Laipelí
Lēsoni 102: ʻAlamā 49–51


Lēsoni 102

ʻAlamā 49–51

Talateú

Naʻe mahuʻinga ʻa e ngaahi teuteu maluʻi ʻa Molonaí ʻi hono maluʻi ʻa e kau Nīfaí mei honau ngaahi filí. Naʻe ola lelei ʻa e maluʻi ʻe he kau Nīfaí kinautolu mei he kau Leimaná ʻo aʻu ki he kamata ke fakavaivaiʻi kinautolu ʻe he angatuʻú mo e faiangahalá ʻi he lotolotonga ʻo honau kakaí tonu pē. Naʻe feinga ʻa Molianitoni mo e kau tangata tuʻí ke fakamavahevaheʻi mo langaki hake ʻa e fakakikihí ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí. Naʻe feinga ʻa Molonai ke toʻo ʻa e fakamavahevaheʻí mo e fakakikihí kae fokotuʻu ʻa e melinó.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 49; 50:1–24

ʻOku langa ʻe he kau Nīfaí ʻa e ngaahi kolotau, nau tuʻumālie, mo maluʻi ʻenau ngaahi tauʻatāiná

Lau ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení ki hoʻo kalasí pea ʻeke ange ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻoatu fakataha mo iá (pe faʻu pē ʻe koe ha tūkunga mo ha ngaahi fehuʻi):

Naʻe fuʻu ongosia lahi ha talavou ka naʻe ʻikai ke fiemohea, ko ia naʻe kamata ke ne fekumi he ʻInitanetí. Naʻá ne ʻilo kuo ʻahiʻahiʻi ia ke ʻaʻahi ki he ngaahi saiti ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻata ponokalafi.

  • Ko e hā ha ngaahi teuteu naʻe totonu ke fai ʻe he talavoú ni ke fakaʻehiʻehi ai mei he ʻahiʻahí ni?

  • Ko e hā te ne lava ʻo fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he ʻahiʻahí he kahaʻú?

Fakamatalaʻi ki he kau akó, ʻi heʻenau ako ʻa e ʻAlamā 49–51, te nau lava ʻo kumi ki he founga naʻe fai ʻaki ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻa e teuteu ke fakafepakiʻi ʻaki ʻa e kau Leimaná pea nau lava ke fakafehoanaki ia mo e ngaahi teuteu ʻoku totonu ke tau fai ke fakafepakiʻi ʻaki ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētane he ʻaho ní.

Fakamatalaʻi ange, lolotonga hono ueʻi hake ʻe ʻAmalekaia e kau tau ʻa e kau Leimaná ke nau ʻalu ʻo taú, naʻe fakamālohi ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻa e ngaahi kolo ʻo e kau Nīfaí. Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 49:1, 6–7. Kole ange ke nau fakakaukau ki he anga ʻo e ngaahi teuteu ʻa e ʻEikitau ko Molonaí ke matatali ʻaki e kau Leimaná pea fakatatau ia ki heʻetau fie maʻu ke teuteu ki hono ʻohofi kitautolu ʻe Sētané. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 49:2–4; 50:1–6, ʻo kumi e founga naʻe teuteu ai e kau Nīfaí ki ha ngaahi ʻohofi he kahaʻú.

  • Kapau ko ha tangata tau Leimana koe, naʻe mei fēfē hoʻo ongó he taimi naʻá ke fuofua sio ai ki he ngaahi langa kolotau ko ʻení?

Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 49:8–12. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú, ʻo kumi ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kau Leimaná ki he ngaahi teuteu ʻa e kau Nīfaí.

  • Ko e hā ne fai ʻe he kau Leimaná he taimi ne nau sio ai kuo mateuteu ʻa ʻAmonaihaá? (Naʻa nau holomui.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“Ko hotau fili lahi tahá ʻa Sētane pea ʻoku ngāue ʻi he ʻaho mo e pō ke fakaʻauha kitautolu. Ka ʻoku ʻikai totonu ke tau taʻe toe lava ʻo ngāue koeʻuhí ko ha ilifia ki he mālohi ʻo Sētané. He ʻikai ke ne lava ʻo maʻu ha mālohi kiate kitautolu tukukehe kapau te tau fakangofua ange. Ko hono moʻoní ko ha tokotaha foʻi ia, pea kapau te tau tuʻu mālohi kuo pau ke holomui ia” (“ʻOua ʻe Manavahē,” Liahona, ʻOka. 2002, 4).

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 49:18–20, 23. Kole ki he kalasí ke nau muimuiʻi lolotonga hono laú pea fakakaukau ki he founga te tau ala fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi teuteu ʻa e kau Nīfaí ki he taú ko ha sīpinga ia ke tokoniʻi ai kitautolu ke tau teuteu ki heʻetau ngaahi tau fakalaumālie mo Sētané.

  • Naʻe ngāue ʻa e ʻEikitau ko Molonaí ke maluʻi ʻa e kau Nīfaí mei he kau Leimaná. ʻOku anga fēfē e ngāue ʻa hotau kau takí ke maluʻi mo ʻaofi kitautolu mei he filí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke langa ha ngaahi ʻā fakalaumālie māʻolunga [ke malu] mei he ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e lotu fakaʻaho ʻuhingamālié, ako folofola fakaʻahó, ʻalu maʻu pē ki he Lotú, tokoniʻi e niʻihi kehé, mo e ʻaukaí.)

Fakakaukau ki hono fakaafeʻi e kau akó ke nau tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá. (Mahalo te ke fie hiki ʻa e ngaahi fehuʻí ni he palakipoé kimuʻa pea toki fai e kalasí.)

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē hoʻo ngaahi ngāue fakaʻaho ke fakamālohia ho ngaahi holisi maluʻi fakalaumālié?

  • Fili ha meʻa ʻe taha ʻokú ke fai ke fakamālohia fakalaumālie koe pe ha meʻa ʻe taha ʻoku ʻikai te ke fai. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakatupulaki ai ʻa e ola lelei ʻo e ʻekitivitī ko iá ke fakamālohia koe mei he koví?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 49:28–30. Kole ki he kalasí ke ʻai ke nau ʻilo ko hai naʻe ngāue ke maluʻi ʻa e kau Nīfaí mei he kau Leimaná, makehe meia Molonai. Fakamamafaʻi ange naʻe tokoniʻi ʻe Hilamani mo hono kāingá ʻa e kau Nīfaí ke nau kei māʻoniʻoni ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mo e maluʻi ʻa e ʻEikí.

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau ako ʻa e ʻAlamā 50:10–12. Pea ʻai ke nau aleaʻi ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení mo honau kaungā kalasí. (Kapau ʻe lava, teuteu ha laʻipepa tufa mo ha ngaahi tūkunga ʻi ai kimuʻa pea kamata e kalasí. Kapau he ʻikai ke malava ʻeni, lau tahataha ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení, pea tuku ha taimi feʻunga ki hano aleaʻi ʻa e tūkunga takitaha.)

  1. Naʻe “motuhi atu ʻa e ngaahi kolotau kotoa pē ʻo e kau Leimaná” ʻe Molonai. ʻE “motuhi atu” fēfē ʻe ha finemui ha tūkunga ʻo e ngutulaú he taimi ʻokú ne fakatahataha ai mo hono kaungāmeʻá ʻi he taimi kai hoʻataá?

  2. Naʻe fakamālohi ʻe Molonai ha laine, pe ngatangataʻanga ʻi he vahaʻa ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná. ʻE anga fēfē hano fakamālohi ʻe ha talavou mo ha finemui ʻa e laine ʻi he vahaʻa hono tauhi e fono ʻo e angamaʻá mo e kolosi [he lainé] ki he anga-taʻe-maʻá?

  3. Naʻe langa ʻe he kau tau ʻa Molonaí ha ngaahi kolotau ke maluʻi hono kakaí mei honau ngaahi filí. ʻOku fakatokangaʻi ʻe ha talavou kuo lahi hono taimi kuo fakamoleki ki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi mītia fakasōsialé (he ʻinitanetí pe ngaahi pōpoaki ʻoku ʻave he telefoni toʻotoʻó (text)). ʻOku hanga ʻe he ʻulungaanga ko ʻení ʻo toʻo ʻene tokangá mei hono fāmili tonú, pea ʻokú ne liʻaki hono ngaahi fatongia ʻi ʻapí. Ko e hā te ne lava ʻo fai ke fakamālohia mo maluʻi hono ngaahi vā fetuʻutaki mo hono fāmilí?

Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau fakamatala fakanounouʻi e meʻa kuo nau ako mei he ngaahi ngāue ʻa e ʻEikitau ko Molonaí kau ki he ngaahi founga ʻoku lava ke tau maluʻi ʻaki kitautolu mei he ngaahi ʻohofi ʻa e filí. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó kapau te tau mateuteu, te tau lava ʻo matatali ʻa e ngaahi ʻohofi (ngaahi ʻahiʻahi) mei he filí. Mahalo te ke fie hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 50:1. Fehuʻi ange ki he kalasí:

  • Kuo ola lelei ʻa e ngaahi teuteu ʻa e ʻEikitau ko Molonaí, ko e hā ha ngaahi fakakaukau tānaki mai ʻoku lava ke tau ako mei he vēsí ni? (Naʻe “ʻikai ke tuku” ʻe Molonai ʻa e ngaahi teuteú; naʻá ne hokohoko atu ke fakamālohia ʻene maluʻí, ʻo aʻu pē ki he taimi naʻe hangē ʻoku ʻikai panaki mai ha faʻahinga fakatamakí.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau houngaʻia he fie maʻu ke hokohoko hono langa ha ngaahi kolotau fakalaumālié, lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“ʻI he taimi ʻoku tupulaki ai e mālohi ʻo e ngaahi ivi ʻoku nau ʻātakaiʻi kitautolú, ko e hā pē ha mālohi fakalaumālie naʻe maʻú, he ʻikai ke feʻunga ia. Pea ko e hā pē ha tupulaki ʻi he mālohi fakalaumālie ne tau fakakaukau naʻe malavá, ʻe lava ke tau maʻu ha tupulaki ʻoku lahi angé. ʻE tupulaki vave fakatouʻosi ʻa e fie maʻu ha mālohi fakalaumālié mo e faingamālie ke maʻu ai iá ʻa ē ʻoku tau faʻa taʻe tokanga ai ki he ngaahi meʻa ʻoku tuʻu fakatuʻutāmakí” (“Always,” Ensign, Oct. 1999, 9).

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Te u teuteu ke matatali ʻa e ʻahiʻahí ʻaki …

Te u tuʻu taʻeueʻia he taimi …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakakato ʻa e ngaahi sētesi ko ʻení ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá. Hili e tohi ʻa e kau akó, lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEselā Tafu Penisoní. (Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ʻe he kau akó ʻa e lea ko ʻení ʻi heʻenau folofolá ofi ki he ʻAlamā 50:10–12.)

“ʻOku lelei ange ʻa e mateuteú mo e fakaʻehiʻehí ʻi he fakaleleiʻí mo e fakatomalá” (The Teachings of Ezra Taft Benson [1988], 285).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻoku moʻoni ai ʻa e lea ko ʻení? Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha sīpinga ʻo e tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi mai ʻe he lea ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange naʻe iku ʻa e teuteu ʻa e kau Nīfaí ki ha ngaahi taʻu siʻi pē ʻo e tuʻumālie lahi mo e melino. Fakamahinoʻi ange lolotonga e lea kovi ʻa ʻAmalekaia ki he ʻOtuá koeʻuhí ko ʻene ʻulungiá, “naʻe fakafetaʻi ʻa e kakai Nīfaí ki he ʻEiki ko honau ʻOtuá” (ʻAlamā 49:28).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ʻoku ʻi ai hanau kaungāmeʻa ʻoku nofo ʻi ha feituʻu ʻoku mafola ai e taú. ʻOkú ne ongoʻi ʻoku taʻe malava ke maʻu e melinó mo e fiefiá koeʻuhí ko e fuʻu moveuveu ʻokú ne ʻākilotoa iá. Hiki ʻa e maʻuʻanga tokoni fakafolofola ko ʻení he palakipoé: ʻAlamā 50:18–23. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e potufolofola ko ʻení pea fakatupulaki ha tali te nau lava ke fai ki honau kaungāmeʻá. Kole ki ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke vahevahe mai ʻa e meʻa te nau lea ʻakí. Mahalo te nau fakakau ʻa e moʻoni ko ʻeni ʻe taha ʻi heʻenau ngaahi talí ʻoku ʻomi ʻe he faivelenga ki he ʻOtuá ha fiefia, naʻa mo e lotolotonga ʻo e moveuveú. (Mahalo te ke fie hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.) Tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻoku ʻikai ngata pē hono fakaʻaongaʻi e moʻoni ko ʻení ki he taú ka ki he ngaahi faingataʻaʻia fakatāutahá hangē ko e faingataʻaʻia fakapaʻangá, mole ʻo e ngāue maʻuʻanga moʻuí, mate ha ʻofaʻanga, ngaahi vā fetuʻutaki mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí kuo maumaú, mo e ngaahi fakatamaki fakanatulá.

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 50:18–23, ko e hā ne aʻusia ai ʻe he kau Nīfaí ha vahaʻataimi ʻo e fiefiá?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo fakaaʻu atu ʻe he ʻEikí Hono mālohí mo ʻEne ngaahi tāpuakí kiate koe ʻi hoʻo talangofuá mo hoʻo maluʻi koe mei he ʻahiʻahí?

  • Ko e fē ha taimi kuo tāpuakiʻi ai koe ʻe he ʻEikí pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi, ʻaki ʻa e tuʻumālié, melinó, mo e fiefiá ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi taimi faingataʻá? (Hili e tali ʻa e kau akó, fakakaukau ke vahevahe ange ha sīpinga mei hoʻo moʻuí.)

ʻAlamā 50:25–40; 51

ʻOku vaivai ʻa e ngaahi maluʻi ʻa e kau Nīfaí pea ʻoku fehangahangai ʻa Molonai mo e angatuʻú ʻi he lotolotonga hono kakaí

(Fakatokangaʻi ange: Koeʻuhí ko e lōloa peheni ʻa e lēsoní, mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi fakanounou ʻa e toenga ʻo e nāunaú. Kapau te ke fai ia, fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he ʻAlamā 50:25–40 ʻa e fakamatala ki he angatuʻu mo e mate ʻa Molanitoní mo hono fili ʻo Peiholani ke fakamaau lahí. ʻOku talanoa ʻa e ʻAlamā 51 kau ki ha falukunga kakai naʻe ui ko e kau tangata tuʻí ʻa ia naʻa nau feinga ke liliu ʻa e laó ke fakangofua ʻa e tuʻí ke ne puleʻi ʻa e kau Nīfai. Naʻe ʻikai ke ola lelei ʻenau feingá. Naʻe fakafisi ʻa e kau tangata tuʻí ke toʻo mahafu he taimi naʻe haʻu ai ʻa ʻAmalekaia mo e kau Leimaná ke fai ha tau mo e kau Nīfaí. Fakatatau ki he laó, naʻe fie maʻu kinautolu ʻe Molonai ke nau toʻo mahafu pe ko e tauteaʻi. Naʻe puke pōpula ʻe ʻAmalekaia ʻa e ngaahi kolo lahi ʻo e kau Nīfaí peá ne tamateʻi ha kau Nīfai tokolahi. ʻI he feinga ʻa ʻAmalekaia ke puke pōpula ʻa e fonua ko Mahú, naʻe fakafetaulaki kiate ia ʻa Teanikumi mo ʻene kau taú. Naʻe tamateʻi ʻe Teanikumi ʻa ʻAmalekaia mo taʻofi ʻa e toe laka atu ʻa e kau tau Leimaná.)

Hiki ʻa e lea ko ʻení he palakipoé: ʻOku tau ikuna ʻi heʻetau fāitahá; ʻoku tau tō ʻi heʻetau moveteveté.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 50:25–26, ʻo kumi ʻa e foʻi lea ʻi he veesi takitaha ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga naʻe fai ai ha movetevete ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfai.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ne fakatupu ʻa e moveteveté ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí?

Fakanounouʻi e toenga ʻo e ʻAlamā 50 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe feinga ʻa Molianitoni mo hono kakaí ke nau mavahe mei he kau Nīfaí pea ke nau hao ki ha fonau he fakatokelaú. Naʻe ilifia ʻa Molonai naʻa hoko ʻa e movetevete ko ʻení ke mole ai ʻa e tauʻatāina ʻa e kau Nīfaí. Naʻá ne fekauʻi atu ha kau tau, naʻe taki ʻe ha tangata naʻe ui ko Teanikumi, ke taʻofi ʻa e kakai ʻa Molianitoní ke ʻoua te nau mavahe. Naʻe taʻofi ʻe he kau tau ʻa Teanikumí ʻa e kakai ʻa Molianitoní mei heʻenau aʻu ki honau feituʻú pea naʻe tamateʻi ai ʻa Molianitoni. Ko e toenga ʻo hono kakaí naʻa nau “fuakava ke tauhi ʻa e melinó” (ʻAlamā 50:36). Hili e taimi siʻi e angatuʻu ʻa Molianitoní, naʻe tupulaki ha movetevete fakapolitikale fakatuʻutāmaki ʻi he lotolotonga ʻo e kakai Nīfaí. Naʻe fie maʻu ʻe he kau Nīfai ʻe niʻihi ke toʻo ʻa Peiholani mei hono nofoʻanga fakamāú ke hoko ko e tuʻi. Naʻe fie maʻu ʻe he toenga ʻo e kakaí ke taʻofi e founga pule ʻa e kau fakamāú.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ʻi he ʻAlamā 51:5–6 ʻa e hingoa ʻo e ongo kulupu fakafepaki ko ʻení (kau tangata tuʻí mo e kau tangata tauʻatāiná).ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻi he ʻAlamā 51:8 ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e kau tangata tuʻí.

Hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fakaʻauha ʻe he moveteveté mo e fakakikihí ʻetau melinó.

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he fakamatala ʻo e moveteveté mo e fakakikihí ʻa ia ʻoku hiki ʻi he ʻAlamā 50 mo e 51?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakaleleiʻi ʻa e fakakikihí ʻi ho fāmilí, ʻi he lotolotonga ho kaungāmeʻá, pe ʻi ho koló?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai kuo fakamālohia ʻe he ngaahi tāpuaki ʻoku haʻu mei he fāitahá, ha fāmili, kōlomu pe ha kalasi?

Fai ha fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ko ia ʻokú ke ongoʻi ʻokú ke saiʻia ke fakamamafaʻí. Fakamanatu ki he kau akó ʻe ʻoange ʻe he ngaahi lēsoni siʻi ka hokó ha ngaahi faingamālie lahi ange kiate kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoní mo ako e ngaahi lēsoni mei he tau ʻi he vahaʻa ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná.

Paaki