Laipelí
Lēsoni 82: ʻAlamā 18


Lēsoni 82

ʻAlamā 18

Talateú

Naʻe ʻohovale ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí ʻi he mālohi kuo fakahaaʻi ʻe ʻAmoni ʻi hono maluʻi e tākanga monumanu ʻa e tuʻí. Naʻá ne toe tui foki ko e Laumālie Lahi ʻa ʻĀmoni. Naʻe ʻilo ʻe ʻĀmoni ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e tuʻí ʻaki e mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, peá ne kamata ke akoʻi kiate ia ʻa e ongoongoleleí. Naʻe tui ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí ki he meʻa ne akoʻi ʻe Āmoní, naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e fie maʻu ke ʻi ai ha Fakamoʻuí, naʻá ne tangi ki ha ʻaloʻofa mei he ʻEikí, pea naʻe lōmekina ʻe he Laumālié.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 18:1–11

Naʻe saiʻia ʻaupito ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí ʻi he faivelenga ʻa ʻĀmoní

ʻE tokoni ki he kau akó hano toe vakaiʻi vave ʻo e fakamatala ʻi he fakaʻosinga ʻo e ʻAlamā 17 ke nau sio ki he fakakaukau ʻo e ʻAlamā 18. ʻE tokoni foki ia ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi pōpoaki ʻi he ʻAlamā 18. Ke toe vakaiʻi ʻa e ʻAlamā 17, fehuʻi ange ki he kau akó pe ʻoku moʻoni pe taʻe moʻoni ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení. Mahalo te ke fie maʻu ke nau tohi ʻenau ngaahi talí.

  1. Koeʻuhí naʻe loto fiemālie ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí kia ʻĀmoni, naʻá ne foaki ange hono ʻofefine ʻe taha ke hoko ko e uaifi ʻo ʻĀmoni. (Moʻoni, Vakai, ʻAlamā 17:24.

  2. Naʻe pehē ʻe ʻĀmoni naʻá ne fie maʻu ke ne hoko ko e tamaioʻeiki ʻa e tuʻí. (Moʻoni. Vakai, ʻAlamā 17:25.)

  3. Naʻe manavahē ʻa ʻĀmoni ki heʻene moʻuí he taimi naʻe fakamoveteveteʻi ai ʻe he kau Leimana ʻa e tākanga monumanu ʻa e tuʻí. (Hala. Vakai, ʻAlamā 17: 28–30.

  4. Naʻe ikunaʻi ʻe ʻĀmoni ʻaki ʻa e fuʻu mālohi lahi, e kau Leimaná pea tuʻusi e nima ʻo kinautolu naʻa nau hiki hake ʻenau ngaahi vaʻakaú ke taaʻi iá. (Moʻoni. Vakai, ʻAlamā 17:37–38.)

Hili hono fakahoko e ngāué ni, fakapapauʻi ʻoku ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tali ʻoku tonú.

Fehuʻi ange ki he fānaú pe kuo nau ilifia nai ha taimi pe ongoʻi taʻefiemālie pe kapau kuo nau ongoʻi naʻe fuʻu faingataʻa ha ngāue pe fatongia naʻe vahe ange ke nau fakahoko. Fakahā ange kiate kinautolu ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní, te nau ako ai ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne tokoniʻi kinautolu ʻi he ngaahi tuʻunga peheé.

Vaeua e kalasí. Vahe ki he vaeua ʻe taha ke nau lau ʻa e ʻAlamā 18:1–4 pea ke lau ʻe he vaeua ʻe tahá ʻa e ʻAlamā 18:8–11. ʻAi ke nau fakakaukau ʻi heʻenau laú, ki he founga naʻe teuteuʻi ʻaki ʻe he faivelenga ʻa ʻĀmoní ʻa e halá kiate ia ke ne akoʻi ʻa Lamōnai mo hono kakaí. ʻI he feʻunga e taimi ke nau lau aí, fai ange e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi fakakaukau naʻe maʻu ʻe he tuʻí mo ʻene kau tamaioʻeikí kau kia ʻĀmoní?

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 18:2, 4, ko e hā e fakakaukau ʻa Lamōnai ki he taumuʻa naʻe haʻu ai ʻa Āmoní? (Ke tauteaʻi e kakaí koeʻuhí ko ʻenau fakapoó pea ke taʻofi ʻa Lamōnai mei hono toe tamateʻi ʻene kau tamaioʻeikí.)

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 18:10, ko e hā e meʻa naʻe ongo kia Lamōnai makehe mei he mālohi naʻe fakahaaʻi ʻe ʻĀmoni ʻi hono maluʻi e tākangá? (Mahalo te ke fie maʻu ke poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e ongo foʻi lea ko e falalaʻanga mo e ala falalaʻanga.)

Hiki e lea taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau tokoni faivelenga ki he niʻihi kehé, …

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he founga te nau lava ke fakakakato ʻaki e sētesí ni ʻi heʻenau hokohoko atu ke ako e ʻAlamā 18.

ʻAlamā 18:12–43

Naʻe fakatokangaʻi ʻe Lamōnai ʻene fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí ʻi hono akoʻi ʻe ʻĀmoni ʻa e palani ʻo e huhuʻí

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e mālohi ʻo e ngaahi akonaki ʻa ʻĀmoní mo e liliu lahi naʻe kamata ke aʻusia ʻe he Tuʻi ko Lamōnaí, ʻai e ʻAlamā 18:12–35 hangē ha falefaiva maʻá e kau laukongá. Fili ha kau ako ʻe toko fā pea vahe ha konga ki he tokotaha takitaha. ʻAi ha taha ko e tokotaha fakamatalá ia, pea ʻai ke lau ʻe he toko tolú ʻa e ngaahi lea ʻa ʻĀmoní, Tuʻi ko Lamōnaí, mo e tokotaha ʻo e kau tamaioʻeiki ʻa e tuʻí. Fakakaukau ke tokoni ki he kau akó ke nau teuteu ʻaki hono vahe ange ʻenau kongá kimuʻa, mahalo ʻaho ʻe taha kimuʻa he kalasí pe ko e kimuʻa pē he kamata ʻa e kalasí.

ʻAi ke lau ʻe he kau ako ʻe toko faá ʻenau ngaahi kongá ʻi he ʻAlamā 18:12–15. Kole ki he kau akó ke nau muimuiʻi ʻi heʻenau folofolá lolotonga hono laú, ʻo kumi e ola e ngāue ʻa ʻĀmoni kia Lamōnaí. Hili hono lau e veesi 15, kiʻi taʻofi siʻi ʻa e falefaiva maʻá e kau laukongá ke lipooti e meʻa kuo nau ʻiló.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ne fakalongolongo ai ʻa Lamōnai ʻi he ʻao ʻo ʻĀmoní? (Kapau ʻe fie maʻu, tokoni ki he kau akó ke nau manatuʻi naʻe manavahē ʻa Lamōnai koeʻuhí ko e ngaahi fakapō kuó ne fakahokó pea naʻá ne hohaʻá he ko e Laumālie Lahi ʻa ʻĀmoni pea kuó ne haʻu ke tauteaʻi ia.)

Hoko atu e falefaiva maʻá e kau laukongá ʻaki hono fakaafeʻi e faʻahinga ʻoku kaú ke nau lau ʻenau ngaahi kongá ʻi he ʻAlamā 18:16–21. Poupouʻi e kalasí ke nau kumi ha fakamoʻoni naʻe ʻia ʻĀmoni ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá.

  • Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe he Laumālie ʻo e ʻOtuá ʻa ʻĀmoni ʻi he tuʻunga ko ʻení?

  • Ko e hā e meʻa naʻe fie maʻu ʻe Lamōnai ke ne ʻilo meia ʻĀmoní?

  • ʻI he konga ko ʻeni ʻi he fakamatalá, ko e hā e meʻa ne ʻilo ʻe Lamōnai kau kia ʻĀmoní? (Naʻá ne ʻilo naʻe ngāue ʻa ʻĀmoni mo ha mālohi makehe pea ʻoku lava pē ke ne ʻilo e ngaahi fakakaukau ʻa e kakai kehé.)

ʻAi e kau akó ke nau vakai ki he sētesi taʻe kakato ne ke hiki he palakipoé: ʻI heʻetau tokoni faivelenga ki he niʻihi kehé, …

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuo tau ako he ʻahó ni mei he ʻAlamā 17–18, te ke fakakakato fēfē e sētesí ni? (Mahalo e kehekehe e ngaahi founga tali ʻa e kau akó. Ke fakamatalaʻi fakanounou ʻenau ngaahi talí, fakakakato e sētesi he palakipoé ʻo peheni: ʻI heʻetau tokoni faivelenga ki he niʻihi kehé, ʻoku tau lava ai ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau teuteu ke maʻu e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.)

Fakaafeʻi e faʻahinga ʻoku kaú ke nau lau ʻenau ngaahi kongá ʻi he ʻAlamā 18:22–32. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi lolotonga hono laú, ʻo kumi e ngaahi moʻoni pau naʻe akoʻi ʻe ʻĀmoni kia Lamōnaí. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá. Pea kole ange ke nau lipooti e ngaahi moʻoni kuo nau ʻiló. Hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé.

Fakaafeʻi e faʻahinga ʻoku kaú ke lau ʻenau ngaahi kongá ʻi he ʻAlamā 18:33–35. Kole ki he kalasí ke nau kumi e founga naʻe fakamatalaʻi ʻaki ʻe ʻĀmoni ʻene malava ke ʻilo ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e tuʻí mo ʻene malava ke maluʻi e tākanga monumanu ʻa e tuʻí. Hili e lau ʻa e faʻahinga ʻoku kau ʻi he falefaiva ʻa e kau laukongá, fakamālō kiate kinautolu heʻenau tokoní. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lipooti e ngaahi meʻa ʻoku nau ʻiló. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻilo e founga naʻe tāpuakiʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀmoni ke ne malava ʻo tokoniʻi ʻa Lamōnai mo hono kakaí, fehuʻi ange:

  • Ko e hā e ngaahi meʻa ʻe niʻihi naʻe malava ke fakahoko ʻe ʻĀmoni naʻe ope atu ia ʻi he meʻa naʻá ne malava fakanatulá?

Fakamahinoʻi ange ko e taimi naʻe ngāue ai ʻa ʻĀmoni ki he Tuʻi ko Lamōnaí, naʻá ne ngāue foki ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Hiki ʻeni ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau ngāue faivelenga ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, …

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako mei he sīpinga ʻa ʻĀmoní, te ke fakakakato fēfē ʻa e sētesí ni? (Mahalo ʻe kehekehe e ngaahi founga tali ʻa e kau akó. Ke fakamatalaʻi fakanounou ʻenau ngaahi talí, fakakakato e sētesi he palakipoé ʻo peheni: ʻI heʻetau ngāue faivelenga ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, ʻoku tupulaki ʻetau malava ke fai ʻEna ngāué.)

  • ʻE fakaʻaongaʻi fēfē e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki ha taha ʻokú ne ongoʻi manavahē pe taʻe fiemālie ʻokú ne ongoʻi ʻoku fuʻu faingataʻa e ngāue pe fatongia kuo vahe ange ki aí?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo tokoniʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke ke fai ʻEna ngāué? (Mahalo te ke fie maʻu ke fakahā ange ʻa e founga kuo fakatupulaki ai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi hoʻo ngaahi lavameʻá ʻi Heʻena ngāué. Pe te ke lava ke vahevahe ange ha sīpinga mei he moʻui ʻa ha taha kehe.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau hiki ʻenau talí ki ha taha ʻo e ngaahi fehuʻí ni.

ʻE tokoni fēfē e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate koe ʻi ho ngaahi fatongia he lolotonga ní mo ia he kahaʻú?

ʻE anga fēfē haʻo faivelenga ange koeʻuhí ke ke ongoʻi hono fakatupulaki ʻe he ʻEikí hoʻo malava ke fai ʻEne ngāué?

Fakamatalaʻi ange ko e founga ʻa ʻĀmoni ki hono akoʻi ʻo Lamōnai ʻi he ʻAlamā 18:36–39 ko ha sīpinga ia ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he kau faifekaú he ʻahó ni. Naʻá Ne akoʻi e palani ʻo e huhuʻí, kau ai ʻa e Fakatupú, ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví, mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke akoʻi e Fakatupú mo e Hingá ʻi heʻetau akoʻi e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Kimuʻa ke lava ʻo mahino kiate kitautolu ʻa e Fakalelei ʻa Kalaisí, … kuo pau ke ʻuluaki mahino kiate kitautolu ʻa e Hinga ʻa ʻĀtamá. Pea kimuʻa ke mahino kiate kitautolu ʻa e Hinga ʻa ʻĀtamá, kuo pau ke ʻuluaki mahino kiate kitautolu ʻa e Fakatupú. ʻOku fekauʻaki ʻa e ngaahi meʻa mahuʻingá ni ʻe tolu ki he palani ʻo e fakamoʻuí. …

“… ʻOku malava ke maʻu e moʻui Taʻengatá ʻi he Fakaleleí, he ko e taumuʻa fisifisimuʻa ia ʻo e Fakatupú” (“The Atonement,” Ensign, Nov. 1996, 33, 35).

Kapau ʻoku teʻeki ai ke hiki e ngaahi tokāteline ko ʻeni ʻe tolú ʻi he palakipoé, tānaki atu ia ki he lisi naʻá ke hiki he lolotonga hono fai e falefaiva ʻo e kau laukongá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 18:36–39. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú, ʻo kumi e ngaahi fakamatala ʻo e Fakatupú, Hingá, mo e Fakaleleí ʻi he ngaahi akonaki ʻa ʻĀmoni kia Lamōnaí. ʻAi ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau ʻiló.

  • Naʻe tokoni fēfē nai hono ʻilo ʻe Lamōnai ʻa e ngaahi tokāteline ʻo e Fakatupú, Hingá, mo e Fakaleleí ke ne fakatokangaʻi ai ʻa ʻene fie maʻu ha Fakamoʻuí?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 18:40–43 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ne lotua ʻe Lamōnai ko e tali ki he akonaki ʻa ʻĀmoní. Mahalo te ke fie maʻu ke poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e tautapa ʻa Lamōnaí.

  • Ko e hā naʻe fakahaaʻi ʻe he lotu ʻa Lamōnaí naʻá ne maʻu ha mahino kau kiate ia mo hono kakaí? (Naʻe mahino kiate ia kuo nau faiangahala pea naʻe fie maʻu ha fakamolemole.)

  • Ko e hā ʻoku tau ako meia Lamōnai kau ki he meʻa ʻoku hoko he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻoku tau fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí? (Tokoniʻi e kau akó ʻi heʻenau tali ki he fehuʻí ni, ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he mahino kiate kitautolu ʻetau fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí, te tau holi ke fakatomala. Mahalo te ke fie maʻu ke fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá ofi ki he ʻAlamā 18:40–41. Fakamahinoʻi ange neongo ʻe kehekehe ʻetau ngaahi aʻusia fakafoʻituitui ki he fakatomalá, ʻe lava ke tau muimui ki he sīpinga ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí ʻi heʻetau kole fakamātoato ʻa e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ke ke manatuʻi hoʻo fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí?

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 18:36–39. Ko hono akoʻi ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí

ʻI hono akoʻi ʻe ʻĀmoni ʻa Lamōnaí, “naʻá ne kamata mei he fakatupu ʻo māmaní,” peá ne akoʻi “kau ki he hinga ʻa e tangatá” ({2185}ʻAlamā 18:36). Fakaʻosí, naʻá ne “fakamatalaʻi kakato kiate kinautolu [ki he tuʻí mo ʻene kau tamaioʻeikí] ʻa e palani ʻo e huhuʻí,” tautautefito “kau ki he hāʻele mai ʻa Kalaisí” ( ʻAlamā 18:39). Hangē pē ko hono akoʻi ʻe ʻĒlone e ngaahi tokāteline ko ʻení ki he tamai ʻa Lamōnaí (vakai, ʻAlamā 22:12–14).

Naʻe ui ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e ngaahi tefitoʻi tokāteline ko ʻení—ʻa e Fakatupú, Hingá, mo e Fakaleleí—ko e “tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻe tolu ʻo e taʻengatá” pea mo e “ngaahi meʻa lahi taha kuo hoko ʻi he taʻengatá.” Naʻá ne fakamatala:

“Kapau te tau maʻu ha mahino kiate kinautolu, ʻe tonu leva e palani kakato ʻo e taʻengatá, pea te tau ʻi ha tuʻunga ke ngāueʻi hotau fakamoʻuí. … …

“… Ko e tolú ni ʻoku fakatefito kotoa ki ai ʻa e ngaahi makatuʻungá. Ka ʻikai maʻu ha taha ʻo kinautolu, ʻe mole honau taumuʻá mo honau ʻuhingá, pea ʻe ʻikai lava ʻa e ngaahi palani mo e fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá.” (“The Three Pillars of Eternity” [lea ʻi he fakataha lotu ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, Feb. 17, 1981], 1, speeches.byu.edu).

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he founga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e konga takitaha ʻo e palaní:

“Naʻe fie maʻu ʻe he palaní ʻa e Fakatupú, pea naʻá ne fie maʻu leva ʻe ia ʻa e Hingá pea mo e Fakaleleí. Ko e ngaahi konga mahuʻinga ʻeni ʻe tolu ʻo e palaní. Ko hono fakatupu ko ia ʻo ha palanite ʻi hono tuʻunga fakapalataisí naʻe mei he ʻOtuá ia. Pea hoko mai ʻa e tuʻunga fakamatelié mo e maté ki māmani tuʻunga ʻi he Hinga ʻa ʻĀtamá. Ne ʻomi leva ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e moʻui-taʻe-faʻa-maté pea mo e faingamālie ki he moʻui taʻengatá. Ko e Fakatupú, Hingá, mo e Fakaleleí naʻe tomuʻa palani fuoloa pē ia kimuʻa pea toki kamata ʻa e ngāue ki he Fakatupú” (“Ko e Fakatupu ʻo Māmaní,” Ensign, Mē 2000, 102).

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻĀmoni mo ʻĒlone ha founga tatau ʻi heʻena akonakí ke tānaki atu ki hono akoʻi ʻa e ngaahi tokāteline tatau. Naʻá na akoʻi ʻi ha founga faingofua ke lava ʻo mahino ki heʻena kau fanongó (vakai, ʻAlamā 18:24–30; 22:7–11). Naʻe fai ʻena akoʻí mei he folofolá (vakai, ʻAlamā 18:36–39; 22:12–14). Naʻe ʻomi ʻe heʻena ngaahi akonakí e niʻihi kehé ke nau lotu (vakai, ʻAlamā 18:40–41; 22:15–18).

Paaki