Laipelí
ʻIuniti 15 Ako ʻi ʻApí


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

ʻAlamā 5–10 (ʻIuniti 15)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai ke fakataumuʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e ʻAlamā 5–10 (ʻiuniti 15) ke akoʻi ko e konga ʻo hoʻo lēsoní. ʻOku tāfataha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe niʻihi pē ko ʻení. Muimui he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (ʻAlamā 5:1–36)

ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e malanga ʻa ʻAlamā ki he kakai ʻo Seilahemalá, naʻa nau ʻilo ai ko e taimi ʻoku tau tui ai ki he folofola ʻa e ʻOtuá mo ngāueʻi e tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tau aʻusia ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó. ʻI hono tali ʻe he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa ʻAlamaá, naʻa nau ʻilo ai ko e aʻusia ko ia ha liliu ʻo e lotó, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ke maʻu ha nofoʻanga ʻi he puleʻanga ʻo e langí.

ʻAho 2 (ʻAlamā 5:37–62)

ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e konga hono ua ʻo e ʻAlamā 5, naʻa nau ʻilo ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau muimui ʻi he leʻo ʻo e ʻEikí (ko e Tauhisipi Leleí), ʻe fakatahatahaʻi kitautolu ki Hono puleʻanga. Te tau lava ʻo ʻilo ʻiate kitautolu pē, ʻo fakafou mai he Laumālie Māʻoniʻoní, ko Sīsū Kalaisi ko e Huhuʻi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá.

ʻAho 3 (ʻAlamā 6–7)

ʻI hono ako ʻo e ʻAlamā 6, naʻe ʻilo ai ʻe he kau akó naʻe fokotuʻu e Siasí ʻi he kuonga ʻo e kau Nīfaí mo hotau kuongá maʻá e lelei ʻa e kakai kotoa pē. Mei he malanga ʻa ʻAlamā ʻi Kitioné, naʻe ʻilo ai ʻe he kau akó naʻe mamahi ʻa Sīsū Kalaisi ke fakahaofi kitautolu mei he angahalá mo e maté pea ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e matelié. Naʻa nau ʻilo foki ai ʻoku tau muimui ʻi he hala ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hono moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí,

ʻAho 4 (ʻAlamā 8–10)

ʻI hono ako kau ki he loto fiemālie ʻa ʻAlamā ke foki ki he kakai ʻo ʻAmonaihaá hili ia ʻenau fakafisingaʻi iá, naʻe ʻilo ai ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku tau tali vave ai ki he folofola ʻa e ʻEikí, ʻokú Ne tokoniʻi kitautolu ke tau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú. Naʻe uki ʻe ʻAlamā e kakaí ke fakatomala mo akoʻi kinautolu ʻoku fie maʻu ke nau `teuteu ki he hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí. Mei he meʻa ne aʻusia ʻe ʻAmuleki mo ha ʻāngeló, naʻe ako ai ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku tau fakafanongo mo talangofua ai ki he ui ʻa e ʻEikí, ʻoku hoko mai e ngaahi tāpuakí kiate kitautolu mo e niʻihi kehé.

Talateú

ʻI he lēsoni ko ʻení, fekumi ke tokoniʻi e kau akó ke nau tokanga taha ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau tataki kinautolu ki ha liliu ʻo e lotó. Kumi ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai kinautolu ke nau falala ki he folofola ʻa e ʻOtuá mo fakatupulaki ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 5:1–36

ʻOku akoʻi ʻe ʻAlamā ʻoku fie maʻu ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó ke hū ki he puleʻanga ʻo e langí

Hiki ʻa e foʻi lea ko e liliu he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa. Kole ange ki he kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe ala liliu ai ʻa e kakaí, hangē ko honau fōtungá, ulungāngá, pe tōʻongá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakamatalaʻi e meʻa te ne fakatupunga ke fai ai ʻe he kakaí ʻa e ngaahi liliu ko ʻení.

Kole ange ki he kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 5:14 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe tolu naʻe fai ʻe ʻAlamā ki he kakai ʻi Seilahemalá ke nau fakakaukau ki aí. Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻo “ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó.”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 5:3–7 pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fakahā ʻe ʻAlamā ki he kakai ʻo Seilahemalá ke tokoni ki heʻenau teuteuʻi honau lotó ke liliú.

Naʻe fakahā ʻe ʻAlamā ki he kakai ʻo Seilahemalá kau ki he ului ʻene tamaí mo e niʻihi kehé, pea pehē foki ki hono fakahaofi kinautolu mei he nofo pōpulá. Fehuʻi ange: ʻOkú ke pehē ʻoku anga fēfē hono tokoniʻi e kakaí ʻe he ako ki he ngaahi aʻusia ko ʻení ke nau teuteu ai ke aʻusia ha liliu ʻo e lotó? (Mahalo te ke fie fakamanatu ange ki he kau akó naʻa nau tohi ha tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho 1 ʻi heʻenau tohi fakahinohino ako maʻá e tokotaha akó.)

Kole ange pe ʻoku ʻi ai ha tokotaha ako te ne loto fiemālie ke vahevahe ha meʻa naʻá ne aʻusia ʻa ia ne fakaiku ki ha liliu ʻo hono lotó. Mahalo te ke fakaʻamu ke vahevahe ha meʻa ne ke aʻusia. Mahalo te ke fie fakamanatu foki ki he kau akó ʻa e lea naʻe fai ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni (ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho 1 ʻi he tohi fakahinohino ako maʻá e tokotaha akó). Fakamatalaʻi ange, ki he kakai tokolahi, ʻoku hoko māmālie ʻa e liliu hotau lotó, ʻi heʻetau ako mo tupulaki ʻi he ongoongoleleí.

Kole ange ki he kau akó ke nau sio ki he “ʻAlamā 5 [ki he saati] Kaatiōkalami Fakalaumālié” ʻi he lēsoni ki he ʻaho 1 ʻi he tohi fakahinohino ako maʻá e tokotaha akó. Fakaafeʻi kinautolu ke nau toe vakaiʻi e niʻihi ʻo e ngaahi potufolofola ʻi he ʻAlamā 5 ʻa ia ʻoku ʻi he sātí. Pea fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi fehuʻi ʻa ʻAlamaá ʻoku mahuʻingamālie taha kiate koé?

  • ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he ngaahi fehuʻi ko ʻení ha taha ke ne aʻusia ha liliu ʻo e lotó?

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó ʻoku holi lahi ʻa e Fakamoʻuí ke haʻu kotoa e kakaí kiate Ia pea ke nau ʻausia ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 5:33–36. Fehuʻi ange:

  • Ko e hā ʻoku fakaafeʻi mai ʻe he ʻEikí ke tau faí?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi fakapale ʻo hono tali ʻEne fakaafé?

ʻAlamā 5:43–52

ʻOku fakamatala ʻa ʻAlamā ki he founga ne maʻu ai ʻene fakamoʻoní peá ne akoʻi ʻa e fakatomalá

Fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe ʻAlamā ʻene fakamoʻoní mo fakamatalaʻi ange ʻa e founga naʻá ne maʻu ai iá, ke poupouʻi e kakai ʻo Seilahemalá ke nau fekumi ki ha liliu ʻo e lotó. Mei heʻene akonakí, ʻoku tau ako ai e founga ke maʻu ai mo fakamālohia ʻetau ngaahi fakamoʻoní. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 5:45–48. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe pehē ʻe ʻAlamā naʻá ne ʻilo. Kole ange foki ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi tali ʻa ʻAlamā ki he fehuʻí “Pea ʻoku mou pehē ʻoku fēfē ʻeku ʻiloʻi honau moʻoní?”

Kole ki he kau akó ke nau vahevahe e meʻa kuo nau ʻiló, pea hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé. Hiki foki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku lava ke tau ʻiloʻi ʻiate kitautolu pē ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ko Sīsū Kalaisi ʻa e Huhuʻi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá.

Tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻe ʻi ai e ʻaho ʻe fakafepakiʻi ʻenau ngaahi fakamoʻoní ʻe ha taha pe ʻe ha meʻa. Mahalo kuo ʻosi hoko ʻeni. ʻOku ʻomi ʻe he akonaki ʻa ʻAlamaá kiate kitautolu ha founga ke tuʻu maʻu mo mālohi ai neongo e ngaahi fakafepaki ki heʻetau ngaahi fakamoʻoní. Fakakaukau ke ke talanoa ki ha taimi ne ke fehangahangai ai mo ha fakafepaki ki hoʻo fakamoʻoní peá ke ikunaʻi iá pe ko ha taimi ne fehangahangai ai ha taha ʻokú ke ʻilo mo ha fakafepaki pehē. Te ke lava foki ʻo vahevahe ange ha aʻusia mei ha lea he konifelenisi lahí pe ko ha fakamatala ʻi he makasini ʻa e Siasí. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne vahevahe ha aʻusia pehē.

Fakamatalaʻi ange naʻe hoko atu ʻa ʻAlamā ke ne akoʻi ʻa e kakaí ki he fakatomalá. Mahalo te ke fie maʻu ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 5:50 mo e lea naʻe fai ʻe ʻEletā Tālini H. ʻOakesi ʻoku ʻi he ʻiuniti 15, ʻaho 2 ʻo e tohi fakahinohino ako maʻá e tokotaha akó. Kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau moʻui ʻi he ʻaho takitaha ʻo hangē pē ʻoku tau teuteu ke feʻiloaki mo e ʻEikí.

ʻAlamā 7–10

ʻOku faiako ʻa ʻAlamā ʻi Kitione mo ʻAmonaihā

ʻOange ki he kau akó ʻa e ngaahi tuʻunga ko ʻení pea kole ange ke nau manatuʻi ia ʻi heʻenau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻAlamā ki he kakai ʻo Kitioné:

  1. ʻOku mahino ki ha finemui ʻoku lava ke tokoniʻi ia ʻe he Fakaleleí ke ne ikunaʻi e angahalá, ka kuó ne ʻiloʻi ʻokú ne maʻu ha mahaki fakatuʻutāmaki pea ʻoku ʻikai ke ne fakakaukau ʻe lava e Fakaleleí ʻo tokoni.

  2. ʻOku faingataʻaʻia ha talavou ʻi he vete ʻene ongomātuʻá, ka ʻoku ʻikai ke ne fekumi ki he tokoni ʻa e Fakamoʻuí.

  3. ʻOku fāinga ha finemui ke mapuleʻi ʻene ʻita vavé. Kuo teʻeki ai ke ne fakakaukau ki he founga ʻe lava ʻe he Fakaleleí ke tokoniʻi iá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 7:11–13 pea toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tuʻunga naʻe loto fiemālie ai e Fakamoʻuí ke Ne “toʻo kiate” Ia maʻa ʻetau leleí. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Poupouʻi foki e kau akó ke nau sio ki he sātí ʻoku fakahaaʻi ai e ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻoku tau foua ʻi he matelié (ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho 3 ʻi he tohi fakahinohino ako maʻá e tokotaha akó).

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó ʻe lava ke toʻo meiate kitautolu e mamahi mo e kona ʻo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí ʻi he mālohi ʻo e Fakaleleí. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Naʻe mamahi ʻa Sīsū Kalaisi ke fakahaofi kitautolu mei he maté pea ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui matelié.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe e meʻa te nau lea ʻaki ki he kau talavoú mo e kau finemuí ʻi he ngaahi tuʻunga ko ʻeni ʻe tolu kuó ke ʻoangé. Fehuʻi ange: ʻE anga fēfē hono fakaʻaongaʻi e ngaahi akonaki ʻa ʻAlamā kau ki he Fakaleleí ki he ngaahi tuʻunga ko ʻení?

Fakamanatu ki he kau akó e ngaahi fakatātā ʻe tolú mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakafolofola kau kia ʻAlamā ʻi ʻAmonaihaá (ʻi he lēsoni ki he ʻaho 4 ʻi he tohi fakahinohino ako maʻá e kau akó), ʻa ia ne nau ako ki ai mo tohi hono ngaahi fakamatalá. Mahalo te ke fie kole ange ki ha kau ako tokosiʻi pē ke nau vahevahe e ngaahi fakamatala naʻa nau hiki kau ki he meʻa ne aʻusia ʻe ʻAlamā mo e ʻāngeló. Kole ki he kau akó ke nau vahevahe e ngaahi ongo ʻoku nau maʻu kau ki he founga ʻoku fekauʻaki ai e aʻusiá ni mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau tali vave ai ki he folofola ʻa e ʻEikí, ʻokú Ne tokoniʻi kitautolu ke tau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú.

ʻIuniti Hokó (ʻAlamā 11–16)

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau teuteu ke ako e ngāue kuo vahe ange ki he uike hokó: Te ke ongoʻi fēfē nai kapau naʻe fakamālohiʻi koe ke ke mamata ki hano tamateʻi e kakai taʻehalaiá koeʻuhí ko ʻenau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí? ʻOkú ke pehē naʻe ongoʻi fēfē ʻe ʻAlamā mo ʻAmuleki heʻena mamata ki he hoko ʻa e meʻá ni? Ko e hā ʻena fetalanoaʻakí heʻena sio ki he meʻá ni? Ko e hā e meʻa naʻá na faí?

Paaki