Laipelí
Lēsoni 147:ʻEta 6


Lēsoni 147

ʻEta 6

Talateú

Hili ʻenau teuteu ʻo fakatatau mo e fekau ʻa e ʻEikí, naʻe fakaheka leva ʻa e kau Sēletí ki honau ngaahi vaká, ʻo falala ʻe hanga ʻe he ʻEikí ʻo ʻomi kinautolu mei heʻenau fononga faingataʻá ki he fonua ʻo e talaʻofá. Naʻe tuku atu ʻe he ʻEikí ʻa e matangi naʻá ne fetekeʻaki ʻa e ngaahi vaká he ngaahi peaú pea fakangalo tuʻo lahi hifo ʻi he tahí, ka naʻe hanga ʻe he matangí ʻo teke ʻa e ngaahi lafalafá ki he fonua ʻo e talaʻofá. ʻI heʻenau fokotuʻu kinautoluʻi he fonua foʻoú, naʻe hanga leva ʻe he kakaí ʻo fili ha tuʻi, neongo ʻa e fakatokanga mei he tokoua ʻo Sēletí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta 6:1–12

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ha matangi ke ne ʻave ʻa e ngaahi vaka lafalafá ʻa e kau Sēletí ki he fonua ʻo e talaʻofá

Hiki ʻeni he palakipoé kimuʻa pea fai e kalasí:

Vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha kaungāmeʻa

Nofo maʻu ʻi he angamaʻá

Fili ʻa e kaungāmeʻa ʻoku nau maʻu e ngaahi tuʻunga moʻui māʻolunga

Fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻi he moʻuí

Fakatokangaʻi ange ko e ngaahi sīpinga ʻeni ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fakahokó. Ka neongo ia ʻoku ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ʻoku nau fakakaukau ʻoku faingataʻa ʻa e meʻá ni. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi fakatātā kehe ʻe lava ʻo tānaki ki he lisí. Fakamatalaʻi ko e fakamatala ki he fononga ʻa e kau Sēletí ki he fonua ʻo e talaʻofá ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne lava ʻo tataki kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau pehē ai ʻoku faingataʻa ke fakahoko ʻa e fekau ʻa e ʻEikí. Poupouʻi ʻa e kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e ʻEta 6 ke kumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne tokoniʻi kinautolu ʻi he ngaahi ʻahiʻahi hangē ko ia ʻoku hiki he palakipoé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻEta 2:24–25. Kole ki he kalasí ke muimui, pea kumi ki he ngaahi fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he kau Sēletí fekauʻaki mo e faingataʻa ʻo ʻenau fononga ki he fonua ʻo e talaʻofá.

  • Ko e hā ʻa e talaʻofa ʻa e ʻEikí te Ne fai ke tokoni ki he kau Sēletí ke nau hao ki he fonua ʻo e talaʻofá?

Fakamanatu ki he kau akó ko e founga te nau ke matuʻuaki ai e ngaahi peaú mo e matangí, naʻe hanga ʻe he kau Sēletí ʻo foʻu ʻa e ngaahi vaka lafalafa naʻe “malu ʻo hange hangē ha ipu ipú” (ʻEta 2:17), mo e ava ‘i he funga vaka vaká pea mo e takelé ke lava pē ʻo fakaava ke maʻu ha ʻea. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e ʻEta 6:1–4. Kole ki he kalasí ke mumui ai pea feinga ke ʻilo ʻa e ngaahi founga naʻe teuteu ai ʻa e kau Sēletí ki he ngaahi faingataʻá faingataʻa ko ʻení.

  • Ko e hā haʻo fakakaukau ki he ʻuhinga naʻe folau ai ʻa e kau Sēletí “ʻo foaki kinautolu ki he ʻEikí ko honau ʻOtuá.”? (Ne nau fakafalala ke tokangaʻi mo tauhi kinautolu ʻe he ʻOtuá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne mahuʻinga ai ki he kau Sēletí ke foaki kinautolu ki he ʻEikí hili ʻenau fai ʻa e meʻa kotoa pē ne nau malavá ke teuteuʻi kinautolú?

  • Ko e hā nai ne mei faingataʻa ai ke falala ki he ʻEikí ʻi he tūkunga ko ʻení? (Kapau he ʻikai fakamatala e kau akó ki he ngaahi meʻa ko ʻení, te ke lava ke fakatokangaʻi ange ne pau ke foʻu pē ʻe he kau Sēletí ʻenau ngaahi vaka lafalafá, naʻe ʻikai ke lava ke nau fakaʻuli honau ngaahi vaká, pea mahalo naʻe ʻikai ke nau ʻilo ʻa e hala ki he fonua ʻo e talaʻofá, pe ko e fuoloa ʻo e fonongá.)

Ke tokoni ki he kau akó ke fakakaukauloto ki he ngaahi meʻa naʻe fakamatala ʻi he ʻEta 6, kole ke nau tā ha kiʻi fakatātā faingofua ʻo ha vaka lafalafa ʻa e kau Sēletí ʻi heʻenau pepa akó pe ko e tohinoa ki he ako folofolá. Fekau leva ke nau tā fakatātā pe lisi ʻa e ngaahi meʻa ʻi loto ʻi he vaka lafalafa lafalafá ʻo fakatatau ki he ʻEta 6:1–4.

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke nau taufetongi hono lau e ʻEta 6:5–11. Kole ki he kalasí ke nau sio ki heʻenau fakatātaá ʻi heʻenau fakafanongo pea ke fakakaukauloto pe naʻe mei fēfē ha folau ʻi ha ngaahi vaka pehē.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe faingataʻa ai ha folau ʻi ha vaka lafalafa ʻa e kau Sēletí?

  • Fakatatau ki he ʻEta 6:11, ko e hā hono fuoloa e fononga ʻa e kau Sēletí ʻi he founga ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “peau lalahi”? ʻEta 6:6 ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa te ke ongoʻi kapau naʻá ke ʻi ha vaka lafalafa ʻo e kau Sēletí ʻi he taimi naʻe hanga ai ʻe ha peau pehē ʻo fakatupu ke “ngalo hifo ʻi he loloto ʻo e tahí?” (Mahalo te ke fie fakamanatu ki he kau akó ne pau ke tatali e kau Sēletí ke maʻanu honau vaká kimuʻa pea nau lava ʻo kimuʻa pea nau toki fakaava ha meʻa ke maʻu ai ha ʻea.)

Ke tokoni ke amteuteu mateuteu e kau akó ke ʻilo ha ha tefitoʻi moʻoni, ʻeke ange :

  • Naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe he kau Sēletí ʻenau falala ki he ʻEikí ʻi heʻenau kolosi ʻi he tahí? (Vakai, ʻEta 6:7, 9.)

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻi he ʻEta 6:5–11 ʻokú ne fakamatalaʻi ai ʻa e meʻa naʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ki he kau Sēletí koeʻuhí ko ʻenau falala kiate Iá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 6:12 pea kumi ke ʻilo ʻa e ola ʻa e fononga ʻa e kau Sēletí.

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe tangi ʻa loʻimata ai ʻa e kau Sēletí ʻi he fiefiá? Ko e hā ʻa e “ʻaloʻofa ongongofua” naʻe foaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolú?

Ke tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni ʻoku fakaʻaliʻali ʻe he aʻusia ʻa e kau Sēletí, ʻeke ange:

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako mei he fononga ʻa e kau Sēletí, ko e hā ʻe fai ʻe he ʻEikí maʻatautolu ʻi heʻetau falala kiate Iá pea fai Hono finagaló? (Taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku totonu ke kumi ke ʻilo ʻe he kau akó ko e ʻi heʻetau falala ki he ʻEikí pea fai Hono finangaló, te Ne tataki ʻa e hala ʻo ʻetau moʻuí. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ki he tefitoʻi moʻoní pea vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke nau ʻilo ʻoku moʻoni. Te ke lava ʻo vahevahe ʻae founga ʻokú ke ʻilo ai ʻoku moʻoni ʻení.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto pe ‘e fēfē ha lava ke toe lelei ange ʻenau falala ki he ʻEikí pea muimi ki Heʻene ngaahi fakahinohinó ʻi he ngaahi taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo e faingataʻá he taimi ní. Fakamatalaʻi te nau lava ʻo ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni kehe ʻi heʻEta 6:1–12. Tāmateʻi ʻa e meʻa kotoa he palakipoé tuku kehe pē ʻa e fakamatala fekauʻaki mo e falala ki he ʻEikí. Tā ha kiʻi fakatātā ʻo ha kiʻi vaka lafalafa ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e palakipoé. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, tohiʻi ai ʻa e Fonua ʻo e Talaʻofá.

  • Ko e hā nai ʻa e fonua ʻo e talaʻofá ʻi hono fakatatau ki he palani ʻo e fakamoʻuí? (Moʻui Taʻengatá.)

  • ʻI he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuī moʻuí,ʻe lava fēfē ke tau muimui ki he fakatātā ʻa e kau Sēletí? ʻE fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí, ʻo hangē ko ʻene tokoniʻi ʻa e kau Sēletí, lolotonga ʻenau fononga he moʻui ʻi he māmaní? (ʻOku totonu ke ʻasi mei he tali ʻa e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau falala ki he ʻEikí, te ne tauhi kitautolu ʻi heʻetau fakalakalaka pea teuteu ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Te ke lava ke fokotuʻu ki he kau akó ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi he folofolá hoko ki he ʻEta 6:5–12.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻa naʻa nau fehangahangai pe ʻoku nau lolotonga fehangahangai mo ia ʻi he moʻuí. Fekau ke nau hiki ʻi he pepá pe ko e tohinoa ki he ako folofolá fekauʻaki mo e anga ʻenau tali faitotonu ki he ngaahi faingataʻá mo hono hanga ʻe he ʻEikí ʻo tauhi kinautolú.

Fakalotolahiʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa kuo nau ʻosi tohí. Pea ʻeke ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Makatuʻunga mei he meʻa kuó ke ako he ʻahó ni, ko e hā ha faleʻi te ke fie ʻoange ki ha taha ʻokú ne lolotonga fehangahangai mo ha ʻahiʻahi pe faingataʻa?

ʻEta 6:13–18

ʻOku akonekina ʻe he kau Sēletí ʻenau fānaú ke ʻaʻeva ʻi he loto-fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

Fakamatalaʻi fakanounou e ʻEta 6:13–18 ʻaki hano fakamatalaʻi ko e taimi naʻe aʻu ai ʻa e kau Sēletí ki he fonua ʻo e talaʻofá,naʻe kamata ke nau fakanofonofo honau ngaahi fāmilí pea tō mo e ngaahi ngoué. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 6:17 ʻo kumi ki he ngaahi meʻa naʻe akoʻi ʻe he kau Sēletí ki heʻenau fānaú. Pea ʻeke ange leva ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke fakakaukau pe ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “ ʻaʻeva ʻi he loto-fakatōkilalo ʻi he ʻa o ʻo e ʻEikí?” Ko e hā ha ngaahi sīpinga kuó ke mamata ai kuo nau muimui ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení? ʻOku poupouʻi fēfē koe ʻe hoʻo ongomātuʻá pea mo e niʻihi kehé ke ʻaʻeva ʻi he loto-fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí?

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke akonekina “mei langi”?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻa e ʻaʻeva ʻi he loto-fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí pea mo e akonekina mei he langí? (ʻOku totonu ke ʻasi mei he tali ʻa e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau ʻaʻeva ʻi he loto-fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí, ʻe lava leva ke akonekina kitautolu mei langí.)

Te ke fie fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tohi fekauʻaki mo ha taimi ne nau ongoʻi ai naʻe “akonekina kinautolu mei he langí.” Fakalotolahiʻi ha niʻihi ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau tohí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo hiki ʻia ʻEta 6:17.

ʻEta 6:19–30

ʻOku fili ʻe he kau Sēletí ha tuʻi

Fakanounouʻi e ʻEta 6:19–22 ʻaki hano fakamatalaʻi ko e taimi naʻe fakaʻau ʻo motuʻa ai ʻa Sēleti mo hono tokouá, naʻe kole ʻe he kau Sēletí ha tuʻi. Kole ʻa e ki he kau akó ke kumi ʻia ʻEta 6:23 ke ʻilo pe ko e hā ʻa e fakatokanga ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻe hoko kapau te nau fili ha tuʻi.

Fakaʻosi ʻaki hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻEta 6:1–12. Naʻe fononga hao e kau Sēletí he tahí

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻa e founga te tau lava ʻo mateuteu ai ki he ngaahi faingataʻa te tau fehangahangai mo iá:

“ʻOku tau moʻui ʻi ha kuonga ʻoku tokolahi ai ha kakai ʻi he māmaní kuo nau mavahe atu mei he taulanga malu ʻo e tauhi ki he ngaahi fekaú. Ko ha kuonga ʻo e fakafiemālie ʻoku anga ʻaki hono liʻaki pe maumauʻi ʻe he sosaietí ʻa e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau faʻa tofanga ai he ngaahi faingataʻa ʻoku laka mo e kuongá pea hangē pē ka tafia ai ʻa kitautolú ʻ he taimi ʻe niʻihi.

“ʻOku ou manatu ki he folofola ʻa e ʻEikí ʻoku hā ʻi he tohi ʻa ʻEta ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí, ‘ʻE ʻikai te mo faʻa folau ʻi he fuʻu moana ko ʻení, kapau ʻe ʻikai te u teuteuʻi ʻa kimoutolu ki he ngaahi peau ʻo e tahí mo e ngaahi matangi kuo ʻalu atú, pea mo e ngaahi fuʻu vai ʻa ia ʻe ʻoho maí.’ [ ʻEta 2:25.] Siʻi kāinga, kuó Ne teuteuʻi kitautolu. Kapau te tau fakafanongo ki Heʻene folofolá pea tau moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fekaú, te tau moʻui pe neongo ʻa e kuonga ko ʻení ʻo e fakafiefiemālié mo e faiangahalá—ʻa ia ʻe lava ke fakafehoanaki atu ki he ngaahi taʻau mo e matangi pea mo e tāfea te ne ala fakaʻauha kitautolú. ʻOkú ne manatuʻi mo tokanga mai kiate kitautolu. ʻOkú Ne ʻofa ʻiate kitautolu mo Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻi heʻetau fai ʻa ia ʻoku totonú” (“Lea Tukú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 109).

ʻEta 6:22–24. ʻOku fili ʻe he kau Sēletí ha tuʻi

ʻI he ngaahi folofolá, kuo fakatokanga e kau palōfitá fekauʻaki mo e fakatuʻutāmaki ʻo e maʻu ha ngaahi tuʻi. Fakakaukau ki he ngaahi sīpinga ko ʻení:

  1. Ne fakatokanga e tokoua ʻo Sēletí ki hono kakaí kapau te nau maʻu ha tuʻi te ne taki pōpula kinautolu (vakai, ʻEta 6:23).

  2. Naʻe fakatokanga e Tuʻi ko Mōsaiá ki hono kakaí fekauʻaki mo hono fakatuʻutāmaki ʻa e taki ʻa ha tuʻi taʻemāʻoniʻoni. Naʻá ne fokotuʻu ke nau ngāue ʻaki ʻa e kau fakamāaú. (Vakai, Mōsaia 29.)

  3. Naʻe fakatokanga ʻa e palōfita ko Samuela ʻo e Fuakava Motuʻá ki he ngaahi palopalema ʻo e puleʻi faka tuʻí ʻi he taimi naʻe fie maʻu ai ʻe hono kakaí ha tuʻi “ʻo hangē ko e ngaahi puleʻanga kotoa pē” (vakai, 1 Samuela 8).

Paaki