Laipelí
Lēsoni 87:27–29


Lēsoni 87

ʻAlamā 27–29

Talateú

ʻI he taimi ne ʻikai ke ola lelei ai hono ʻohofi ʻe he kau Leimaná ʻa e kau Nīfaí, naʻe mafuli ʻenau ʻitá ki he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí. Koeʻuhí ko e fuakava kuo fai ʻe he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ke ʻoua naʻa nau toe lilingi ha toto ʻo ha niʻihi kehé, ko ia naʻa nau fakafisi ke toʻo hake ʻenau ngaahi mahafu taú ke maluʻi kinautolu. Naʻe taki ʻe ʻĀmoni e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ki Seilahemala, pea naʻe maluʻi kinautolu ai ʻe he kau Nīfaí pea naʻe ʻiloa kinautolu ko e kakai ʻo ʻĀmoni. ʻI hono maluʻi ʻe he kau Nīfaí ʻa e kakai ʻo ʻĀmoní mei he kau Leimaná, naʻe lauiafe e kau Nīfai mo e kau Leimana ne nau mole he taú. Neongo naʻe ongoʻi mamahi e kau Nīfaí ʻi he mate honau ngaahi ʻofaʻangá, ka naʻe tokolahi honau niʻihi naʻa nau maʻu e ʻamanaki lelei mo e fiefia ʻi he talaʻofa ʻa e ʻEikí ko e kau māʻoniʻoní ʻe “fokotuʻu hake ʻa kinautolu ke nofo ʻi he nima toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá, ʻi he nofo fiefia taʻe-hano ngataʻanga” (ʻAlamā 28:12).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 27

ʻOku taki ʻe ʻĀmoni ʻa e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ke nau malu ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí

Kole ki he kau akó ke hiki honau nimá ki ʻolunga kapau kuo nau ʻilo ha taha naʻá ne fakahoko ha palōmesi kiate kinautolu peá ne maumauʻi e palōmesi ko iá. Pea kole ange kiate kinautolu ke hiki honau nimá ki ʻolunga kapau kuo nau ʻilo ha taha naʻá ne fakahoko ha palōmesi peá ne tauhi e palōmesi ko iá.

  • Ko e hā hoʻo ongo ki he kakai ʻoku nau tauhi ʻenau ngaahi palōmesí? “Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ongo ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau tauhi ʻenau ngaahi palōmesi kiate Iá?

Fakafeʻiloaki ʻa e ʻAlamā 27 ʻaki hono fakamatalaʻi ange, hili e ʻikai ke ola lelei e feinga ʻa e kau Leimaná ke fakaʻauha ʻa e kau Nīfaí, naʻa nau ʻohofi ʻa e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí, ʻa ia ko e kau Leimana ia kuo nau ului ne fakafou ʻi he ngāue ʻa ʻĀmoni mo hono ngaahi tokouá. Kole ki he kau akó ke nau fakamanatu ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ke fakahaaʻi ki he ʻEikí te nau tauhi ʻenau fuakava ke ʻoua te nau toe “ngāue ʻaki ha ngaahi mahafu tau … ki hono lilingi ʻa e toto ʻo e tangatá” (ʻAlamā 24:18). (Naʻa nau tanu ʻenau ngaahi mahafu taú.) Ke ʻiloʻi e anga ʻo e fakapapau ʻa e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ke tauhi ʻenau palōmesí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 27:2–3. (Te ke lava foki ʻo fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 24:18–19 pea hiki e maʻuʻanga tokoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo e ʻAlamā 27:3.)

  • Kapau ko e tokotaha koe ʻo e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí, ʻe faingataʻa fēfē kiate koe ke tauhi hoʻo fuakavá mo ʻikai ke ke kau he taú ke maluʻi koe mo ho ngaahi ʻofaʻangá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 27:4–10, ʻo kumi e meʻa naʻe fokotuʻu ange ʻe ʻĀmoni ke fai ke maluʻi ʻaki e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí mo tokoniʻi kinautolu ke tauhi ʻenau ngaahi fuakavá. Kole ki ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e potufolofoa ko ʻení.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 27:11–12, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e fakahinohino naʻe maʻu ʻe ʻĀmoni mei he ʻEikí. Fakamatalaʻi ange naʻe muimui ʻa e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ʻia ʻĀmoni ki Seilahemala (vakai, ʻAlamā 27:13–15). (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ʻAlamā 27:16–19, ʻo fakamahinoʻi ange naʻe makatuʻunga ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení ʻa e toe fakataha ʻa ʻAlamā mo ʻĀmoni mo e ngaahi foha kehe ʻo Mōsaiá, ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he ʻAlamā 17:1–4.)

Fakamatalaʻi ange naʻe kole ʻe he fakamaau lahi ʻo e kau Nīfaí ki he kakaí pe te nau fakaʻatā ʻa e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ke nau nofo ʻi honau lotolotongá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 27:22–24, ʻo kumi e tali ʻa e kau Nīfaí ki he fanongonongo ʻa e fakamaau lahí.

  • Naʻe anga fēfē ʻa e pehē ʻe he kau Nīfaí te nau tokoniʻi e kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne loto fiemālie ai e kau Nīfaí ke maluʻi honau ngaahi fili he kuohilí?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 27:26 ke ʻilo ko e hā ne kamata ʻe he kau Nīfaí ke ui ʻaki ʻe kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí.

Kole ki ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 27:27–30. ʻAi e kalasí ke nau muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe ʻiloa ai ʻa e kakai ʻo ʻĀmoní. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lipooti ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló.

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke saiʻia ai kau ki he kakai ʻo ʻĀmoní? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ʻAlamā 27:27–30 ki he fekauʻaki ʻa e ului ki he ʻEikí mo e tauhi e ngaahi fuakavá? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi foʻi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau ului kakato ai ki he ʻEikí, ʻoku tau tauhi ai ʻa e ngaahi fuakava kuo tau fai mo Iá. Mahalo te ke fie maʻu ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko hai ʻi hoʻo moʻuí ko ha sīpinga ia ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

ʻAlamā 28

ʻOku ikunaʻi ʻe he kau Nīfaí ʻa e kau Leimaná ʻi ha fuʻu tau lahi

Fakamahinoʻi ange, neongo naʻe faivelenga e kau Nīfai tokolahi, ka naʻa nau kei fehangahangai pē mo e ngaahi ʻahiʻahi faingataʻa.

Fakamatalaʻi ange naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻo ha meʻa naʻá ne aʻusia ʻi heʻene kei talavoú. Hili e fanongo ʻa e talavou ko Tōmasi Monisoni kuo mate hono kaungāmeʻa ko ʻAfa Pātoní ʻi he Tau Lahi ʻa Māmani Hono Uá, naʻá ne ʻalu ʻo ʻaʻahi ki he faʻē ʻa ʻAfá, ʻa ia naʻe ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Ko ʻene manatú ʻeni:

“Naʻe mate ai pē siʻi maama he moʻui ʻa Mīsisi Peitoní. Naʻe lōmekina ia ʻe he fakapoʻulí mo e ongoʻi loto mamahi lahi.

“Ne u lotu loto pē ʻi heʻeku fakaofi atu ki he kiʻi hala he ʻapi ʻo e fāmili Peitoní, mo u fifili loto pē pe ko e hā e faʻahinga lea fakafiemālie ʻe lava ke lea ʻaki ʻe ha kiʻi tamasiʻi kei talavou.

“Naʻe fakaava mai ʻa e matapaá pea fāʻofua mai ʻa Mīsisi Peitoni kiate au ʻo hangē haʻane fāʻofua ki hono fohá. Naʻe hoko ʻa e ʻapí ko ha falelotu ʻo ha faʻē ne huki tonu ai ʻa e mamahí pea mo ha talavou, ʻi heʻena tūʻulutui ʻo lotú.

“ʻI heʻema tuʻu hake mei heʻema tūʻulutuí, naʻe sio fakamamaʻu mai ʻa Mīsisi Peitoni ki hoku matá mo ne pehē mai, “ʻE Tomi, ʻoku ʻikai ke u kau ki ha siasi ʻo hangē ko koé. Talamai angé, ʻe toe moʻui nai ʻa ʻAfa?’” (“Mīsisi Peitoni—Ko e Hoko Atu e Talanoá,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2007, 22).

  • ʻE founga fēfē haʻo tali ki he fehuʻi ʻa Mīsisi Peitoní?

Lau ʻa e tali ʻa Palesiteni Monisoní:

“Ki he lelei taha ʻo ʻeku manatú, naʻá ku fakamoʻoni kiate ia ʻe toe moʻui moʻoni ʻa ʻAfa” (“Mīsisi Peitoni—ko e Hoko Atu e Talanoá,” 22).

  • ʻOku liliu fēfē ʻe he ʻilo ki he palani ʻo e fakamoʻuí ʻa e fakakaukau ʻa kinautolu kuo mate honau ngaahi ʻofaʻangá?

Kole ki ha kau ako tokosiʻi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻo e ʻAlamā 28:1–3. Kole ki he kau akó ke nau kumi ʻa e mahuʻinga naʻe totongi ʻe he kau Nīfaí ke tokoni ki he kakai ʻo ʻĀmoní ke tauhi ʻenau fuakavá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 28:4–6, ʻo kumi e founga ne uesia ai e kau Nīfaí he tokolahi ʻenau kau maté. Kole ki he kau akó ke nau fakatotolo ʻi he ʻAlamā 28:11–12 ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku aʻusia ai ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e manavaheé ʻi he taimi ʻoku mate ai honau ngaahi ʻofaʻangá, kae ongoʻi ʻe he niʻihi ʻoku ʻi ai ʻenau ʻamanaki lelei.

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻoku aʻusia ai ʻe ha niʻihi ʻa e manavaheé he taimi ʻoku mate ai honau ngaahi ʻofaʻangá?

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻoku lava ai ke ongoʻi ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻoku ʻi ai ʻenau ʻamanaki lelei he taimi ʻoku mate ai honau ngaahi ʻofaʻangá? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ko e taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e ʻamanaki lelei mo e fiefia ʻi he taimi ʻo e maté.)

Hiki ʻa e sētesi taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Pea ko ia ai ʻoku tau ʻilo …

Fehuʻi ange ki he kau akó pe te nau fakakakato fēfē ʻa e sētesí ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa kuo nau ako ʻi he ʻAlamā 28.

Hili hano ʻoange ha taimi ke tali ai e kau akó, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 28:13–14. ʻAi ke fakafehoanaki ʻe he kau akó ʻenau talí mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. (Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e kupuʻi leá “pea ko ia ʻoku mahino mai kiate kimautolu” ʻi he taimi kotoa pē ʻoku ʻasi ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Fakamatalaʻi ange naʻe faʻa fakaʻaongaʻi ʻe Molomona ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ke fakafeʻiloaki ʻaki ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻoku lava ke tau ako mei he ngaahi fakamatala ʻi he Tohi ʻa Molomoná.)

  • Ko e hā e meʻa kuó ke lau ʻi he ʻAlamā 27–28 ʻokú ne poupouʻi e ngaahi fakamatala ʻa Molomoná “pea vakai ʻoku mahino mai kiate kimautolu”?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha taha kuó ne fehangahangai mo e mate tonu ʻaʻaná pe ko e mate ʻa ha ʻofaʻanga ʻaki e ʻamanaki leleí koeʻuhí ko e tui kia Sīsū Kalaisí?

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e toetuʻú ke tokoniʻi ha taha ke ne maʻu ha ʻamanaki lelei ʻi heʻene fehangahangai mo e mate tonu ʻaʻaná pe ko e mate ʻa ha ʻofaʻanga?

ʻAlamā 29

ʻOku lāngilangiʻia ʻa ʻAlamā ʻi heʻene ʻomi e ngaahi laumālie ki he ʻOtuá

Talaange ki he kau akó ʻoku ʻi he ʻAlamā 29 ʻa e fakamatala ʻa ʻAlamā ki heʻene holi ke hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 29:1–3. ʻAi ke kumi ʻe he kalasí ʻa e meʻa naʻe mei fai ʻe ʻAlamā kapau naʻá ne maʻu ʻa e “fakaʻamu ʻa [hono] lotó.” (Naʻá ne mei “kalanga ʻaki e fakatomalá ki he kakai fulipē.”)

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 29:2, ko e hā ne fakaʻamua ai ʻe ʻAlamā e meʻá ni?

ʻAi ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 29:4–5, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻoku foaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e fakaʻamu māʻoniʻoní. (Kapau ʻoku fie maʻu tokoni e kau akó ki hono tali e fehuʻi ko ʻení, peá ke fakamahinoʻi ange ʻa e kupuʻi lea “ʻOku ou ʻilo ʻokú ne foaki ki he tangatá ʻo fakatatau mo ʻenau ngaahi holí.” Fakamatalaʻi ange kapau ʻoku tau fakaʻamu ki ha ngaahi meʻa māʻoniʻoni, ʻe tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻo fakatatau ki he ngaahi fakaʻamu ko iá. Fakamahinoʻi ange, kapau ʻe ʻikai fakahoko ʻetau ngaahi fakaʻamu māʻoniʻoní ʻi he moʻuí ni, ʻe toki fakahoko kinautolu ʻi he taʻengatá.)

Kole ki he kau akó ke nau fakatotolo fakafoʻituitui ʻi he ʻAlamā 29:10, 14, 16, ʻo kumi ʻa e tāpuaki naʻe maʻu ʻe ʻAlamā ʻi heʻene tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí. Kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló.

  • Ko e hā e foʻi lea ne fakaʻaongaʻi ʻe ʻAlamā ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e anga ʻo e ongo naʻá ne maʻu kau ki hono tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí? (Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó hono fakaʻaongaʻi takitaha ʻo e foʻi lea ko e fiefia ʻi he ngaahi vēsí ni.)

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamā ʻi hono tokoniʻi e niʻihi kehé ke fakatomala mo haʻu kia Kalaisí? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi foʻi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahā ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Te tau aʻusia ʻa e fiefiá ʻi heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehé ke fakatomala mo haʻu kia Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ʻa e fiefia ʻoku maʻu ʻi hono tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí?

Poupouʻi e kau akó ke nau kumi ha ngaahi faingamālie ke tokoniʻi ai e niʻihi kehé ke haʻu kia Sīsū Kalaisi. Fakakaukau ki hano vahevahe haʻo aʻusia tonu ha ngāue fakafaifekau fiefia.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻAlamā 28:11–12. Ko hono maʻu e nongá he taimi ʻoku hoko ai e maté

Naʻe lea ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he founga ʻoku lava ke ʻomi ai ʻe heʻetau ngaahi ngāue he moʻui ní ha nonga kiate kitautolu he taimi ʻoku hoko ai e maté:

“Kāinga ʻofeina, ʻoku tau moʻuí ke tau mate pea ʻoku tau maté ke tau moʻui—ʻi ha maama ʻe taha. Kapau te tau mateuteu lelei, he ʻikai hoko ʻa e maté ia ko ha meʻa fakalilifu. ʻI heʻetau vakai taʻengata ki aí, ʻoku hoko taimi hala maʻu pē ʻa e maté ia ki he niʻihi ʻoku ʻikai mateuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

“Ko e taimi pē ʻeni ke tau teuteu aí. Pea ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai ʻa e maté, ʻe lava ke tau laka atu ki he nāunau fakasilesitiale kuo teuteuʻi ʻe he Tamai Hēvaní maʻa ʻEne fānau faivelengá. Ka ki he ngaahi ʻofaʻanga loto mamahi ʻoku ʻi he māmaní … ʻoku fakanonga e ngaahi huhu ʻo e maté ʻe he tui taʻeueʻia kia Kalaisí, ʻa ia ko ha ʻamanaki lelei ʻoku haohaoa, ko ha ʻofa ki he ʻOtuá mo e kakai kotoa pē, pea mo ha loto holi moʻoni ke tokoniʻi kinautolu” (“Now is The Time to Prepare,” Ensign pe Liahona, May 2005, 18).

Naʻe fakafekauʻaki ʻe ʻEletā Uilifooti W. ʻEnitasoni ʻo e Kau Fitungofulú ʻa e founga ʻoku tali ʻaki ʻe he niʻihi ʻa e mate ʻa ʻenau tamaí:

“Ne toki maté ni atu pē haku kaumeʻa mamae ʻi he kanisaá. Naʻá ne maʻu ha tui lahi mo hono fāmilí. Naʻe ongo moʻoni ʻete sio ki he anga hono matuʻuaki ʻe heʻenau tuí ʻa e fuʻu taimi faingataʻá ni. Naʻe nonga honau lotó pea naʻe tokoni ia mo ne fakamālohia kinautolu. Kuó u maʻu ha ngofua meiate kinautolu ke u lau atu ha tohi ʻa ha mēmipa honau fāmilí ne fai ia he ngaahi ʻaho siʻi kimuʻa pea mālōlō ʻene tangataʻeikí:

“Naʻe faingataʻa makehe ʻaupito ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosí. … Ne mau fakatahataha atu ʻanepō ki he veʻe mohenga ʻo ʻemau Tangataʻeikí, pea ne mau ongoʻi e Laumālie ʻo e ʻEikí, ʻoku ngāue moʻoni ke hoko ko e fakafiemālie kiate kimautolu. Ne mau maʻu ha nonga. … Ko e meʻa faingataʻa taha ia ne mau aʻusiá, ka ne mau ongoʻi nonga ʻi he ʻilo … kuo talaʻofa mai ʻemau Tamai Hēvaní te mau toe nofo fakataha ko e fāmili. Hili hono fakahā ange ʻe he toketaá ki heʻemau Tangataʻeikí ʻi falemahaki he ʻikai ke toe felave ha meʻá, naʻá ne sio mai kiate kimatolu kotoa ʻi he tui haohaoa peá ne fehuʻi mai, “ʻOku ʻi ai ha taha ʻi lokí ni ʻoku ʻikai ke fiefia ʻi he palani ʻo e fakamoʻuí?” ʻOku mau … fakamālō koeʻuhí ko ha tamai mo ha faʻē kuó na akoʻi kimautolu ke mau maʻu ha falala haohaoa ki he palaní’” (“Ko e Maka ʻo Hotau Huhuʻí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 17–18).

Paaki