Laipelí
Lēsoni 157: Molonai 8


Lēsoni 157

Molonai 8

Talateú

ʻI he hokohoko ʻo e tānaki ki he lekooti toputapú, ne fakakau atu ʻe Molonai ha ʻipiseli, pe ko ha tohi, naʻá ne maʻu mei heʻene tamai ko Molomoná. Ne lekooti ʻe Molomona ʻi he tohí ni ha fakahā naʻá ne maʻu ʻo kau ki he ʻuhinga ʻoku ʻikai fie maʻu ai ke papitaiso e fānau īkí. Ne akoʻi foki ʻe Molomona ʻo kau ki he founga ʻe lava ke tau teuteu ai ke nofo mo e ʻOtuá. Naʻá ne fakaʻosi ʻene tohí ʻaki ʻene fakahaaʻi ʻa ʻene hohaʻa koeʻuhí ko e faiangahala ʻa e kau Nīfaí pea mo e ʻamanaki ko ia ke fakaʻauha kinautolú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Molonai 8:1–24

ʻOku akoʻi ʻe Molomona ʻoku moʻui ʻa e fānaú īkí ʻia Kalaisi

ʻĪmisi
Ko Hono Papitaiso ʻo ha Taʻahine

Kimuʻa pea kamata e kalasí, fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā Ko Hono Papitaiso ʻo ha Taʻahinée Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 104) pe ko ha tā kehe pē ʻo ha fānau taʻu valu ʻi hono papitaisó. Hiki e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e hā ʻoku ʻikai papitaiso ai e fānaú kae ʻoua kuo nau taʻu valú?

ʻI he aʻu mai ʻa e kau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau sio ki he fakatātaá pea fakakaukauloto ki he fehuʻi he palakipoé.

ʻI he kamata ʻa e kalasí, fakamatala ki he kau akó ne akoʻi ʻe Molomona ʻi haʻane tohi ki hono foha ko Molonaí ʻo kau ki he fakamoʻui ʻo e fānau īkí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 8:4–6, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e meʻa ne hohaʻa ki ai ʻa Molomoná. (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko efuʻú ʻi he veesi 6, ko ha meʻa ʻoku mamafa, fakamā, pe lahi.)

Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ʻiló, fakaafeʻi ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molonai 8:7 pea feinga ke ʻilo ʻa e meʻa ne fai ʻe Molomona ʻi heʻene ʻilo e palopalemá ni.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa Molomoná?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 8:8–9 , pea kole ange ki he kalasí ke nau kumi e tali ki he lotu ʻa Molomoná. ʻI hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ʻiló, mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “malaʻia ʻo ʻĀtamá” ki hono fakamavaheʻi ʻo ʻĀtama mei he ʻao ʻo e ʻOtuá koeʻuhí ko e Hingá. ʻOku faʻa maʻuhala e kakai ʻe niʻihi ʻo tui ʻoku fāʻeleʻi e fānau kotoa ʻi ha tuʻunga angahalaʻia koeʻuhí ko e Hingá. ʻI he fakakaukauhalá ni, ʻoku nau pehē ai tokua ʻoku taʻetaau e fānau īkí ke ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻo kapau te nau mate ʻoku teʻeki papitaiso kinautolu. ʻI hoʻo fakamatalaʻi ʻení, mahalo naʻa fie maʻu ke ke ʻai ke lau ʻe he kau akó ʻa e tefito ʻo e tui hono uá. Mahalo naʻa fie maʻu foki ke ke fokotuʻu ange ke nau fakafekauʻaki ʻa e Molonai 8:8–9 mo e Tefito ʻo e Tuí 1:2.

Tohi ʻa e sētesi taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fie maʻu ʻa e fakatomalá mo e papitaisó ʻe kinautolu kotoa pē ʻoku …

ʻĪmisi
ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi

Kole ange ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molonai 8:10, pea kumi ʻa e ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakakakato e sētesi he palakipoé. Hili e lipooti ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí, fakakakato e sētesí ʻo hangē ko ʻení: ʻOku fie maʻu ʻa e fakatomalá mo e papitaisó ʻe kinautolu kotoa pē ʻoku ala ʻekeʻi meiate kinautolu ʻenau ngaahi ngāué mo pea lava ke faiangahalá. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e ngaahi kupuʻi lea ʻi he Molonai 8:10 ʻa ia ʻokú ne akoʻi e foʻi moʻoni ko ení.

Mahalo ʻe tokoni ke ke fakamahinoʻi ange ko e angahalá “ko e talangataʻa fakahāhā ia ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá” (Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Angahalá,” scriptures.lds.org). Lau ange ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“ʻOku mahino kiate kitautolu mei he tokāteliné, kimuʻa pea aʻu ha fānau ki he taʻu ʻe ala ʻekea ai meiate kinautolu ʻa e meʻa ʻoku nau fai pe taʻe faí, ‘ʻoku ʻikai te nau …lava ʻo faiangahala’ (Molonai 8:8). Lolotonga e taimi ko iá, ʻe lava e fānaú ʻo fai ha ngaahi fehāalaaki, pea pau ai ke fai hano fakatonutonu ʻo aʻu pē ki [ha]e ngaahi fehalaaki mamafa mo fakamamahií, ka ʻoku ʻikai lau ʻenau angafaí ko ha ngaahi angahala” (“Sins and Mistakes,” Ensign, Oct. 1996, 65).

Vaeua ʻa e kalasí. Fakaafeʻi ha vaheua ʻe taha ʻo e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molonai 8:11–18 pea lau fakalongolongo leva ʻe he vaeua ʻe tahá ʻa e Molonai 8:11, 19–24. (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé.) Kimuʻa pea nau laú, kole ange ki he kau ako ʻi he ongo kulupú ke nau feinga ke ʻilo e meʻa ne akoʻi ʻe Molomona ʻo kau ki hono papitaiso ʻo e fānau īkí. ʻI hono maʻu pē ʻe he fānaú ha taimi feʻunga ke lau ai iá, fakaafeʻi ha niʻihi mei he kulupú takitaha ke nau lipooti e meʻa ne nau ʻiló. Te ke ala fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke toe fakakaukau lahi ange e kau akó ki he ngaahi akonaki ʻa Molomoná:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻoku “moʻui [ʻa e fānaú] ʻia Kalaisí”? (Molonai 8:12, 22). (ʻOku huhuʻi kinautolu ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. He ʻikai ke nau lava ʻo faiangahala, he ʻoku ʻikai ʻoange kia Sētane ʻa e mālohi ke ʻahiʻahiʻi e fānau īkí. Vakai foki, Molonai 8:10; T&F 29:46–47.)

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fai ke tau moʻui ʻia Kalaisí? (Vakai, 2 Nīfai 25:23–26; Molonai 8:10.)

  • Ko e hā ʻa e meʻa te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki he aʻoku founga ʻoku fakahaofi ai e fānau iiki ko ʻení? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehekehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻilo ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku fakahaofi e fānau īkí ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻE lava foki ke fakamahinoʻi ʻe he kau akó ʻoku moʻui ʻa e fānau īkí ʻia Kalaisi, ʻoku ʻoku ʻikai ko ha ʻOtua filifilimānako ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai feliliuaki e ʻOtuá.)

Hiki ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻoange ia kiate kinautolu ʻi ha laʻipepa tufa. Fakaafeʻi e kau akó takitaha ke nau fili ha taha ʻo kinautolu. Kole ange leva ki he kau akó ke nau fili ha veesi ʻe taha pe ua mei he Molonai 8:8–23 pea fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku hanga ai ʻe he ngaahi foʻi moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko iá ʻo fakamatalaʻi e sīpinga ne nau filí.

Sīpinga 1: ʻI hoʻo hoko ko ha faifekaú, ʻokú ke fetaulaki ai mo ha husepāniti mo e uaifi ʻokú na fuʻu loto mamahi he kuo pekia ʻa ʻena kiʻi taʻahine māhina uá. Kuo talaange ʻe he taki honau siasí ʻoku fāʻeleʻi angahalaʻia e kiʻi taʻahiné koeʻuhí ko e maumaufono ʻa ʻĀtamá. ʻOkú ne pehē he ʻikai lava ʻo fakahaofi ʻena kiʻi taʻahiné koeʻuhí he naʻe ʻikai papitaiso kimuʻa pea toki maté.

Sīpinga 2: ʻOku ʻi ai ho kaungāmeʻa ne akoʻi ʻe he ongo faifekaú pea faʻa maʻu lotu mo koe. ʻOkú ne pehē ʻoku fie kau ki he Siasí, ka ʻokú ne momou ke papitaiso. Naʻá ne fakamatala ʻo pehē, “Ne papitaiso au ʻi heʻeku kei pēpeé. ʻOku ʻikai nai ke feʻunga ia?”

ʻI hono vahevahe ko ia ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukau ʻo kau ki he sīpinga hono uá, mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamanatu ange kiate kinautolu ko e fakatomalá mo e papitaisó ʻoku maʻanautolu “ʻoku ala ʻekeʻi meiate kinautolu ʻa e ngaahi ngāue ʻoku nau faí pea ʻoku nau lava ʻo fai ha angahalá” (Molonai 8:10). Kuo folofola e ʻEikí ʻoku toki kamata ke ʻekea mei he fānaú ʻa ʻenau ngaahi ngāué ʻi Hono ʻaó ʻi honau taʻu valú. ʻOku lava ke maʻu e fakahā ki he moʻoni ko ʻení ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sēnesi 17:11 (ʻi he fakamatala fakalahi ʻo e Tohi Tapu ʻa Kingi Sēmisi ʻoku ngāue ʻaki ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí) mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:25–27.

Molonai 8:25–30

ʻOku akoʻi ʻe Molomona ʻa e meʻa kuo pau ke fai ʻe kinautolu ʻoku lava ke ʻekea meiate kinautolu ʻenau ngaahi ngāué kae lava ke nau nofo mo e ʻOtuá

Fakamatala ange ne hili hono akoʻi ʻe Molomona ʻa Molonai ʻo kau ki he ʻuhinga ʻoku ʻikai fie maʻu ai pe papitaiso e fānau īkí, naʻá ne akoʻi e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai e papitaisó maʻanautolu ʻoku lava ke ʻekea meiate kinautolu ʻenau ngāué. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 8:25–26 . Kole ange ki he fānaú ke nau muimui, ʻo kumi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he kakai ʻoku tui, fakatomala pea papitaisó.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki naʻá ke ʻilo ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? (ʻI hono lipooti ko ia ʻe he kau akó e meʻa kuo nau ʻiló, mahalo naʻa fie maʻu ke ke hiki ʻenau talí ʻi he palakipoé. ʻE lava ke kau ʻi heʻenau ngaahi talí ʻa e tuí, fakatomalá, pea ʻoku iku e papitaisó ki he fakamolemoleʻi ʻo e ngaahi angahalá, angamaluú mo e loto fakatōkilaló, ʻaʻahi mai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻamanaki leleí, ʻofa haohaoá, pea ko hono taupotu tahá, ko e tāpuaki ʻo e nofo fakataha mo e ʻOtuá.)

ʻI hono hiki ko ia ʻe he kau akó ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku nau ʻilo ʻi he Molonai 8:25–26, mahalo naʻa fie maʻu ke ke fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻoku iku ai hono fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá ki he angamaluú mo e loto fakatōkilaló?

  • ʻE lava fēfē ke fakaafeʻi ʻe he angamaluú mo e loto fakatōkilaló ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí?

  • Ko e hā ʻoku tokoni ai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tau teuteu ke nofo mo e ʻOtuá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke tau faivelenga mo faʻa lotu kae lava ke tau maʻu e ʻofa haohaoa ke kātaki ʻi heʻetau moʻuí?

Tohi ʻa e fakamatala taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau talangofua faivelenga ki he ngaahi fekaú, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne teuteuʻi kitautolu ke …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻilo ha kupuʻi lea mei he Molonai 8:25–26 ʻa ia te ne fakakakato e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau talangofua faivelenga ki he ngaahi fekaú, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne teuteuʻi kitautolu ke nofo fakataha mo e ʻOtuá.

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 8:27, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e nunuʻa ʻo e loto hīkisia ʻa e kau Nīfaí. Kole ange leva ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi fakalongolongo ʻa e Molonai 8:26 pea mo e Molonai 8:27, ʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi ola ʻo e angamaluú mo e loto fakatōkilaló pea mo e nunuʻa ʻo e loto hīkisiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau leʻolahi ʻa e Molonai 8:28 . Fakamahino ange ne hili hono fakahaaʻi ʻe Molomona ʻa ʻene hohaʻa koʻeuhí ko e kau Nīfaí, naʻá ne pehē, “Lotua ʻa kinautolu, ʻe hoku foha koeʻuhí ke hoko kiate kinautolu ʻa e fakatomalá.” Fakamanatu ange ki he kau akó ʻa e mālohi ʻe lava ke hoko ʻi he moʻui ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku lotua ai kinautolu ʻe he niʻihi kehé.

Ke fakaʻosi e lēsoni, fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ngaahi ongo ʻoku nau maʻu ʻo kau ki he mālohi ʻo e Fakaleleí ke fakahaofi e fānau īkí mo fakahaofi kitautolu kotoa ʻi heʻetau feinga ke tauhi faivelenga ʻetau ngaahi fuakavá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Molonai 8:8. “Kuo toʻo ʻa e malaʻia ʻo ʻĀtamá meiate kinautolu ʻiate au”

ʻOku tui ha kakai ʻe niʻihi ʻoku ʻuliʻi ʻa e ngaahi pēpē toki fāʻeleʻi mai ki māmaní ʻe he angahalá koeʻuhí ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví. Ne fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻoku hala e akonaki ko ʻení:

“Ko kinautolu kotoa ʻoku tui ʻoku ʻuliʻi ʻa e tangatá ʻi he ‘ʻuluaki angahalá’ (ʻi hono toe fakalea ʻe tahá ko e maumaufono ʻa ʻĀtamá,) ʻio, ʻo aʻu ki he fānau valevale ne toki fāʻeleʻí, ʻoku nau fakaʻikaiʻi ʻa e ʻaloʻofa ʻo e taʻataʻa fakalelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku akoʻi ʻe he Tohi Tapú (pea pehē ki heʻetau folofola ʻo onopōní) ko e moʻoni ko Sīsū Kalaisí, ko e Huhuʻi Ia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he hingá. Kuó Ne totongi e moʻua ne tonupā ki ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá tuʻunga he maumaufono ʻa ʻĀtamá. Ne totongi kakato e moʻua hotau laumālié. Ne ʻikai ke toe ʻi ai ha tautea ne fie maʻu ki ai ha toe ngāue ʻa ha taha, pe fakahoko maʻá ha taha, pe kakai moʻui, ke fakatauʻātainaʻi ia mei he ‘ʻuluaki angahalá.’ Ko [ha]e tokāteline fakalielia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻa e tokāteline, tokua ʻoku omi e fānau valevalé ki māmani kuo fakamalaʻiaʻi kinautolu ʻe he ‘ʻuluaki angahalá’, pea ʻokú ne fakaʻikaiʻi ʻa e maʻongoʻonga mo e ʻaloʻofa ʻo e fakaleleí. (Vakai, Molonai Vahe 8.)” (Church History and Modern Revelation: A Course of Study for the Melchizedek Priesthood Quorums, 4 vols. [1949], 4:99).

Molonai 8:10. Ta‘u valu

Ko e fakatomalá ʻoku maʻakinautolu ʻoku ala ʻekea meiate kinautolu ʻenau ngāué. “ʻOku ʻikai lava ʻa e fānau īkí ʻo fakatomala” (Molonai 8:19). ‘Oku ’ikai ha‘isia e fānau siʻi hifo he taʻu valú ’i he ‘ao ʻo e ‘Otuá (vakai, T&F 68:25–27), ko ia ʻoku ʻikai ke nau fie maʻu e fakatomalá. Ko e kakai ko ia ʻoku faingataʻaʻia fakaʻatamaí pea he ʻikai ke nau lava ʻo ʻiloʻi ke nau fakatomalá, ʻe lava ke lau kinautolu ʻe he pīsopé ko ha kakai ʻoku ʻikai lava ʻo fakamāuʻia. Ne fakamatala ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻoku ʻekea ai mei he fānaú ʻenau ngāué:

“ʻOku ʻikai fakafokifā pē ʻa e lava ke ʻekea e ngaahi ngāué ʻi ha fānaú ʻi heʻene moʻuí. ʻOku hoko māmālie pē ʻi ha ngaahi taʻu ʻa e lava ke ʻekea mei he fānaú ʻa ʻenau ngāué. Ko ʻete haʻisiá ko ha founga ngāue ʻoku fakahoko, ʻoku ʻikai ko ha taumuʻa ke aʻusia ʻi he ʻosi atu ha ngaahi taʻu, ʻaho pe houa pau. ʻOku folofola ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau fakahaá, ‘ʻOku ʻikai te nau lava ʻo faiangahala, he ʻoku ʻikai tuku kia Sētane ʻa e mafai ke ʻahiʻahiʻo ʻa e fānau īkí, kae ʻoua kuo nau fakaʻau ʻo feʻunga ʻi hoku ʻaó.’ (T&F 29:47.) Ka, ʻe hoko e taimi, ʻe hoko moʻoni ai ʻa hono ʻekea e ngaahi ngāué pea ko e angahalá ʻi he moʻui ʻa kinautolu ʻoku tupulaki angamahení. Ko e taʻu valú, ʻa e taʻu papitaisó. (T&F 68:27.)” (“The Salvation of Little Children,” Ensign, Apr. 1977, 6).

Molonai 8:8–24. Papitaiso ʻo e fānau valevalé

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻoku ʻikai fie maʻu ke papitaiso ʻa e fānau īkí:

“‘ʻOku [tau] tui nai ki hono papitaiso ʻo e fānau valevalé?’ … ʻIkai. … Koeʻuhí he ʻoku ʻikai tohi ia ʻi he Tohi Tapú. … Ko e papitaisó ki hono fakamolemoleʻi ʻo e ngaahi angahalá. ʻOku ʻikai ha angahala ʻa e fānaú. … Kuo fakamoʻui ʻa e fānaú kotoa ʻia Kalaisi, pea mo kinautolu ʻoku taʻu motuʻa angé ʻi he tuí mo e fakatomalá” (History of the Church, 5:499).

Ne fakamatala ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo kau ki ha ongo faifekau taimi kakato naʻá na lava ʻo fakafiemālieʻi ha faʻē ne loto mamahi ʻi he mālōlō ʻa ʻene tama tangata kei siʻí:

“Ne ngāue ha ongo faifekau …ʻi he ʻotu moʻunga he fakatonga ʻo e ʻIunaiteti Siteití. Naʻá na sio hifo ʻi ha ʻaho ʻe taha mei he moʻungá ki ha kakai ʻoku fakatahataha hake ki ha loto ʻataʻatā. Naʻe ʻikai ke faʻa ʻi ai ha kakai ke na malanga ki ai, ko ia naʻá na hifo leva ki he loto ʻataʻataá.

“Ne teu ke fai ha meʻafakaʻeiki ʻo ha kiʻi tamasiʻi ne melemo. Ne ʻosi kole ʻe he ongomātuʻá e faifekaú ke ‘malangaʻi’ e meʻafakaʻeiki ʻena [kiʻi tamasiʻí]. Ne tuʻu pē e ongo faifaekaú mei mui kae hanga atu e faifekaú ki he tamaí mo e faʻeé ʻo kamata ʻene malangá. Kapau ne ʻamanaki e ongomātuʻá ke maʻu ha fakafiemālie mei he faifekaú, ne hala ʻena maʻú.

“Naʻá ne tafuluʻi kakaha kinaua ko e ʻikai ke papitaiso e kiʻi tamasiʻí. Ne lahi ʻena femoʻuekiná ʻo fakatoloi ai e papí, ka kuo fuʻu tōmui. Naʻá ne tala hangatonu ange kuo ʻi heli ʻena kiʻi tamasiʻí. Ko hona foʻui pē. ʻE tukuakiʻi kinaua he mamahi taʻe ngata [ʻena kiʻi tamasiʻí].

“Hili e malangá pea tanu e faʻitoká, ne aʻu atu e ongo ʻeletaá ki he ongomātuʻa loto-mamahí. Naʻá na talaange ki he faʻeé, ‘Ko ha ongo tamaioʻeiki kimaua ʻa e ʻEikí, pea ʻokú ma omi mo ha pōpoaki maʻamoua.’ Ne fanongo e ongomātuʻa loto-mamahí ki hono lau ange ʻe he ongo ʻeletaá e ngaahi fakahaá mo fai ʻena fakamoʻoni ki hono toe fakafoki mai e ngaahi kī ki hono huhuʻi fakatouʻosi e kakai moʻuí mo e kau pekiá.

“ʻOku ou ʻofeina e tangata malanga ko iá. Naʻá ne siʻi fai pē hono lelei tahá ʻo fakatatau ki he maama mo e ʻilo naʻá ne maʻú. Ka ne ʻi ai ha meʻa lahi ange naʻá ne mei foaki. Ko e kakato ʻo e ongoongoleleí.

“Ne omi e ongo ʻeletaá ko ha fakafiemālie, faiako, tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, mo ha ongo faifekau kuo fakamafaiʻi ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí” (“Pea ʻe Tataki ʻa Kinautolu ʻe ha Tamasiʻi Siʻi” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 7).

Paaki