Laipelí
ʻIuniti 20 Ako-ʻi-ʻApí


Lēsoni Ako-ʻi-ʻApí

ʻAlamā 39–44 (ʻIuniti 20)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApí

Ko e fakamatala fakanounou ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e ʻAlamā 39–44 (ʻiuniti 20) ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke akoʻi ko ha konga ʻo hoʻo lēsoní. ʻOku tāfataha ʻa e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi ha niʻihi siʻi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó.

ʻAho 1 (ʻAlamā 39)

Lolotonga hono ako ʻe he kau akó ʻa e lea ʻa ʻAlamā ki hono foha talangataʻa ko Kolianitoní, naʻa nau ʻilo ai ko e angahala fakasekisualé ko ha meʻa fakalielia ia ʻi he ʻafio mai ʻa e ʻEikí. Naʻe akoʻi foki ʻe ʻAlamā hono fohá ʻoku kau ʻi he fakatomalá ʻa e ʻiloʻi mo siʻaki ʻetau ngaahi angahalá mo tafoki ki he ʻEikí ʻaki e kotoa hotau ʻatamaí, iví, mo e mālohí. ʻOku lau ʻe he kau akó ʻa e fakamoʻoni ʻa ʻAlamaá naʻe haʻu ʻa Sīsū Kalaisi ke toʻo ʻa e ngaahi angahala ʻa e māmaní.

ʻAho 2 (ʻAlamā 40–41)

Naʻe hohaʻa ʻa Kolianitoni kau ki he toetuʻú mo e Fakamaau Fakaʻosí. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻa e ngaahi tokāteline lahi mei he tali ʻa ʻAlamā ki he ngaahi hohaʻa ko ʻení, fekauʻaki mo e toetuʻú, kau ai ʻa e moʻoni ko ia ʻe fakafoki kitautolu ki he fiefiá pe mamahí ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau ngaahi holi ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe fakamamafaʻi foki ʻe ʻAlamā “kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefia” (ʻAlamā 41:10).

ʻAho 3 (ʻAlamā 42)

Naʻe tokoni ʻa ʻAlamā kia Kolianitoni ke ne ʻilo ʻoku fakatupu ʻe he talangataʻá ke motuhi atu ʻa e kakaí mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. Neongo ia, naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻoku fakaʻatā e kakaí ʻe he palani ʻo e huhuʻí ke nau ikunaʻi honau tuʻunga hingá. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he ngaahi akonaki ʻa ʻAlamaá naʻe fakaleleiʻi ʻe he mamahi ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e fakamaau totonú koeʻuhí ke aʻu ʻa e ʻaloʻofá kiate kinautolu ʻoku fakatomalá.

ʻAho 4 (ʻAlamā 43–44)

Naʻe ako ʻe he kau akó kau ki ha tau ʻi he vahaʻa ʻo e kau Leimaná mo e kau Nīfaí. Ko e lēsoni ʻe taha ne nau ako mei he ʻAlamā 43–44 kapau te tau fekumi mo muimui ki he faleʻi fakaepalōfitá, te tau malava lelei ange ai ke maluʻi kitautolu mei he filí. ʻIkai ngata aí, naʻe ʻilo ʻe he kau akó, ko e taimi ʻoku tau lotu ai ki he ʻEikí kau ki heʻetau ngaahi palani mo e ngaahi holi māʻoniʻoní, te Ne tokoniʻi kitautolu ʻi hono ikunaʻi kinautolú.

Talateú

Hangē ko hono hiki ʻi he ʻAlamā 39–42, naʻe tokoniʻi ʻe ʻAlamā hono foha ko Kolianitoní ke mahino kiate ia ʻa e mamafa ʻo e angahala fakasekisualé, ngaahi tokāteline ʻoku fekauʻaki mo e toetuʻú mo e Fakamaau Fakaʻosí, mo e ngaahi nunuʻa taʻengata ʻo e fono ʻo e fakamaau totonú mo e ʻaloʻofá. ʻE ʻoange ʻe he lēsoni ko ʻení ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau feakoʻiʻaki mo fefakamatalaʻiʻaki ʻa e ngaahi tokāteline ko ʻení.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Kimuʻa pea kamata e kalasí, teuteu ha ngaahi laʻipepa tufa ʻoku ʻi ai e ngaahi fakahinohino ki he lēsoni ko ʻení. Fakataukeiʻi koe ki he ngaahi fakahinohinó koeʻuhí ke ke lava ʻo tokoni ki he kau akó ke ola lelei ʻenau ngaahi ngāue ke feakoʻiʻakí.

ʻAlamā 39–41

ʻOku akoʻi ʻe ʻAlamā ʻoku ʻomi ʻe he fakatomalá ʻa e fiefiá

Kamata e kalasí ʻaki haʻo fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakataha ʻa e ʻAlamā 39:9, ko ha veesi fakataukei folofola naʻe poupouʻi kinautolu ke nau ako maʻuloto ko e konga ia ʻo ʻenau ako he uike ní. Kole ange pe ʻe lava ʻe ha taha ʻo fakamanatu ki he kalasí ʻa e ʻuhinga naʻe faleʻi ai ʻe ʻAlamā hono foha ko Kolianitoní ke fakatomala pea liʻaki ʻene ngaahi angahalá, ʻi he vēsí ni.

Fakamanatu ki he kau akó, ʻi he ʻAlamā 40–41, naʻe fakahā foki ʻe ʻAlamā ʻa e ngaahi hohaʻa ʻa Kolianitoni kau ki he toetuʻu ʻo e maté mo e Fakamaau Fakaʻosí. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi e meʻa ne nau akó mo vahevahe mai ʻenau ngaahi ongó mo e ngaahi fakamoʻoni kau ki he ngaahi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he ʻAlamā 39–41, hiki ʻa e ngaahi fehuʻi mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé kimuʻa pea toki kamata e kalasí:

  1. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tauhi e fono ʻo e angamaʻá? (Vakai, ʻAlamā 39:1–9.

  2. Ko e hā ʻa e toetuʻu? Ko e hā ʻa e faikehekehe ʻo e sino fakamatelié mo e sino toetuʻú? Ko e hā e meʻa ʻe hoko hili ʻetau toetuʻú? (Vakai, ʻAlamā 40:21–26.)

  3. ʻE fēfē hono fakamāuʻi au ʻi he Fakamaau Fakaʻosí? (Vakai, ʻAlamā 41:1–7.)

  4. Hangē ʻoku fiefia pē ʻa e niʻihi ia ʻoku nau maumauʻi e ngaahi fekaú. ʻOku moʻoni nai ia? (Vakai, ʻAlamā 41:10–15.

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ko e kau faifekau kinautolu pea ʻoku ʻi ai e taimi tuku pau ke nau feʻiloaki ai mo ha taha ʻoku fekumi ki ha tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. Talaange kiate kinautolu ʻe ʻoange ha taimi ke nau teuteu ai, pea ʻe ʻi ai honau faingamālie ke tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻa e meʻa ne nau ako mei he ʻAlamā 39–41.

Kapau ʻoku faingamālie pē e tokolahi hoʻo kalasí, vahe kinautolu ke nau tauhoa ke fakafofongaʻi ʻa e ngaahi hoa faifekaú. Vahe ki he hoa takitaha ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi mei he palakipoé. (Kapau ʻoku tokosiʻi ange hoʻo kalasí, te ke lava pē ʻo vahe ʻa e ngaahi fehuʻí ki he tokotaha ako takitaha.) ʻOange ki he hoa takitaha ha tatau ʻo e ngaahi fakahinohino ʻi laló, pea kole kiate kinautolu ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi veesi ʻoku ʻasi atu he ngataʻanga ʻo ʻenau fehuʻi kuo vahe angé ke tali ʻaki e ngaahi fehuʻi ʻa e fie fanongó. ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau vakaiʻi ʻa e ngaahi vēsí pea teuteu ha kiʻi lēsoni nounou maʻa ʻenau fie fanongó. Poupouʻi e ngaahi hoá ke nau fili ko e fē he ngaahi konga ʻo e ngaahi fakahinohinó ʻe fatongia ʻaki ʻe kinautolu takitaha ke akoʻí.

ʻI he teuteu ʻa e kau akó, mahalo te ke fie takai holo he kau akó ke ke fakafanongo mo tokoni ʻo ka fie maʻu. Kapau ʻe fie maʻu, tokoniʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tokāteline mei he ʻAlamā 39–41 ke tokoni ki hono tali e ngaahi fehuʻi kuo vahe ange kiate kinautolú. Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tokāteline ko ʻení ke hoko ko ha fakahinohino:

ʻOku fakalielia ʻa e angahala fakasekisualé ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí (vakai, ʻAlamā 39:1–9).

Ko e toetuʻú ko e fakatahaʻi ia ʻo e laumālié mo e sinó, pea fakafoki ʻa e meʻa kotoa pē ki honau anga totonu mo haohaoá (vakai, ʻAlamā 40:21–26).

ʻE toe fakafoki kitautolu ki he fiefiá pe mamahí ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi ngāué mo e ngaahi holi ʻi he moʻui matelié (vakai, ʻAlamā 41:1–7).

Kuo teʻeki ai hoko ʻa e faiangahalá ko e fiefia (vakai, ʻAlamā 41:10–15).

Ngaahi Fakahinohinó

Mateuteu ke ke fai ʻeni ʻi hoʻo akoʻí:

  1. ʻOmi ha fakamatala puipuituʻa kau ki he ngaahi vēsí (hangē ko hono fakamatalaʻi ko hai ʻoku leá, ko hai ʻoku nau lea ki aí, mo hono ʻuhingá).

  2. Lau ʻa e ngaahi konga ʻo e potufolofola ne ʻoatú ke tokoni kiate koe ke ke tali ʻa e fehuʻi ne vahe atú.

  3. Hiki ha tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi naʻá ke akó ʻoku kaunga ki hoʻo fehuʻi ne vahe atú.

  4. Fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku tokoni ai ʻa e tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni naʻá ke hikí ke tali ʻa e fehuʻi naʻe vahe atú. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke hiki ʻe kinautolu ʻokú ke akoʻí ʻa e tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.

  5. Vahevahe ange ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate koé, pea fai ha fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuó ke akoʻí.

Hili e teuteu ʻa e kau akó ke tali ʻenau ngaahi fehuʻi kuo vahe angé, vahe kinautolu ki ha ngaahi kulupu iiki koeʻuhí ke nau lava ʻo feakoʻiʻaki. (Kapau ʻoku tokosiʻi hoʻo kalasí, ʻai ke akoʻi ʻe he tokotaha ako pe hoa takitaha ʻa e kalasí fakakātoa.) Hili e feakoʻiʻaki ʻa e kau akó, fai ki he kalasí ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻI hoʻo fakakaukau ki he ngaahi angahala ʻa Kolianitoní, ʻokú ke pehē ko e hā naʻe tokoni ai kiate ia ʻa e mahino naʻá ne maʻu ki he ngaahi tokāteline ko ʻení?

  • Ko e hā ʻe mahuʻinga ai ke fakamatalaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení kiate kinautolu te ke feohi mo ia ʻi hoʻo moʻuí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení peá ke moʻui ʻaki iá?

ʻAlamā –42

ʻOku akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa Kolianitoni kau ki he fakamaau totonú mo e ʻaloʻofá

Tā ha seti meʻafua faingofua pē ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne akoʻi ʻa e fakakaukau ʻo e fakamaau totonú mo e ʻaloʻofá ki he kalasí ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e fakatātaá mo e meʻa naʻá ne ako mei he ngaahi fakahinohino ʻa ʻAlamā kia Kolianitoní ʻi he ʻAlamā 42. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vakai ki he ʻAlamā 42 ʻi heʻenau folofolá pea kumi e ngaahi kupuʻi lea mo e ngaahi fakamatala kau ki he fakamaau totonú mo e ʻaloʻofá ʻa ia naʻa nau fakaʻilongaʻi pe laineʻí.

ʻĪmisi
ngaahi meʻafuá

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku malava ai ke maʻu ʻa e ʻaloʻofá, fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e meʻa naʻe pau ke fai ʻe Sīsū Kalaisi koeʻuhí kae malava ke tau maʻu ʻa e ʻaloʻofá?

  • Ko e hā e meʻa kuo pau ke tau fai ke tau maʻu ʻa e ʻaloʻofá?

Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ʻuhinga ʻoku nau houngaʻia ai ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻAlamā 43–44

ʻOku maluʻi kitautolu mei he filí ʻi heʻetau tokanga ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá

Kapau ʻoku kei toe e taimí, fakakaukau ke kole ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e meʻa ne nau ako mei he ʻAlamā 43–44 ʻaki hono vahevahe e meʻa naʻa nau hiki ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá kau ki heʻenau fefaʻuhi mo e ngaahi tau fakalaumālié (ʻaho 4, ngāue fika 3 mo e 4). Fai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo Hono ivi ke fakaaʻu mai ʻEne ʻaloʻofá ʻi heʻetau fakatomalá pea ke maluʻi kitautolu ʻi heʻetau haʻu kiate Iá.

ʻIuniti Hokó (ʻAlamā 45–63)

Ko e hā ne ikunaʻi ai ʻe he kau Nīfaí honau ngaahi filí? Naʻe anga fēfē ʻenau malava ke tau ʻaki e mālohi ʻo e ʻEikí? ʻOku lava ke maʻu ʻa e talí ʻaki hono ako ʻo e ngaahi sīpinga ʻa e ʻEikitau ko Molonaí mo Hilamani mo ʻene kau tau kei talavoú.

Paaki