Laipelí
Lēsoni 61: Mōsaia 18


Lēsoni 61

Mōsaia 18

Talateú

Hili e mate ʻa ʻApinetaí, ne akoʻi fakafufū ʻe ʻAlamā ʻa e ngaahi lea ʻa ʻApinetaí ʻi he kakaí. Naʻe fakatahataha ʻa kinautolu naʻe tui kiate iá ki he Ngaahi Vai ʻo Molomoná ke ako lahi ange. Naʻe malangaʻi ʻe ʻAlamā ʻa e pōpoaki ʻo e “fakatomalá, mo e huhuʻí, pea mo e tui ki he ʻEikí” (Mōsaia 18:7). Ko kinautolu ne nau tali ʻene ngaahi akonakí pea fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, naʻa nau fai ha fuakava ʻi he papitaisó. Naʻe tauhi pau ʻa e kakaí ki he fuakavá ni, pea naʻa nau fetokoniʻaki ʻi he ngaahi meʻa fakatuʻasinó mo fakalaumālié.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 18:1–16

Ko hono akoʻi ʻe ʻAlamā mo papitaiso ʻo e kakaí

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo ʻApinetai ʻi he ʻao ʻo e Tuʻi ko Noá (62042; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 75). Fakahinohino ange ʻa e kau taulaʻeiki ʻi mui he fakatātaá. Fakamatalaʻi ange ʻoku lau ʻa e Mōsaia 18 ki he meʻa ne foua ʻe ʻAlamaá, ʻa ē ne hoko ʻi ha taimi ko e taha ʻo e kau taulaʻeiki ʻa e Tuʻi ko Noá.

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 18:1, 3–6. Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā ʻi he ʻosi ʻene fanongo ki he fakamoʻoni ʻa ʻApinetaí. Ka hili hono lipooti mai ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau vakai ki heʻenau ngaahi fakatātā ʻoku hā ai ʻa e vakai fakalūkufua ki he ngaahi fononga ʻi he Mōsaia 7–24. Fakahinohinoʻi kinautolu ke nau tā ha fakatātā ʻo e Ngaahi Vai ʻo Molomoná ʻi hono feituʻu totonú. (Ke maʻu e fakatātā kakató, vakai ki he fakamatala fakalahi ʻi he ngataʻanga ʻo e tohi lēsoni ko ʻení.)

ʻĪmisi
ngaahi fononga ʻi he Mōsaia 7–24

Fakamatalaʻi ange naʻe fakataumuʻa ʻe ʻAlamā ʻene ngaahi akonakí ke teuteu ʻa e kakaí ke papitaiso. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ʻi ha taimi nounou fekauʻaki mo honau papitaisó. Mahalo te ke fie ʻeke ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení, ke tokoni ke nau fakakaukau ki hono mahuʻinga ʻo honau papitaisó kiate kinautolú:

  • Ko e hā ha ngaahi fakaikiiki ʻokú ke lava ʻo manatuʻi fekauʻaki mo e meʻa ne ke aʻusiá?

  • Naʻe tokoni fēfē atu hoʻo ongomātuʻá, kau faiakó, mo e kau takí ʻi hoʻo teuteu ke papitaisó?

  • Ko e hā ʻokú ke fakahoungaʻi lahi ange he taimí ni fekauʻaki mo ho papitaisó ʻo laka ange ʻi he taimi naʻe papitaiso ai koé?

Fakamatala ange ʻe lava e talanoa ki hono akoʻi ʻe ʻAlamā mo papitaiso ʻo e kakaí ʻi he Ngaahi Vai ʻo Molomoná ʻo tokoni ke tau maʻu ha mahino lahi ange ki he fuakava ʻo e papitaisó.

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e Mōsaia 18:2, 7, mo kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ki he kakaí ʻi heʻenau teuteu ke papitaisó.

  • Fakatatau mo e ngaahi veesi ko ʻení, ko e fē ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe fakamamafaʻi ʻe ʻAlamaá?

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoni fēfē ʻa e mahino ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení ki ha taha heʻene teuteu ke papitaisó?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke tauhi ai ʻa e fuakava ʻo e papitaisó, pea mo tokoni ke nau fakahoungaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki te nau maʻu tuʻunga aí, hiki ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé. ʻOua te ke fakakau ai ʻa e ngaahi fakamatala pe ngaahi fakamoʻoni folofola he konga ki lalo ʻo e sātí.

ʻOku ou loto fiemālie ke …

ʻOku talaʻofa ʻa e ʻOtuá …

Tokoni ke fefuaʻaki ʻa hoʻomou ngaahi kavengá koeʻuhí ke nau maʻamaʻa (vakai, Mōsaia 18:8).

Tangi fakataha mo kinautolu ʻoku tangí (vakai, Mōsaia 18:9).

Fakafiemālieʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻaonga ki ai ʻa e fakafiemālié (vakai, Mōsaia 18:9).

Hoko ko e kau fakamoʻoni ki he ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē, pea ʻi he meʻa kotoa pē, pea ʻi he feituʻu kotoa pē. (Vakai, Mōsaia 18:9 .)

Tokoni ki he ʻOtuá mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú (vakai, Mōsaia 18:10).

Koeʻuhí ke huhuʻi [au] ʻe he ʻOtuá (vakai, Mōsaia 18:9).

Koeʻuhí [ke u kau ʻi he] ʻuluaki toetuʻú (vakai, Mōsaia 18:9).

Koeʻuhí ke [u] maʻu ʻa e moʻui taʻengatá (vakai, Mōsaia 18:9).

Te Ne lilingi atu Hono Laumālié kiate kinautolu (vakai, Mōsaia 18:10).

Fakamatalaʻi ange naʻe kimuʻa pea toki fakaafeʻi ʻa e kakaí ke nau papitaisó, naʻe lea ʻa ʻAlamā kiate kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi loto pea mo e ngaahi tōʻonga te ne fakahaaʻi kuo nau mateuteu ke fai mo tauhi e fuakava ko ʻeni mo e ʻEikí. (Mahalo naʻá ke fie maʻu ke fakamanatu ki he kau akó ko e fuakavá ko ha felotoi ʻi he vā ʻo e ʻOtuá mo e tangatá ka ʻoku ʻikai ke na tuʻunga tatau ʻi he aleapaú ni. Ko e ʻOtuá ʻokú ne ʻomi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fuakavá, pea ʻoku loto ʻa e tangatá ke fai ʻa e meʻa ʻoku kole ke nau fakahokó. ʻOku toki talaʻofa leva ʻa e ʻOtuá ha ngaahi tāpuaki ki he tangatá koeʻuhí ko ʻenau talangofuá” [Fakahinohino ki he Folofolá, “Fuakavá,” scriptures.lds.org]. Ke maʻu ha fakamatala ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ki he ngaahi fie maʻu ki he papitaisó, vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37.)

Vaheua mālie ʻa e kalasí. Fakaafeʻi ʻa e vaheua ʻe taha ke nau kumi ʻi he Mōsaia 18:8–11 ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ʻoku totonu ke tau loto fiemālie ke fai ʻi he taimi ʻoku tau papitaiso aí. Fakaafeʻi ʻa e vaheua ʻe taha kehe ʻo e kalasí ke nau fakatotolo ʻi he fakamatala tatau pē ke maʻu e founga ʻo e talaʻofa ʻa e ʻEikí ke tāpuakiʻi kitautolu kapau te tau tauhi ʻa ʻetau fuakavá. Ka hili ha maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke lau ai ʻa e ngaahi vēsí, kole ki hanau niʻihi ke nau omi ki he palakipoé ʻo tohi ʻi he kōlomu totonú ʻa e meʻa ne nau maʻú.

Koeʻuhí ke tokoni ke fakahoungaʻi ʻe he kau akó ʻenau fuakava ʻo e papitaisí, ʻeke ange:

  • ʻOku ʻuhinga fēfē kiate koe ʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi tōʻonga fakakaukau ʻi he kōlomu ʻuluakí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e ngaahi talaʻofa ʻoku hiki ʻi he kōlomu hono uá?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 18:12–16, ʻo kumi e ngaahi founga naʻe tāpuakiʻi ai ʻa ʻAlamā mo hono kakaí ʻi heʻenau fuakava ke tauhi ʻa e ʻEikí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lipooti atu ʻa e meʻa ne nau maʻú. Te ke lava ʻo fakamahino ange naʻe fakafonu ʻa ʻAlamā ʻaki ʻa e Laumālié ʻi heʻene teuteu ke papitaiso ʻa Heilamí pea naʻe fakafonu ʻa ʻAlamā mo Heilami fakatouʻosi ʻaki ʻa e Laumālié ʻi he ʻosi ʻo e papitaisó, ʻo mahino ai naʻe ʻosi kamata ke fakahoko ʻe he ʻEikí ʻEne fuakava ke lilingi hifo Hono Laumālié ki he kakaí.

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ʻoku tau maʻu ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí mo e talaʻofa ʻo e moui taʻengatá ʻi heʻetau fakahoko mo tauhi ʻa e fuakava ʻo e papitaisó.

Mōsaia 18:17–30

Ko hono fokotuʻu ʻe ʻAlamā ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí

Lau ange ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“Talu mei he ʻaho ʻo e papitaiso mo fou mai he ngaahi makamaile fakalaumālie ʻo ʻetau moʻuí, mo ʻetau fai ha ngaahi palōmesi ki he ʻOtuá pea ʻokú Ne fai foki ha ngaahi palōmesi kiate kitautolu. ʻOkú Ne tauhi maʻu pē ʻEne ngaahi palōmesi kuo fakahoko ʻo fou Heʻene kau tamaioʻeiki kuo fakamafaiʻí, ko e sivi mahuʻinga taha ʻo ʻetau mouí ke fakapapauʻi te tau fakahoko mo tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo Iá” (“Witnesses for God,” Ensign, Nov. 1996, 30).

ʻAi e kau akó ke nau sio ki he saati ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange te nau ako he taimí ni ki he founga ʻo e moʻui fakatatau ʻa e kakai ʻo ʻAlamaá mo e fuakava ʻo e papitaisó pea mo honau tāpuakiʻi ʻi heʻenau fai iá. Vahevahe ʻa e kau akó ki ha kulupu ʻe ua. Kole ki ha kulupu ʻe taha ke nau ako ʻa e Mōsaia 18:17–23 pea ʻai e kulupu ʻe tahá ke nau ako ʻa e Mōsaia 18:24–30. ʻI heʻenau laú, fakaafeʻi e ongo kulupú ke nau kumi ha niʻihi ʻo e ngaahi founga naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ʻoku totonu ke moʻui ai ʻa e kakaí ka nau lava ʻo tauhi ʻa e fuakava ʻo e papitaisó. Kole ki ha kau ako fakafoʻituitui mei he ongo kulupú ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú ki ha taha naʻe fili mei he kulupu ʻe tahá. Pē ʻe ʻai ha fakafofonga mei he ongo kulupú taki taha ke ne lipooti ʻa e meʻa naʻá ne ʻiló ki he kalasí kotoa.

  • ʻOku takiekina fēfē ʻe hoʻo fuakava ʻo e papitaisó ʻa e founga hoʻo moʻuí he ʻaho takitaha? (Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻaki haʻanau fakamatala ki he founga hono takiekina kinautolu ʻe he ʻenau fuakava ʻo e papitaisó ʻi heʻenau tōʻonga ki he kau mēmipa honau fāmilí, ʻa e faʻahinga fakafiefia ʻoku nau filí, pe ko e founga ʻo ʻenau feohi mo honau toʻú.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau toe fakamanatu ʻa e Mōsaia 18:17, 22, 29 ke maʻu ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi e founga ne tāpuakiʻi ai ʻa e kakaí ʻi heʻenau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá. Hiki ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi he palakipoé ʻi lalo he saati ʻo e fuakava ʻo e papitaisó. (Mahalo naʻá ke fie maʻu ke fakamanatu ki he kau akó ʻa e kupuʻi lea “fānau ʻa e ʻOtuá” [Mōsaia 18:22] ʻoku fekauʻaki ia mo ʻetau hoko ko e kau ʻea-hoko ki he moʻui taʻengatá tuʻunga he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí [vakai, Mōsaia 5:6–8, 15].)

Koeʻuhí ke ʻilo ʻe he kau akó ko e ngaahi tāpuaki maʻongoʻongá ʻoku maʻu ia ʻe kinautolu ʻoku nau tauhi ʻa e fuakava ʻo e papitaisó, fakamanatu ki he kau akó ʻa e saati ʻi he palakipoé, pea ʻeke ange:

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke fakatokangaʻi kuo tāpuakiʻi ai ho kaungāmeʻá, kau mēmipa ʻo e fāmilí, pe kau mēmipa ʻo e uōtí, ʻi heʻenau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá?

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo tauhi hoʻo ngaahi fuakava ʻo e papitaisó?

Fai hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e founga hono tāpuekina hoʻo moʻuí ʻe he tauhi ʻo e ngaahi fuakavá.

Mōsaia 18:31–35

Ko e hola ʻa kinautolu ʻoku kau ki he Siasí mei he fakatanga ʻa e Tuʻi ko Noá

Fakamatalaʻi nounou ʻa e Mōsaia 18:31–33 ʻaki haʻo fakamatala ange naʻe ʻi ai ha ʻaho, lolotonga ha fakatahataha mai ʻa ʻAlamā mo hono kakaí ke fanongo ki he folofola ʻa e ʻEikí, kuo ʻilo kinautolu ʻe he kau taulaʻeiki ʻa e Tuʻi ko Noá. Naʻe fekauʻi atu leva ʻe he tuʻí ʻene kau taú ke fakaʻauha kinautolu.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 18:34. Fakamahino ange ʻoku ʻuhinga ʻa e futinouti a ki he Mōsaia 23:1. (Mahalo naʻá ke fie fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e futinouti ko ʻení.) Fakamatalaʻi ange ʻoku hoko atu ʻa e fakamatala he Mōsaia 18:34 ʻi he Mōsaia 23:1, hili hono lekooti he vahe 19–22 ʻa e ngaahi meʻa ne foua ʻe he kakai ʻo Limihaí. Kole ha taha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 23:1–2.

  • Naʻe “fakahaaʻi” fēfē kia ʻAlamā ʻa e fakatuʻutāmaki naʻe fehangahangai mo hono kakaí?

Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE lava ke fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he angatonú ʻi he taimi ʻoku nau ʻi ha fakatuʻutāmaki aí. (Mahalo naʻá ke fie fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo e Mōsaia 18:34.) Ke fakamahinoʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, lau ange ʻa e talanoa ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Naʻe fakatotoloʻi e haku kaungāmeʻa ha ngaahi kulupu faihia ne nau fakahū mai e faitoʻo konatapú ki he ʻIunaiteti Siteití, ʻi heʻene hoko ko ha taha fakatotolo he FBI.

“Naʻe ʻi ai ha taimi, naʻá ne fakaofiofi atu ai mo hano kaungā ngāue ki ha fale nofototongi, ʻa ia naʻá na huʻuhuʻu, naʻe lolotonga tufaki faitoʻo konatapu kōkeini mei ai ha taha ʻo e kau fetuku faitoʻo konatapú. Naʻe fakamatalaʻi ʻe hoku kaungāmeʻá ʻa e meʻa naʻe hokó:

“‘Naʻá ma tukituki he matapā ʻo e taha fetuku faitoʻo konatapú. Naʻe fakaava hake ʻa e matapaá ʻe he tokotaha ʻoku mahaloʻí, pea ʻi heʻene sio mai pē kiate kimauá, naʻá ne feinga leva ke fakapuliki ʻema sio atu ki lotó. Ka naʻe fuʻu tōmui ia; naʻá ma ʻosi sio kimaua ki he faitoʻo konatapú he tēpilé.

“‘Naʻe kamata toʻo leva ʻe ha tangata mo ha fefine ʻa e faitoʻo konatapú. Naʻe pau ke ma taʻofi ʻenau feinga ke fakaʻauha ʻa e fakamoʻoní, ko ia, ne u tekeʻi atu ki he tafaʻakí ʻa e tokotaha ʻoku mahaloʻi ki ai ʻa e hiá. ʻI heʻeku tekeʻi iá, ne ma fesiofaki ai. Ko e meʻa faikehé, he naʻe ʻikai ke hā ngali ʻita ia pe ilifia. Naʻe malimali mai ia kiate au.

“‘Naʻe hanga ʻe hono matá mo ʻene malimali fakangalingali maí ʻo talamai ʻoku ʻikai ke ne hā ngali fakatuʻutāmaki, ko ia ne u tukuange ia ka u hangatonu atu ki he tēpilé. Naʻe tuʻu he taimi ko iá ʻi hoku tuʻá ʻa e tokotaha ʻoku mahaloʻí. ʻI he taimi ko iá, ne ongo mālohi mai ki heʻeku fakakaukaú ʻa e kupuʻi lea ko ʻení: “Tokanga, telia ʻa e kovi ʻoku toitoi mai he mata malimalí.”

“‘Ne u tafoki leva ki he taha ʻi hoku tuʻá. Naʻe faʻo hono nimá ʻi he kato muʻa hono talausesé. Ne u ala atu leva ʻo pukeʻi hono nimá ʻo toʻo mei hono kató. Peá u toki sio hifo ai ki he [pekenene] ʻi hono nimá, kuo mateuteu pē ke kamosi. Ne hoko atu ai ha fefāingaʻaki lahi peá u lava ʻo toʻo ʻa e pekenené mei he tangatá.’ …

“… Naʻe fakatokanga ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki hoku kaungāmeʻá telia ʻa e fakatuʻutāmakí; ʻe fakatokanga atu foki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, telia ʻa e fakatuʻutāmaki fakalaumālié.” (“Beware of the Evil Behind the Smiling Eyes,” Ensign pe Liahona, May 2005, 46–47).

Fakapapauʻi ange ʻoku faʻa fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he angatonú ʻi ha fakatuʻutāmaki ʻoku tuʻunuku mai, ka ʻoku ʻikai totonu ke tau fakakaukau ʻoku tau taʻe-māʻoniʻoni kapau ʻoku ʻikai ke tau ongoʻi ha fakatokanga mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau fehangahangai ai mo ha ngaahi tūkunga fakatuʻutāmaki.

  • Ko e fē ha taimi naʻá ke ongoʻi ai ha fakatokanga ʻa e ʻEikí ʻi ha fakatuʻutāmaki fakaetuʻasino pe fakalaumālie? (Ka hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻa e ngaahi meʻa ne nau aʻusiá, mahalo te ke fie vahevahe ange ha taha ʻaʻau.)

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mōsaia 18:8–11. Maʻu e mahino ki he mālohi ʻo e fuakava ʻo e papitaisó

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Siosefa B. Uefilini ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Kuó u fakatokangaʻi ʻi heʻeku moʻuí kotoa ko e taimi ʻoku aʻu o mahino kakato ai ki he kakaí ʻa e ngaahi tāpuaki mo e mālohi ʻo ʻenau fuakava ʻo e papitaisó, tatau ai pē pe ko ha kau ului foʻou pe kāingalotu fouloa ʻo e Siasí, ʻoku hoko ha fiefia lahi ki heʻenau moʻuí pea ʻoku nau fakahoko honau ngaahi fatongia ʻi he puleʻangá ʻi he loto vēkeveke moʻoni” (“Alma the Elder: A Role Model for Today,” ʻi he Heroes from the Book of Mormon [1995], 84).

Mōsaia 18:12–18. Ko e hā naʻe tanu hifo ai ʻe ʻAlamā ia ʻi he loto vaí ʻi he taimi naʻá ne papitaiso ai ʻa Heilamí?

Naʻe fakamahino ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻoku “fakahaaʻi mahino ʻi he Tohi ʻa Mōsaiá naʻá ne maʻu ʻa e mafaí [vakai, Mōsaia 18:13].” Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sāmita [“kapau naʻe maʻu ʻe [ʻAlamā] ʻa e mafai ke fai papitaiso, ko ha fakamoʻoni ia ta naʻe [ʻosi] papitaiso ia.” ʻI heʻene peheé, naʻá ne toe fakamatalaʻi, ko e taimi naʻe ʻalu hifo ai ʻa ʻAlamā ki he loto vaí mo Heilamí, naʻe “ʻikai ko hano papitaiso ʻe ʻAlamā ia, ka ko ha fakaʻilonga ki he ʻEikí ʻo ʻene loto fakatōkilalo mo fakatomala kakató” (Answers to Gospel Questions, comp. Joseph Fielding Smith Jr., 5 vols. [1957–66], 3:203).

Paaki