Laipelí
Lēsoni 60: Mōsaia 15–17


Lēsoni 60

Mōsaia 15–17

Talateú

ʻI he hoko atu ʻo e malanga ʻa ʻApinetai ki he Tuʻi ko Noá mo ʻene kau taulaʻeikí, naʻá Ne fakamoʻoniʻi e tuʻunga ʻo Sīsū Kalaisi ko e Huhuʻí. Naʻe tui ha taha ʻo e kau taulaʻeiki ʻa Noá, ʻa ʻAlamā, kia ʻApinetai. Naʻe tuli ai ʻe he Tuʻi ko Noá ʻa ʻAlamā mei hono ʻafioʻangá mo tuʻutuʻuni ki heʻene kau tamaioʻeikí ke nau fakapoongi ia, ka naʻe hola ʻa ʻAlamā ʻo ne lekooti ʻa e ngaahi akonaki naʻe fanongo ki ai meia ʻApinetaí. ʻI he ʻosi hono fakahoko ʻe ʻApinetai e pōpoaki naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí ke ne fakamatalá, ne fakamanamana ʻa Noa mo ʻene kau taulaʻeikí ke fakapoongi ia kapau he ʻikai fakafoki ʻa e meʻa naʻá ne lea ʻakí. ʻI he ʻene fakafisi ke fakaʻikaiʻi ʻene fakamoʻoní, naʻe “mate ʻi he afí” mo ne “fakamaʻu ʻa hono moʻoni ʻo ʻene ngaahi leá ʻaki ʻa ʻene pekiá” (Mōsaia 17:20).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 15–16

Ko e akoʻi ʻe ʻApinetai fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo Sīsū Kalaisi ko e Huhuʻí

ʻOange ha miniti ʻe ua maʻá e kau akó ke nau kumi ai ʻa e ngaahi foʻi lea ko e redeem (huhuʻi), redeemeth (huhuʻi), redeemed (kuó ne huhuʻi), mo e redemption (huhuʻí) ʻi he Mōsaia 15–16. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ko ʻení. Fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku toutou ʻasi ai ha tuʻunga kehekehe ʻo ha foʻi lea ʻi ha konga folofola, ʻe lava ʻo hoko ia ko ha fakaʻilonga ʻoku mahuʻinga ʻa e foʻi leá ki he pōpoaki ʻa e taha naʻá ne hikí. Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau siofi e ngaahi akonaki ʻa ʻApinetai fekauʻaki mo e huhuʻí ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

Tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tuʻunga ʻo Sīsū Kalaisi ko e Huhuʻí:

ʻĪmisi
Offender

Tuhu ki he fakatātā ʻoku fakahingoa ko e “Taha faihalá,” pea kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ne nau fakahoko ha hia. Ne tauteaʻi kinautolu ke nau totongi ha moʻua lahi, pea ʻoku ʻikai ha toe founga fakalao mo totonu te nau lava ai ʻiate kinautolu pē ʻo hao mei he totongi ʻo e moʻuá. ʻEke ki he kau akó pe te nau ongoʻi fēfē ʻi heʻenau fehangahangai mo ha faʻahinga tautea pehē. Hili ia peá ke kole ange ke nau fakakaukau kuo ʻi ai ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko ha kaungāmeʻa kuó ne loto ke totongi ʻa e moʻuá maʻanautolu.

  • Ko e hā ʻa e ongo ʻokú ke maʻu ki he tokotahá ni?

Fakamatalaʻi ange ko hono totongi ko ia ʻo e moʻuá, ʻe huhuʻi ai kinautolu ʻe he mēmipa ʻo e fāmilí pe ko e kaungāmeʻá mei honau tauteá. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea huhuʻí ke tukuange mei ha moʻua pe fakatauʻatāinaʻi ʻaki hano fai ha totongi ʻoku ʻekeʻi. Mahalo te ke fie poupouʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ʻa e ʻuhinga ko ʻení he tafaʻaki ʻo e ngaahi veesi he Mōsaia 15 ʻa ia ʻoku ʻi ai ha ngaahi tuʻunga ʻo e foʻi lea huhuʻí.

Tohiʻi ʻa e foʻi lea Kitautolú ʻi lalo he Taha Faihalá. Tohiʻi ʻa e foʻi lea Fakamaau totonú ʻi lalo he Tauteá. Fakamatalaʻi ange koeʻuhí kuo tau faiangahala mo maumauʻi e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke tauteaʻi kitautolu. Ko hono fakalea ʻe tahá, kuo pau ke tau totongi ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú. Lau ange ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kau akó ke nau fakafanongo ki he ngaahi nunuʻa ʻe niʻihi ʻo hono maumauʻi e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá:

“ʻOku fie maʻu ʻe he fakamaau totonú ke fai ha totongi huhuʻi ki he fono kotoa pē kuo maumauʻí. ʻI hoʻo talangofua ki he fono ʻa e ʻOtuá, ʻoku tāpuekina leva koe, ka ʻoku ʻikai ke toe ʻi ai mo ha lelei ʻe taha ʻoku maʻu ai ʻe lava ke pukepuke ke ne totongi huhuʻi ki he ngaahi fono ʻokú ke maumauʻí. Kapau he ʻikai fakaleleiʻi, ʻe lava ʻo fakatupu ʻe he ngaahi fono kuo maumauʻí haʻo mamahi mo ne taʻofi koe mei haʻo foki ki he ʻOtuá” (“ʻE Lava ʻe he Fakaleleí ʻo Fakapapauʻi Hoʻo Nongá mo Hoʻo Fiefiá,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 41).

  • Fakatatau mo e lau ʻa ʻEletā Sikotí, ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ʻo hono maumauʻi ʻo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá?

ʻI hono fakahoko atu ko ia ʻe he kau akó ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo hono maumauʻi ʻo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, tāmateʻi ʻa e foʻi lea ko e ngaahi moʻuá mei he palakipoé. Fetongi ʻaki ia ʻa e foʻi lea ko e Mamahí pea mo e Taʻofi mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻAi ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó ʻa e Mōsaia 15:1, 8–9. Mahalo naʻe fie maʻu ke ke fai ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ha niʻihi ʻo e tokāteline ʻi he ngaahi veesi ko iá:

  • ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e taukapó ki ha taha ʻoku tuʻu ʻi ha vahaʻa ʻo ha ongo meʻa pe ongo falukunga kakai ke tokoniʻi kinautolu ke nau fakalelei—pe ko hono fakalea ʻe tahá, ke nau melino. ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi ke “fai ha taukapo” maʻatautolú?

  • ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea betwixt (vahaʻa) ko e tuʻu vahaʻa. ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e tuʻu ʻa e Fakamoʻuí “ʻi [hotau] vahaʻa mo e fakamaau totonú”? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke fakakakato ʻa e “ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú”?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku fie maʻu ʻe he fakamaau totonú ke tauteaʻi kitautolu koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá. ʻOku ʻikai toʻo ʻe he Fakamoʻuí ia ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú; ʻoku tuʻu Ia ʻi hotau vahaʻa mo e fakamaau totonú ke feau ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú ʻaki ʻene fuesia ʻa e tautea maʻatautolú. Kuó Ne ʻosi totongi ke huhuʻi kitautolu—ke tukuange kitautolu mei he tauteá. Fokotuʻu ha tā ʻo e Fakamoʻuí ʻi he palakipoé (hangē ko e fakatātā ʻoku ui ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí [64001]) ʻi he vahaʻa ʻo e taha faihalá mo e tauteá.

ʻĪmisi
Offender Us

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 15:5–7, mo fakakaukau ki he totongi naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ke huhuʻi kinautolú—ke tuʻu ʻi honau vahaʻá mo e ngaahi fie maʻu ʻo e fakamaau totonú.

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko kinautolu ne nau fili ke huhuʻí

Ko kinautolu ʻoku ʻikai ke nau tali ke huhuʻí

Mōsaia 15:11–12

Mōsaia 16:2–5, 12

Vaeua mālie ʻa e kalasí. Kole ki ha vaheua ʻe taha ʻo e kau akó ke nau fakatotolo ʻi he Mōsaia 15:11–12, ʻo kumi ha ngaahi ʻulungaanga ʻo e kakai ʻoku nau fili ke huhuʻi kinautolú. Kole ki he vaheua ʻe taha ko ē ʻo e kau akó ke nau fakatotolo ʻi he Mōsaia 16:2–5, 12, ʻo kumi e ngaahi ʻulungaanga ʻo e kakai ʻoku nau fakafisi ke huhuʻi kinautolú. Ka ʻosi ha taimi feʻunga, pea kole ki he ʻuluaki kulupu ʻo e kau akó ke nau fakamatala ʻa e meʻa ne nau maʻú.

  • Fakatatau mo e Mōsaia 15:11–12, ko hai ʻe huhuʻi mei heʻenau ngaahi angahalá? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó naʻe fakakakato ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú maʻanautolu ʻoku fakafanongo ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá, tui ki Hono mālohi huhuʻí, mo fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá.)

Fakamatalaʻi ange ko e totongi naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ko ha meʻaʻofa fakatāutaha ia ki ha taha pē ʻe fili ke fakafeʻungaʻi ia ki he huhuʻí ʻaki haʻane fakatomala mo feinga ke tauhi e ngaahi fekau mo e ngaahi fuakava mo e ʻEikí.

Fakaafeʻi ha taha ʻo e kau akó ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 15:10, ke fakamamafaʻi ʻa e natula fakatāutaha ʻo e Fakaleleí. Hili ia pea taki e tokanga ʻa e kau akó ki he kupuʻi lea “te ne mamata ki hono hakó” ʻi he veesi ko iá. Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení. Fakamatalaʻi ange ʻuhinga ʻa e foʻi lea hakó ʻi he veesi ko ʻení ki he fānau.

  • Ko e fē ha taimi ne tau ako ai fekauʻaki mo e hoko ko e “fānau ʻa Kalaisí”? (Fakamanatu ki he kau akó ʻa e ngaahi lea ʻa e Tuʻi ko Penisimaní fekauʻaki mo e kaveinga ko ʻení ʻi he Mōsaia 5. Vakai foki ki he lēsoni 55.)

Mahalo naʻá ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakatatau ʻa e Mōsaia 15:10 kiate kinautolu ʻaki haʻanau hiki honau hingoá ʻo fetongi ʻaki e kupuʻi lea “hono hakó.” Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ʻi ha kiʻi momeniti ki he ʻuhinga ʻo e meʻá ni kiate kinautolú.

  • ʻOku tokoniʻi fēfē ʻe he akonakí ni hoʻomou mahino ki he Fakaleleí?

Kole ki he kau ako ʻoku nau lau ʻa e Mōsaia 16:2–5, 12 ke nau fakamatala ʻa e meʻa ne nau maʻu fekauʻaki mo kinautolu ʻoku nau fakafisi ke huhuʻi kinautolú. Ke fakamamafaʻi hono kovi ʻo e fakafisinga ko ia ke huhuʻí, kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 16:5.

  • Ko e hā ʻe hoko ki he fakatātā ʻi he palakipoé kapau ʻe kei vilitaki atu ai pē ʻa e taha faihalá ʻi he angahalá mo fakafisi ke fakatomala? (ʻI he taimi ʻe tali mai ai ʻa e kau akó, toʻo ʻa e fakatātā ʻo Sīsū Kalaisí mei he fakatātaá. Te ke lava ʻo fakamamafaʻi ko e faʻahinga taha peheé, ʻoku “hangē ia naʻe ʻikai fai ha huhuʻí.”)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–17 ke nau ʻilo pe ko e hā ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau fakafisi ke fakatomala mo tali e huhuʻi ʻa e Fakamoʻuí. Te ke lava ke poupouʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ʻa e T&F 19:16–17 ʻi heʻenau folofolá ofi ki he Mōsaia 16:5.

Toe fakafoki hake fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ki hono tuʻuʻanga ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni kuo mou ako he ʻahó ni fekauʻaki mo homou Huhuʻí?

Hili hono tali ʻe he kau akó e fehuʻi ko ʻení, fakamatalaʻi ange ʻoku makehe mei hono akoʻi ʻo e loto ʻa e Fakamoʻuí ke huhuʻi kitautolu mei he tautea ʻo ʻetau ngaahi angahalá, naʻe akoʻi ʻe ʻApinetai ʻoku toe huhuʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí mei he maté. Kole ki he kau akó ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 16:6–11. Fai hoʻo fakamoʻoní, ʻoku tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe toetuʻu ai ʻa e kakai kotoa pē. Te ke toe lava foki ʻo fakamahino ange ʻe toetuʻu ʻa e kau angatonú ki ha tuʻunga ʻo e fiefia.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau tohinoa ki he ako folofolá pe pepa akó ʻa ʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo honau Huhuʻí pea moe meʻa te nau fai ke nau lava ai ʻo maʻu ʻa e huhuʻi kuó Ne foaki maí.

Mōsaia 17

Ko e tui ʻa ʻAlamā kia ʻApinetaí pea kapusi ai ia ki tuʻa; ko hono tutu ʻo ʻApinetaí

Fehuʻi ki he kau akó:

  • Kuó ke sio nai ʻi ha taha ʻokú ne taukaveʻi ʻa e meʻa ʻoku totonú ʻi ha taimi naʻe faingataʻa ai ke nau fai pehē? Ko e hā ʻa e meʻa naʻe hokó?

ʻĪmisi
Abinadi Before King Noah

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo ʻApinetai ʻi he ʻao ʻo e Tuʻi ko Noá (62042; Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 75). Fakamatalaʻi nounou ʻa e Mōsaia 17:1–6 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ko e taimi naʻe fakaʻosi ai ʻe ʻApinetai ʻene pōpoakí, ne feinga ha taulaʻeiki naʻe ui ko ʻAlamā ke fakalotoʻi ʻa e tuʻí naʻe lea ʻaki ʻe ʻApinetai ʻa e moʻoní pea ʻoku totonu ke tukuange. Naʻe kapusi ʻe he tuʻí ʻa ʻAlamā ki tuʻa pea fekau e kau tamaioʻeikí ke nau fakapoongi ia. Naʻe toitoi ʻa ʻAlamā peá ne hiki e ngaahi lea ʻa ʻApinetaí. ʻOsi ha ʻaho ʻe tolu mei ai, kuo tautea ʻe he tuʻí mo ʻene kau taulaʻeikí ʻa ʻApinetai ke mate.

ʻAi ʻa e kau akó ke nau tauhoa. Kole ange ke nau ako ʻa e ongo kupuʻi folofola ko ʻení mo honau hoá: Mōsaia 17:7–10, ʻa ia ʻoku fekauʻaki ia mo e ngaahi fili ʻa ʻApinetaí, pea mo e Mōsaia 17:11–12, ʻa ia ʻoku fekauʻaki ia mo e ngaahi fili ʻa e Tuʻi ko Noá. Kole ange ke nau fakafehoanaki e ngaahi fili ʻa ʻApinetaí mo e ngaahi fili ʻa e Tuʻi ko Noá. Toe kole ange foki ke nau aleaʻi ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení. (Mahalo te ke fie maʻu ke hiki ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe uesia peheʻi ai ʻe he ngaahi lea ʻa ʻApinetaí ʻa e Tuʻi ko Noá ʻo hangē ko ia ne hokó? (Vakai, Mōsaia 17:11.) Naʻe takiekina fēfē ʻa e Tuʻi ko Noá ʻe heʻene kau taulaʻeikí? (Vakai, Mōsaia 17:12–13.)

  • Ko e hā ha ngaahi lēsoni te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa ʻApinetaí? (Ko e taha ʻo e tali ʻe ala fai mai ʻe he kau akó ko ʻetau lava ʻo tauhi moʻoni ki he ʻOtuá ʻi he meʻa kotoa pē.)

Kapau ʻe lava, tufa ange ki he kau akó ha tatau ʻo e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií:

Ke mou toʻa—ʻi hono taukaveʻi ʻo e totonú. ʻOku tau moʻui ʻi ha kuonga ʻo e feveitokaiʻaki. … ʻI he ngaahi tūkunga ʻoku tau fehangahangai fakaʻaho mo iá, ʻoku tau ʻilo pē meʻa ʻoku totonú. … Kuo pau ke tau tanumaki ʻa e ivi ke muimui ʻi heʻetau ngaahi meʻa ʻoku tau mateakiʻí” (“Building Your Tabernacle,” Ensign, Nōvema 1992, 52).

Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tohiʻi ʻa e Te u tauhi moʻoni ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi tūkunga kotoa pē ʻi heʻenau folofolá he tafaʻaki ʻo e Mōsaia 17:9–12. Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he ngaahi lea fakaʻosi ʻa ʻApinetaí, ʻoku ʻi he Mōsaia 17:19—“ʻE ʻOtua, ke ke maʻu hoku laumālié.” Hili ia peá ke kole ki ha taha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mōsaia 17:20.

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ke tanganeʻia ai ʻi he lea fakaʻosi ʻa ʻApinetaí?

Kole ki he kau akó ke nau tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa ki he ako folofolá:

  • Ko e hā te ke fai ke ke tauhi moʻoni ai ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi tūkunga kotoa pē?

Ka ʻosi ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako ke nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa kuo nau hikí. Toe ʻeke foki pe ʻoku ʻi ai ha taha ako te ne fie vahevahe ʻa e mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí kiate iá pea mo e meʻa ne nau fai ʻi he kuo hilí ke tauhi moʻoni ai ki he ʻEikí ʻi he lolotonga ʻo ha ngaahi taimi faingataʻa. Fakaʻosi ʻaki hoʻo fakamoʻoní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mōsaia 15:9. Fakamaau Totonú mo e ʻaloʻofá

Naʻe akoʻi kitautolu ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo hono moʻoni ʻo e fakamaau totonú pea mo e tāpuaki ʻo e ʻaloʻofá:

“ʻOku tau fai kotoa ha fehālaaki ʻi he moʻuí. ʻOku iku ai ʻo maumauʻi ʻa e ngaahi fono taʻengatá. Ko e fakamaau totonú ko e konga ia ʻo e palani ʻo e fiefia ʻa e Tamai ʻi he Langí ʻokú ne pukepuke ʻa e māú. ʻOku hangē ia ko e kalāvité ki ha taha ʻoku kaka he maká, ʻo ʻi ai maʻu pē. ʻOku hoko ko e [kaungāmeʻa] ʻo ka tauhi ʻa e ngaahi fono taʻengatá. ʻE kau kovi kiate koe kapau ʻe tukunoaʻi. ʻOku fakapapauʻi ʻe he fakamaau totonú te ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí kapau te ke tauhi e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá. ʻOku fie maʻu foki ʻe he fakamaau totonú ke fai ha totongi huhuʻi ki he fono kotoa pē kuo maumauʻi. ʻI hoʻo talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, ʻoku tāpuekina leva koe, ka ʻoku ʻikai mo ha lelei ʻe taha ʻe toe maʻu ai ʻe lava ʻo pukepuke ke ne totongi huhuʻi ki he ngaahi fono ʻokú ke maumauʻí. Kapau he ʻikai fakaleleiʻi ʻe lava ʻo fakatupu ʻe he ngaahi fono kuo maumauʻí haʻo mamahi mo ne taʻofi koe mei haʻo foki ki he ʻOtuá. Ko e moʻuí, ngaahi akonakí, pea tautautefito pē ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te ne lava ʻo tukuange koe mei he meʻa faingataʻa ʻoku hangē ka ʻikai toe lavaʻí.

“ʻE lava ʻo feau ʻa e ngaahi fie maʻu ʻo e fakamaau totonu ki he fonó, ʻo fakafou ʻi he ʻaloʻofá, ʻa ia ʻoku lava ʻo maʻu kapau te tau fakatomala maʻu pē mo talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e fakatomala mo e talangofua [peheé] ke lava ʻo fakahoko kakato ai ʻe he Fakaleleí ʻene maná ʻi hoʻo moʻuí. ʻE lava ʻe he Huhuʻí ʻo totongi ho moʻuá ki he fakamaau totonú mo fai ha fakamolemole ʻi he founga ʻaloʻofa ʻo hoʻo fakatomalá. Te ke lava ʻi he Fakaleleí ʻo moʻui ʻi ha māmani ʻoku fakapapauʻi ai ʻe he fakamaau totonú te ke kei maʻu ʻa e meʻa naʻá ke maʻu tuʻunga ʻi hoʻo talangofuá. Te ke lava ʻi Heʻene ʻaloʻofá ʻo fakaleleiʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻi he ngaahi fono ne maumauʻí” (“The Atonement Can Secure Your Peace and Happiness,” Ensign or Liahona, Nov. 2006, 41–42).

Paaki