Laipelí
Lēsoni 39: 2 Nīfai 29–30


Lēsoni 39

2 Nīfai 29–30

Talateú

Naʻe kikite ʻa Nīfai ʻo kau ki hono toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ʻa ia naʻe folofola ʻe hoko ʻa e ʻEikí “ko ha ngāue fakaofo” (2 Nīfai 29:1). Naʻe fakamoʻoni ʻa Nīfai, ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻe ngāue fakataha ʻa e ngaahi folofolá ke fakahaaʻi ʻoku manatuʻi ʻe he ʻOtuá ʻEne fānaú. Naʻá ke kikite ʻe tokolahi ha niʻihi he ʻikai ke nau tali ʻa e Tohi ʻa Molomoná ka ʻe tānaki ʻa kinautolú ʻe tuí ki he Siasí. ʻIkai ngata aí, naʻá ne akoʻi ko e kakai ʻo e fuakava ʻa e ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku fakatomala pea tui ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 29

ʻOku kikite ʻa Nīfai ʻe ʻikai tali ʻe ha tokolahi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻa e Tohi ʻa Molomoná

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha fehuʻi fakamātoato ange ʻe hano kaungāmeʻa ʻi he akó, “Ko e hā ʻoku toe ʻi ai ai e Tohi Tapu ʻe taha ʻa e Kau Māmongá?” Mahalo te ke kole ki he kau akó ke hiki honau nimá kapau kuo ʻeke ange ha fehuʻi pehení. Pea fakaafeʻi ha niʻihi ke vahevahe e founga naʻa nau tali ʻaki e fehuʻí.

Fakamatalaʻi ne ʻomai ʻe Nīfai ha ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻaki hono lekooti e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí ʻo kau ki he fatongia ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi hono toe fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi onopōní, ʻa ia ne ui ʻe he ʻEikí “ha ngāue fakaofo.” Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 29:1–2 pea ʻai ke ʻilo e ʻaonga ʻo e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. (Te nau “ʻalu atu” ki he fānau pe hako ʻo Nīfaí, pea te nau “tuku atu … ʻo aʻu ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní.”) Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni “ʻi heʻetau hoko ko e mēmipa ʻo e Siasí, tautautefito ki he kau faifekaú, ʻoku totonu ke tau hoko ko e ‘kau tuku atu,’ pe ko e kau talaki mo e fakamoʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná ki he ngataʻanga ʻo e māmaní” (“The Book of Mormon Is the Word of God,” Ensign, May 1975, 65).

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea fuka (standard) ʻi he 2 Nīfai 29:2 ki ha meʻa ʻoku fakaʻaongaʻi ke tānaki pe fakatahatahaʻi e kakaí. ʻOku faʻa ui ʻa e ngaahi fuká (flags) ko e tuʻunga (standard). (Vakai ki he ʻuhinga ʻo e foʻi lea fukaʻi he lēsoni 32.)

  • Fakatatau ki he 2 Nīfai 29:2, ko e hā ʻa e “fuka” ʻe ʻalu atu “ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní” ke tānaki fakataha ʻa e kakai ʻo e ʻEikí? (Ko e Tohi ʻa Molomoná—ko e ngaahi lea ʻo e fānau pe hako ʻo Nīfaí.)

  • Fakatatau ki he 2 Nīfai 29:1–2, ko e hā e taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono ʻomai ha toe ngaahi folofola, hangē ko e Tohi ʻa Molomoná? (Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻomai ʻe he ʻEikí e ngaahi folofolá ko ha fakamoʻoni hono ua pea ke tānaki fakataha e kakaí ki Heʻene fuakavá.)

Hiki e fakamatala ko ʻeni ne fai ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he palakipoé (mei he Christ and the New Covenant: The Messianic Message of the Book of Mormon [1997], 4.):

“Ko e Tohi ʻa Molomoná ʻa e fakamatala mahuʻinga taha ki he fuakava ʻa e ʻOtuá mo e ʻofa ʻokú Ne maʻu ki Heʻene fānaú ʻi he māmaní.” (ʻEletā Jeffrey R. Holland)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he 2 Nīfai 29, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea Senitailé ki he kakai ʻoku ʻikai ʻo e fale ʻo ʻIsilelí. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea Siú ki he kakai ʻoku ʻo e fale ʻo ʻIsilelí, kau ai e fāmili mo e hako ʻo Līhaí. ʻAi ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó e 2 Nīfai 29:3–6, pea fekumi ki he anga hono tali ʻe he niʻihi ʻo e kau Senitailé ha toe folofola.

  • ʻE tali fēfē ʻe ha niʻihi ha toe ngaahi folofola?

  • Ko e hā e folofola ʻa e ʻEikí ʻo kau ki he kakai ʻoku nau tali ʻi he founga ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange naʻe fakamatala fakapalōfita ʻa Nīfai ʻi heʻene fakamatalaʻi e tali ʻa e kakaí ki he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku faʻa fehuʻia ʻe he kakaí he ʻahó ni e Tohi ʻa Molomoná koeʻuhí kuo nau maʻu ʻa e Tohi Tapú.

Vahe e kau akó ke nau tauhoa ʻo ako e 2 Nīfai 29:7–11. Fakaafeʻi kinautolu ke fekumi ki he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono ʻomai e folofola ke tānaki ki he Tohi Tapú. Hili ha ngaahi miniti siʻi, kole ange ke nau vahevahe e meʻa naʻa nau maʻú. ʻE ala kau he ngaahi talí e (1) ʻoku manatuʻi ʻe he ʻEikí e kakaí kotoa pea ʻoatu ʻEne folofolá ki he fonua kotoa pē (vakai, veesi 7); (2) ʻoku folofola ʻaki ʻe he ʻEikí e pōpoaki tatau ki he ngaahi fonuá kotoa, pea ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamoʻoni hono ua ki he ngaahi moʻoni ʻi he Tohi Tapú (vakai, veesi 8); (3) ʻoku tatau maʻu ai pē ʻa e ʻEikí, pea ʻokú Ne folofola ʻo fakatatau mo Hono finangaló (vakai, veesi 9); (4) kuo teʻeki kakato e ngāue ʻa e ʻOtuá, pea te Ne hokohoko atu ke folofola ke fakakakato ʻEne ngāué (vakai, veesi 9); (5) ʻoku ʻikai totonu ke mahalo pe ʻa e kakaí ʻoku kakato ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi folofola kotoa ʻa e ʻEikí pe ʻoku ʻikai ke fai ʻe he ʻEikí ha toe folofola lahi ange ke hiki (vakai, veesi 10); mo e (6) ʻoku fekau ʻe he ʻEikí ki he kakaí ʻi he ngaahi fonuá kotoa ke lekooti ʻEne folofolá (vakai, veesi 11). Ke tokoni ki he kau akó ke fakamatala fakanounou pea moʻui ʻaki e meʻa kuo nau ako mei he konga ko ʻeni ʻo e lēsoní, ʻeke ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e 2 Nīfai 29 ke fakaleleiʻi ʻaki e ngaahi hohaʻa kau ki he hoko ʻa e Tohi ʻa Molomoná ko ha toe tohi folofola ʻoku tānaki maí?

  • ʻOku fakatupulaki fēfē ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa hoʻo houngaʻia ʻi he Tohi ʻa Molomoná?

Toe vahevahe e kau akó ke tauhoa. Kole ange kiate kinautolu ke nau akoako hono tali e fehuʻi “Ko e hā ʻoku toe ʻi ai ai e Tohi Tapu ʻe taha ʻa e kau Māmongá?” Fakaafeʻi ha tokotaha ke fai e fehuʻí pea tali ʻe he tokotaha e fehuʻí. Pea kole ange ke na fetongi pea toe fai e fealēleaʻakí. ʻI he ʻosi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení, mahalo te ke poupouʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha kakai ʻoku nau ʻilo ʻe tokoni ki ai e fealēleaʻaki ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení peá ke fekumi ki ha tataki mei he Laumālie Māʻoniʻoní ki he founga ke talanoa ai mo e kakai ko ʻení.

ʻI hoʻo fakaʻosi e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní, fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku manatuʻi ʻe he ʻEikí e kakai kotoa pea ʻe ʻoatu ʻEne folofolá kiate kinautolu.

2 Nīfai 30:1–8

Ko e kikite ʻa Nīfai ki he fatongia ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí

Fakamatalaʻi ange ne hili hono akoʻi ʻe manatuʻi ʻe he ʻOtuá e fale ʻo ʻIsilelí, naʻe fakatokanga ʻa Nīfai ki hono kakaí ke ʻoua e fakakaukau ne nau angatonu ange ʻi he tuʻunga ʻe aʻu ki ai e kau Senitailé. Naʻá ne toe fakamanatu ange ʻe lava kotoa e kakaí ke hoko ko e kakai ʻo e fuakava e ʻOtuá. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e 2 Nīfai 30:2, pea fakaafeʻi e kalasí ke fekumi ki ha meʻa ʻe ua kuo pau ke tau fai ke hoko ko e konga e kakai ʻo e fuakava ʻa e ʻOtuá. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e meʻa naʻa nau maʻú. Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku tau hoko ko e konga e kakai ʻo e fuakava ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau fakatomala pea tui kia Sīsū Kalaisí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he 2 Nīfai 30:3, e fakamatala ʻa Nīfai ki he founga ʻe taha ʻoku tānaki ʻaki ʻe he ʻEikí Hono kakaí ki he fuakavá ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 30:3pea ʻai e ʻilo e founga ko ʻení. (Ko e ʻomai ʻe he ʻEikí ʻa e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku tui ki ai ha niʻihi tokolahi pea vahevahe ia mo e niʻihi kehé.) Mahalo te ke fie maʻu ke fakamahinoʻi ne fakahaaʻi tonu ʻe Nīfai ʻe ʻoatu ʻa e ngaahi lea ʻi he Tohi ʻa Molomoná “ki he toenga ʻo hotau hakó,” ʻa ia ko e hako ʻo Līhaí.

Poupouʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 30:4–8, pea fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi e founga ʻe tāpuekina ai e kakaí ʻi heʻenau maʻu e Tohi ʻa Molomoná.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe faitāpuekina ai e hako ʻo Līhaí ʻi heʻenau ako ʻo kau ki heʻenau ngaahi kuí?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki he tokoni ʻe lava ʻe he Tohi ʻa Molomoná ki he kakai kotoa pē?

Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻe lava ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻo tokoni ki he kakai kotoa pē ke nau ʻilo ʻa Sīsū Kalaisi pea moʻui ʻaki ʻEne ongoongoleleí.Mahalo te ke fie maʻu ke hiki e fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā nai te tau lava ʻo fai ke tokoni ki he niʻihi kehé ke nau ʻilo ʻa Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Tohi ʻa Molomoná?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he Tohi ʻa Molomoná ke ʻiloʻi ʻa e Fakamoʻuí?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakamatala ki ha aʻusia ne nau maʻu ʻi hano vahevahe e Tohi ʻa Molomoná. Poupouʻi e kau akó ke lotua ha ngaahi faingamālie ke vahevahe ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e niʻihi kehé.

2 Nīfai 30:9–18

Ko e kikite ʻa Nīfai ki he ngaahi tūkunga ʻo e māmaní lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé

Fakamatalaʻi ange ne toe kikite foki ʻa Nīfai ʻo kau ki he Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé—ko e taʻu ʻe 1,000 hili e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e Fakamoʻuí.

Fakamatala fakanounouʻi e 2 Nīfai 30:9–10ʻaki hono fakamatalaʻi ʻe fakaʻauha ʻa e angahalá ʻi he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí. Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Nīfai 30:12–18, pea fekumi fakalongolongo ki he ngaahi fakamatala ki he moʻui lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé. Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukauloto ʻoku nau hiki ha fakamatala ongoongo lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé, pea fakamatalaʻi e tuʻunga ʻoku nau ʻi aí. Kole ange kiate kinautolu ke tohi ha ʻuluʻi tohi ʻenau fakamatalá pea vahevahe ʻenau ʻuluʻi tohí mo e niʻihi kehé.

  • Ko e fē e meʻa ʻokú ke hanganaki lahi taha atu ki ai ʻi he ngaahi tūkunga ʻo e Nofotuʻi taʻu ʻe afe kuó ke ako ki ai ʻi he 2 Nīfai? “Ko e hā hono ʻuhingá?”

Tataki e tokanga e kau akó ki he fakamatala ko ʻeni ʻi he 2 Nīfai 30:18: “ʻE ʻikai toe maʻu ʻe Sētane ha mālohi ki he loto ʻo e fānau ʻa e tangatá ʻi ha taimi fuoloa.” Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu atu ki he kau akó ke fakaʻilongaʻi e fakamatala ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.

  • Ko e hā ʻoku tokoni ai ke ʻiloʻi ʻe fāifai pē pea ikuʻi ʻe he angatonú ʻa e angahalá?

Hili e tali e kau akó, fakamoʻoniʻe ʻikai mau ʻe Sētane ha mālohi ki he loto ʻo e kakaí lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé, pea ʻe ikuna e angamāʻoniʻoní mo e melinó. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Siaosi Q. Kēnoni ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he kalasí ke fanongo ki he ngaahi ʻuhinga ʻe ʻikai maʻu ai ʻe Sētane ha mālohi lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé.

“ʻOku tau talanoa ʻo kau ki hono haʻi ʻo Sētané. ʻE haʻi ʻa Sētane ʻe he mālohi ʻo e ʻOtuá; ka ʻe toe haʻi foki ʻi he fakapapauʻi ʻe he kakai ʻo e ʻOtuá ke ʻoua ʻe fanongo kiate iá, pea ʻoua naʻá ne pule ʻiate kinautolu. He ʻikai haʻi ia ʻe he ʻEikí pea toʻo hono mālohí mei he māmaní lolotonga ia ʻoku ʻi ai ha kau tangata mo fafine ʻoku loto fiemālie ke ne pule. ʻOku fepaki ia mo e palani ʻo e fakamoʻuí. Ka toʻo e tauʻatāina ke fili ʻa e tangatá ʻe fepaki ia mo e ngaahi taumuʻa ʻo hotau ʻOtuá. Kuo tau maʻu ha fakamatala naʻe ʻi ai ha taimi ʻi he konitinēniti ko ʻení ne fuʻu angatonu ʻa e kakaí, ne ʻikai ha mālohi ʻo Sētane kiate kinautolu. Ne meimei toʻu tangata ʻe fā ne nau mate māʻoniʻoni pē. Naʻa nau moʻui haohaoa pea mate taʻe ha angahala. Naʻe hoko ia ʻi he ʻikai ke nau tali ke tukulolo kia Sētané. Naʻe ʻikai ke lekooti ne ʻikai maʻu ʻe Sētane ha mālohi ʻi he ngaahi konga kehe ʻo e māmaní lolotonga e taimi ko iá. Fakatatau ki he hisitōlia ʻoku tau maʻú, ne maʻu ʻe Sētane ʻa e mālohi tatau ki he kau tangata ne loto fiemālie ke fakafanongo kiate iá. Ka naʻe ʻikai hano mālohi ʻi he fonuá ni, pea naʻe haʻi moʻoni ia. ʻOku ou tui ko e meʻa ʻeni ʻe hoko he nofotuʻi taʻu ʻe afé; pea ʻoku ou fakakaukau ki ai ʻo hangē ʻoku ou fai ki he tuʻunga fakafiefia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he lekooti ʻoku ou lea ki aií. ʻOku ʻamanaki ʻe fakaʻauha ʻa e kau faiangahalá kimuʻa pea haʻi ʻa Sētané” (ʻi he Conference Report, Oct. 1897, 65).

  • Ko e hā ha founga ʻe haʻi ai ʻa Sētane lolotonga e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé?

Poupouʻi e kau akó ke nau moʻui māʻoniʻoni ke ʻoua ʻe maʻu ʻe he filí ha mālohi kiate kinautolu.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻa

2 Nīfai 30:9–10. “ʻE pule ai ʻa e ʻEiki ko e ʻOtuá ke hoko ha mavahevahe lahi”

ʻI he 2 Nīfai 30:9–10, ʻa e kikite ʻa Nīfai ki ha taimi e “pule ai ʻa e ʻEiki ko e ʻOtuá ke hoko ha mavahevahe lahi ʻi he vahaʻa ʻo e kakaí, pea te ne fakaʻauha ʻa e kau faiangahalá; pea te ne fakahaofi ʻa hono kakaí.” Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku totonu ke tau mavahe mei he meʻa fakamāmaní ke taimí ni ka e lau fakataha kitautolu mo e kakai ʻo e ʻEikí ʻi he ʻaho ko iá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka, ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“ʻE faifai pea toe vā mamaʻo ange ʻa e fai kehekehe ʻi he Siasí mo ha māmani kuo fokotuʻu hono halá ʻa ia he ʻikai ke tau lava ʻo muimui ai” (“Ko e Tamaí pea mo e Fāmilí,” Tūhulu,Siulai 1994, 26).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Robert D. Hales ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“ʻI heʻetau hoko ko e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻoku ʻikai totonu ke tau hangē ko e māmaní. ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau fai ha fakafiefia ʻo hangē ko e māmaní. ʻOku totonu ke kehe ʻetau tōʻonga fakatāutahá.” (“Gifts of the Spirit,” Ensign, Feb. 2002, 17).

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Leuli W. Kipisoni ʻo e Kau Fitungofulú:

“ʻI he ngaahi ʻaho ko ʻeni ʻo e feliliuaki ʻo e moʻoní, kuo pau ke tau mateuteu ke tuʻu hake ʻo pehē, ‘Ko e totonú ʻeni, pea ʻoku hala ʻeni.’ ʻOku ʻikai totonu ke tau muimui he kakaí! ʻOku ʻikai ke u pehē ke tau hiki ki he toafá pea loka hotau ngaahi matapaá. ʻE lava pē ke tau ʻi he māmaní, ʻalu ki he akó, ngāué, kau ki ha ngaahi kautaha lelei ʻi he koló mo e alā meʻa peheé. Ka kuo pau ke tau fai ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí. …

“Kāinga, nofo maʻu ʻi he hala hangatonu mo fāsiʻí. ʻIkai, nofo ʻi loto-mālie he hala hangatonu mo fāsiʻí. ʻOua ʻe hēhēholo; ʻoua ʻe ʻalu noaʻia; ʻoua ʻe fakavaʻivaʻinga, ka ke tokanga.

“Manatuʻi, ʻoua te ke filioʻi ki he koví. Fakamamaʻo mei he tēvoló. ʻOua naʻá ke ʻoange ha faingamālie kia Sētane. Te ke maʻu ʻa e fiefia ko ia ʻoku fekumi ki ai ʻa e tokolahi ʻi he ngaahi feituʻu kehekehé ʻi hoʻo tauhi e ngaahi fekaú” (“Ko ia, Fakapapauʻi ʻEni ʻi Ho Lotó,” Ensignpe Liahona,Nōvema 2006, 103–4).

2 Nīfai 30:9–18. Ko e hā ʻa e Nofotuʻi Taʻu ʻe Afé?

“Ko e nofotuʻí ko ha vahaʻa taimi ia ʻo ha taʻu ʻe 1,000. Ko e taimi ʻoku tau talanoa ai ki he ‘Nofotuʻí,’ ʻoku tau ʻuhinga ki he taʻu ʻe 1,000 hili e Hāʻele ʻAngaua mai ʻa e Fakamoʻuí (vakai, Fakahā 20:4; T&F 29:11). ʻI he Nofotuʻí, ko Kalaisi pē ʻe pule ʻi he māmaní’ (Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí 1:10).

“ʻE hoko ʻa e Nofotuʻí ko ha taimi ia ʻo e anga-tonu mo e melino he māmaní. Kuo ʻosi fakahā ʻe he ʻEikí‘ʻi he ʻaho ko iá ʻe ngata ʻa e tāufehiʻa ʻa e tangatá, mo e tāufehiʻa ʻa e fanga manú, ʻio, ʻa e tāufehiʻa ʻa e kakano kotoa pē’ (T&F 101:26; vakai foki ʻIsaia 11:6–9). Pea ʻe ‘haʻi ʻa Sētane ke ʻoua naʻa ʻi ai hano nofoʻanga ʻi he loto ʻo e fānau ʻa e tangatá’ (T&F 45:55; vakai foki Fakahā 20:1–3).

“ʻI he lolotonga ʻo e Nofotuʻí, ko e kakai kotoa he funga māmaní ko ha kakai lelei mo angatonu kinautolu, ka ʻe ʻi ai hanau tokolahi ʻe teʻeki ke nau maʻu ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí, ʻI heʻene peheé, ʻe fakahoko leva ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e ngāue fakafaifekaú.

“ʻE toe kau foki mo e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he ngāue fakatemipalé he lolotonga ʻo e Nofotuʻí. ʻE hoko atu ʻa e kāingalotú ʻi hono langa ʻo e ngaahi temipalé mo maʻu ʻa e ngaahi ouaú, ʻo fakafofongaʻi honau kāinga kuo pekiá. Te nau teuteu ʻa e ngaahi lekooti ʻo ʻenau ngaahi kuí ʻo aʻu kia ʻĀtama mo ʻIvi, ʻi hano fakahinohino kinautolu ʻi he fakahā.

“ʻE hokohoko ai pē ʻa e māʻoniʻoní mo e melinó kae ʻoua kuo ngata ʻa e taʻu ʻe 1,000, pea ʻe toki vete ange ʻa Sētane ʻʻo kiʻi fuofuoloa siʻi, koeʻuhí ke ne tānaki fakataha mai ʻa ʻene ngaahi kau taú.’ ʻE tauʻi ʻe he ngaahi konga kau ʻa Sētané ʻa e kau tau ʻo e langí, ʻa ia ʻe taki mai ʻe Maikeli, pe ko ʻĀtama. ʻE ikunaʻi ai ʻa Sētane mo hono kau muimuí pea kapusi ki tuʻa ʻo taʻengata. (Vakai, T&F 88:111–115.)” (Tuʻumaʻu ʻi he Tuí: Ko ha huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 129–30).

Paaki