Laipelí
Lēsoni 49: ʻĪnosi


Lēsoni 49

ʻĪnosi

Talateú

Hili e fakakaukauloto ʻa ʻĪnosi ki he ngaahi lea ʻa ʻene tamaí, naʻá ne lotua mo maʻu ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá. Peá ne toki lotua ha lelei fakalaumālie maʻá e kau Nīfaí mo e kau Leimaná pea tuku ʻene moʻuí kotoa ke ngāue ki honau fakamoʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻĪnosi 1:1–8

Hili e fakakaukauloto ʻa ʻĪnosi ki he ngaahi lea ʻa ʻene tamaí, ʻokú ne lotua mo maʻu ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá

Hiki ʻa e ngaahi lea ko enaʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻa nau ongoʻi fiekaia lahi ai.

  • Ko e hā ha ngaahi lea te ke fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻi he taimi ʻokú ke fiekaia aí? (Mahalo ʻe fakamatalaʻi ʻe he kau akó ko e fiekaiá ko ha ongoʻi ʻalefa, mamahi, vaivaia, pe holi ke fakafonu.)

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻa ha tokotaha ki he kupuʻi lea “naʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié”? (Ngaahi ongo ʻo e maha fakalaumālie, mamahi pe vaivai pe ko ha holi ke fakafonu fakalaumālie.)

ʻĪmisi
And My Soul Hungered - Enos

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi kuo holi tuʻu ai ʻa honau laumālié. Fakamatalaʻi ange te nau ako he ʻahó ni ki ha meʻa ne aʻusia ʻe ha tokotaha naʻe holi tuʻu ʻa hono laumālié. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e Lotu ʻa ʻĪnosí (62604; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 72).

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo kau ki he tokotaha ʻi he fakatātaá? (Kapau ʻoku veiveiua e kau akó, fakamatalaʻi ange ko e fakatātā ʻeni ʻo ʻĪnosi, ko e mokopuna ʻo Līhai mo Selaiá pea ko ha foha ʻo Sēkope. Naʻe tuku kiate ia e ʻū laʻui peleti īkí ʻi ha taimi nounou kimuʻa pea pekia ʻene tamaí [vakai, Sēkope 7:27].)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻĪnosi 1:1,3. Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e founga kuo tākiekina ai ʻe Sēkope ʻa ʻĪnosí. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke nau tala ki he kalasí ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló.

Fakaʻaliʻali e saati ko ʻení he palakipoé: (Mahalo te ke fie maʻu ke fakapipiki e sātí he palakipoé kimuʻa pea kamata e kalasí ke ʻoua ʻe mole taimi.) ʻOku fakataumuʻa e sātí ke tokoniʻi e ngaahi kulupu ʻo e kau akó ke nau tokanga taha ki he ngaahi fakaikiiki kehekehe ʻo e meʻa ne aʻusia ʻe ʻĪnosí, ʻi heʻenau akó ʻa e ʻĪnosi 1:2–8.

Ko e meʻa naʻe holi ki ai ʻa ʻĪnosí

Ko e meʻa naʻe fai ʻe ʻĪnosí

Ko e ngaahi ola ʻo e meʻa naʻe fai ʻe ʻĪnosí

ʻĪnosi 1:2

ʻĪnosi 1:3

ʻĪnosi 1:2

ʻĪnosi 1:4

ʻĪnosi 1:8

ʻĪnosi 1:5

ʻĪnosi 1:6

ʻĪnosi 1:8

Fakamatalaʻi ange ko e taimi naʻe fakakaukau ai ʻa ʻĪnosi ki he ngaahi akonaki ʻene tamaí, naʻá ne aʻusia ha ngaahi ongo fakalaumālie ʻo tataki ai ia ke ne fai ha ngaahi meʻa pau, ʻa ia naʻa nau ʻomi ha ngaahi ola pau ki heʻene moʻuí.

Vahevahe ʻa e kalasí ki he ngaahi kulupu ʻe tolu. Lau leʻolahi ʻa e ʻĪnosi 1:2–8. ʻAi e kulupu ʻuluakí ke nau kumi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakahaaʻi e ngaahi holi ʻa ʻĪnosí he lolotonga hoʻo laú. Fakaafeʻi e kulupu uá ke nau kumi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻĪnosí. Kole ki he kulupu tolú ke nau kumi ʻa e ngaahi ola ʻo e ngaahi holi mo e ngaahi ngāue ʻa ʻĪnosí. (Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻi he ngaahi veesi ʻoku hiki ʻi he sātí e ngaahi fakamatala kau ki he ngāue ʻa e kulupu takitaha kuo vahe angé.)

Hili hoʻo lau ʻa e ʻĪnosi 1:2–8, fakaafeʻi e kau ako ʻi he kulupu ʻuluakí ke nau lipooti ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau ʻilo ʻoku kau ki he ngaahi holi ʻa ʻĪnosí. ʻI hono fakahā mai ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení, ʻai ke nau tohi ʻa e ngaahi kupuʻi leá ʻi he palakipoé. ʻE ala fie maʻu ke ke poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau folofolá. Mahalo ʻe lea ʻaki ʻe he kau akó e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “fakamolemole ʻo ʻeku ngaahi angahalá,” “moʻui taʻengatá,” mo e “fiefia ʻa e kau māʻoniʻoní.”

Hili hono fakafonu e kōlomu ʻuluakí, fakaafeʻi e kalasí ke nau lau fakavave ʻa e kamataʻanga ʻo e ʻĪnosi 1:4. ʻAi ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻĪnosi ʻi he ngaahi lea ʻa ʻene tamaí “kau ki he moʻui taʻengatá, pea mo e fiefia ʻa e kau māʻoniʻoní, [ʻa ia]naʻe tō mamafa ia ki [hono] lotó” (ʻĪnosi 1:3). ʻOku totonu ke fakatokangaʻi ʻe he kau akó ʻa e kupuʻi lea “pea naʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié.” (Mahalo te ke fie maʻu ke poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

  • ʻE fakatupu fēfē ʻe he fakakaukauloto ki he ngaahi akonaki ʻa ha palōfita kau ki he moʻui taʻengatá mo e fiefia ʻa e kau Māʻoniʻoní ha holi tuʻu ha laumālie ʻo ha taha? (ʻE ala tokoni ki ha taha ʻoku holi ke moʻui taau ke feʻao mo e ʻEikí pea holi ki he fiefia ʻoku maʻu mei hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí.)

Fakamahinoʻi ange naʻe holi foki ʻa ʻĪnosi ke maʻu ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá. Fakamatalaʻi ange ko e kupuʻi lea “naʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié” te ne ala fakahaaʻi ha ongo ʻo e maha fakalaumālie tupu mei he angahalá. Te ne fakahaaʻi foki ha holi ʻa ha taha ke ofi ange ki he ʻEikí mo ako ʻiate Ia.

  • Ko e hā ʻoku fakatupu ai ʻe he angahalá haʻatau ongoʻi maha fakalaumālié? (ʻOku fakatupu ʻe he angahalá ha mavahe ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní meiate kitautolu pea tau ongoʻi ʻoku tau mamaʻo mei he ʻEikí.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakafekauʻaki e meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻĪnosí kiate kinautolu, kole ange ke nau fakakaukau fakalongolongo pe ʻoku nau maʻu ha niʻihi ʻo e ngaahi ongo ʻo e holi fakalaumālie tatau ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻĪnosí.

Ke tokoniʻi e kalasí ke nau ʻilo ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻĪnosi ke fakafiemālieʻi ʻaki ʻene holi tuʻu fakalaumālié, fakaafeʻi e kau ako ʻi he kulupu uá ke lipooti e ngaahi meʻa ne nau ʻiló pea hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé. ʻOku totonu ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e ngaahi meʻá ni: “fāinga … ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá,” “tangi kiate ia ʻi he fuʻu lotu fakamātoato,” mo e “[ngāue ʻaki] e tui kia Kalaisi.”

  • ʻE fakamatalaʻi fēfē ʻe he kupuʻi lea ko e“fāinga … ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” ha feinga ʻa ha taha ke maʻu ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá? (Fakamahinoʻi ange naʻe ʻikai fāinga ʻa ʻĪnosi mo e ʻOtuá, ka ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he lotu. ʻOku talamai ʻe he fāinga ko ʻení ʻa e feinga ʻa ʻĪnosi ke fakahaaʻi ki he Tamai Hēvaní ʻa e fakamātoato ʻo ʻene ngaahi holí mo ʻene loto fiemālie ke fakatomalá ʻaki ʻene fakahoko e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ʻi heʻene moʻuí.) Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e fāingá ko ha foʻi lea lelei ke fakamatalaʻi ʻetau feinga ke fakatomalá?

  • ʻI he ʻĪnosi 1:4, ko e hā e fakamoʻoni ʻoku mou ʻilo naʻe fakamātoato ʻa ʻĪnosi ʻi heʻene fekumi ki ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá? (ʻE ala fie maʻu ke ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻoku ʻuhinga ʻa e kole tāumaʻú ki he kole ʻi he loto fakatōkilalo mo e holi lahi.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ʻo fakahaaʻi ai ʻetau fakamātoató ʻi heʻetau kumi ki he fakamolemole ʻa e ʻEikí? (Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai fie maʻu ke lōloa tatau ʻetau lotú mo e lotu ʻa ʻĪnosí, ka ʻoku fie maʻu ke fakamātoato.)

Ke tokoniʻi e kalasí ke nau ʻilo e ngaahi ola ʻo e meʻa naʻe fai ʻe ʻĪnosí, fakaafeʻi e kau ako he kulupu tolú ke lipooti ʻenau ngaahi meʻa naʻe ʻiló pea hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé. ʻOku totonu ke kau ʻeni he ngaahi talí: “kuo fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá,” “naʻe matafi atu ʻa ʻeku ongoʻi halaiá,” pea “kuo fakamaʻa koe tuʻunga ʻi hoʻo tuí.” (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e fakamaʻá ke fakamoʻui pe fakamaʻa mei he angahalá.)

  • Fakatatau ki he ʻĪnosi 1:7–8, ko e hā ne lava ai ke fakamolemoleʻi mo fakamaʻa ʻa ʻĪnosí? (Ko ʻene tui kia Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā ha ngaahi lēsoni ʻoku tau ako meia ʻĪnosi kau ki he founga hono maʻu ʻo e fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá? (Ke tānaki atu ki he ngaahi moʻoni kehe ʻe ala lea ʻaki ʻe he kau akó, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ko e taimi ʻoku tau ngāueʻi ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakamolemoleʻi mo fakamaʻa kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate kitautolu hono ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení? Naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e fakaleleí maʻa ʻetau ngaahi angahalá. Ko ʻEne Fakaleleí pē ʻe lava ke fakamaʻa ai kitautolú.)

  • Fakatatau ki he ʻĪnosi 1:5–6, naʻe anga fēfē hono ʻilo ʻe ʻĪnosi kuo fakamolemoleʻi iá? (Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ko e leʻo naʻe lau ki ai ʻi he ʻĪnosi 1:5 ko ha leʻo ia naʻe ongo mai ki he ʻatamai ʻo ʻĪnosí [vakai, ʻĪnosi 1:10].)

  • Te ke ʻilo fēfē kuo fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofu ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke hoko ko e konga ʻo e fealeaʻaki ʻo e fehuʻi fakaʻosi ʻi ʻolungá:

“Ko ʻetau fakatomala moʻoní pē ʻe toʻo atu leva ʻe Kalaisi ʻa e mafasia ʻo e ongoʻi halaia ʻi heʻetau angahalá. Te tau lava ʻo ʻiloʻi ʻiate kitautolu pē kuo fakamolemoleʻi mo fakamaʻa kitautolu. ʻE fakapapauʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu; ko Ia ia ʻa e tokotaha Fai-fakamāʻoniʻoní. He ʻikai ha toe fakamoʻoni ʻe taha ʻo e fakamolemolé ʻe lelei ange ai.” (”Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 101).

  • Ko e hā ʻoku tokoni ai ke ʻiloʻi ʻe toʻo ʻe Kalaisi ʻa e mamafa ʻo ʻetau ongoʻi halaia ʻi heʻetau ngaahi angahalá hili ʻetau fakatomala moʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo fakamolemoleʻi ʻe he ʻEikí hoʻo ngaahi angahalá?

  • Naʻe anga fēfē hoʻo ngāue ʻaki hoʻo tuí ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Naʻá ke ʻiloʻi fēfē kuo fakamolemoleʻi koé?

  • Kuó ke ongoʻi nai kimuí ni mai ʻa e fakamolemole ʻa e ʻEikí?

Fai hoʻo fakamoʻoni ʻe fakamolemoleʻi kitautolu ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻetau fakatomalaʻi moʻoni ʻetau ngaahi angahalá. Koeʻuhí ko e Fakamoʻuí, ʻe lava ke matafi atu ʻetau ongoʻi halaiá pea fakamaʻa kitautolu.

ʻĪnosi 1:9–27

ʻOku lotua ʻe ʻĪnosi ha lelei fakalaumālie maʻá e kau Nīfaí mo e kau Leimaná, pea ʻokú ne ngāue faivelenga ki honau fakamoʻuí

Tā e fakatātā ko ʻení he palakipoé. Fakamatalaʻi ange, hili e lotu ʻa ʻĪnosi maʻana peé, naʻe hoko atu ʻene lotú ke fakakau ai ha ngaahi kole maʻá e lelei ʻa e niʻihi kehé. Vahe e kau akó ke nau ngāue tauhoa. Fakaafeʻi e kau ako ʻi he hoa takitaha ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e ʻĪnosi 1:9–14. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ongo kulupu falukunga kakai naʻe lotua ʻe ʻĪnosí pea mo e meʻa naʻá ne lotuá ʻi he tuʻunga takitaha. ʻI hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló, tānaki atu ʻa e ongo foʻi lea ko e kau Nīfai mo e kau Leimana ʻi he feituʻu ʻoku ʻi ai e ngaahi fakaʻilonga fehuʻí ʻi he fakatātaá.

ʻĪmisi
target
  • Fakatatau ki he ʻĪnosi 1:14, ko e hā e ngaahi taumuʻa ʻa e kau Leimaná ki he kau Nīfaí?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku tau ako kau kia ʻĪnosi mei heʻene lotua e kau Leimaná?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitaá. Kole ki he kau akó ke nau fakafanongo ki he founga ʻoku fekauʻaki ai mo e meʻa ne aʻusia ʻe ʻĪnosí:

“Ko e taimi pē ʻoku tau aʻusia ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku ʻi ai leva ʻetau tokanga ki he lelei ʻa e niʻihi kehé. …

“Ko ha fakaʻilonga maʻongoʻonga ia ʻo e ului fakatāutaha ʻa ha tahá ʻa ʻene maʻu ko ia ʻa e holi ke ne vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha niʻihi kehé” (The Teachings of Howard W. Hunter, ed. Clyde J. Williams [1997], 248–49).

  • ʻOku fekauʻaki fēfē e lea ko ʻení mo e meʻa ne aʻusia ʻe ʻĪnosí? (Naʻe fakahaaʻi ʻe ʻĪnosi ko e taimi ʻoku tau aʻusia ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te tau fekumi ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e fakamoʻuí. Mahalo te ke fie maʻu ke poupouʻi e kau akó ke nau hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

Kole ki he kau akó ke nau ako fakalongolongo ʻa e ʻĪnosi 1:12, 15–20, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe fakahaaʻi ʻe ʻĪnosi kau ki he fetuʻutaki ʻa e lotú, tuí mo e faivelengá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e pehē ke lotu ʻi he tuí?

  • Fakatatau ki he ʻĪnosi 1:12, 19–20, naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe ʻĪnosi ʻene faivelengá ʻi he lolotonga mo e hili ʻene lotú?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako kau ki he lotú mei he sīpinga ʻa ʻĪnosí? (ʻOku totonu ke lava e kau akó ʻo ʻilo ʻoku tali ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi lotú ʻo fakatatau ki heʻetau tuí mo e faivelengá.)

Hiki e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé pe hiki ʻi ha laʻipepa ke tufa ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo muimui ki he sīpinga ʻa ʻĪnosí. Fakaafeʻi e kau akó ke fili ha fakamatala ʻe taha pea tali ia ʻi heʻenau tohinoa ki he ako folofolá.

  1. ʻOku ou holi hangē ko ʻĪnosí ke u maʻu ha fakamolemole ʻo ʻeku ngaahi angahalá. Te u fakahā ki he ʻEikí ʻoku ou fakamātoato ʻi he holí ni ʻaki …

  2. ʻOku ou holi hangē ko ʻĪnosí ke tokoniʻi e kau mēmipa hoku fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá ke nau haʻu kia Kalaisi. Ko e tokotaha te u kumi ki ai ke tokonʻií ko … Te u kumi ke tokoni ki he tokotaha ko ʻení ʻaki …

  3. Naʻe lotua ʻe ʻĪnosi e kau Leimaná, ʻa ia naʻe lau ko hono ngaahi filí. ʻOku ou fie fakahā ʻa e ʻofa ʻa e ʻEikí, hangē ko ʻĪnosí, kiate kinautolu ʻoku nau taʻe ʻofa ʻiate aú. Ko e founga ʻe taha te u fai ai ʻení ko e …

ʻI he ʻosi e tohi ʻa e kau akó, ʻai ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻĪnosi 1:26–27. Fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ʻa e fakamoʻoni ʻo e fiefia naʻe aʻusia ʻe ʻĪnosi koeʻuhí ko ʻene ngaahi ngāué. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló, poupouʻi kinautolu ke nau feinga ke lavaʻi ʻa e meʻa kuo nau tohi ʻi heʻenau tohinoa ki he ako folofolá. Fai ha fakamoʻoni ko e taimi ʻoku tau ngāue ʻaki ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo aʻusia ʻa e fakamolemolé mo e fiefiá, pea ʻe tupulaki ʻetau ngaahi holi ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí.

Ngaahi Fakamatala Fakahinohino mo e Puipuituʻá

ʻĪnosi 1:2. “Ke u maʻu ha fakamolemole ʻo ʻeku ngaahi angahalá”

Naʻe ʻikai ke lau ʻa ʻĪnosi ki he natula mo e lahi ʻo ʻene ngaahi angahalá, ka naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e founga ʻo e fakatomalá kuo pau ke tau takitaha fakahoko ke maʻu ha fakamolemole fakalangí. Naʻe ako ʻaki ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo:

[“ʻOku ou saiʻia maʻu pē ʻi he talanoa ʻo ʻĪnosí, ʻa ia ne lahi ʻene fie maʻú. Hangē pē ko kitautolu kotoá—he ʻoku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu ʻe haohaoa—kuó ne hē. ʻOku ʻikai te u ʻilo pe naʻe lahi fēfē ʻene ngaahi angahalá, ka naʻá ne tohi, ‘Te u fakamatala kiate kimoutolu ʻo kau ki heʻeku fāinga ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻi he teʻeki ai ke u maʻu ha fakamolemole ʻo ʻeku ngaahi angahalá’ [ʻĪnosi 1:2]. …

[“Ko ha tāpuaki mo ha meʻa fakafiefia ia kiate kitautolu takitaha ke ʻilo ʻoku moʻui ʻetau Tamaí pea ʻokú ne ʻofa ʻiate kitautolu, ʻokú ne fakamolemoleʻi kitautolu he taimi ʻoku fakahoko ai ʻetau fakatomalá, pea ʻokú ne finangalo maʻu pē ke tokoniʻi mo ʻofaʻi ʻene fānau ʻofeiná”] (“Pray Always,” Ensign, Oct. 1981, 6).

Paaki