Laipelí
Lēsoni 149:ʻEta 12:1–22


Lēsoni 149

ʻEta 12:1–22

Talateú

ʻOsi hono fakamatalaʻi ʻo e ngaahi taʻu ʻo e hisitōlia ʻo e kau Sēlet , naʻe hanga ʻe Molonai ʻo fakafeʻiloaki ʻa e ngāue ʻa e palōfita ko ʻEtá. Naʻe taʻofi ʻe Molonai ʻa e fakamatala ki he hisitōliá ka ne hiki ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe kinautolu naʻe tui kia Sīsū Kalaisí. Ko e lēsoni ko ʻení ʻoku kau ai ʻa e ʻEta12:1–22, ko e lēsoni 150 ʻoku fekauʻaki ia mo ʻEta 12:23–41.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta12:1–4

ʻOku malanga ʻaki ʻe ʻEta ʻa e fakatomalá ki he kau Sēletí

Kamata ʻa e kalasí ʻaki hono fakaafeʻi mai ha tokotaha ako ke haʻu ki he palakipoé pea tā ha fakatātā ʻo ha ngaahi peau mo ha vaka ʻoku maʻu hono taulá.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻi ai ha taula ʻo ha vaka?

  • Ko e hā ha fakatuʻutāmaki pe faingataʻa ʻe ala hoko ki ha vaka ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano taula?

  • ʻOku uesia fēfē ʻe he ngaahi peaú ʻa e vaká? (ʻE alva ke kau ʻi he talí ʻa e teke holo ʻe he peaú ʻa e vaká, pe ʻauhia, pe liaki takai.)

Fakahingoa ʻa e vaka vaká ʻaki ʻa e ngaahi lea ko hoʻo moʻuí.

  • Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he vaká ʻetau moʻuí, ʻe fakatatau nai ki he hā ʻa e peaú? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e ngaahi mālohi fakasōsialé, ngaahi faingataʻa, ngaahi akonaki hala, pe faiangahala.)

  • ʻE anga fēfē hano fakatatau ha moʻui ʻa ha taha ki ha vaka ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano taula? (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fokotuʻu ange ki he kau akó ke lau ʻa e Molomona 5:17–18 ke tokoni kiate kinautolu ʻi hono tali ʻa e fehuʻi ko ʻení.)

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa kuo ʻomai ʻe he ʻEikí ʻe lava ke ngāue ko e ngaahi taula fakalaumālie ʻi heʻetau moʻuí? (ʻE lava ke ʻomi ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe. ʻOku lahi ha ngaahi meʻa ʻi he ongoongoleleí ʻe lava ʻo fakatatau ki ha taula.)

Poupouʻi ʻa e kau akó ke kumi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi taula fakalaumālie ʻi heʻenau ako ʻo e ʻEta 12.

Fakamatalaʻi ʻoku kamata ʻaki e ʻEta 12 ʻa hono fakafeʻiloaki ʻe Molonai ʻa ʻEta, ko ha palōfita ʻa e kau Sēletí naʻá ne malanga lolotonga ʻa e taimi naʻe fakafisingaʻi ai ʻe he kakaí ʻa e kau palōfitá pea moʻui faiangahalá. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 12:1–3 pea kumi ke ʻilo ha meʻa ne nau ʻohovale ai fekauʻaki mo e ngaahi ngāue ʻa ʻEtá. Fekau ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau ʻiló.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e ʻEta 12:4 Kole ki he kalasi kalasí ke nau muimui ai, kumi ke ʻilo ko e hā ʻa e meʻa ʻa kinautolu ʻoku tui ki he ʻOtuá ʻe “ʻamanaki ki ai” neongo hono takatakaiʻi ʻe he ngaahi faingataʻá mo e faiangahalá. Lolotonga ʻa e tali ʻa e kau akó, te ke fie fakamahinoʻi ange ko e “māmani lelei ange “ʻoku tau ʻamanaki ki aí ko e “nofoʻanga ʻi he toʻukupu toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá.”

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke maʻu ha nofoʻanga ʻi he toʻukupu toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá? (Ke foki ki Hono ʻafioʻanga pea maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.)

  • ʻOku fēfē hoʻo fakakaukau ki he maʻu ʻa e ʻamanaki “ʻi he fakapapau” ʻo kehe ia mei he fakaʻamu noa pē ki ha meʻa? (ʻI he folofolá, ʻoku tatau ʻa e ʻamanakí mo e maʻu ha fakapapau te tau lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻOtuá kiaté kiate kitautolu kapau te tau tauhi ʻetau fuakava mo Iá.)

  • Fakatatau ki he ʻEta12:4, ʻe anga fēfē ʻetau maʻu ʻa e ʻamanaki ke maʻu ha nofoʻanga ʻi he toʻukupu toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá? (ʻI he tali ʻa e kau akó, fakamatalaʻi ko e tui ʻoku lau ki ai ʻa ʻEta 12:4 fakatatau ʻoku ʻuhinga ia ki he tui kia Sīsū Kalaisí.) ʻOku anga fēfē hono hanga ʻe he tui ki a kia Sīsū Kalaisí ʻo fakaʻatā ke tau ʻamanaki “ʻi he fakapapau” ki ha nofoʻanga ʻi he toʻukupu toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá?

ʻI he palakipoé, fakahingoa ʻa e taulá ʻaki ʻa e lea tui mo e ʻamanaki leleí.

  • Fakatatau ki he ʻEta 12:4, ko e hā ʻe hoko ʻi he taimi ʻe maʻu ai ʻe ha taha ʻa e ʻamanaki mo e tui ʻia Sīsū Kalaisí? (Neongo ʻe tali ʻa e kau akó ʻaki ha ngaahi lea kehe, ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e ʻamanaki mo e tui ʻia Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo tuʻu maʻu pea lahi ʻetau ngaahi ngāue leleí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e “fonu” ʻi he ngaahi ngāue leleí? (Ke fai ʻa e ngaahi ngāue lelei.)

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue lelei ʻokú ne “fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá”? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e lotú, ako folofolá, tokoni ki he niʻihi kehé pea fakatupulaki ʻa e ngaahi talēnití.)

  • Fakakaukau ki he kakai ʻokú ke ʻilo ʻoku nau fonu maʻu pē ʻi he ngaahi ngāue leleí pea ʻikai ke nau mā ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá. Ko e hā ha ngaahi meʻa pau ʻoku nau fai ʻokú ne ngaohi kinautolu ko e ngaahi fakatātā lelei ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto ki he taimi naʻe faingataʻa ai ke nau tuʻumaʻu pea fonu ʻi he ngāue leleí. Ke tokoni ki he kau akó ke nau teuteu ki he ngaahi meʻa tatau ʻi heʻenau moʻuí, poupouʻi kinautolu ke kumi ki he ngaahi founga te nau lava ai ʻo fakatupulekina ʻenau tuí mo e ʻamanaki ʻi he lolotonga ʻenau ako ʻa e ʻEta 12.

ʻEta 12:5–22

ʻOku fakamatala ʻa Molonai ki he ngaahi mana mo e ngaahi ngāue lahi naʻe hoko ʻi he tuí

Tohi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé : ʻOku ou fie maʻu ke tupulaki ʻi he fakamoʻoni fakalaumālie ko e …

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fokotuʻu ha ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ngaahi tefitoʻi moʻoni, pe ngaahi tokāteline ʻa ia ʻe fekumi ki ai ʻa e kakaí ko e fakamoʻoni fakalaumālie. ʻI he tali e kau akó, hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé. (Ko e ngaahi tali talí ʻe kau ai ʻa e fakamoʻoni ko e Tohi ʻa Molomoná ʻoku moʻoni,ʻoku mahuʻinga ke moʻuiʻaki ha moʻui maʻa mo angatonu, ko e Lea ʻo e Potó ko e fono ia ʻa e ʻOtuá; Te u teuteu ke ngāue fakafaifekau.) Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha foʻi moʻoni ʻi he ongoongoleleí ʻa ia ʻoku nau fie maʻu ha fakamoʻoni fakalaumālie, pe fakamoʻoni ʻoku mālohi ange.

Fakamatalaʻi ko e kakai ʻe niʻihi ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ʻulungāanga ko ʻení : “He ʻikai ke u tui pe moʻui ʻo fakatatau ki ha tefitoʻi moʻoni kae ʻoua kuou kuó u sio ʻi ha fakamoʻoni ʻoku moʻoni” Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 12:5–6 pea kumi pe ʻoku fekauʻaki fēfē ʻa e ngaahi vēsí ki he mo e ʻulungaanga ko ʻení. Faka-mamamafaʻi ange ko e ʻEta12:6 ko ha foʻi veesi fakataukei folofola. Te ke lava ke fokotuʻu ki he kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e veesi ko ʻení ke makehe koeʻuhí ke faingofua haʻanau kumi ki ai.

  • Fakatatau ki he ʻEta 12:6, ko e hā ʻoku fie maʻu ke ʻuluaki hoko pea toki lava ʻo maʻu ha fakamoʻoní?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakakaukau ki he kupuʻi lea ko e “ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí”?

Hili ʻa e tali ʻa e kau akó, te ke mei fie maʻu ke fakamatalaʻi ko e kakai ʻe niʻihi ʻoku fehalaaki ʻenau fakaʻuhingaʻi e “ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí” ke ʻuhinga maʻu pē ki he faingataʻaʻiá. Ko e kupuʻi lea ko e “ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí” te ne lava ʻo fakamatalaʻi ha meʻa pē te ne ʻomai ʻa e faingamālie ke fakahā pē ngāueʻi ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí. Ke tokoni ki he kau akó ke maʻu ha mahino ʻoku lelei ange ki he kupuʻi lea ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻení meia ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kimuʻa pea lau ʻa e leá, kole ki he kalasí ke fakafanongo ki hono fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sikoti ʻa e “ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí.”

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Te ke lava pē ʻo ako ke fakaʻaongaʻi lelei ʻa e tuí ʻi hano fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Molonai ‘… he ʻoku ʻikai ke mou maʻu ha fakamoʻoni kaeʻoua kuo hili ʻa hono ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí’ [ʻEta 12:6; tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí]. Ko ia ko e taimi kotoa pē ʻoku mou ʻahiʻahiʻi ʻa hoʻomou tuí , ʻa ia ko e, ngāue ʻi he moʻui taau ʻi hano ma’u ha ongo fakalaumālie, te ke maʻu ʻa e fakamoʻoni ʻo e Laumālié. Ko e ngaahi ongo ko iá te ne fakamālohia hoʻo tuí. ʻI hono toe ʻai ʻa e sīpinga ko iá, ʻe toe mālohi ange hoʻomou tuí ” (“Ko e ivi Poupou ʻo e Tuí ʻi he Ngaahi Taimi ʻo e Taʻepaú mo e ʻAhiʻahí,” (“The Sustaining Power of Faith in Times of Uncertainty and Testing,” Ensign pe Liahona, May 2003, 76).

  • ʻOku anga fēfē hono fakamatalaʻi ʻa e founga ko iá ʻe ʻEletā Sikoti ʻo kehe mei he ʻulungaanga ʻo kinautolu ʻoku fie maʻu ha fakamoʻoni ki muʻa pea toki tui pē ngāué?

Hiki ʻa e ngaahi folofola fakafekauʻaki ko ʻení ʻeni he palakipoé: ʻEta 12:7–12; ʻEta 12:13–18; ʻEta 12:19–22, 30–31. Vahevahe ʻa e kalasí ki he kulupu ʻe tolu, pea vahe ki he kulupu takitaha ha potufolofola. Kole ki he kau akó ke kumi ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ko e ola ʻo e tui ʻa e kakaí ʻoku fakamatalaʻi ʻi he potu folofola taki taha. Fakalotolahiʻi kinautolu ke fakatokangaʻi hono ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea “hili ʻenau maʻu ʻa e tuí” pē “ ka ʻi he hili pē ʻenau tui ” ʻi he veesi 7, 12, 17, 18, mo e 31. (Te ke lava ʻo fokotuʻu ki he kau akó ke fakaʻilongaʻi a ʻa e ngaahi kupuʻi leá ʻi he taimi kotoa pē te nau ʻasi ai.)

Hili ʻa e lipooti ʻa e kau akó fekauʻaki mo e meʻa kuo nau ʻiló, fakaafeʻi kinautolu ke fakanounouʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻomai ʻe he ʻEikí hili ʻetau fakaʻaliʻali ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí. Neongo ʻe mei ngāueʻaki ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehekehe, te nau fakahā ʻa e moʻoni tatau mo e ngaahi meʻa ko ʻení: Kapau ʻoku tau holi ki he fakamoʻoni fakalaumālié, ta ʻoku tonu ke tau ʻuluaki ngāueʻi ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí. Fakamatalaʻi ʻoku hangē pē ko e fakamoʻoni fakalaumālié, ʻoku ʻikai hoko ʻa e maná kaeʻoua kou ʻosi ʻetau ngāueʻi ʻetau tuí.

Fakahā ʻa e ngaahi meʻa naʻe hokó ki he kalasí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakamatalaʻi pē naʻe fēfē ʻa e tokotaha ʻi he feituʻu taki taha mo e anga ʻene fakahā ʻa e tui ki he ʻEikí.

  1. Ko ha finemui ʻokú ne fie maʻu ke maʻu ha fakamoʻoi fakamoʻoni fekauʻaki mo hono moʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná

  2. Ko ha talavou ʻokú ne maʻu ha holi mālohi ke tokoni ki hono ngaahi ʻofaʻangá ke tali ʻa e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto ki ha taimi ne nau maʻu ai, pē ko e kakaí kakai ʻoku nau ʻiloʻi, ʻne maʻu ʻa e fakamoʻoni fakalaumālie pē ngaahi mana hili hono fakaʻaliʻali ʻa e tui ki he ʻEikí. Fakaafeʻi ha kau akó ako tokosiʻi ke vahevahe ʻa e ngaahi aʻusia naʻa nau fakakaukau ki aí. (Fakapapauʻi ko e kau akó ʻoku mahino ʻoku ʻikai ke totonu ke nau ongoʻi haʻisia ke vahevahe e ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakafoʻituitui pē tautonu.) Teke lava pē ke vahevahe haʻo aʻusia.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakamanamanatu ʻa e moʻoni faka-ongoongolelei foʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻa ia ʻoku nau saiʻia ke maʻu ha fakamoʻoni fakalaumālie ki ai. Fakaafeʻi ke nau hiki ʻi heʻenau pepá pe tohinoa ki he ako folofolá ha meʻa ʻe niʻihi te nau mei fai ke ngāueʻi ha tui ki he ʻEikí ʻoku lahi ange.

Fakataukei Folofola — ʻEta 12:6

Tokoni ki he kau akó ke nau ako maʻuloto ʻa ʻEta 12:6, fakaafeʻi ʻa e tokotaha ako kotoa pē ke tohi ʻa e veesí ʻi ha laʻi pepa, pea ‘oua ‘e fakakau ‘a e ngaahi lea tefitó pe ngaahi ʻotu lea mahuʻingá pea ʻai ha foʻi laine lōloa ʻo fetongi ʻaki e meʻa ʻoku tonu ke nau tuʻu aí. Hili iá, ʻoange ha miniti ki he kau akó ke nau ako maʻuloto ʻa e veesí, ʻo nau fakafonu ai pē mo e ngaahi meʻa ʻoku teʻeki fakafonu ʻi heʻenau pepá.

Kole ki he kau akó ke nau fetongi pepa mo ha taha ʻoku ofi atu ki ai. Ko e tokotaha ako kotoa pē ʻoku totonu ke ne lau leʻolahi ʻene pepá, ʻo feinga ke fakafonu ʻa e ʻataʻatā ʻi he pepá mei heʻene manatú. Ka lahi ʻa e taimí, pea toe fai pē ʻa e meʻa tatau kae fetongi ʻa e pepá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke ʻave ʻenau pepá ki ʻapi pea fakaʻaongaʻi ia ke lau maʻuloto ʻa e ʻEta 12:6 ki ha taha ʻo e ongomātuá. Fakalotolahiʻi kinautolu ke ʻeke ki he mātuʻá fekauʻaki mo ha taimi naʻá nau fakahaaʻi ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí pea maʻu ha fakamoʻoni pe mana naʻá nau kolé.

Fakaʻosi ʻaki hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he lēsoní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻEta 12:4–6. Ko e hā ʻa e ʻamanaki lelei?

ʻI he ʻEta 12, ʻoku akoʻi ʻe Molonai fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ʻamanaki leleí mo e tui ʻoku ʻasi ai ʻoku felāveʻi ofi ʻa e ongo meʻá ni. ʻOkú ne fakamahinoʻi ʻa e tuí ko e “ngaahi meʻa ia ʻoku ʻamanaki ki ai kae ʻikai mamata ki ai ” ( ʻEta 12:6) pea ako ko ʻetau ʻamanaki ki ha fakamoʻui “hoko ʻi he tui” kia Sīsū Kalaisí ( ʻEta 12:4). Ko e tohi Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí ʻokú ne akoʻi ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e ʻamanaki leleí:

“Ko e taimi ʻoku tau maʻu ai ha ʻamanakí ʻoku tau falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e [ʻOtuá]. ʻOku tau maʻu ha fakapapau kapau te tau fai ʻa e ‘ngaahi ngāue ʻo e māʻoniʻoní,’ te tau maʻu [ʻetau] totongi, ʻio, ʻa e melino ʻi māmani pea mo e moʻui taʻengatá ʻi he maama ka hoko maí’ (T&F 59:23). … Ko e tefitoʻi moʻoni ʻo e ʻamanakí ʻoku ope atu ia ki ʻitāniti, ka te ne toe lava pē foki ʻo poupouʻi koe ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakaʻahó.” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 215–16).

Naʻe fakaʻuhingaʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻa e ʻamanaki leleí ʻo hange ko ʻení:

“Ko e ʻamanaki leleí ko ha meʻafoaki ia ʻo e Laumālié. [Vakai, Molonai 8:26.] Ko ha ʻamanaki ia ʻe tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e mālohi ʻo ʻene Toetuʻú, ʻa ʻetau malava ʻo tuʻu hake ki he moʻui taʻengatá pea hoko ʻeni ʻi heʻetau tui ki he Fakamoʻuí. [Vakai, Molonai 7:41.] Ko e faʻahinga ʻamanaki lelei ko ʻení ko ha tefitoʻi moʻoni ia ʻo e talaʻofá mo ha fekau [vakai, Kolose 1:21–23], ʻoku ō fakataha mo e ngaahi fekaú kotoa pea ʻoku ʻi ai hotau tufakanga ke ʻai ke hoko ia ko e konga longomoʻui ʻoʻetau moʻuí pea lavaʻi hono ʻahiʻahiʻi kitautolu ke siʻaki ʻa e ʻamanaki leleí. ʻOku hanga ʻe he ʻamanaki lelei ki he palani angaʻofa ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ki he fiefiá, ʻo tataki atu kitautolu ki he melinó [vakai, Loma 15:13], ʻaloʻofá [vakai, Saame 33:22], fiefiá [vakai, Loma 12:12], mo e nēkeneká. [Vakai, Lea Fakatātā 10:28.] Ko e ʻamanaki lelei ki he fakamoʻuí ʻoku tatau mo ha tatā maluʻi [vakai, 1 Tesalonika 5:8]; pea ko e fakavaʻe ia ʻo ʻetau tuí [vakai, Hepēlū 11:1; Molonai 7:40] mo ha taula ki hotau laumālié. [Vakai, Hepelū 6:19; ʻEta 12:4.]” (“Ko e Mālohi Taʻefakangatangata ʻo e ʻAmanaki Leleí,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2008, 21–22).

ʻEta 12:6. “Ko e ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻo tuí”

Naʻe fakamatala ʻe Palesiteni Gordon B. Hinckley ha talanoa ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e maʻu ha fakamoʻoni hili hono ʻahiʻahiʻi ʻetau tuí:

“Ka u ʻoatu muʻa ha talanoa ʻo ha fefine ʻi Sao Paulo ʻi Palāsila. Naʻe ngāue pē mo ako ke ne matauhi lelei ange hono fāmilí. ʻOku ou fakaʻaongaʻi ʻene ngaahi lea pē ʻaʻaná ʻi hono fai e talanoa ko ʻení. ʻOkú ne pehē:

“‘Naʻe ʻi ai ha lao ʻo e ʻunivēsiti ne u ako aí naʻe taʻofi ai ʻa e fānau ako ʻoku ʻi ai hanau moʻuá mei hono fai ʻo e ngaahi siví. ʻI he ʻuhinga ko iá, ko e taimi ne maʻu ai ʻeku vahé ne u tomuʻa toʻo ʻeku vahehongofulú mo ʻeku ngaahi foakí pea ko e toengá leva ki hono totongi ʻeku akó mo e ngaahi meʻa kehé.

“‘Kuó u manatuʻi ha taimi ʻe taha ne u … fepaki ai mo ha faingataʻaʻia fakapaʻanga lahi. Ko e Tuʻapulelulu ne maʻu ai ʻeku vahé. Pea ʻi heʻeku fikaʻi ʻeku patiseti fakamāhiná, ne u ʻilo ai he ʻikai feʻunga ia ke totongi fakatouʻosi ai ʻeku vahehongofulú mo ʻeku akó. Kuo pau ke u fili pē ha taha. Naʻe ʻamanaki fai ʻa e sivi fakamāhina uá ʻi he uike hono hokó pea kapau he ʻikai ke u sivi ko e mole ia ʻo e taʻu ko iá. Naʻá ku mamahi lahi. … Uhuuhu hoku lotó. Ko ha fili fakamamahi ʻení ke u faí, ka ne ʻikai ʻilo pe ko e hā ʻe faí. Naʻá ku fakakaukau leva ki he ongo meʻá ni: totongi vahehongofulu pe ko e ʻikai maʻu e maaka ʻoku fie maʻu ʻe he akó.

“‘Ne ʻākilotoa ʻe he ongó ni ʻeku moʻuí pea pehē ai pē ʻo aʻu ki he Tokonakí. Ko e taimi ia ne né u toki manatuʻi ai ko e taimi ne né u tali ai ke papitaiso he Siasí, ne u loto ai ke u moʻui ʻaki ʻa e fono ʻo e vahehongofulú. Kuó u toʻo mai ai ha tufakanga, ʻo ʻikai mo e ongo faifekaú, ka mo ʻeku Tamai Hēvaní. ʻI he momeniti ko iá, ne kamata ke mole atu ʻa e mamahí kae faingamālie ha potu moʻó e nongá mo e loto lahí. …

“‘ ʻI heʻeku lotu he pō ko iá, ne u kole ai ke fakamolemoleʻi au ʻe he ʻEikí ʻi heʻeku fakaveiveiuá. ʻI he Sāpaté, kimuʻa ke kamata ʻa e houalotu sākalamēnití, ne u fetuʻutaki ki he pīsopé ʻo totongi ʻeku vahehongofulú mo ʻeku [ngaahi foakí ʻi he fiefia lahi]. Ko ha ʻaho makehe moʻoni ia. Naʻá ku ongoʻi fiefia mo nonga ʻiate au pea mo e Tamai Hēvaní

“‘ʻI heʻeku ʻi hoku ʻōfisí he ʻaho hono hokó, ne u feinga ai ke maʻu ha founga ke fakahoko ai ʻa e siví ni he Pulelulu ka hokó. Ko e lahi ange ʻeku fakakaukaú, ko e mamaʻo ange ai pē ia ʻeku ongoʻi ha foungá. …

“‘Ne ʻosi e ʻahó pea haʻu hoku pulé ʻo ʻomai e tuʻutuʻuni fakaʻosi ki he ʻahó. Ko ʻene ʻosí pē, toʻo atu ʻene kató pēá na fepōpoakiʻaki. … Fakafokifā pē kuo tuʻu pea sio mai ʻo ʻeke mai: “ʻOku fēfē hoʻo akó?” Ne u ʻohovale pea ʻikai ke u faʻa tui ki he meʻa ne u fanongo ki aí. Ko e meʻa pē ʻeni ne u lava ʻo tali atu ʻakí: “ʻOku sai pē!” Naʻe sio mataʻi fehuʻi mai pē pea toe ʻalu. …

“‘ʻOhovale pē kuo hū ange sekelitalí ki he lokí ʻo talamai ko e taha monūʻia au! Ka ʻi heʻeku ʻeke angé, talamai pē ʻe ia: “Ne toki talamai ʻe he pulé ʻe kamata he ʻahó ni hono totongi kakato ʻe he kautahá hoʻo akó mo hoʻo nāunaú. Kimuʻa pēá ke ʻalú, afe ange hoku tesí ʻo talamai hono mahuʻingá ka u ʻoatu ʻa e sieké ʻapongipongi.”

“‘ʻI he ʻene ʻalú, naʻá ku tangi peau ongoʻi loto-fakatōkilalo, naʻá ku tūʻulutui ʻi he meʻa naʻá ku tuʻu ai pea fakamālo ki he ʻEikí ko ʻene ʻaloʻofá. Naʻá ku pehē ki he Tamai Hēvani naʻe ʻikai fie maʻu ke ne tāpuakiʻi lahi pehē au. Naʻá ku fie maʻu pē ʻa e totongi ʻo e māhina ʻe taha, pea ko e vahehongofulu naá ku totongi he Sāpaté naʻe fuʻu siʻisiʻi ki he ʻeku fakakaukaú. Lolotonga e lotu ko iá ne haʻu ki heʻeku fakakaukaú e ngaahi lea ne lekooti ʻia Malakaí: “Pea mou ʻahiʻahiʻi ai au, ʻoku pehē ʻe [he ʻEiki] ʻo e ngaahi kau tau, pe te u fakaava ʻa e ngaahi matapā ʻo e langíi pē ʻikai, pea lilingi hifo kiate kimoutolu ha tāpuaki, he ʻikai ha potu ʻe faʻa hao ia ki ai” (Malakai 3:10). Talu mei he taimi ko iá naʻe teʻeki ai te u ongoʻi ʻa e lahi ʻo e talaʻofa ʻoku ʻi he folofola ko iá, pea ko e fekau ko ʻení ko ha fakamoʻoni ia ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá, ko ʻetau Tamai Hevaní, ʻokú ne ʻoange ki heʻene fānau ʻi he māmaní” (“We Walk by Faith,” Ensign, May 2002, 73–74).

ʻEta 12:6. “ʻOku ʻikai te mou maʻu ha fakamoʻoni kae ʻoua kuo hili hono ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí”

Ko Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo

“Ko hotau natula fakaetangata ia hono tekeʻi mei heʻetau moʻuí ʻa e mamahiʻia ʻo e sinó mo e faingataʻaʻia ʻa e fakakaukaú ka tau fakapapauʻi ʻoku tau nonga pē mo fiemālie ʻo hokohoko pehē atu ai pe. Ka ʻo kapau te tau taʻofi ke ʻoua ʻe hoko mai ʻa e mamahí mo e faingataʻaʻiá, ko haʻatau taʻofi ia hotau ngaahi kaumeʻa lelei taha mo ʻaonga taha kiate kitautolú. ʻOku lava ke ngaohi ʻe he ngaahi meʻa fakamamahí ʻa e kakaí ke nau hoko ko ha kakai māʻoniʻoni ʻi heʻenau ako mei ai ʻa e faʻa kātakí, kataki fuoloá, mo e mapuleʻi kitá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Sipenisā W. Kimipolo [2006], 19).

Paaki