Laipelí
Lēsoni 19: 1 Nīfai 18


Lēsoni 19

1 Nīfai 18

Talateú

ʻI he muimui ʻa Nīfai ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí, naʻá ne fakaʻosi ai mo ha niʻihi kehe hono foʻu ʻo e vaká pea nau tukufolau leva ki he fonua ʻo e talaʻofá. Lolotonga ʻenau folaú, naʻe angatuʻu ki he ʻEikí ʻa Leimana mo Lēmiuela mo e ngaahi foha ʻo ʻIsimelí mo honau ngaahi uaifí. ʻI he taimi naʻe valokiʻi ai ʻe Nīfai kinautolú, naʻe haʻi ia ʻe Leimana mo Lēmiuela ʻaki ha ngaahi afo. Ko hono nunuʻá, naʻe ʻikai ke toe ngāue ʻa e Liahoná pea ʻikai ke nau toe lava ʻo ʻilo pe te nau fakaʻuli ʻa e vaká ki fē. ʻI he taimi naʻe tō ai ha fuʻu matangi mālohi ʻo tuʻu fakatuʻutāmaki ki he moʻui ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he vaká, naʻa nau fakatomala pea nau vete ange ʻa e haʻi ʻo Nīfaí. Naʻe lotu ʻa Nīfai ke malū ʻa e matangí, pea naʻe toe tataki ʻe he ʻEikí ʻenau fonongá ki he fonua ʻo e talaʻofá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

1 Nīfai 18:1–8

ʻOku teuteu e fāmili ʻo Līhaí ke folau ki he fonua ʻo e talaʻofá

Tohiʻi ʻa e mālohi ʻo e ʻEikí mo e ngāue ʻaʻakú he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha palopalema ʻoku nau aʻusia. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fili pe ko e fē ʻi he (mālohi ʻo e ʻEikí pe ngāue ʻaʻakú) ʻe ola lelei ange ki hono fakaleleiʻi e palopalemá, pea kole ange ke nau fakamatala ki hono ʻuhingá. Hili hano aleaʻi nounou, fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi e ngaahi founga ʻi he sīpinga ʻa Nīfaí ʻi he 1 Nīfai 18 te ne tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau fepaki mo e ngaahi faingataʻa ʻoku nau aʻusiá.

ʻĪmisi
ʻOku Tūʻuta ʻa Līhai mo Hono Kakaí ʻi he Fonua ʻo e Talaʻofá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e Tūʻuta ʻa Līhai mo Hono Kakaí ʻi he Fonua ʻo e Talaʻofá (62045; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 71).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e 1 Nīfai 18: 1–8. Kole ange ke nau kumi (1) ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Nīfai mo hono fāmilí ke teuteu ki heʻenau fononga ki he fonua ʻo e talaʻofá pea mo e (2) meʻa naʻe fai ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi kinautolú.

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻe Nīfai ha fakahā “mei he taimi ki he taimí”?

  • ʻI he 1 Nīfai 18:2–3, ko e hā e fekauʻaki ʻokú ke sio ki ai ʻi he ngaahi ngāue ʻa Nīfaí mo e tokoni naʻá ne maʻu mei he ʻEikí?

  • Naʻe fakatou mahuʻinga fēfē ʻa e tataki ʻa e ʻEikí mo e ngaahi ngāue mālohi ʻa Nīfaí ʻi hono fakaʻosi e vaká mo fakahoko e fononga ki he fonua ʻo e talaʻofá?

Kole ki he kau akó ke nau fakanounouʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe niʻihi ʻoku tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa Nīfaí. Hili pē hono maʻu ʻe he kau akó ha faingamālie ke nau ʻiloʻi e ngaahi moʻoni kuo nau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fie maʻu ke tau fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí mo tau ngāue mo kitautolu ka tau lavaʻi ʻa e meʻa kuó Ne fekauʻi maí.

  • Ko e fē ha taimi kuó ke maʻu ai ʻa e tataki pe fakahinohino mei he ʻEikí mo fie maʻu foki ke ke ngāue pē mo koe ke tauhi ha taha ʻo ʻEne ngaahi fekaú?

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e ngaahi tali ʻa e tokotaha takitaha ki he fehuʻi ʻi ʻolungá ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá pe tohi fakamatala fakakalasí.

Fakamahinoʻi ange ʻoku tau fie maʻu kotoa ʻa e tokoni ʻa e ʻOtuá ke tau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú mo muimui ki he ngaahi tuʻunga ʻo e ongoongoleleí kuo ʻomi ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. (Te ke ala fie maʻu ke ʻomi mo toe vakaiʻi ha tatau ʻo e tohi Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú kimuʻa he kalasí.) Poupouʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ha fekau ʻe taha pe tuʻunga moʻui ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau fie maʻu taha ai e tokoni ʻa e ʻOtuá ke nau talangofuá. ʻOange ha taimi kiate kinautolu ke nau tohi ai ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá kau ki he (1) meʻa te nau lava ʻo fai ke fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí ke nau talangofua ki ai mo e (2) ko e hā ha ngaahi ngāue fakatāutaha ʻoku fie maʻu ke nau fai ke ke talangofua ki ai.

1 Nīfai 18:9–25

ʻOku taki ʻe Leimana mo Lēmiuela ha angatuʻu ʻo fakafaingataʻaʻiaʻi ai ʻa e folau ki he fonua ʻo e talaʻofá

Fai e fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻoku tau aʻusia ai ʻa e ngaahi faingataʻá?

Hili hano aleaʻi, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻe ʻEletā L. Uitinī Keleitoni ʻo e Kau Fitungofulú. Kole ki he kalasí ke nau fanongo ki he ʻuhinga ʻe tolu naʻe ʻomai ʻe ʻEletā Keleitoni ki he ngaahi faingataʻa ʻoku tau aʻusiá:

“Ko hono fakalūkufuá, ʻoku haʻu ʻetau ngaahi kavengá mei ha tupuʻanga ʻe tolu. [1] ʻOku ʻi ai e ngaahi kavenga ko e ola fakanatula pē ia ʻo e ngaahi tuʻunga ʻo e māmani ʻoku tau ʻi aí. ʻOku faʻa hoko mai ʻa e mahamahakí, faingataʻaʻia fakaesinó, afaá mo e mofuiké ʻo ʻikai ke tau mapuleʻi. …

“[2] ʻOku ʻi ai ha ngaahi kavenga ʻoku hoko mai ia kiate kitautolu ko e ngāue kovi ʻa ha niʻihi kehe. ʻE lava ʻe he ngaohikoviá mo e maʻunimaá ʻo ʻai ke ʻoua naʻa hoko ʻa ʻapi ko ha hēvani ʻi māmani ki he kau mēmipa taʻe halaia ʻi hotau fāmilí. ʻOku hanga ʻe he angahalá, tukufakaholo taʻe totonú, pule fakamālohí mo e faihiá ʻo fakamamahiʻi ha niʻihi tokolahi ʻi he fononga ʻo e moʻuí. …

“[3] ʻOku ʻomi ʻe heʻetau ngaahi fehalākí mo e tōnounoú ha lahi ʻo ʻetau ngaahi palopalemá pea lava ke ne hilifaki ki hotau umá ha ngaahi kavenga mamafa. Ko e kavenga mamafa taha ʻoku tau ʻai kiate kitautolú ko e mafasia ʻo e angahalá” (“Ke Maʻamaʻa Hoʻomou Kavengá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 12–13).

Hiki ʻi he palakipoé ʻa e (1) ngaahi tuʻunga ʻo e māmaní, (2) ngāue kovi ʻa ha niʻihi kehe, mo (3) ʻetau ngaahi fehalākí mo e tōnounoú.

Fakamatalaʻi ange, hili e fakahekeheka ʻa e fāmili ʻo Līhaí ke nau folau he ʻōsení, naʻe fakahoko ʻe Leimana, Lēmiuela, mo ha niʻihi kehe ha ngaahi fili kovi ʻo tupunga ai ha faingataʻaʻia ʻa e taha kotoa pē ʻi he vaká. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e 1 Nīfai 18:9. Fakaʻaiʻai e kau akó ke hiki ki ʻolunga honau nimá he taimi ʻoku nau fanongo ai ki ha sīpinga ʻa ha taha ʻokú ne fai ha fili hala.

  • Ko e hā e fili hala ne fai ʻe Leimana mo Lēmiuelá, ngaahi foha ʻo ʻIsimelí, mo honau ngaahi uaifí? Ko e hā naʻe hala aí?

Tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻoku ʻikai ko ha meʻa ʻoku hala ʻa e hulohulá, fanongo mūsiká, pe fiefiá, ka ʻoku fakahaaʻi ʻe he veesi ko ʻení naʻe fakahoko ʻe Leimana mo Lēmiuela, mo ha niʻihi kehe ha ngaahi meʻa naʻe “fuʻu taʻe fakaʻapaʻapa ʻaupito” (1 Nīfai 18:9). Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea taʻe fakaʻapaʻapá ʻi he tuʻunga ko ʻení ki he anga fākatuʻa pe anga taʻe feʻunga. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he filí ʻa e hulohulá, mūsiká, mo e anga ʻetau leá ke ne maumauʻi hotau lotó mo e ʻatamaí pea tupu ai ha mole meiate kitautolu ʻa e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e 1 Nīfai 18:10.

  • Fakatatau ki he 1 Nīfai 18:10, ko e hā e meʻa naʻe manavahē ki ai ʻa Nīfai naʻa hoko kapau naʻe ʻikai ke fakatomala ʻa kinautolu naʻe angatuʻú?

  • Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe Nīfai ke tokoni kiate kinautolú? (ʻE ala tokoni ki he kau akó ke nau ʻilo ʻoku ʻuhinga e foʻi lea fakamātoató ki he fakamatematē.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ki ha founga te nau tali ʻaki kapau naʻe kole ange ha mēmipa ʻo e fāmilí pe taki ʻo e Siasí ke liliu ʻa e mūsika ʻoku fanongo ki aí, founga ʻoku nau hulohula aí, pe founga ʻo ʻenau leá. Poupouʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto pe te nau loto fiemālie ke fanongo pea liliu.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e 1 Nīfai 18:11.

  • Fakatatau ki he 1 Nīfai 18:10–11, naʻe anga fēfē ʻa e tali ʻa Leimana mo Lēmiuela ki he akonaki ʻa Nīfaí?

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe fakangofua ai ʻe he ʻEikí ʻa Leimana mo Lēmiuela ke na haʻi ʻa Nīfaí?

Fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau taufetongi hono lau leʻo lahi e 1 Nīfai 18:12–14, 17–19. Kole ange ki he kau akó ke nau kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakahaaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ʻulungaanga ʻo Leimana mo Lēmiuelá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau ʻilo mei he fakamatala ko ʻení. Ko ha tali ʻeni ʻe taha ʻoku fakaiku e faiangahalá ki hono fakamamahiʻi kitautolu mo e niʻihi kehé foki he taimi ʻe niʻihi. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, te ke ala fai ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Naʻe uesia fēfē ʻe he ngaahi ngāue angatuʻu ʻa ha niʻihi tokosiʻi ʻa e kulupú fakakātoa?

  • ʻOku fakafaingataʻaʻiaʻi fēfē ʻe he ngaahi fili taʻe fakapotopotó pe angatuʻú ʻa ʻetau malava ke maʻu ha fakahaá?

Fakakaukau ke lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e konga pē ʻo e fealeaʻaki ko ʻení,

“Kuo mau mamata ki ha ngaahi sīpinga ʻo e ʻapasiá mo e taʻe ʻapasiá ʻi he Siasí. Neongo ʻoku totonu ke fakalāngilangiʻi hotau tokolahi, ka ʻoku fakaʻau ke lahi ange ʻetau taʻe ʻapasiá. ʻOku ʻi ai ha ʻuhinga ke tau mātuʻaki tokanga ki ai.

“ʻOku tupulaki e longoaʻa ʻa e māmaní. ʻOku ngatōtō ange mo fakalālāfuaʻa ange ʻa e valá mo e teuteú mo e tōʻongá. ʻOku fuʻu leʻo lahi ʻa e ngaahi mūsika ʻoku ngatūtuú … ʻi he meʻa fakaongo leʻo lahí. … ʻOku tali ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi meʻa kehekehe lahi ko ʻení pea ʻoku ʻi ai honau ivi tākiekina ʻi hotau toʻu tupú. …

“Ko e fakahehema ko ʻeni ki he longoaʻa lahi angé, fakafiefia lahi angé, fakakikihi lahi angé, siʻisiʻi ange hono mapuleʻi kitá, mo hono fakaʻapaʻapaʻi kitá, mo e anga-māú ʻoku ʻikai ke hoko fakatuʻupakē pe taʻe halaia pe ʻikai hano fakatuʻutāmaki.

“Ko e ʻuluaki tuʻutuʻuni ʻe fakahoko ʻe ha komanitā ʻi hono kamata ʻo ha ʻohofi fakakautau ko e tāpuni ʻa e ngaahi founga fetuʻutaki ʻanautolu ʻoku fakataumuʻa ke ne ikunaʻí.

“ʻOku fenāpasi ʻa e taʻe ʻapasiá mo e ngaahi taumuʻa ʻa e filí ʻi hono fakafeʻātungiaʻi ʻa e ngaahi founga pelepelengesi ʻo e maʻu fakahaá ʻi he ʻatamaí mo e laumālié fakatouʻosi” (“Reverence Invites Revelation,” Ensign, Nov. 1991, 22).

  • Kapau naʻá ke angatuʻu mo talangataʻa, naʻá ne uesia fēfē nai ho fāmilí? Naʻá ne uesia fēfē nai ho ngaahi kaungāmeʻá? Naʻá ne uesia fēfē nai hoʻo kalasí pe kōlomú?

Toe vakai ki he ngaahi tupuʻanga ʻe tolu ʻo e faingataʻá ʻoku hiki he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he toenga ʻo e vahe ko ʻení ke tau ʻilo ʻa e founga ʻoku totonu ke tau tali ʻaki ʻa e ngaahi faingataʻá he taimi ʻoku hoko mai aí, ʻo tatau ai pē pe ko e ola ʻo ʻetau ngaahi filí pe ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakafoʻituitui ʻa e 1 Nīfai 18:15–16, 20–23. Poupouʻi kinautolu ke nau kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku lava ke fakaʻaongaʻi ki ha taha pē ʻo e ongo tuʻungá ni. ʻAi ke nau vahevahe ʻi heʻenau lea pē ʻanautolú ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló. ʻE ala kau e ngaahi meʻa ko ʻení he ngaahi talí:

  • ʻOku lava ke tau hanga ki he ʻOtuá pea tau faivelenga lolotonga hotau ngaahi ʻahiʻahí.

  • ʻOku lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he lotú ke tau maʻu ʻa e melinó lolotonga hotau ngaahi ʻahiʻahí.

ʻI he vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ʻa e sīpinga angatonu ʻa Nīfaí lolotonga e taimi ʻo hono ʻahiʻahiʻí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamoʻoni ko ʻeni meia ʻEletā L. Uitinī Keleitoní. ʻAi ke ʻilo ʻe he kalasí ʻa e meʻa naʻe faleʻi mai ʻe ʻEletā Keleitoni ke tau fai he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi ʻahiʻahí:

“Neongo pe ko e hā e ngaahi kavenga ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he moʻuí tupu mei he ngaahi tūkunga ʻo natulá, faihala ʻa e niʻihi kehé, pe ko ʻetau ngaahi fehalākí pe tōnounoú, ka ko e fānau kotoa pē kitautolu ʻa ha Tamai Hēvani ʻofa, naʻa ne ʻomi kitautolu ki māmani ko e konga ʻo ʻEne palani taʻengata ki heʻetau tupulakí mo e fakalakalaká. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau aʻusia fakafoʻituituí ʻi hono teuteuʻi kitautolu ke toe foki hake kiate Iá. … Kuo pau ke tau fai ʻa e meʻa kotoa te tau lavá ke fuesia ‘lelei’ ʻetau kavengá [vakai, T&F 121:7–8]. …

“… ʻOku ou ʻiloʻi ʻi heʻetau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mo ʻetau ngaahi fuakavá, ʻokú Ne tokoniʻi kitautolu mo ʻetau kavengá. ʻOkú Ne fakamālohia kitautolu. ʻI he taimi ʻoku tau fakatomala aí, ʻokú Ne fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá mo tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ʻa e konisēnisi nonga pea mo e fiefiá” (“Ke Maʻamaʻa Hoʻomou Kavengá,” 13–14).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he taha ʻo e ngaahi moʻoni kuo nau ako mei he lēsoni ko ʻení.

  • Ko e fē ha taimi kuó ke sio ai ki he moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí pe ʻi he moʻui ʻa ha taha ʻokú ke ʻilo?

ʻE ala fie maʻu ke ke tānaki atu ki hoʻo fakamoʻoní ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi hotau ngaahi ʻahiʻahí ʻi heʻetau faivelengá mo ʻetau fakatomala pea foki kiate Iá.

Ke fakaʻosí, fakamanatu ki he kau akó neongo ʻa e ngaahi faingataʻa naʻe fehangahangai mo e fāmili ʻo Nīfaí, ka naʻe faifai pea nau tūʻuta ki he fonua ʻo e talaʻofá. Fai hoʻo fakamoʻoní, ʻi heʻetau fekumi ko ia ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí mo ngāue faivelenga ke muimui aí, te tau lava foki ʻo fakakakato lelei ʻa e fononga kuo fekauʻi mai kitautolu ki he māmaní ke tau aʻusiá.

Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e konga ko ʻeni mei he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he taimi te ke akoʻi ai ʻa e konga ko ʻení (vakai ki he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi ʻa Molomoná: Ngaahi Fakahinohino ki he Faiako Seminelí).

Paaki