOku ʻi ai ʻene kaunga pau ki he Temipale Sōlekí, ka ʻe lava ke ʻuhinga ki he ngaahi temipale kehe ʻo e ʻEikí kuo fokotuʻu ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.)

  • Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku haʻu mei he “fale ʻo e ʻEikí” ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí? (Mahalo e ʻilo ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻa ia naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá e ngaahi temipalé ke akoʻi kiate kitautolu ʻEne ngaahi foungá pea ke tokoniʻi kitautolu ke tau ʻaʻeva ʻi Hono ngaahi halá [vakai, 2 Nīfai 12:3].)

  • ʻOku tokoni fēfē mai ʻa e ngaahi temipalé ke tau ʻaʻeva ʻi he ngaahi hala ʻa e ʻEikí?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻa ia naʻá ne lea ai ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi temipalé:

“ʻOku hanga ʻe he ngaahi fale makehe mo fakaofo ko ʻení, mo e ngaahi ouau ʻoku fakahoko aí, ʻo fakafofongaʻi ʻa e taumuʻa aofangatuku ʻo ʻetau lotú. ʻOku hoko ʻa e ngaahi ouau ko iá ko hono fakahaaʻi moʻoni ia ʻo ʻetau tui fakalotú. ʻOku ou kole ki hotau kakai ʻi he feituʻu kotoa pē, ʻaki ʻa e kotoa ʻo hoku lotó, ke mou moʻui feʻunga ke maʻu ha lekomeni temipale, pea maʻu ia ʻo mataʻi koloa ʻaki, mo feinga lahi ange ke mou ʻalu ki he fale ʻo e ʻEikí ʻo maʻu ʻa e laumālie mo e ngaahi tāpuaki ʻo e ʻalu ki aí.” (“Ko e Ngāue Fakafaifekaú, Ngaahi Temipalé mo e Fatongia Tauhí,” Tūhulu, Sānuali 1996, 66).

  • ʻE tokoni fēfē mai ʻa e ngaahi temipalé kiate kitautolu ke taʻofi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e angahala ʻoku fakamatalaʻi ʻi he 2 Nīfai 12–15? (Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi talí ʻa e ngaahi meʻá ni: ʻOku fakamālohia ʻe hono fai mo tauhi ʻo e ngaahi fuakava he temipalé kitautolu mo hotau ngaahi fāmilí mei he angahalá. ʻOku fakamanatu mai ʻe he toutou moihū ʻi he temipalé ʻa e Fakamoʻuí, ʻEne feilaulau fakaleleí mo e ngaahi fuakava kuo tau fakahokó. ʻI heʻetau moʻui taau ke maʻu ha lekomeni temipalé, ʻoku ʻi ai ʻetau ʻamanaki ki he ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá. ʻOku Poupouʻi kitautolu ʻe he ʻamanaki lelei ko iá ke hokohoko atu ʻetau moʻui angatonú.)

  • Kuo ueʻi fakalaumālie mo tāpuekina fēfē nai koe ʻe he temipalé?

Tuku ke lau leʻolahi ʻe ha tokotaha ako ʻa e 2 Nīfai 15:26. Kole ki he kalasí ke nau ʻai ke ʻilo e kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi e meʻa ʻe “hiki hake” ʻe he ʻEikí ke lava ʻo tānaki fakataha ʻa e kakai ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí. Fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga e foʻi lea fuká (ensign) ki ha tuʻunga, fuka, pe fakaʻilonga ʻoku ngāue ʻaki ke hoko ko ha ngaahi meʻa mahuʻinga pe ha fakaʻilonga ke fakataha mai, tautautefito ʻi he taú.

  • Ko e hā ʻa e “fuka ki he ngaahi puleʻanga” naʻe kikite ki ai ʻa ʻIsaiá?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá:

“Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní [ʻa e] fuká, ʻa ia naʻe fokotuʻu fakamuimuí pea ʻikai ke toe fakaʻauha pe foaki ki he kakai kehé. Ko e meʻa maʻongoʻonga taha kuo hoko ʻi he māmaní talu mei he ʻaho naʻe hiki hake ai ʻa e Huhuʻí ki he ʻakaú pea fakahoko ʻa e fakalelei taʻe fakangatangata mo taʻe ngatá. ʻOku mahuʻinga ange ia ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻi ha toe meʻa ne hoko talu mei he ʻaho ko iá” (Doctrines of Salvation, 3 vols. [1954–56], 3:254–55).

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku hoko ai ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní “ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá”?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi ho moʻuí koeʻuhí ko hoʻo kau ki he Siasí?

  • Fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki kotoa kuó ke maʻu mo e ngaahi moʻoni kuó ke ako ʻi hoʻo hoko ko e mēmipa ʻo e Siasí. Ko e hā ha moʻoni ʻe taha te ke lava ʻo vahevahe mo e niʻihi kehé ʻe ala tokoni kiate kinautolu ke nau tānaki fakataha ki he “fuka ki he ngaahi puleʻangá”?

Fakamoʻoni kuo tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki e tokoni lahi ke tau moʻui lavameʻa ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Te Ne tāpuakiʻi mo fakamaʻa kinautolu ʻoku fili ke muimui ʻiate Iá. ʻI heʻetau fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava kuo fai mo Iá, te Ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻalu ʻi Hono ngaahi halá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

2 Nīfai 12:2–5. “[Ko e] moʻunga ʻo e fale ʻo e ʻEikí”

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻoku ʻuhinga e 2 Nīfai 12:2–5ki he Temipale Sōlekí:

“Talu mei hono fakatapui ʻo e Temipale Sōlekí, mo ʻetau hanga ʻo fakaʻuhingaʻi ʻa e potufolofola ko iá, ʻa ia ʻoku toe fakahā mai ʻi he tohi ʻa [ʻIsaiá] … ko e ʻuhinga ia ki he fale toputapu ko ia ʻo e ʻEikí. Pea mo e feituʻú ni foki, he naʻe talu mei he ʻaho ʻo hono fakatapuí, mo e tokolahi ange ʻa e kakai mei he ngaahi feituʻu kotoa ʻo e māmaní kuo nau pehē, ‘Mou haʻu ke tau ʻalu hake ki he moʻunga ʻo [e ʻEikí], ki he fale ʻo e ʻOtua ʻo Sēkopé, pea te Ne akonakiʻi ʻa kitautolu ʻi Hono ngaahi halá, pea te tau ʻaʻeva ʻi Hono ngaahi halá’” (“Ko Ha Fuka Ki he Ngaahi Puleʻangá, mo ha Maama ki Māmani,” Liahona, Nōvema 2003, 82).

2 Nīfai 13:16–24. “Ngaahi ʻOfefine ʻo Saione”

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻoku ʻuhinga ʻa e fakatokanga ʻa ʻIsaia ki he “ngaahi ʻōfefine ʻo Saione” kia tangata mo fafine fakatouʻosi:

“Ko e tuʻunga moʻui ko ia kuo fakahaaʻi mai ʻe he Kau Taki Māʻolunga ʻo e Siasí ke vala taau ʻa e kakai fefiné pea pehē ki he kakai tangatá. ʻOku akoʻi kiate kinautolu ʻa e ʻulungaanga totonu mo e vala taau he taimi kotoa pē. ʻOku ou pehē, ko ha ʻata fakamamahi ia ʻo kau ki he ‘ngaahi ʻofefine ʻo Saioné’ ʻi he taimi ʻoku nau vala taʻetaau aí. ʻIkai ngata aí, ʻoku kaunga ʻa e lea ko ʻení ki he kakai tangata kotoa pē mo e kakai fefiné. Ne foaki ʻe he ʻEikí e ngaahi fekau ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻoku totonu ke fakakofu ʻe he kakai tangatá mo e fefiné fakatouʻosi ʻa honau sinó pea tauhi ʻa e fono ʻo e angamaʻá ʻi he taimi kotoa pē” (Answers to Gospel Questions, comp. Joseph Fielding Smith Jr., 5 vols. [1957–66], 5:174).

Fakatokangaʻi ange ko e kikite ko ʻení ko ha sīpinga ia ʻo e kikite naʻe ʻuhinga ki ha meʻa ʻe uá. Naʻe ʻaonga ki he kakai he kuonga ʻo ʻIsaiá pea toe ʻaonga ki he kakai he kuonga ní.

Paaki