សេចក្ដីផ្ដើមអំពី គម្ពីរម៉ូសាយ
ហេតុអ្វីបានជាសិក្សាអំពីគម្ពីរនេះ ?
នៅក្នុងការសិក្សារបស់ពួកគេអំពីគម្ពីរម៉ូសាយ សិស្សនឹងអានអំពីទីបន្ទាល់ដ៏មានឥទ្ធិពលពីបេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ។ ពួកគេក៏នឹងរៀនអំពីប្រជាជន ដែលព្រះអម្ចាស់បានដោះលែងពីសេវកភាពនៃអំពើបាប ឬ ពីការជិះជាន់ខាងរាងកាយ ។ ជាងនេះទៅទៀត សិស្សនឹងរៀនពីរបៀបដែលការខិតខំដ៏សុចរិតនៃបុគ្គលម្នាក់ៗដូចជា សេ្ដចបេនយ៉ាមីន អ័ប៊ីណាដៃ និង អាលម៉ា បាននាំមកនូវពរជ័យដ៏ធំអស្ចារ្យដល់អ្នកដទៃទៀត ។ ផ្ទុយទៅវិញ សិស្សនឹងឃើញពីរបៀបដែលការជ្រើសរើសខុសរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗដូចជា ស៊ីនិព្វ និង កូនប្រុសរបស់គាត់ សេ្ដចណូអេ បាននាំមកនូវលទ្ធផលអវិជ្ជមានជាច្រើនដល់ខ្លួនគេ និង ប្រជាជនរបស់ពួកគេ ។
តើអ្នកណាសរសេរគម្ពីរនេះ ?
មរមនបានចងក្រង និង សង្ខេបកំណត់ត្រារបស់អ្នកសរសេរផ្សេងទៀតជាច្រើន ដើម្បីបង្កើតជាគម្ពីរម៉ូសាយ ។ គម្ពីរនេះដាក់ឈ្មោះតាម ម៉ូសាយ ដែលជាកូនប្រុសម្នាក់របស់ស្ដេចបេនយ៉ាមីន ។ ម៉ូសាយគឺជាព្យាការី អ្នកមើលឆុត អ្នកព្យាករ និង ជាស្ដេចមួយអង្គដែលគ្រប់គ្រងនៅក្នុងសារ៉ាហិមឡាប្រហែលពីឆ្នាំ 124ម.គ.ស. ដល់ឆ្នាំ 91 ម.គ.ស. ។ ទ្រង់មាននាមតាមអយ្យកោរបស់ទ្រង់នាម ម៉ូសាយ ដែលជាស្ដេចនៃសារ៉ាហិមឡាដែរ ( សូមមើល អោមណៃ 1:12–13, 19 ) ។
មរមនបានដកស្រង់ចេញពីកំណត់ត្រាមួយចំនួន ដើម្បីចងក្រងជាគម្ពីរម៉ូសាយ ។ គាត់បានសង្ខេប និង ដកស្រង់ពីកំណត់ត្រាដែលបានរក្សាទុកដោយម៉ូសាយនៅលើផ្ទាំងនីហ្វៃធំ ដែលបានពិពណ៌នាលម្អិតអំពីប្រវត្តិសាស្ដ្ររបស់សាសន៍នីហ្វៃនៅក្នុងដែនដីសារ៉ាហិមឡា ( សូមមើល ម៉ូសាយ 1–7; 25–29 ) ។ គាត់ក៏បានដកស្រង់ពីកំណត់ត្រារបស់ស៊ីនិព្វ ដែលរៀបរាប់ពីប្រវត្តិសាស្ដ្រនៃប្រជាជនស៊ីនិព្វចាប់ពីពេលដែលពួកគេបានចាកចេញពីដែនដីសារ៉ាហិមឡា រហូតដល់ពួកគេបានត្រឡប់មកវិញ ( សូមមើល ម៉ូសាយ 7–22 ) ។ លើសពីនេះទៅទៀត មរមនបានដកស្រង់ និង សង្ខេបផ្នែកជាច្រើនពីការសរសេររបស់អាលម៉ា ដែលបានរក្សាទុកពាក្យសម្ដីរបស់អ័ប៊ីណាដៃ និង បានទុកនូវកំណត់ត្រាមួយនៃប្រជាជនផ្ទាល់របស់លោក ( សូមមើល ម៉ូសាយ 17:4; 18; 23–24 ) ។
តើគម្ពីរនេះត្រូវបានសរសេរសម្រាប់អ្នកណា ហើយតើហេតុអ្វី ?
មរមនមិនបានរ៉ាយរ៉ាប់គម្ពីរម៉ូសាយទៅដល់អ្នកអាន ឬ រដ្ឋជាក់លាក់ណាមួយ ថាហេតុអ្វីបានជាគាត់សរសេរគម្ពីរនេះនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី គម្ពីរម៉ូសាយបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ដល់គោលបំណងទាំងឡាយនៃព្រះគម្ពីរមរមន ដើម្បីធ្វើជាសាក្សីថា— ព្រះយេស៊ូវគឺជាព្រះគ្រីស្ទ និង ដើម្បីធ្វើឲ្យសេចក្ដីសញ្ញារបស់ព្រះអម្ចាស់បានត្រូវគេស្គាល់ ( សូមមើល ទំព័រចំណងជើងនៃព្រះគម្ពីរមរមន ) ។ គម្ពីរម៉ូសាយរួមមានសេចក្ដីថ្លែងសំខាន់ពីរអំពីបេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ៖ ពាក្យសម្ដីនៃស្ដេចបេនយ៉ាមីននៅក្នុង ម៉ូសាយ 2–5 និង ពាក្យសម្ដីរបស់អ័ប៊ីណាដៃនៅក្នុង ម៉ូសាយ 12–16 ។ បន្ថែមលើនេះ គម្ពីរម៉ូសាយបង្ហាញឡើងវិញពីសារៈសំខាន់ក្នុងការបង្កើត និង ការកាន់តាមសេចក្ដីសញ្ញាជាមួយនឹងព្រះអម្ចាស់ ( សូមមើល ម៉ូសាយ 5:5–9; 18:5–10; 21:31–32; 24:13–15; 25:16–18; 26:20 ) ។
តើគម្ពីរនេះត្រូវបានសរសេរនៅពេលណា និង នៅកន្លែងណា ?
កំណត់ត្រាដើមដែលធ្វើជាប្រភពសម្រាប់គម្ពីរម៉ូសាយ ហាក់ត្រូវបានសរសេរនៅរវាងឆ្នាំ 200 ម.គ.ស. និង ឆ្នាំ 91 ម.គ.ស. ។ មរមនបានសង្ខេបកំណត់ត្រាទាំងនោះក្នុងពេលរវាងឆ្នាំ 345 គ.ស និង ឆ្នាំ 385 គ.ស ។ មរមនមិនបានកត់ត្រាពីទីកន្លែងរបស់គាត់ នៅពេលគាត់បានចងក្រងគម្ពីរនេះទេ ។
តើគម្ពីរនេះមានលក្ខណៈខុសគ្នាអ្វីខ្លះ ?
ម៉ូសាយគឺជាគម្ពីរទីមួយនៅក្នុងព្រះគម្ពីរមរមន ដែលជាសេចក្ដីសង្ខេបមួយពីផ្ទាំងនីហ្វៃធំ ។ វាផ្ដល់នូវការបង្រៀនដែលទាក់ទងនឹងសមត្ថភាពនៃអ្នកមើលឆុតម្នាក់ ( សូមមើល ម៉ូសាយ 8:13–18; 28:10–17 ) ។ បន្ថែមលើនេះ គម្ពីរម៉ូសាយគឺមានតែមួយនៅក្នុងការរៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍នានា និង ការធ្វើដំណើររបស់សាសន៍នីហ្វៃនៃក្រុមបែកពីគ្នា—អ្នកដែលនៅក្នុងដែនដីសារ៉ាហិមឡា អ្នកដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយស៊ីនិព្វ ណូអេ និង លិមហៃនៅក្នុងដែនដីនីហ្វៃ ហើយនិងអ្នកដែលបានរត់ចេញពីដែនដីនីហ្វៃជាមួយនឹងអាលម៉ា ។ ដើម្បីរៀនឲ្យច្បាស់ជាងនេះអំពីក្រុមទាំងនេះ អ្នកអាចយោងទៅសេចក្ដីសង្ខេបនៃការធ្វើដំណើរទាំងឡាយនៅក្នុង ម៉ូសាយ 7–24 ដែលមាននៅក្នុងសេចក្ដីបន្ថែមនៅចុងបញ្ចប់នៃសៀវភៅណែនាំនេះ ។
គម្ពីរម៉ូសាយពិពណ៌នាពីការរួបរួមនៃប្រជាជនដែលត្រូវបានដឹកនាំដោយលិមហៃ និង អាលម៉ាជាមួយនឹងសាសន៍នីហ្វៃនៅក្នុងដែនដីសារ៉ាហិមឡាផងដែរ ( សូមមើល ម៉ូសាយ 25:1–13 ) ។ វាក៏ផ្ដល់នូវសេចក្ដីលម្អិតអំពីការគ្រប់គ្រងនៃសាសនាចក្រនៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទនៅទូទាំងដែនដីសារ៉ាហិមឡា ( សូមមើល ម៉ូសាយ 25:14–24; 26 ) ។ ជាទីបញ្ចប់ គម្ពីរម៉ូសាយណែនាំពីរជ្ជកាលនៃពួកចៅក្រម ( សូមមើល ម៉ូសាយ 29 ) ។
គម្រោង
ម៉ូសាយ 1–5 ស្ដេចបេនយ៉ាមីនចាត់តាំងកូនប្រុសរបស់ទ្រង់ ម៉ូសាយ ជាអ្នកបន្ដរាជ្យរបស់ទ្រង់ ហើយប្រទាននូវដំណើររឿងនៃរជ្ជកាលរបស់ទ្រង់ ។ បេនយ៉ាមីនបង្រៀនអំពីព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ហើយបានអញ្ជើញប្រជាជនរបស់ទ្រង់ឲ្យចូលមកក្នុងសេចក្ដីសញ្ញាមួយជាមួយនឹងព្រះ ។
ម៉ូសាយ 6–8 ម៉ូសាយចាប់ផ្ដើមរជ្ជកាលរបស់គាត់ ។ អាំម៉ូន និង អ្នក 15 នាក់ទៀតស្វែងរកកូនចៅនៃប្រជាជនរបស់ស៊ីនិព្វនៅក្នុងដែនដីនីហ្វៃ ។ អាំម៉ូនជួបនឹងសេ្ដចលិមហៃ ចៅប្រុសរបស់ស៊ីនិព្វ ហើយបានរៀនពីរបៀបដែលប្រជាជនត្រូវបានធ្លាក់ទៅក្នុងសេវកភាព ។
ម៉ូសាយ 9–17 ប្រវត្តិសាស្ដ្រមួយអំពីប្រជាជនរបស់ស៊ីនិព្វត្រូវបានផ្ដល់ ។ ក្រោយពីការស្លាប់របស់ស៊ីនិព្វ កូនប្រុសរបស់គាត់ ណូអេ គ្រប់គ្រងនៅក្នុងសេចក្ដីទុច្ចរិត ។ អ័ប៊ីណាដៃថ្លែងទីបន្ទាល់អំពីព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ហើយដាស់តឿនស្ដេចណូអេ និង ប្រជាជនរបស់ទ្រង់ឲ្យប្រែចិត្ត ។ អ័ប៊ីណាដៃត្រូវកាត់ទោសដោយភ្លើង ។
ម៉ូសាយ 18–20 អាលម៉ា ជាសង្ឃម្នាក់របស់ស្ដេចណូអេ បានប្រែចិត្ត ។ គាត់បង្រៀនដំណឹងល្អ ហើយបានរត់ចេញជាមួយនឹងអ្នកដើរតាមគាត់ទៅកាន់វាលរហោស្ថាន ។ សាសន៍នីហ្វៃនៅក្នុងដែនដីនីហ្វៃត្រូវបានវាយប្រហារដោយសាសន៍លេមិន ហើយត្រូវបានដាក់នៅក្នុងសេវកភាព ។ ណូអេត្រូវបានប្រជាជនរបស់ទ្រង់សម្លាប់ ហើយត្រូវបានស្នងដោយកូនប្រុសរបស់ទ្រង់ លិមហៃ ។
ម៉ូសាយ 21–22 លិមហៃ និង ប្រជាជនរបស់ទ្រង់បានកែប្រែចិត្ត ។ ព្រះអម្ចាស់បានដោះលែងពួកគេចេញពីសេវកភាព ហើយអាំម៉ូនដឹកនាំពួកគេទៅកាន់ដែនដីសារ៉ាហិមឡា ។
ម៉ូសាយ 23–24 អាលម៉ា និង អ្នកដើរតាមគាត់បានបង្កើតទីក្រុងហេឡាម ។ ពួកគេត្រូវបានដាក់នៅក្នុងសេវកភាពដោយសាសន៍លេមិន ហើយត្រូវបានកាត់ទោសដោយអាមូឡុន និង បងប្អូនរបស់គាត់ ដែលជាពួកសង្ឃពីមុនរបស់ស្ដេចណូអេ ។ ព្រះអម្ចាស់ដោះលែងអាលម៉ា និង ប្រជាជនរបស់គាត់ ហើយដឹកនាំពួកគេទៅកាន់ដែនដីសារ៉ាហិមឡា ។
ម៉ូសាយ 25–29 សាសន៍នីហ្វៃរួបរួមគ្នានៅក្នុងការដឹកនាំរបស់ម៉ូសាយ ហើយអាលម៉ាដឹកនាំសាសនាចក្រ ។ កូនប្រុសរបស់អាលម៉ា ឈ្មោះអាលម៉ា ( ជាញឹកញាប់ត្រូវបានហៅថា អាលម៉ាជាកូន ) និង កូនប្រុសរបស់ម៉ូសាយបានប្រែចិត្តជឿ ។ មុនពេលម៉ូសាយសុគត ទ្រង់ស្ថាបនារជ្ជកាលនៃពួកចៅក្រម ។