Laipelí
Ako ʻi ʻApí ʻIuniti 32


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Molonai 7:2010:34 (ʻIuniti 32)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako-ʻi-ʻApi Fakaʻahó

Ko e fakamatala nounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Molonai 7:2010:34 (ʻiuniti 32) ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. Ko e lēsoni ʻokú ke akoʻíi ʻoku tokanga taha ia ki ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e fiemaʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Molonai 7:20–48)

ʻI he hokohoko atu e ako ʻe he kau akó ʻa e malanga ʻa Molomona ki he kakaí ʻi he falelotu lahí, ne nau ako ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga kau ki he tuí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá: ʻI heʻetau ngāue ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tau puke e ngaahi meʻa lelei kotoa pē. Kapau te tau ngāue ʻi he tui kia Sīsū Kalaisi, ʻe lava ke tau maʻu haʻamanaki lelei ʻi Heʻene Fakakleleí pea toetuʻu ki he moʻui taʻengatá. Kapau te tau lotu ki he Tamaí ʻaki e mālohi kotoa hotau lotó pea moʻui ko e kau muimui moʻoni ʻo Sīsū Kalaisi, ʻe lava ke fakafonu kitautolu ʻaki e manavaʻofá.

ʻAho 2 (Molonai 8–9)

ʻE ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e tohi meia Molomona kia Molonaí, ʻa ia ʻoku lekooti ʻi he Molonai 8, ko e fakatomalá mo e papitaisó ʻoku fie maʻu ia ʻe kinautolu kotoa ʻoku lava ke ʻekea meiate kinautolu e meʻa ʻoku nau fai pe taʻe faí mo lava ke fai angahalá. Ne nau ako foki e tokāteline ʻoku fakamoʻui ʻa e fānau īkí ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ako foki ʻe he fānau akó ʻi heʻenau ako ʻa e lekooti ʻi he Molonai 9, ʻoku totonu ke tau ngāue faivelenga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá neongo ʻoku ʻikai tali lelei ia ʻe he niʻihi ʻoku tau tokoniʻí. Makehe mei aí, ne toe ako foki ʻe he kau akó mei he sīpinga ʻa Molomona mo Molonaí, kapau te tau faivelenga ʻia Sīsū Kalaisi, te Ne hiki hake kitautolu ʻo aʻu pē ki he ngaahi taimi ʻoku ʻākilotoa ai kitautolu ʻe he faingataʻá mo e faiangahalá.

ʻAho 3 (Molonai 10:1–7, 27–29)

ʻI hono ako ʻe he kau akó e fakamoʻoni fakaʻosi ʻa Molonaí, ne fakamanatu ange ai kiate kinautolu kapau te tau kole ki he ʻOtuá ʻi he tui mo e loto fakamātoato, ʻe lava ke tau maʻu ha fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná pea mo Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. Naʻá nau ako foki ko kinautolu te nau maʻu e Tohi ʻa Molomoná ʻe ʻekea meiate kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻa ʻenau tali ki aí.

ʻAho 4 (Molonai 10:8–26, 30–34)

Ne ʻilo ʻe he kau akó ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi meʻafoaki ʻo e Laumālié koeʻuhí ko e lelei ʻa ʻEne fānaú. Naʻa nau ako foki kapau te tau maʻu e tuí, te tau lava ʻo fai e meʻa ʻoku finangalo e Fakamoʻuí ke tau faí. Naʻa nau ako foki e ngaahi lea fakaʻosi ʻa Molonai ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ʻa ia ʻokú ne akoʻi ko e taimi ʻoku tau haʻu ai kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakamaʻa pea fakahaohaoaʻi kitautolu ʻi Heʻene Fakaleleí.

Talateú

ʻE lava ke tokoni e lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange ki he kau akó hono ʻa e ʻuhingá ke puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí. ʻE ʻoange foki mo ha faingamālie ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ai ʻe ha taha ʻo ʻiloʻi ʻiate ia pē ʻoku moʻoni e Tohi ʻa Molomoná. Te nau toe lava foki ʻo vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná mo aleaʻi e founga ne fakamālohia ai ʻenau fakamoʻoní he taʻu ní. ʻOku ʻi he Molonai 7–9 ha ngaahi pōpoaki, pe tohi meia Molomona ne fakakau ʻe Molonai ʻi heʻene tohí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Molonai 7:20–48

ʻOku hiki ʻe Molonai e ngaahi akonaki ʻa Molomona ʻo kau ki he tui kia Sīsū Kalaisí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá

Tohi ʻa e ongo foʻi lea ko e ala mo e puke maʻu ʻi he palakipoé. Kole ki ha tokotaha ako ke haʻu ki muʻa ʻi he loki akó pea ke ne fakatātaaʻi ki he kalasí ʻa hono ʻuhinga ke ala ki he Tohi ʻa Molomoná. Kole ange leva ki he tokotaha akó ke ne fakatātaaʻi e ʻuhinga ke puke maʻu e Tohi ʻa Molomoná.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Molonai 7:19 pea kumi ki he meʻa ne pehē ʻe Molomona ʻoku totonu ke tau puke maʻú. Fehuʻi ange leva e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ne pehē ʻe Molomona ʻoku totonu ke tau puke maʻú?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke “puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí”? (Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻe lava ke kau ʻi he “meʻa kotoa pē ʻoku leleí” ʻa e ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní, ngaahi ngāué, fakakaukaú, tefitoʻi moʻoní mo e ngaahi meʻa māʻoniʻoni kotoa pē.)

Fakamatala ange ne hoko atu ʻa Molomona ʻo akoʻi e founga te tau lava ai ʻo “puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí.” Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau taufetongi hono lau leʻolahi e Molonai 7:20–22, 25. Kole ange ki he kalasí ke nau kumi e faleʻi ne fai ʻe Molomona ʻo kau ki he meʻa kuo pau ke tau fai ke “puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí.”

Tohi ʻa e sētesi taʻe-kakato ko ʻení he palakipoé: ʻI heʻetau … , ʻe lava ke tau puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí.

Fehuʻi ange: Hili hano lau e ngaahi veesi ko ʻení, te ke fakafonu fēfē ʻa e sētesi ko ʻení? (Ko e taha e ngaahi tali ʻe lava ke ʻoatu ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku tau ngāue ai ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tau puke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí.)

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fakamoʻoni foki ʻa Molomona ʻi he vahe ko ʻení, ʻi heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakafonu kitautolu ʻaki e meʻafoaki ʻo e manavaʻofá (vakai, Molonai 7:48). Fakaafeʻi e kalasí ke nau feinga ke lau maʻuloto e veesi fakataukei folofola Molonai 7:45, 47–48. ʻE lava ke lau leʻolahi ʻe he kalasí e ngaahi veesi ko ʻení.

Fai ange ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e kupuʻi lea ʻokú ke saiʻia taha ai ʻi he Molonai 7:45, 47–48? Ko e hā ʻoku ʻuhingamālie ai e kupuʻi lea ko iá kiate koé?

  • Ko e fē nai ha taimi naʻá ke mamata ai ki hano fakahaaʻi ʻe ha taha ʻa e manavaʻofá, pe ko e fē ha taimi naʻá ke ongoʻi ai hono tokoniʻi koe ʻe he ʻEikí ke ke manavaʻofa? (Te ke lava ʻo vahevahe hoʻo ngaahi tali ʻaʻau ki he ongo fehuʻí ni.)

Molonai 10

ʻOku naʻinaʻi mai ʻa Molonai kiate kitautolu ke tau maʻu ha fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná pea haʻu kia Sīsū Kalaisi

Fakamanatu mo e kau akó ʻa e fatongia ʻo e maka-tuʻu-lotó ʻi ha ʻāleso. Aleaʻi ʻa e anga ʻo e fekauʻaki ai e fakakaukau ki ha maka-tuʻu-lotó mo e tohi ʻa Molomoná. (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke taki e tokanga ʻa e kau akó ki he fakatātā ʻi he ʻiuniti 1, ʻaho 3 ʻo ʻenau tohi fakahinohino akó.) Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e founga ʻoku hoko ai e Tohi ʻa Molomoná ko e maka-tuʻu-loto ʻo ʻenau fakamoʻoní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Molonai 10:3–5. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke vahevahe ai e ngaahi veesi ko ʻení mo e kakai kotoa pē, ʻo tatau ai pē pe ʻoku nau kau ki hotau Siasí pe ʻikai. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú, pea fehuʻi ange: Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku pehē ʻe Molonai ʻoku fie maʻu ke tau fai ke ʻilo e moʻoní? (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé, ʻi he tali atu ʻa e kau akó. Fakamahinoʻi ange ko e ngaahi talí ni ko ha ngaahi founga ia ʻe lava ke tau fekumi ai ʻi he tui ke ʻilo “hono moʻoni ʻo e ngaahi meʻa kotoa peé.”)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Molonai 10:6–7, pea fehuʻi ange: Makehe mei he moʻoni ko ia ʻa e Tohi ʻa Molomoná, ko e hā mo ha toe meʻa ʻe lava ke tau ʻilo ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? (ʻE fakapapauʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ko Sīsū ʻa e Kalaisí.)

Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau kole ki he ʻOtuá ʻi he tui mo e loto fakamātoato, ʻe lava ke tau maʻu ha fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná pea kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe tuku ʻe Molonai ha fakaafe fakaʻosi ki he kakai kotoa pē te nau lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau e fakaafe ko ʻení, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he Molonai 10:30, 32–33. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha ngaahi founga ʻe lava ai ke tau “haʻu kia Kalaisi.” (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau ʻiló.) ʻEke ange leva e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e fakaafe ne fai ʻe Molonai kiate kitautolu ʻi he fakaʻosinga ʻo e lekooti toputapu ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku tokoni atu ke ke ʻilo e founga ke “haʻu [ai] kia Kalaisí”?

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi tali ʻa e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau haʻu ko ia kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakamaʻa mo fakahaohaoaʻi kitautolu ʻi Heʻene Fakaleleí. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke tohiʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga kiate koe ʻa e toki lava pē ke fakahaohaoaʻi koe ʻia Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e tokotaha ako takitaha ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea fakakaukauʻi ha tali ki ai. (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻí ni ʻi he palakipoé pe ko hano teuteuʻi kinautolu ko ha laʻipepa tufa ke tufa hili e kalasí.) Hili ha taimi feʻunga, kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻenau talí mo e kalasí.

  • Naʻe founga fēfē hoʻo ʻilo ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he Fakamoʻuí ke ke toe lelei ange ʻi he meʻa naʻá ke mei lava pē ʻiate koé?

  • ʻI hoʻo vakai ko ia ki hoʻo ako ki he Tohi ʻa Molomoná he taʻu ní, ko e hā ha meʻa ʻokú ke fie fai ke toe lelei ange ai hoʻo ako e folofolá?

Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻa ʻenau talí, mahalo te ke fie vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná pea mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻIkai ngata ai, vahevahe mo e kau akó ʻa hoʻo houngaʻia ʻiate kinautolu mo ʻenau feilaulau ke ako he seminelí he taʻu ní. Poupouʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau lau fakaʻaho e folofolá pea feinga ke fakaʻaongaʻi e meʻa ʻoku nau akó ʻi heʻenau moʻuí.

Paaki