Laipelí
Lēsoni 125: 3 Nīfai 15–16


Lēsoni 125

3 Nīfai 15–16

Talateú

ʻI he hokohoko atu hono akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kakaí ʻi he temipale ʻi he fonua ko Mahú, naʻá Ne pehē kuo fakahoko ʻa e fono ʻa Mōsesé pea ʻokú Ne hoko ko e maama mo e fono ʻoku totonu ke mamata ki ai ʻa e kakaí. Naʻá Ne fakamatala ki he kau ākonga ʻe toko hongofulu mā uá ko e kakai ʻi he Ongo ʻAmeliká ʻa e “fanga sipi kehe” naʻá Ne folofola ki ai ʻi Selusalemá (vakai, Sione 10:14–16). Naʻá Ne toe palōmesi ko kinautolu ʻe fakatomala pea foki kiate Iá te nau kau ʻi Hono kakai ʻo e fuakavá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

3 Nīfai 15:1–10

Naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí kuó Ne fakakakato ʻa e fono ʻa Mōsesé

Kimuʻa pea fai e kalasí, hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e hā ʻoku fai ai e totongi e vahehongofulú? Ko e hā ʻoku tauhi ai e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní? Ko e hā ʻoku tauhi ai e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní?

Ke kamata e lēsoní, tuhu ki he ngaahi fehuʻi ʻi he palakipoé pea ʻeke:

  • Mahalo ʻe fakakaukau ha niʻihi pe ko e hā ʻoku ʻomai ai ʻe he ʻEikí e ngaahi fekaú. Te ke fakamatalaʻi fēfē e taumuʻa ʻo e ngaahi fekaú?

Fakahā ki he kau akó ʻi hono fakahinohinoʻi ʻe Sīsū Kalaisi e kau Nīfaí, naʻá Ne akoʻi kinautolu ko e taumuʻa ʻe taha ʻo ʻEne ngaahi fekaú ke fakataumuʻa e kakaí kiate Ia. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ki he taumuʻa ko ʻení ʻi heʻenau ako e 3 Nīfai 15.

Fakamatalaʻi ange ʻi he folofola ʻa e Fakamoʻuí ki he kakaí, naʻá Ne ʻafioʻi ʻoku ʻi ai hanau niʻihi ʻoku ʻi ai haʻanau fehuʻi. Kole ki he kau akó ke nau sio fakavave ki he 3 Nīfai 15:1–2 ke ʻilo e meʻa ne fie ʻilo ki ai e kakaí ni. (Naʻa nau fakakaukau ki he meʻa ʻoku finangalo e Fakamoʻuí te nau fai “ki he fono ʻa Mōsesé.” Naʻe fokotuʻu e lotú, ngaahi ouaú mo e fokotuʻu ʻo e Siasí ʻe he kau Nīfaí ʻi he fono ʻa Mōsesé ke teuteuʻi ʻa e kakaí ki he hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisí pea tokoniʻi kinautolu ke nau hanganaki atu ki Heʻene feilaulau fakaleleí. Ko hono moʻoní, ne veiveiua ha niʻihi ki he meʻa te nau fai kau ki hono tauhi ʻo e fono ʻa Mōsesé.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 15:3–5, 9. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ʻi he fakamatala ʻa e Fakamoʻuí ʻokú ne fakapapauʻi ki he kau Nīfaí ʻoku ʻikai fie maʻu ke liliu ʻenau tuí. ʻAi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau maʻú. Kole ke nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku nau pehē ai ne mei ʻaonga e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ki he kau Nīfaí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa ne akoʻi ʻe Sīsū ʻi Heʻene pehē ko Ia ʻa e “fonó”? (3 Nīfai 15:9).

Mahalo ʻe ʻomai ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe. ʻI heʻenau talí, tokoni ke nau ʻilo e ngaahi moʻoni ko ʻení (tohi e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé): Ko Sīsū Kalaisi e maʻuʻanga ʻo e fonó. ʻOku fakataumuʻa kitautolu ʻe he ngaahi fono kotoa ʻo e ongoongoleleí kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Kapau te tau muimui ʻi Heʻene ngaahi fekaú, te tau maʻu e moʻui taʻengatá.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi moʻoni ko ʻení ke mahino ki he kau Nīfaí ʻi he taimi ko ʻení? (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamahinoʻi hangē ko e fono ʻa Mōsesé, ko e fono foʻoú ʻoku fakataumuʻa ki he Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí. Lolotonga ha liliu e founga lotu ʻe niʻihi ʻa e kakaí, ne nau kei fakahaaʻi pē e tui kia Sīsū Kalaisí pea lotu ki he Tamaí ʻi Hono huafá.)

Fakamatala fakanounouʻi e 3 Nīfai 15:6–8 ʻaki hono fakamatalaʻi ne fakapapauʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he kakaí ʻo tatau pē mo e lea ʻa e kau palōfitá ki ha Huhuʻi kuo fakakakato ʻiate Iá, mo ʻenau ngaahi kikite ki he ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú. Naʻá Ne toe fakamatalaʻi ko e fuakava kuó Ne fai mo Hono kakaí ʻoku kei tuʻu pē pea ʻe fakahoko ia.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 15:9–10. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he meʻa ʻoku finangalo e Fakamoʻuí ke fai ʻe Hono kakaí ʻaki e ʻilo ʻoku nau maʻu kau ki he ngaahi moʻoni ʻoku hiki ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke “sio kia” Kalaisí?

Kole ki he kau akó ke nau vakaiʻi ʻa e 3 Nīfai 15:9–10 pea fakamatala fakanounouʻi e founga ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau moʻui ʻaki e ongoongoleleí mo e tāpuaki ʻoku maʻu mei aí. (Mahalo ʻe fakamatala fakanounouʻi ʻe he kau akó e potufolofola ko ʻení ʻi ha ngaahi founga kehekehe, ka ʻoku tonu ke hā mai mei heʻenau talí e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau hanga kia Sīsū Kalaisi ʻaki hono tauhi ʻEne ngaahi fekaú pea kātaki ki he ngataʻangá, te Ne ʻomai kiate kitautolu e moʻui taʻengatá.)

  • ʻOku malava nai ke muimui ʻia Sīsū Kalaisi taʻe tauhi ʻEne ngaahi fekaú? Ko e hā ʻoku ʻikai ke lava aí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi naʻá ke tohi he palakipoé kimuʻa pea fai e kalasí.

  • ʻOku malava nai ke tauhi fakamamata pē ʻe ha taha e ngaahi fekaú taʻe fakakaukau kia Sīsū Kalaisi?

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe talangofua fakamamata ai pē ha taha ki he ngaahi fekaú taʻe fakakaukau kia Sīsū Kalaisí? (Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi talí e fatongiá, ilifia ʻi ha tautea, feinga ke tuʻunga tataú pe tauhi hoto tuʻungá, pe saiʻia pē he tauhi laó.)

  • Ko e hā e ʻuhinga totonu ke tau tauhi ai e ngaahi fekaú? (ʻOku totonu ke tau tauhi e ngaahi fekaú koeʻuhí ʻoku tau ʻofa ki he ʻEikí, ʻoku tau loto ke fakahōifua kiate Ia pea tau fie maʻu ke haʻu kiate Ia.)

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo tauhi ʻa e ngaahi fuakavá ʻi he loto moʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha fekau pe tuʻunga ʻulungaanga ʻo e ongoongoleleí ne faingataʻa ke mahino kiate kinautolú pea mo hono fakahokó. Fakaafeʻi kinautolu ke fakakaukau ki he founga ʻe liliu ai ʻenau ongó kau ki he fekaú pe tuʻunga ʻulungāngá kapau ʻe hoko ʻenau ʻofa ki he ʻEikí ko e ʻuhinga ʻo ʻenau talangofuá. Fakalotolahiʻi kinautolu ke talangofua ki he ngaahi fekaú ʻi he ʻofa ki he ʻEikí. Vahevahe e ngaahi founga kuo tokoni atu ai e ngaahi fekaú ke ke ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí.

3 Nīfai 15:11–16:5

ʻOku lea ʻa Sīsū Kalaisi ki Heʻene kau ākongá kau ki Heʻene fanga sipi kehé

Kole ki he kau akó ke hiki honau nimá kapau ne nau ʻosi ongoʻi maʻulalo ange ʻi ha taha kehe. Kole kiate kinautolu ke fakakaukau pe kuo nau ongoʻi nai ne fakangaloʻi kinautolu, pe tuenoa pe fakakaukau pe ʻoku ʻiloʻi nai kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní pe ʻikai.

Tohi ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku tokanga e ʻOtuá ki Heʻene fānaú kotoa, pea ʻokú Ne fakahā Ia kiate kinautolu. Fakapapauʻi ki he kau akó ʻa e moʻoni e fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi kinautolu ke fekumi ki ha fakamoʻoni ʻo e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau ako e toenga ʻo e 3 Nīfai 15 pea mo e kamataʻanga ʻo e 3 Nīfai 16.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau e 3 Nīfai 15:11–17, pea kole ki he kau akó ke ʻai ke nau ʻilo e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ki he kakai ʻi Selusalemá kau ki Hono kakai ʻi he Ongo ʻAmeliká. Mahalo te ke toe fie maʻu ke lau ʻe he kau akó e Sione 10:14–16. (Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻuhinga e “fanga sipi kehé” ki he kau muimui kehe ʻi he Tauhi Sipi ko Sīsū Kalaisí. ʻOku lava ke ʻuhinga e foʻi lea tākanga ki ha nofoʻanga sipi, ka ʻe toe ʻuhinga pē ki ha falukunga kakai ʻoku nau tui tatau.)

  • Fakatatau ki he 3 Nīfai 15:17, naʻe founga fēfē e palōmesi ʻa e ʻEikí ke fakahā Ia ki Heʻene fakanga sipí pe kau muimui kehé? (Te nau fanongo ki Hono leʻó.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 2 Nīfai 15:18–19. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he ʻuhinga ne fekau ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū Kalaisi ke taʻofi hono ʻai ke ʻilo ʻe he kakai ʻi Selusalemá ʻEne fanga sipi kehé. Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa ne nau maʻú, fehuʻi:

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei hení? (ʻOku totonu ke hā mei he tali ʻa e kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku foaki mai ʻe he ʻOtuá ha ʻilo mo ha moʻoni kau ki heʻetau tuí mo e talangofuá.)

Fakamatala fakanounouʻi e 3 Nīfai 15:21–23 ʻaki hono fakamatalaʻi ne fakahā ʻe he ʻEikí ki he kau Nīfaí ko kinautolu e fanga sipi kehe naʻá Ne lea kau ki aí; neongo iá, ne pehē ʻe he kau Siu ʻi Selusalemá naʻá Ne ʻuhinga ki he kau Senitailé, pe ʻikai ko ha kau ʻIsilelí. Naʻe ʻikai ke mahino kiate kinautolu he ʻikai fanongo tonu ʻa e kau Senitailé ki Hono leʻó.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 15:24, pea kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he founga ne fakapapauʻi ai ʻe he ʻEikí ki he kau Nīfaí ʻa ʻEne tokanga kiate kinautolú. Mahalo te ke fehuʻi ki he kalasí pe ko e hā ʻenau ongó kapau ne folofola ʻaki ʻeni ʻe he ʻEikí kiate kinautolu.

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e 3 Nīfai 16:1–3 pea ʻai ke ʻilo ko hai fua ʻe toe fanongo ki he leʻo ʻo e Fakamoʻuí. Fakamatalaʻi ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha lekooti ʻo e ngaahi feituʻu mo e kakai kehe ne ʻaʻahi ki ai ʻa e Fakamoʻuí, ka ʻoku mahino naʻá Ne ʻaʻahi ki ha ngaahi kulupu pe “tākanga” kehe.

Ke fakafeʻiloaki e fakakaukau ne toe fakahaaʻi ʻe he Fakamoʻuí Ia kiate kinautolu ne ʻikai fanongo ki Hono leʻó, ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení kimuʻa ʻi hono fakaafeʻi ʻo e kau akó ke naufekumi ʻi he folofolá ki he ngaahi talí:

  • Fēfē ʻa kinautolu ne ʻikai fanongo ki he leʻo ʻo e Fakamoʻuí? Naʻá Ne fakahaaʻi fēfē ʻokú Ne tokanga kiate kinautolú?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ʻi he 3 Nīfai 15:22–23 mo e 3 Nīfai 16:4, pea fekumi ki he founga ne folofola e ʻEikí te Ne fakahaaʻi ʻaki Ia ki he kau Senitailé (fakafou ʻi hono malangaʻi ʻo e niʻihi kehé, fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea ʻi he ngaahi tohi ʻa e kau palōfitá).

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he ngaahi fakahā ko ʻení e tokanga ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú?

  • Ko e hā e founga kuo fakahaaʻi ai ʻe he ʻEikí Ia kiate koe mo ho fāmilí?

  • Te ke tokoni fēfē ki he ngāue ʻa e ʻEikí ke fakahaaʻi Ia ki Hono kakaí kotoa?

3 Nīfai 16:6–20

Ne folofola ʻaki ʻe Sīsū Kalaisi ha ngaahi tāpuaki mo e fakatokanga ki he kau Senitaile te nau maʻu e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Fehuʻi ki he kalasí pe kuo nau fie kau nai ʻi ha kulupu, kalapu pe timi. Fehuʻi pe ko e hā e ngaahi meʻa ne fie maʻu ke malava ʻo hoko ai ko ha mēmipa ʻo e kulupu ne nau fie kau ki aí. Fokotuʻu ange ko e kulupu maʻongoʻonga taha te tau malava ʻo hoko ko ha mēmipa aí ko e kakai fuakava ʻa e ʻEikí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 16:6–7. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he meʻa ne folofola e ʻEikí ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní koeʻuhí ʻe tui kiate Ia ʻa e kau Senitailé pea ʻikai ke tui kiate Ia ʻa e fale ʻo ʻIsilelí. (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi ne fakaʻaongaʻi ʻe he kau palōfita ʻo e Tohi ʻa Molomoná e foʻi lea Kau Senitailé ke ʻuhinga ki he kakai naʻe ʻikai mei he Fonua Tapú. Ko ia ai, ʻoku malava ke ʻuhinga ʻa e foʻi leá ki he kāingalotu ʻo e Siasí pehē ki he kau taʻetuí mo e kau mēmipa ʻo e ngaahi tui fakalotu kehé.) Hili e tali ʻa e kau akó, fakanounouʻi e 3 Nīfai 16:8–9 ʻaki hono fakamatala ne kikite ʻa Sīsū Kalaisi ʻe ʻi ai e kau Senitaile taʻe tui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí te nau fakamoveteveteʻi mo ngaohikovia e kau mēmipa ʻo e fale ʻo ʻIsilelí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e 3 Nīfai 16:10. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he meʻa ʻe hoko ki he kau Senitaile taʻetui ko ʻení.

  • Ko e hā e meʻa ne fakamatala ʻe he ʻEikí ʻe mole mei he kau Senitailé?

  • ʻE ʻaonga fēfē ʻeni kiate kinautolu ʻoku nau ʻilo e moʻoní kae kamata ke hikisiá?

Fakamatala ne palōmesi ʻa e ʻEikí ke tauhi ʻEne fuakava ki he fale ʻo ʻIsilelí ʻaki hono ʻave e ongoongoleleí kiate kinautolú (vakai, 3 Nīfai 16:11–12). Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e 3 Nīfai 16:13. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, pea fekumi ki he meʻa ʻoku fie maʻu ki ha tokotaha ke hoko ko ha mēmipa ʻo e kakai fuakava ʻa e ʻEikí. Hiki ʻeni ʻi he palakipoé: “Kapau te tau … , te tau …” Kole ki he kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e 3 Nīfai 16:13 ke fakakakato e fakamatala ko ʻení. ʻOku totonu ke malava ʻa e kau akó ʻo fakatokangaʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fakatomala pea tafoki kia Sīsū Kalaisi, te tau lava leva ʻo hoko ko ha konga ʻo Hono kakaí.

  • Ko e hā ʻoku hoko ai ko ha tāpuaki ke ke kau ʻi he kakai ʻa e ʻEikí?

Fakaʻosi ʻaki hono vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

3 Nīfai 15:1–2. “Kuo ʻosi ʻa e ngaahi meʻa motuʻá, pea … hoko ʻa e meʻa kotoa pē ʻo foʻou”

‘I he taimi ‘o e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí, ne hoko ʻa e fono ʻa Mōsesé ko e fakavaʻe ʻo e moʻui fakasōsiale ʻo e kau ʻIsilelí ʻi ha taʻu ʻe tahaafe tupu. Naʻe maʻu ʻe he kau Nīfaí ha lekooti ne tohi ai e fonó ʻi he ʻū peleti palasá, pea ne akoʻi mo tauhi ʻe he kau palōfita Nīfaí e fonó. ʻI he ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Nīfaí, naʻá Ne akoʻi kinautolu kuo fakakakato ʻa e fonó ʻiate Ia. Neongo iá, naʻe ʻikai fie maʻu ke nau fakakaukau ki he fono ʻa Mōsesé kuo fakaʻauha pe “mole” (3 Nīfai 12:17–18). ʻOku founga fēfē ʻa hono “fakakakato” ʻe he Fakamoʻuí kae ʻikai “fakaʻauha” e fono ʻa Mōsesé? ʻOku fakatou kau ʻi he fono ʻa Mōsesé e ngaahi tuʻunga fakaeangamaʻá mo e ouaú.

ʻOku kau ʻi he tuʻunga fakaeangamaʻá ʻa e fekau hangē ko e “ʻOua naʻa mou fakapō” mo e “ʻOua naʻá ke tono fefine.” Naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kau Nīfaí ke ʻoua te nau fakaʻehiʻehi pē mei he tāmaté mo e tonó, kae pehē foki ki he ʻitá mo e ngaahi tuʻunga holi kovi ʻo e lotó ʻa ia ʻoku fakatau ki he tāmaté mo e tonó (vakai, 3 Nīfai 12:21–30). ʻOku fakakakato ai ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí e fonó ʻa ia ʻokú ne fakalahi e tuʻunga ʻo e angamaʻá ʻi he fono ʻa Mōsesé ʻi heʻene hoko ko ha fono māʻolunga ange; ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi tuʻunga mahuʻinga ʻo e angamaʻá ʻi he fono ʻa Mōsesé pea ʻi ha tuʻunga mahino ange ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻa ia ʻokú ne fie maʻu ha liliu ʻo e lotó.

ʻOku kau ʻi he ouau ʻi he fono ʻa Mōsesé e ngaahi fekau kau ki hono feilaulauʻi ʻo e monumanú mo e feilaulau tutú—ʻa ia ʻoku ui ʻe ʻApinetai ko e “ngaahi ngāue” mo e “ngaahi ouau” (Mōsaia 13:30). Naʻe mahino ki he kau palōfita Nīfaí naʻe ʻuhinga e ngaahi konga ko ʻeni e fono ʻa Mōsesé ke tokoni ki he kakaí ke nau ʻamanaki atu ki he feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, 2 Nīfai 25:24; Sēkope 4:5; Mōsaia 16:14–15). Ko ia, ʻi he kakato ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí, ʻoku ʻikai ke toe fai ha sio ke toki hoko e ngaahi ouau ko iá ʻi he kahaʻú—he kuo ʻosi hoko ia. Ko ia, ne akoʻi ai ʻe he Fakamoʻuí e kau Nīfaí ʻoku fie maʻu ke “fakangata” ʻa e feilaulau ʻo e monumanú mo e feilaulau tutú ka ke foaki ʻe Hono kau muimuí ha “feilaulau” ʻo e “loto mafesifisi mo ha laumālie fakatomala” (3 Nīfai 9:19–20). ʻI he ngaahi ouau kimuʻa ʻi he Fakaleleí, ne tāpuakiʻi mo tufaki ai ʻe he Fakamoʻuí e sākalamēnití, ko ha ouau fakamanatu, ke toe manatu ki he feilaulau fakalelei ʻa e Fakamoʻuí (vakai, 3 Nīfai 18:1–11).

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī: “Ne hāʻele mai ʻa Sīsū ke toe fakafoki mai ʻa e kakato ʻo e ongoongolelei ne maʻu ʻe he tangatá kimuʻa ʻi he kuonga ʻo Mōsesé, pea kimuʻa ʻi he kuonga ʻo e lakanga siʻi angé. ʻOku mahino naʻe ʻikai hāʻele maí ke fakaʻauha ʻa e meʻa naʻá ne fakahaaʻi tonu kia Mōsese ʻo hangē ko hano fakaʻauha ʻe ha palōfesa e lēsoni fiká ʻaki hono fakahaaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fika kalakulasí (integral calculus) ki heʻene kau akó. Naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū ke langa ʻi he fakavaʻe naʻe fokotuʻu ʻe Mōsesé. ʻI Heʻene toe fakafoki mai e kakato ʻo e ongoongoleleí, naʻá Ne fakakakato ai ʻa e fie maʻu ke tauhi ki he ngaahi tuʻunga mo e makatuʻunga ʻo e ongoongolelei teuteú. ʻOku ʻikai toe fie maʻu ke tau ʻaʻeva ʻi he maama ʻo e māhiná, he kuo hopo e laʻá pea kakato hono fakaʻofoʻofá” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 1:219–20; vakai foki Stephen E. Robinson, “The Law after Christ,” Ensign, Sept. 1983, 69–73).

3 Nīfai 15:1–10. Naʻe foaki mo fakakakato ʻe Sīsū Kalaisi e fono ʻa Mōsesé

Naʻe akoʻi ʻe he kau palōfita ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he kuonga kimuʻá ʻʻe ʻi ai ha taimi ʻe fakakakato ai e fono ʻa Mōsesé. Naʻe teuteuʻi ʻe Nīfai, Sēkope, mo ʻApinetai e kotoa honau kakaí ke nau tali lelei e taimi ʻe ngata ai e fono ʻa Mōsesé. Naʻe fakahā mai ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe malava ai ʻe he kau Nīfaí ʻo tukuange ʻa e fono motuʻá kae tali lelei ʻa e fono foʻoú:

“ʻOku mahino ʻa e mahino ange ki he kāingalotu Nīfaí ʻeni ʻi he kau Siú, mahalo pē koeʻuhí ne tokanga ange ʻa e kau palōfita Nīfaí ki hono akoʻi e natula ʻo e fonó. Naʻe pehē ʻe ʻApinetai, ‘ʻOku ʻaonga ke mou kei tauhi ʻa e fono ʻa Mōsesé; ka ʻoku ou pehē kiate kimoutolu, ʻe hokosia ʻa e taimi ʻe ʻikai toe ʻaonga ai ke tauhi ki he fono ʻa Mōsesé.’ [Mōsaia 13:27; tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí.] ʻI he laumālie tatau, ne fakamamafaʻi ʻe Nīfai, ‘Ko ia, ʻoku mau lea ʻo kau ki he fonó koeʻuhí ke ʻilo ʻe heʻemau fānaú ki he mate ʻa e fonó; pea ʻi he ʻilo ki he mate ʻo e fonó te nau lava ʻo ʻamanaki ki he moʻui ko ia ʻoku ʻia Kalaisí, pea ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe tuku mai ai ʻa e fonó. Pea hili hono fakahoko ʻo e fonó ʻia Kalaisí, ʻe ʻikai ʻaonga ke nau fakafefeka honau lotó kiate ia ʻi he taimi ʻoku totonu ke liʻaki ai ʻa e fonó.’ [2 Nīfai 25:27; tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí.]

“Ko e faʻahinga akonaki ko iá—ko ha fakatokanga ki ha taha ʻokú ne fakafefeka hono lotó kia Kalaisi ʻi hono taukapoʻi taʻeʻilo e fono ʻa Mōsesé—naʻe mei malava ʻo ngāue (pea fakahaofi) ha niʻihi tokolahi ne moʻui ʻi he Maama Motuʻá pea ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní” (Christ and the New Covenant [1997], 156–57).

3 Nīfai 15:5–8. ‘Oku te’eki ai fakahoko hono kotoa ‘o e fuakavá

Ko e hā e ʻuhinga ʻa Sīsū ʻi Heʻene pehē, “He vakai ʻoku teʻeki ai fakahoko hono kotoa ʻo e fuakava ʻa ia naʻá ku fai mo hoku kakaí”? (3 Nīfai 15:8). Ne fai ha fuakava ʻe Sihova mo ʻĒpalahame ʻi onoʻaho. Ne talaʻofa kia ʻĒpalahame ʻe (1) taʻengata hono hakó, (2) fonua ko hono tofiʻa, mo e (3) mālohi e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. Ko e ngaahi palōmesi foki ʻeni ne fai ki he hako ʻo ʻĒpalahamé (vakai, T&F 132:30–31) pea ʻe fakakakato ia ʻi he kahaʻú.

Paaki