Laipelí
Lēsoni 115: Hilamani 15–16


Lēsoni 115

Hilamani 15–16

Talateú

Naʻe fakatokanga ʻa Samuela ko e tangata Leimaná ki he kau Nīfaí kapau he ʻikai ke nau fakatomala, ʻe fakaʻauha kinautolu. Naʻá ne fakahā ʻe fakalōloa ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ʻaho ʻo e kau Leimaná, ʻa ia kuo nau fakaʻau ʻo māʻoniʻoni ange ʻi he kau Nīfaí. Naʻe tui ha kau Nīfai ʻe niʻihi ki he ngaahi akonaki ʻa Samuelá pea papitaiso kinautolu ʻe Nīfai. Naʻe feinga ʻa kinautolu naʻe ʻikai tui kia Samuelá ke fakapoongi ia. Ka naʻe maluʻi ʻa Samuela ʻe he mālohi ʻo e ʻOtuá, peá ne foki ki hono fonuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 15

ʻOku fakatokanga ʻa Samuela ki he kau Nīfaí mo fakamatala e founga kuo hoko ai ʻa e kau Leimaná ko ha kakai ʻo e talaʻofá

Lau leʻolahi ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení:

Ne ʻi ai ha talavou ne ohi hake ʻe ha ongomātuʻa naʻe ʻikai ke na kau ʻi he Siasí pea naʻe ʻikai ke na fakamamafaʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻá na fakangofua ia ke inu ʻolokaholo, ʻa ia ko ha tōʻonga naʻá ne hoko atu ʻi he kolisí. Fāifai pea fetaulaki mo e kau faifekau ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Hili haʻane faʻa kiʻi fevahevaheʻaki mo e kau faifekaú, naʻá ne fakapapau ke tuku ʻa e inu ʻolokaholó. ʻOsi mei ai ha ngaahi ʻaho siʻi, kuo fetaulaki mo hano ngaahi kaungāmeʻa. Naʻa nau ʻoange ki ai ha inu ʻolokaholo.

Ne ʻi ai mo ha talavou ʻe taha naʻe ohi hake ʻi ha fāmili Siasi. Naʻe fakahoko heʻene ongomātuʻá ʻa e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí mo e ako folofolá. Naʻá ne fakatupulaki ha ʻulungaanga ke ako fakaʻaho ʻa e folofolá mo lotu fakafoʻituitui. Naʻe ʻalu ki he Palaimelí, ngāue ʻi he ngaahi kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, pea ʻosi mei he seminelí, ʻo ne maʻu ha ʻilo ki he ngaahi fekaú mo e ngaahi founga ʻa e ʻEikí. Lolotonga ʻene ako ʻi he kolisí, naʻe maʻu hano ngaahi kaungāmeʻa foʻou. Naʻe ʻi ai ha pō ʻe taha ne ʻoange ai ʻe hano kaungāmeʻa ha inu ʻolokaholo.

  • ʻE hoko hano tali e inu ʻolokaholó ko ha angahala mamafa ange ki he talavou fika ʻuluakí pe fika uá? Ko e hā hono ʻuhingá?

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Tuʻunga fakalaumālie ʻo e kau Nīfaí—Hilamani 15:1–3, 17

Tuʻunga fakalaumālie ʻo e kau Leimaná—Hilamani 15:4–6

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e fakamatala fakafolofola ʻoku hiki ʻi he palakipoé. (Ki muʻa pea nau laú, mahalo naʻá ke fie maʻu ke taki ʻenau tokangá ki he foʻi lea ko e fakaʻehiʻehí ʻi he Hilamani 15:5. ʻOku ʻuhinga hono fai fakaʻehiʻehi ha faʻahinga meʻá ke ngāue tokanga ʻaupito.) Kole ki he kau akó ke nau tohi ha foʻi sētesi ʻe ua—ko e taha ke ne fakamatalaʻi fakanounou e tuʻunga fakalaumālie ʻo e kau Nīfaí pea ko e tahá ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo e kau Leimaná. Ka ʻosi ha taimi feʻunga, ʻeke ange:

  • Ko e fē ʻi he ongo talavou ne tau aleaʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní ʻoku tatau mo e kau Nīfai ʻoku fakamatalaʻi he ongo veesi ko ʻení? Ko hai ʻoku tatau mo e kau Leimaná?

  • Neongo ʻoku ʻi ai ha hisitōlia lōloa ʻo e kau Leimaná ʻi he faiangahalá, ko e hā naʻa nau lava ai ʻo maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi peheé?

  • Ko e hā naʻe tuʻu fakatuʻutāmaki ai ʻa e kau Nīfaí ke fakaʻauhá?

  • ʻOku hoko fēfē tautea ʻa e ʻEikí ko ha fakaʻilonga ʻo ʻEne ʻofá? (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e tauteaʻí ke fakatonutonu ha taha ʻaki hano tautea pe faingataʻaʻia ʻi ha faʻahinga founga.)

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e taimi ʻoku ʻilo ai ʻe he kakaí ʻa e moʻoní mo tui ki he ngaahi folofolá, ʻoku tākiekina ʻa kinautolu ki he… pea ki he … , ʻokú ne ʻomi , …

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 15:7, mo kumi e founga ke nau fakakakato ai ʻa e sētesi ʻi he palakipoé. Ka ʻosi ha taimi feʻunga, fehuʻi ki ha kau ako tokosiʻi pe te nau fakakakato fēfeeʻi ʻa e sētesí. (Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko e taimi ʻoku ʻilo ai ʻe he kakaí ʻa e moʻoní mo tui ki he ngaahi folofolá, ʻoku tākiekina ʻa kinautolu ki he tuí mo e fakatomalá, ʻa ia ʻokú ne fakatupu ha liliu ʻi he lotó.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 15:8. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, mo kumi ʻa e fakamatala ʻa Samuela ki he kau Leimana ne nau aʻusia ha liliu ʻi he lotó. (ʻOku nau “tuʻu maʻu mo tuʻu ʻaliʻaliaki ʻi he tuí.”)

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto pe kuo taki kinautolu ʻe he ako ʻo e folofolá ke nau maʻu ha tui lahi ange ki he ʻEikí. Kole foki kiate kinautolu ke nau fakalaulauloto pe kuo taki kinautolu ʻe he meʻá ni ke nau tuʻu maʻu mo tuʻu ʻaliʻaliaki ʻi he tuí. Fakakaukau ke fakaafeʻi ha toko taha ako pe toko ua ke na fakamatala ki he tupulaki ʻena tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hono ako e folofolá.

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he Hilamani 15:9–17. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea kimoutolú ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he kau Nīfaí pea ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea naú mo e kinautolú ki he kau Leimaná. Lau leʻolahi ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, taʻofi ʻo ka fie maʻu ke fai ha fakamatala pe tali ha ngaahi fehuʻi. Hili ia pea ʻoange ki he kau akó ha taimi ke nau toe vakai ai ki he ngaahi vēsí mo hikiʻi ha foʻi sētesi te ne ʻomi ha foʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Fakaafeʻi ha kau ako ke nau lau ʻa e meʻa ne nau hikí. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi moʻoni kehe ʻe lava ke hiki ʻe he kau akó ha faʻahinga meʻa hangē ko ʻení: Kapau ʻe taʻe-tui ʻa e kakaí ʻi he hili ʻenau maʻu e kakato ʻo e ongoongoleleí, te nau malaʻia lahi ange. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fokotuʻu ange ke hiki e foʻi moʻoni ko ʻení ʻe he kau akó ʻi heʻenau folofolá ʻi he tafaʻaki ʻo e Hilamani 15:9–17.

ʻI hono aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ʻoku maʻu ʻi he mahino mo hono moʻuiʻaki e ongoongoleleí he taimi ní. ʻOku ʻikai fakaʻatā ʻe he ngaahi akonaki ʻa Samuelá ha mēmipa foʻou ʻo e Siasí ʻi haʻane fai angahala. Pea ʻoku ʻikai ke nau pehē te tau lava ʻo hao mei he haʻisiá mo e malaʻiá ʻi haʻatau fakafisi ke ako ʻa e ongoongoleleí. Neongo ʻoku moʻoni ʻoku ʻi ai ha haʻisia lahi ange ʻi he ʻilo ʻo e ongoongoleleí kapau te tau fai ha meʻa ʻoku hala, ka ʻoku toe fakaiku foki ia ki ha ivi lahi ange ʻi heʻetau feinga ke fai e meʻa ʻoku totonú. Pea ko e taimi ʻoku tau muimui ai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá mo tokoni ke fai e meʻa tatau ʻe he niʻihi kehé, ʻokú Ne tāpuekina kitautolu ʻaki ʻa e nonga mo ha fiefia he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu ʻi ha toe founga.

Hilamani 16

Ko kinautolu ʻoku tui kia Samuelá ʻoku nau fakatomala mo papitaiso, ka ʻoku fakafefeka ʻe he toengá honau lotó

Fakaʻaliʻali ha tā ʻo e Palesiteni lolotonga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ha ngaahi founga kehekehe kuo nau fakatokangaʻi ai ʻa e kakaí (fakatou-tatau pē kakai Siasí mo e taʻe-siasí) ʻoku nau talangofua ki he ngaahi pōpoaki ʻa e palōfitá.

Kole ki ha vaeua ʻo e kalasí ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 16:1–5, ʻo kumi e ngaahi meʻa ne fai ʻe he kakai naʻe tui ki he pōpoaki ʻa Samuelá. Kole ki he vaeua ʻe tahá ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 16:2–3, 6–7, ʻo kumi e meʻa ne fai ʻe he kakai naʻe ʻikai tui ki he pōpoaki ʻa Samuelá. (Mahalo naʻá ke fie maʻu ke hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofola fakafekauʻaki ko ʻení ʻi he palakipoé.) Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ʻe niʻihi ke nau lipooti e meʻa ne nau akó.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku kehekehe ai e founga hono tali ʻe he kakaí ʻa e kau palōfitá mo ʻenau ngaahi pōpoakí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ʻita ai ha kakai ʻe niʻihi ʻi he taimi ʻoku fai ai ʻe he kau palōfitá ha faleʻi hangē ko e ngaahi lea ko ia ʻi he kiʻi tohi Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni ʻĒsela Tafu Penisoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Ezra Taft Benson

“Ko e taimi ʻoku tuhuʻi mai ai ʻe he palōfitá ʻa e ngaahi angahala ʻa e māmaní, ʻa e anga fakamāmaní, ʻoku ʻikai ke nau fakatomala, ka ʻoku nau feinga ke tāpuniʻi e ngutu ʻo e palōfitá pe ʻai ʻo hangē naʻe ʻikai ke ʻi ai e palōfitá. ʻOku ʻikai teitei hoko e manakoá ko ha meʻafua ʻo e moʻoní. Kuo lahi fau e kau palōfita kuo fakapoongi pe siʻaki. ʻI heʻetau fakaofiofi atu ki he hāʻele ʻanga-ua mai ʻa e ʻEikí, ʻoku totonu ke mou ʻamanaki ko e fakaʻau ko ia ʻa e kakaí ke toe faiangahala lahi angé, ʻe siʻi ange hono manakoa ʻo e palōfitá ʻiate kinautolu” (The Teachings of Ezra Taft Benson [1988], 133).

  • Ko e hā ha sīpinga ʻo ha kakai ʻoku nau muimui ʻi he faleʻi ʻa e kau palōfitá neongo ʻoku fakasītuʻaʻi ʻe he toengá ʻa e faleʻi ko iá?

Kole ki he kau akó ke tāpuni ʻenau folofolá. Kole ki ha tokotaha ako ke fakaava ʻene folofolá pea lau ʻa e Hilamani 16:13–14 kae fanongo e toenga ʻo e kau akó. ʻEke ki he kalasí pe ʻoku nau pehē ko e hā ʻe fai ʻe he kau taʻe-tuí ʻi he ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi hā ko ʻení.

Kole ki he kau akó ke fakaava ʻenau ngaahi folofolá ʻo muimui pē ka ke lau ange ʻa e Hilamani 16:15–16. Hili ia pea kole ange ke nau fakakaukau naʻe fakangofua ke nau talanoa mo e kakai naʻe ʻi Seilahemala he taimi naʻe fakahoko ai ʻa e ngaahi fakailongá. Fakaafeʻi ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi te nau fie ʻeke ki ha tokotaha ʻoku tui pe ki ha tokotaha taʻe-tui. Ka hili ha maʻu ha taimi ʻo e kau akó ke nau fakakaukauʻi e ngaahi fehuʻí, kole ki hanau niʻihi tokosiʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fehuʻí mo e kalasí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení kae ʻoua naʻa fakahā ʻa e talí:

  • Kapau naʻá ke ʻi ai ʻo sio tonu he ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi meʻa fakaofo ko iá, ʻokú ke pehē ko e hā e meʻa naʻá ke mei faí?

Ko ʻene maʻu pē ʻe he kau akó ha taimi feʻungá, fehuʻi ange:

  • Fakatatau mo e Hilamani 16:16, ko e hā naʻe ʻikai tali ai ʻe he kakai ʻe niʻihi hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite ʻa e kau palōfitá, kau ai mo e ngaahi fakaʻilonga mei langí?

ʻOange ki he kau akó ha ngaahi miniti siʻi ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 16:17–21, ʻo kumi ha ngaahi kumi-ʻuhinga kehe naʻe fai ʻe he kau angahalá ʻi heʻenau taʻe-tui ki he ngaahi kikite ʻa Samuelá. Kole ki ha kau ako tokosiʻi ke nau fakamatala ʻa e ngaahi kumi-ʻuhinga ne nau maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi kumi-ʻuhinga pe ngaahi fakafekiki ko ʻeni ki he kau palōfitá ʻokú ke pehē ʻoku lahi taha ʻi hotau kuongá?

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 16:22–23, pea kole ki he kalasí ke nau kumi e meʻa naʻe hoko ʻi he hokohoko atu ha kakai tokolahi ke taʻe-tokanga ki he ngaahi fakatokanga ʻa Samuelá. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā ʻe hoko kiate kitautolu kapau te tau fakasītuʻaʻi e kau palōfita ʻa e ʻEikí he ngaahi ʻaho ki mui ní?

ʻI he tali ʻa e fānaú, fakamamafaʻi ange ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko e taimi ʻoku tau fakasītuʻaʻi ai e kau fakamoʻoni ʻa e ʻEikí, ʻoku tau fakaʻatā ʻa Sētane ke ne maʻu hotau lotó. (Mahalo naʻá ke fie maʻu ke hiki e sētesi ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke fakaʻosi e lēsoni ʻo e ʻaho ní, fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he toenga ʻo e kalasí ke nau fakafanongo ki he meʻa ʻoku tau fili moʻoni ki ai ʻi he taimi ʻoku tau fakasītuʻaʻi ai ʻa e faleʻi mei he ʻOtuá, ʻa ia ko hano konga lahi ʻoku fou mai ʻi he kau palōfita he ngaahi ʻaho ki mui ní:

“Ko e taimi ʻoku tau fakasītuʻaʻi ai ʻa e faleʻi mei he ʻOtuá, ʻoku ʻikai leva ke tau fili ke tauʻatāina mei he mālohi mei tuʻá. ʻOku tau fili ha mālohi ʻe taha. ʻOku tau fakasītuʻaʻi ʻa e maluʻi ʻa ha Tamai ʻofa haohaoa ʻi he Langi, mafai aoniu, mo tokaimaʻananga, ko ʻene tefitoʻi taumuʻá pē taha, ʻo hangē ko Hono ʻAlo ʻOfaʻangá, ke foaki mai ʻa e moʻui taʻengatá kiate kitautolu, ke foaki mai ʻa e meʻa kotoa ʻokú Ne maʻú, pea mo toe fakafoki kitautolu ki ʻapi ko e ngaahi fāmili ki he uma ʻo ʻEne ʻofá. ʻI hono fakasītuʻaʻi ʻEne faleʻí, ʻoku tau fili ai ha ivi ʻo ha mālohi kehe, ʻa ia ko ʻene taumuʻá ke ʻai kitautolu ke tau mamahi pea ko ʻene taumuʻá ʻa e tāufehiʻá. ʻOku tau maʻu ha tauʻatāina ke fili ʻa e totonú, ko ha meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai ko ha totonu ke fili ke tauʻatāina mei he mālohí, ka ko ha totonu taʻe-fehuʻia ke momoi kitautolu ki ha taha pē ʻo e ngaahi ivi ko ʻení te tau filí” (“Finding Safety in Counsel,” Ensign, Mē 1997, 25).

  • Fakatatau kia Palesiteni ʻAealingi, ko e hā e meʻa moʻoni ʻoku tau fili kapau ʻoku tau fakasītuʻaʻi e faleʻi mei he ʻOtuá mo ʻEne kau palōfitá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukauʻi fakalongolongo pe ne nau fakafefeka honau lotó ʻi ha faʻahinga founga ki he faleʻi ne tuku mai ʻe he ʻOtuá ʻi Heʻene kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló. Poupouʻi ke nau tuʻu maʻu mo tuʻu ʻaliʻaliaki ʻi hono moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí mo e talangofua ki he faleʻi ʻa e ʻEikí mei Heʻene kau palōfitá. Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení.

Fakamanatu ʻo e Tohi Hilamani

Tuku ha taimi ke tokoniʻi ai e kau akó ʻi hono fakamanatu ʻo e tohi ʻa Hilamaní. Kole ange ke nau fakakaukau ki he meʻa ne nau ako mei he tohi ko ʻení, ʻi he seminelí pea ʻi heʻenau ako fakafoʻituitui ʻo e folofolá fakatouʻosi. Fakaafeʻi ke nau fakamanatu nounou ha niʻihi ʻo e ngaahi fakamatala nounou ʻo e ngaahi vahe ʻi he tohi Hilamaní ke tokoni ke nau manatuʻi. Kole ki ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ha faʻahinga meʻa mei he tohi ʻa Hilamaní naʻe fakalaumālie kiate kinautolu pe kuo tokoni ke nau maʻu ha tui lahi ange kia Sīsū Kalaisi. Ka ʻosi ha taimi feʻunga, pea kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo ʻenau ngaahi ongó.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Hilamani 15:3–4. Ko e ʻofa fakalangi ʻa e ʻOtuá

ʻE ala fehuʻi ʻa e kau akó kau ki he fakamatala ʻa Samuela naʻe ʻofa ʻa e ʻEikí ki he kau Nīfaí kae fehiʻa ʻi he kau Leimaná (vakai, Hilamani 15:3–4). ʻOku ʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he kakai kotoa pē ka ʻoku ʻikai ke ne kātakiʻi ʻa e faiangahalá. Naʻe akoʻi ʻe Samuela, “Kuó ne fehiʻa ki he kau Leimaná koeʻuhí kuo kovi maʻu ai pē ʻenau ngaahi ngāué,” ka naʻá ne toe pehē foki ʻe Samuela naʻe toe “fakalōloa ʻe he ʻEikí ʻa honau ngaahi ʻahó” koeʻuhí ke nau lava ʻo tali ʻa e ongoongoleleí (vakai, Hilamani 15:4).

Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ki he kakai kotoa peé mo akoʻi ko e ngaahi tāpuaki kakato ʻo e ʻofa fakalangi ʻa e ʻEikí ʻoku toki hoko mai pē ia kiate kinautolu ʻoku feinga ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú mo fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá:

“Ko e ʻofa fakalangí ia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga pea mo kānokato. ʻOku fakatou ʻofa pē ʻa e Fakamoʻuí ki he māʻoniʻoní mo e angahalá. Naʻe fakapapauʻi mai ʻe he ʻAposetolo ko Sioné, ʻʻOku tau ʻofa kiate ia, koeʻuhí ko ʻene tomuʻa ʻofa mai kiate kitautolú”. [1 Sione 4:19.] Pea naʻe toe fakamatala foki ʻe Nīfai, ʻi heʻene mamata ʻi ha ngaahi meʻa-hā-mai ki he ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he moʻui fakamatelié: ‘Pea ko e māmaní, ko e meʻa ʻi heʻenau angahalá, te nau fakamāuʻi ia ko e meʻa noa pē, ko ia te nau tauteaʻi ia pea te ne kātakiʻi ia; pea te nau taaʻi ia pea te ne kātakiʻi ia. ʻIo, te nau ʻanuhia ia, pea te ne kātakiʻi ia, koeʻuhi ko ʻene ʻaloʻofa mo ʻene kātaki fuoloa ki he fānau ʻa e tangatá.’ [1 Nīfai 19:9; toki tānaki atu ʻa e mataʻitohi fakahihifí.] ʻOku tau ʻilo hono lahi ʻo e ʻofa ʻa e Huhuʻí koeʻuhí he naʻe pekia kae lava ʻa e taha kotoa pē ʻe mate ʻo toe moʻui. …

“… Ko e meʻafua maʻongoʻonga ʻo e ʻofa fakalangí pea mo hotau ngaahi tāpuaki fisifisimuʻa taha ʻoku maʻu mei he ʻofa ko iá, ʻoku makatuʻunga ia ʻi heʻetau talangofua ki he fono taʻengatá” (“Ko e ʻOfa Fakalangí,” Liahona, Fēpueli 2003, 24–25 ).

Paaki