Laipelí
Ako ʻi ʻApí ʻIuniti 24


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

3 Nīfai 1–11:17 (ʻIuniti 24)

Nāunau Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ia ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni ʻoku ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e 3 Nīfai 1–11:17 (ʻiuniti 24) ke akoʻi ko e konga ʻo hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e fie maʻu ʻa hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (3 Nīfai 1)

ʻI he ako ʻa e kau akó kau ki hono fakahoko ʻo e kikite ʻa Samuela ko e Tangata Leimaná ki he ʻaloʻi ʻo Sīsū Kalaisí, ne nau ʻilo ʻe fakahoko kotoa ʻe he ʻEikí e folofola kuó Ne fakafou mai ʻo lea ʻaki ʻe Heʻene kau palōfitá. Mei he sīpinga ʻa kinautolu ne faivelengá neongo e palani ʻa e kau taʻe tuí ke fakaʻauha kinautolú, ne ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻetau fehangahangai mo e ngaahi loi ʻa Sētané, te tau lava ʻo fili ke tui kia Sīsū Kalaisi pea faivelenga maʻu pē. Ne fakahaaʻi ʻe he talangataʻa e niʻihi e toʻu tupu ʻo e kau Leimaná ki he kau akó kapau te tau fakavaivai ki he ʻahiʻahí, ʻe uesia ʻe heʻetau tōʻongá e tui mo e angamāʻoniʻoni ʻa e niʻihi kehé.

ʻAho 2 (3 Nīfai 2–5)

Lolotonga hono ako e tuʻunga angamāʻoniʻoni ʻo e kakaí, ne fakatokangaʻi ʻe he kau akó kapau ʻe ngalo e ngaahi aʻusia fakalaumālie kimuʻá, te tau vaivai ange ki he ngaahi ʻahiʻahi mo e kākā ʻa Sētané. ʻI heʻenau vakai ki he tohi kākā ʻa Kitianehai kia Leikoneosé, ne fakatokangaʻi ʻe he kau akó hono faʻa fakaʻaongaʻi ʻe Sētane mo hono kau muimuí e fakahekeheké, palōmesi loí mo e fakamanamaná ke taki halaʻi e kakaí. Ne ako e kau akó mei he kau Nīfai mo e kau Leimana ne nau lava ʻo maluʻi lelei kinautolu mei he kau kaihaʻa ʻa Katianetoní ʻe fakamālohia kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau mateuteu fakalaumālie mo fakatuʻasinó, ke ikunaʻi hotau ngaahi faingataʻá. ʻI he lau ʻe he kau akó e lotu ʻa e kau Nīfaí ki he ʻEikí ki honau fakahaofí, ne nau ako ʻoku tokoni hono fakatokangaʻi ko ia e lelei mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi hotau fakahaofi mei he ngaahi faingataʻaʻiá ke tau loto fakatōkilalo. ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngāue ʻa e kau Nīfaí ke malanga ʻaki e ongoongoleleí mo e fakamatala ʻa Molomona ki hono fatongiá, ʻoku ʻi ai hotau fatongia ʻi heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí ke akoʻi e hala ki he moʻui taʻengatá ki he niʻihi kehé.

ʻAho 3 (3 Nīfai 6–10)

ʻI he lau ʻe he kau akó ʻo kau ki he aafe ʻa e kau Nīfaí mo e kau Leimaná ki he faiangahalá, ne nau ʻilo ʻi heʻetau loto hikisiá, ʻoku tau fakaʻatā ke mālohi ange ʻa Sētane ʻi hono ʻahiʻahiʻi mo tataki kitautolu ke faiangahala ʻo lahi angé. Ka ne hoko e sīpinga faivelenga ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻo fakahaaʻi te tau lava ke fili ke loto fakatōkilalo mo faivelenga neongo hotau ngaahi tūkungá. ʻI he hōloa e puleʻanga ʻo e kau Nīfaí, ne fakahaaʻi ʻe kinautolu ne muimui ʻia Nīfaí kapau te tau fakatomala pea muimui ʻi he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, te tau fiefia ʻi he takiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau moʻuí. Hili e fakaʻauha fakailifiá, ne fanongo e kakai kotoa ʻi he fonuá ki he leʻo ʻo Sīsū Kalaisí ʻo pehē ʻi he fakapoʻulí kapau te tau haʻu kiate Ia ʻi he loto mafesifesi mo e laumālie fakatomala, te Ne fakamoʻui mo ʻomai kiate kitautolu e moʻui taʻengatá.

ʻAho 4 (3 Nīfai 11:1–17)

ʻI he ako ʻa e kau akó ki hono fakafeʻiloaki mai ʻa Sīsū Kalaisi ʻe he Tamaí, ne nau ʻilo ʻoku faʻa folofola mai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau ngaahi ongó. Ne nau ʻilo ʻi heʻetau ako e founga ke fakafanongo ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe lava leva ke mahino ʻEne fakafetuʻutaki maí. Ne ako e kau akó mei he fakamatala kau ki he Fakamoʻuí ʻi Heʻene ngāue fakafaifekau ʻi he kau Nīfaí, ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke maʻu ha fakamoʻoni fakatāutaha ko Ia hotau Fakamoʻuí pea ʻi heʻetau maʻu e fakamoʻoni ko iá, ʻoku ʻi ai hotau fatongia ke fakamoʻoniʻi Ia.

Talateú

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ʻekitivitī ʻi he 3 Nīfai 1–7 ʻi he lēsoni ko ʻení e niʻihi ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne lava tokoniʻi e kau akó ke mahino ange kiate kinautolu e ʻuhinga ʻo e ului ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻE teuteuʻi ʻe he ngaahi ʻekitivitī ki he 3 Nīfai 8–10 e kau akó ke nau fakakaukau ki heʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí ʻi heʻenau ako ki Heʻene hā ki he hako ʻo Līhaí ʻi he 3 Nīfai 11.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

3 Nīfai 1–7

Ne talamai ʻe he ngaahi fakaʻilongá mo e meʻa fakaofó e ʻaloʻi ʻo Sīsū Kalaisí; ne toutou fou e kakaí ʻi he angamāʻoniʻoní mo e faiangahalá ʻo aʻu ki he tō ʻa e puleʻangá

Tā ha laine ʻo hangē ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
laine pikopiko

Fehuʻi: Makatuʻunga ʻi hoʻo ako ʻi he uike ne toki ʻosí, ʻoku fakafōtunga fēfē ʻe he laine ko ʻení ʻa e kau Nīfai ʻi he 3 Nīfai 1–7? (Mahalo te ke fie maʻu ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vakaiʻi ʻa e ʻuluʻi vahe ki he 3 Nīfai 1–7 ke fakamanatu kiate kinautolu e anga ʻo e fetōʻaki ʻa e kau Nīfaí ʻi he angamāʻoniʻoní mo e faiangahalá mei he taʻu ʻe 1 T.S. ki he 33 T.S..)

Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ʻe he 3 Nīfai 1–7 ʻo akoʻi kau ki he ului moʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Melioni G. Lomenī ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. (ʻO ka lava, ʻoange ha tatau ki he tokotaha ako takitaha, pea kole ange ke ne laineʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea pe foʻi lea ʻoku nau pehē ʻokú ne fakamatalaʻi lelei ha tokotaha kuo ului.)

“Ko e uluí ko ha liliu fakalaumālie mo fakatuʻasino. ʻOku ʻikai ko e uluí ko hano tali pē ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻene ngaahi akonakí ʻi he fakakaukaú ka ko ha tui moʻoni kiate Ia mo ʻEne ongoongoleleí. … Ko e tokotaha kuo ului kakató, ʻoku ʻikai ha toe holi ki ha ngaahi meʻa ʻoku fehangahangai mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Pea ʻoku fakafetongi ʻaki ia e ʻofa ʻa e ʻOtuá, pea ʻi ai ha fakapapau tuʻuloa mo pau ke tauhi ʻa ʻEne ngaahi fekaú” (ʻi he Conference Report, Guatemala Area Conference 1977, 8).

Fehuʻi: Ko e hā ʻa e ngaahi kupuʻi lea pe foʻi lea ʻokú ke pehē ʻokú ne fakamatalaʻi ha tokotaha ului?

Tā ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé, pe teuteuʻi ia ko ha laʻipepa tufa ki he kau akó:

Ko e Ngaahi Tui mo e Ngāue ʻOku Fakatau ki he Uluí

Ko e Ngaahi Tui mo e Ngāue ʻOkú ne Fakavaivaiʻi e Uluí

3 Nīfai 1:15–23, 27–30

3 Nīfai 2:1–3; 3:1–10

3 Nīfai 4:7–12, 30–33

3 Nīfai 6:13–18; 7:1–5

3 Nīfai 7:15– 22

Vahe ki ha taha ʻo e kau akó ha taha ʻo e ngaahi potufolofola mei he sātí. ʻOange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha taimi ke nau fekumi ʻi heʻenau ngaahi potufolofola kuo vahé ki he ngaahi tui mo e ngāue ʻoku fakatau pe fakavaivai ki he uluí. Ko e lahi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe maʻu ʻe he kau akó ʻoku ʻi he Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó ki he ʻaho 1–3 ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú, tohi ʻenau talí ʻi he palakipoé pe fakalotolahiʻi kinautolu ke hiki ia ʻi heʻenau ngaahi laʻipepa tufá. Tokoni ki he kau akó ke nau moʻui ʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne nau maʻú ʻaki hono ʻeke e ngaahi fehuʻi peheni kau ki ha moʻoni ʻe taha pe ua ne ʻilo ʻe he kau akó:

  • Kuo fakatatau fēfē haʻo moʻui ʻaki ʻe koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo e moʻoní pe aʻusia ʻa e tefitoʻi moʻoni ko iá?

  • Fakatatau ki he moʻoni naʻá ke maʻú, ko e hā ha faleʻi te ke fai ke tokoni ki ha taha ke toe ului ange mo tuʻu maʻu fakalaumālié?

3 Nīfai 8–11:17

ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he fakaʻauha lahí mo e fakapoʻulí ʻa e pekia ʻa Sīsū Kalaisí; hili ʻEne Toetuʻú, naʻá Ne ʻaʻahi ki he hako ʻo Līhaí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne fakamatala fakanounouʻi e ngaahi meʻa ʻi he 3 Nīfai 8 pea vahevahe mo e kalasí ha ngaahi ongo pe ueʻi fakalaumālie naʻá ne maʻu lolotonga ʻene ako e vahe ko ʻení lolotonga e uike kuoʻosí. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e 3 Nīfai 8:20–23. Fakaafeʻi e kalasí ke nau fakamatala ki he ʻuhinga ʻoku taau ai e fakaʻilonga ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke fakaʻilonga ʻaki e pekia ʻa Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie maʻu ke fakaʻaongaʻi e ʻekitivitī ko ʻení, ke fakamamafaʻi ʻaki ʻa e fakapoʻuli ne aʻusia ʻe he kau Nīfaí:

ʻOange ki he kau akó takitaha ha meʻahulu, pea tamateʻi e maama ʻi he lokí. (Kapau ʻe ʻikai lahi feʻunga hoʻo ngaahi meʻahulú, mahalo ʻe fie maʻu ke vahevahe e kau akó.) ʻAi e kau akó ke nau fakamoʻui ʻenau meʻahulú, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo kinautolu ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻo lahi e 3 Nīfai 9:13–20. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú pea fekumi ki he ngaahi moʻoni ne ako ʻe he kakaí kau kia Sīsū Kalaisi ʻi heʻenau aʻusia e fakapoʻuli hili ʻEne pekiá. ʻI hono fakamoʻui mai ʻo e māmá, fakanounouʻi ʻi he palakipoé e ngaahi moʻoni ne ʻilo ʻe he kau akó. Fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e maama mo e moʻui ʻo e māmaní. Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisi ʻi he loto mafesifesi mo e laumālie fakatomala, te Ne tali kitautolu, fakamoʻui pea ʻomai ʻa e moʻui taʻengatá.

Fakamatalaʻi fakanounou e 3 Nīfai 11:1–7 ʻaki hono fakamatalaʻi ne fakataha e kakai ne moʻui hili e fakaʻauhá ki he temipale ʻi Mahú.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā Ko e Faiako ʻa Sīsū ʻi he Hēmisifia Hihifó ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he ` (62380; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 82) pe Fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e kau Nīfaí (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 83). Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ki he 3 Nīfai 11:8–17 ʻi hoʻo lau ia kiate kinautolú. ʻAi pē mo kiʻi taʻofi hoʻo laú, pea fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ongó ʻi heʻenau fakakaukauloto ki he aʻusia ko ʻení, tautautefito ki he aʻusia “takitaha” ne maʻu ʻe he kau Nīfaí mo e Fakamoʻuí ʻi hono fakamatalaʻi ʻi he 3 Nīfai 11:15.

Hili hono lau e 3 Nīfai 11:8–17, ʻeke ki he kau akó e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke toʻo ha kiʻi taimi ke fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻí kimuʻa pea talí. (Fakapapauʻi ke tuku ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke ʻoua te nau ongoʻi ʻoku fakavaveʻi kinautolu ʻi heʻenau fakalaulauloto mo vahevahe ʻenau ngaahi ongó mo e fakamoʻoní.)

  • Kapau naʻá ke ʻi he kau Nīfaí pea maʻu e faingamālie ke ala ki he matakafo ʻo e Fakamoʻuí, ko e hā e meʻa naʻá ke mei lea ʻaki kiate Iá?

  • ʻI he taimi ne fakafeʻiloaki ai ʻe Sīsū Kalaisi Ia ki he kau Nīfaí, ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻinga ʻa ʻEne tataki e tokangá ki he “ipu koná”? (3 Nīfai 11:11).

  • Ko e hā ʻa e “ipu kona” ne ʻuhinga ki ai ʻa Sīsū Kalaisí? (Vakai, T&F 19:16–19.)

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí pea mo e maama kuo haʻu ki hoʻo moʻuí ʻi hoʻo muimui ʻiate Iá. (Mahalo te ke fie maʻu ke fakalotolahiʻi e kau akó ke nau manatuʻi e ngaahi ongo ne nau aʻusia lolotonga e lēsoni ko ʻení pea lekooti kinautolu ʻi heʻenau tohinoa fakatāutaha ʻi ʻapí.)

ʻIuniti Hokó (3 Nīfai 11:18–16:20)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako e ʻiuniti hokó: ʻOku ou fakakaukau nai ki ha taha ko hoku fili? Kapau ʻoku ʻio, ʻoku fēfē haʻaku fakafeangai ki he kakai peheé? Ko e hā ʻa e ngaahi lelei ʻoku ongoʻi ʻe he ʻOtuá ʻoku mahuʻinga ʻi heʻeku moʻuí? ʻOku lelei nai ke fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé? ʻE lava ke maʻu ʻe he kau akó ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻí ʻi heʻenau ako e folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ʻiuniti 25.

Paaki