Laipelí
Lēsoni 62: Mōsaia 19–20


Lēsoni 62

Mōsaia 19–20

Talateú

ʻI he hili e kalo ʻa ʻAlamā mo hono kakaí mei he kau tau ʻa e Tuʻi ko Noá, ne kamata leva ke tofanga ʻa e Tuʻi ko Noá mo hono kakaí ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau taʻe-māʻoniʻoní, ʻo hangē ko hono kikiteʻi ʻe ʻApinetaí—naʻe ʻohofi kinautolu pea taki pōpula ʻe he kau Leimaná, pea mate ai ʻa e Tuʻi ko Noá ʻi he afí. Ne hoko leva ʻa e foha ʻo Noa ko Limihaí ko e tuʻi ʻi he hili e mate ʻa Noá. ʻI he taimi naʻe kaihaʻasi fakamālohi ai ʻe he kau taulaʻeiki kimuʻa ʻa Noá ʻa e ngaahi ʻofefine ʻo e kau Leimaná, ne tukuakiʻi ʻe he kau Leimaná ʻa e kakai ʻo Limihaí mo teuteu ke ʻohofi kinautolu. Naʻe tau lototoʻa ʻa e kakai ʻo Limihaí, pea naʻa nau fakalaveaʻi mo puke pōpula ʻa e tuʻi ʻo e kau Leimaná. Naʻe fakafiemālieʻi ʻe Limihai ʻa e tuʻi Leimaná, peá ne toki fakalotoʻi ʻe ia hono kakaí ke nau foki ki honau fonuá ʻi he melino.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 19–20

Naʻe foua ʻe he kau Nīfai ʻi he fonua ko Līhai-Nīfaí ʻa hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite ʻa ʻApinetaí

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻe fakatokanga ange ai ha taha kiate kinautolu fekauʻaki mo ha fakatuʻutāmaki naʻe ʻikai ke nau lava ʻo tomuʻa ʻiloʻi. Kole ange ke nau fakamatalaʻi hano tāpuekina kinautolu koeʻuhí ko haʻanau muimui ʻi ha fakatokanga. Tokoni ke aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e taumuʻa ʻo e ngaahi fakatokangá ʻaki haʻo fai ange ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo ha fakatokanga? Ko hai ʻoku fakatokanga atu fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku totonu ke ke fakaʻehiʻehi mei aí pe ngaahi meʻa ʻe fakatuʻutāmaki kiate koé?

  • Ko hai ʻoku fakahā ki ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi fakatokanga fakalaumālie ki Hono Siasí?

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻApinetai ke fakatokanga ki he kau Nīfaí fekauʻaki mo e ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi angahalá. Ke tokoni ki hono fakamanatu ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kikite ʻa ʻApinetai ki he kau Nīfai ʻi he fonua ko Līhai-Nīfaí, hiki ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé. Fakapapauʻi ke tuku ha feituʻu lahi feʻunga ke tohi ai ʻa e kau akó ʻi lalo he ngaahi fakamoʻoni folofolá taki taha.

Ko e kikite fekauʻaki mo e kakai ʻo e Tuʻi ko Noá (Mōsaia 12:1–2; 17:17)

Fakahoko (Mōsaia 19:10, 14–15; 20:20; 21:2–4)

Ko e kikite kau ki he Tuʻi ko Noá (Mōsaia 12:3; 17:18)

Fakahokó (Mōsaia 19:18–20)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 12:1–2. Kole ki he kalasí ke nau talaatu ʻa e meʻa naʻe kikiteʻi ʻe ʻApinetai ʻe hoko ki he kakai ʻo e Tuʻi ko Noá ʻi he ʻikai ke nau fakatomalá. Fakaafeʻi ha taha ako ke ne hiki ʻa e ngaahi nunuʻá ʻi he puha he tafaʻaki toʻohema ki ʻolunga ʻo e saati he palakipoé. ʻAi ke lau leʻo lahi ʻe ha taha ako ʻe taha ʻa e Mōsaia 12:3. Kole ki he kalasí ke nau tala atu ʻa e meʻa naʻe kikiteʻi ʻe ʻApinetai ʻe hoko ki he Tuʻi ko Noá. ʻAi ha taha ʻo e kau akó ke ne hiki ʻa e nunuʻa ko ʻení ʻi he sātí.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó hono mahuʻinga ʻo e ngaahi fakatokanga fakalaumālie ʻoku tau maʻu ʻi he kau palōfitá, vahevahe ange ʻa e talanoa ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita R. Sitouni ʻo e Kau Fitungofulú:

“ʻI ha pongipongi Sāpate ʻe taha, ʻi he taʻu nai ʻe taha kuo hilí, ne mau ʻā hake ai ʻi he pongipongi fakaʻofoʻofa moʻoni ʻi Sanita Tomingikō ʻi he Lepupelika Tominikení. Naʻe ulo lelei ʻa e laʻā ʻo e feituʻu Kalipiané pea tafitonga mo e langí. Ne angiīki ʻa e matangí, ʻo ʻikai meimei ngaue ha laʻiʻakau he ʻuluʻakaú; naʻe māfana mo nonga pea mo lōngonoa. Ka ʻi he moaná, ʻo mavahe atu mei he meʻa ʻoku lava ke mau ongoʻi he ʻaho ko ʻení, naʻe tuiaki mai ʻi homau halá [ha] fakaʻauha fakatupu mate, taʻeʻunua mo taʻeufi. Ne fakalau mai pē ʻe he Senitā Vakai Matangi ʻo e Afaá ʻa e ngaahi fakamatala fakamuimui taha he ʻinitanetí, he ko hono fatongiá ke muimuiʻi mo tala ʻa e halanga ʻo e Afā ko Siaosí. ʻI he nonga mo e lōngonoa ʻo e pongipongi ko iá, ne u kei lava pē ʻo sio ki he halanga ʻe fou ai ʻa e matangi mālohí ni, ʻo fou ʻi he uhouhonga ʻo Sanito Tomingikoó.

“Naʻe tō e matangí ʻi loto ʻi ha houa ʻe 48 ʻi he motú ʻo fuʻu mālohi pea mo e fakalilifu ʻo ʻene ʻitá, ʻo fakaʻilongaʻi hono halá … ʻaki e fakaʻauhá, fakaehauá pea mo e maté. …

“Naʻe hulu ʻa e maumaú, fakaʻauhá mo e maté, mei he fakalilifu ʻo e hā mai ʻa e mālohi fakanatulá, ka ʻoku toe ʻamu ange ʻa e fakaʻuha ʻi he moʻui ʻa e kakaí tupu mei he matangi fakalaumālié. Ko e ngaahi ivi fakalilifu ko ʻení ʻoku toe lahi ange ʻenau maumaú ʻi he matangi fakasaikoloné, koeʻuhí he ʻoku nau fakaʻauha ʻa e ngaahi laumālié pea kaihaʻasi meiate kitautolu ʻa e ngaahi ʻamanaki leleí mo e talaʻofa ʻoku taʻengatá. …

“Ka ʻoku tau toe maʻu foki ha kau tauhi ki hotau ngaahi afā fakalaumālié, ʻa kinautolu ko honau uiuiʻí, ke tokangaʻi pea mo fakatokanga, ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakaʻauha fakalaumālié, fakaʻauhá pea aʻu pē ki he maté. ʻOku tau ʻiloʻi ko hotau kau tangata leʻo ʻi he tauá ko hotau kau ʻaposetoló pea mo e kau palōfitá. Ko hotau ngaahi mata fakalaumālie ia ʻi he langí, pea ʻoku nau ʻiloʻi, tuʻunga ʻi he ueʻi fakalaumālié pea mo e ʻiló mo e poto haohaoá, ʻi he ʻaluʻanga ʻoku foua ʻe he ngaahi matangí. ʻOku nau hokohoko atu ʻi hono hiki honau leʻó ʻi he fakatokanga ke fakahā mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi nunuʻa fakamamahi ʻo e taʻeangatonú pea mo e fakamamahi ʻo e loto fiemālie mo taʻetokanga ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. Ko hono taʻe tokangaʻi ʻo ʻenau ngaahi fakatokangá ko hono fakaafeʻi ia ʻo e lotomamahí, fakamamahí, mo e fakaʻauhá. Ko ʻetau muimui kiate kinautolú, ko ʻetau muimui ia ki he kau tamaioʻeiki kuo fili ʻe he ʻEikí ʻi he ngoue maʻuiʻui fakalaumālie ʻo e nongá pea mo e huluʻānoá” (“Spiritual Hurricanes,” Ensign, Nov. 1999, 36–37).

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e talanoa ko ʻení mo e fatongia ʻo ʻApinetai ki he kakai ʻo e Tuʻi ko Noá?

Talaange ki he kau akó ʻe tokoni ʻa e ʻekitivitī hono hokó ke nau maheni ange ai mo e talanoa ʻi he Mōsaia 19–20 pea mo sio ki hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite ʻa ʻApinetaí ʻi he ngaahi vahé ni. Ka hili e ʻekitivitī ko ʻení, ʻe fakafonu leva ʻe he kau akó ʻa e kōlomu toʻomataʻu ʻo e saati ʻi he palakipoé.

Hiki ʻa e sētesi ko ʻeni ʻe 11 ʻi he palakipoé kimuʻa pea toki kamata ʻa e kalasí, pe teuteu kinautolu ʻi ha laʻi pepa ke tufa ki he tokotaha ako takitaha. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e Mōsaia 19–20. ʻI heʻenau laú, ʻai ke nau fakafika ʻa e fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ʻi he lisí. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke tala ki he kau akó ʻoku ʻomi ʻe he fakamatala nounou ʻo e vahé ha ngaahi tokoni ʻaonga.

Ko e feinga ʻa Kitione ke fakapoongi ʻa e Tuʻi ko Noá.

Naʻe kole ʻa e kakai fefine ʻo e kau Nīfaí mo e fānaú ki he kau Leimaná ke ʻoua ʻe tāmateʻi kinautolu.

Ko e mate fakamamahi ʻa e Tuʻi ko Noá ʻi he afí.

Ko e hū mai ʻa ha kau tau Leimana ki he ngaahi ngataʻanga ʻo Semiloní.

Ko hono kaihaʻasi fakamālohi ʻe he kau taulaʻeiki ʻa e Tuʻi ko Noá ʻa e ngaahi ʻofefine ʻe toko 24 ʻo e kau Leimaná.

Ko e kole ʻa e tuʻi Leimaná ki heʻene kau taú ke fakahaofi ʻa e kakai ʻo Limihaí.

Ko e hola ʻa Noa mo ha niʻihi ʻo ʻene kau tangatá mei he kau Leimaná, kae liʻaki honau uaifí mo e fānaú.

Ko hono tuʻutuʻuni ʻe Limihai ʻa hono kakaí ke ʻoua naʻa fakapoongi ʻa e tuʻi ʻo e kau Leimaná.

ʻOku ʻi ai ha melino ʻi he vā ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná ʻi ha taʻu ʻe ua.

Ko e palōmesi ʻa Limihai ʻe totongi ʻe hono kakaí ha vaheua ʻe taha ʻo ʻenau koloá ki he kau Leimaná.

Ko hono tekeʻi ʻe he kau Nīfaí ha ʻohofi ʻa e kau Leimaná pea puke pōpula e tuʻi Leimaná.

Tuku ange ha minti ʻe 5 ki he 10 ke fakakakato ai ʻa e ʻekitivitī ko ʻení. Hili ia pea fakaʻaongaʻi ʻa e lisí ke fakamanatu ʻaki e talanoa ʻi he Mōsaia 19–20. (Ko e fakahokohoko totonu ʻo e ngaahi meʻa ne hokó, ʻo kamata mei ʻolunga he lisí, ʻoku peheni: 1, 4, 5, 2, 8, 11, 3, 10, 7, 6, 9.)

ʻAi ke vakai e kau akó ki he saati ʻi he palakipoé. Vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe ua. Kole ki ha kulupu ʻe taha ke nau fakatotolo ʻi he Mōsaia 19:10, 14–15; 20:20; 21:2–4 ke ʻilo e founga naʻe fakahoko ai e ngaahi kikite ʻa ʻApinetai fekauʻaki mo e kakai ʻo e Tuʻi ko Noá. Kole ki he kulupu hono uá ke nau fakatotolo ʻi he Mōsaia 19:18–20 ke ʻilo e founga naʻe fakahoko ai e kikite ʻa ʻApinetai fekauʻaki mo e Tuʻi ko Noá. Fakaafeʻi ha taha ako mei he ongo kulupú takitaha ke ne fakamatalaʻi nounou e founga ne fakahoko ai e ngaahi kikite ʻa ʻApinetaí. Fakaafeʻi ha taha ako ʻe taha ke ne hiki ʻena fakamatala nounoú ʻi he sātí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 20:21.

  • Ko e hā naʻe lau ʻe Kitione ko e tupuʻanga ʻo e faingataʻaʻia ʻa e kakaí?

Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu ʻa e meʻa naʻe fie maʻu ʻe Kitione ke mahino ki he kakaí. Neongo te nau ala fakaʻaongaʻi ha fakalea kehe, ka ʻoku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e mahino ʻoku hanga ʻe he fakasītuʻaʻi e ngaahi lea ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻo ʻomi ʻa e faingataʻá mo e mamahí. (Mahalo naʻá ke fie hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé.)

Talaange ki he kau akó kuo ʻosi fai ʻe he ʻEikí ha fakatokanga tatau kiate kinautolu ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻoku ʻikai ke nau fakafanongo ki Hono leʻó. Kole ha toko taha ako ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:70–72. Mahalo naʻá ke fie fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau hiki e potufolofola ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá ofi ki he Mōsaia 20:21.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻe he kau palōfita mo e kau ʻaposetolo ʻi hotau kuongá ʻe tokoni ke tau fakaʻehiʻehi mei he faingataʻá mo e mamahí? Ko e hā ʻoku nau akoʻi ʻe tokoni ke tau maʻu ai ha nonga mo ha fiefia pea mo tokoni ke tau foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá? (Mahalo naʻá ke fie fakaʻaliʻali ki he kau akó ha tatau ʻo e konifelenisi lahi fakamuimuí ʻi he Liahoná mo talaange ha niʻihi ʻo e ngaah tefito ʻo e ngaahi malanga naʻe fai ʻe he kau palōfitá.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamatala ki ha taimi ne tāpuakiʻi ai kinautolu koeʻuhí ko ʻenau muimui ʻi he faleʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí.

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku lava ʻi he talangofua ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá ke ʻomi ʻa e nongá mo tokoni ke tau foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá, vahevahe ange ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Lōpeti D. Heili

“ʻOku tau malu fakalaumālié ʻi heʻetau fakafanongo ki he leʻo mahino ʻo hotau palōfita moʻuí. Kapau te tau fakafanongo ki hono leʻó mo talangofua ki heʻene faleʻí, te tau lava ʻo moʻui ʻo hangē ko ia ʻoku finangalo ʻa Kalaisi ke tau moʻui aí pea kātaki ki he ngataʻangá koeʻuhí ke tau lava ʻi ha ʻaho, fakataha mo hotau fāmilí, ʻo foki ki he ʻafioʻanga ʻo ʻetau Tamai Hēvaní mo hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí” (“Hear the Prophet’s Voice and Obey,” Ensign, Mē 1995, 17).

Fakaʻosi e lēsoni ʻaki haʻo fakamoʻoni ange ki he nonga mo e malu fakalaumālie ʻoku maʻu mei he muimui ki he faleʻi ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí.

Toe Fakamanatu e Fakataukei Folofolá

Kapau ʻe maʻu ha taimi feʻunga, mahalo te ke fie fakamanatu ʻa e fakamatala fakataukei folofola naʻá ke akoʻi he taʻu ní ke tokoni ke manatuʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi foʻi lea mahuʻinga ʻi he fakamatalá takitaha.

Tuku ange ha ngaahi miniti ki he kau akó ke nau fakamanatu ai ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei folofola kuo nau ʻosi ako he taʻu fakaako ko ʻení. Fakaafeʻi ha taha ako ke haʻu ki muʻa ʻi he loki akó mo ʻene folofolá. Kole ki he taha akó ke huke ki ha taha ʻo e ngaahi potufolofola fakataukei folofolá kae ʻoua naʻa fakahā ia ki ha taha. (Kapau ʻoku maʻu ʻa e ngaahi kaati fakataukei folofolá, te ke ala tuku ki he taha akó ke ne ngāue ʻaki ha taha.) ʻAi ke tohiʻi ʻe he taha akó ha foʻi lea ʻe taha mei he potufolofola fakataukei folofolá ʻi he palakipoé. (Poupouʻi ʻa e taha akó ke ne filifili ha ngaahi foʻi lea mahuʻinga mei he potufolofolá kae ʻikai ko e fanga kiʻi lea mahino hangē ko e mo é pe ko e.) Fakaafeʻi ʻa e toenga ʻo e kalasí ke nau kumi ʻi heʻenau ngaahi folofolá ʻa e potufolofola fakataukei folofola ʻoku nau pehē ʻoku maʻu ʻeni mei aí. Kapau he ʻikai maʻu ʻe ha taha ʻa e fakamatala totonú ʻi hono fakaʻaongaʻi e foʻi lea pē tahá, ʻai e taha akó ke ne toe tohiʻi mo ha foʻi lea ʻe taha mei he potufolofola fakataukei folofolá ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ʻa e toenga ʻo e kalasí ke nau huke ki he fakamatalá, pea ʻai ʻa e kau akó ke nau lau fakataha ia. Toe fai pē ʻa e ʻekitivitií mo ha taha ako kehe mo ha potufolofola fakataukei folofola kehe.

Paaki