Mësimi 144
Doktrina e Besëlidhje 135, Pjesa 1
Hyrje
Më 27 qershor 1844, Profeti Jozef Smith dhe vëllai i tij, Hajrëmi, i cili ishte Ndihmëspresidenti dhe Patriarku i Kishës, u martirizuan në Karthixh të Ilinoisit. Kuorumi i Dymbëdhjetë Apostujve miratoi që shpallja e martirizimit të përfshihej në fund të botimit të vitit 1844 të Doktrinës e Besëlidhjeve, e cila ishte pothuajse gati për t’u botuar. Shpallja u bazua mbi rrëfimet vetjake të Plakut Xhon Tejlor dhe Uillard Riçards, anëtarë të Kuorumit të Të Dymbëdhjetëve. Tani ajo është shënuar te Doktrina e Besëlidhje 135.
Shënim: Ky mësim përfshin disa rrëfime historike që mund të lexohen nga studentët. Ju mund të merrni parasysh të bëni kopje të këtyre rrëfimeve dhe t’ua shpërndani ato studentëve në fillim të orës mësimore.
Sugjerime për Mësimdhënien
Doktrina e Besëlidhje 135:1–7
Shpallet martirizimi i Jozef dhe Hajrëm Smithit
Fillojeni orën mësimore duke i pyetur studentët nëse ata e kujtojnë se ku ishin, kur mësuan mbi vdekjen e një Presidenti të Kishës apo të një njeriu të dashur.
Ftojini studentët të përfytyrojnë sikur janë anëtarë të Kishës që jetojnë në Navu të Ilinoisit në vitin 1844, dhe marrin lajmin e shënuar te Doktrina e Besëlidhje 135:1. Ftojeni një student ta lexojë këtë varg me zë të lartë.
-
Si do të ishit ndier pasi të dëgjonit për këtë tragjedi?
Shpjegoni se shumë shenjtorë u pushtuan nga hidhërimi kur mësuan për vdekjen e Jozef dhe Hajrëm Smithit. Nxitini studentët të përsiatin mbi vetë ndjenjat dhe dëshminë e tyre për Profetin Jozef Smith ndërsa mësojnë rreth ditëve të fundit të jetës së tij.
Bëjuni të ditur studentëve se Jozef Smithi dhe shenjtorët jetuan në paqe të përkohshme në Ilinois për rreth tre vjet. Megjithatë, në vitin 1842 ata filluan sërish të përjetonin kundërshtime. Mospajtuesit brenda Kishës dhe kundërshtarët jashtë Kishës i ndërthurën përpjekjet e tyre kundër Profetit dhe Kishës. Disa qytetarë të Ilinoisit filluan të frikësoheshin dhe ta përçmonin ndikimin politik të shenjtorëve. Të tjerë filluan të kishin gjithnjë e më shumë lakmi për përparimin ekonomik të Navusë dhe ishin kritikues ndaj fuqisë së qeverisë dhe milicisë së qytetit të Navusë. Disa filluan të mos i pëlqenin shenjtorët për shkak të keqkuptimeve rreth doktrinës dhe praktikave të veçanta mormone, të tilla si martesa me shumë gra, disa prej të cilave ishin keqpërfaqësuar nga anëtarët braktisës të Kishës. (Shih Church History in the Fulness of Times Student Manual, bot. 2-të [manual i Sistemit Arsimor të Kishës, 2003], f. 263–266, 270–271.)
Ftojeni një student të lexojë paragrafin vijues:
Studenti 1
Në qershor të vitit 1844, armiqësia kundër Kishës ishte shtuar shumë. Disa qytetarë në Ilinois po diskutonin që t’i dëbonin shenjtorët nga shteti, ndërkohë që të tjerë po komplotonin për ta vrarë Profetin. Disa prej atyre që po thurnin plane kundër Profetit dhe Kishës qenë ish-anëtarë të Kishës të cilët e kishin braktisur atë. Më 7 qershor 1844, Uilliam Lo, i cili kishte shërbyer si këshilltar i dytë në Presidencën e Parë, dhe braktisës të tjerë botuan numrin e parë të një gazete të quajtur Nauvoo Expositor [Komentuesi i Navusë]. Në një përpjekje për ta acaruar publikun kundër Profetit dhe Kishës, këta burra e përdorën këtë gazetë që të shpifnin për Jozef Smithin dhe udhëheqës të tjerë të Kishës. Jozef Smithi dhe shumica e këshillit të qytetit të Navusë, e kuptoi se gazeta intriguese do të çonte drejt dhunës së turmës kundër qytetit. Ata e shpallën gazetën si një bezdi publike dhe urdhëruan që shtypshkronja e gazetës Nauvoo Expositor [Komentuesi i Navusë] të shkatërrohej.
Shpjegoni se përmbajtjet e gazetës Nauvoo Expositor [Komentuesi i Navusë] së bashku me shkatërrimin e shtypshkronjës bënë që armiqësia antimormone të përshkallëzohej. Pronarët e shtypshkronjës ngritën akuza ligjore ndaj Jozef Smithit dhe udhëheqësve të tjerë të qytetit, duke i akuzuar ata se po nxitnin një trazirë. Jozef Smithi u shfajësua nga akuza, por lirimi i tij sa i zemëroi më shumë armiqtë e tij. Kur filluan të qarkullonin zëra se po mblidheshin turma për të sulmuar qytetin e Navusë, Jozef Smithi, si kryebashkiak, e shpalli Navunë nën ligjin marcial (sundim i përkohshëm ushtarak). Nën drejtimin e guvernatorit Tomas Ford të Ilinoisit, Jozefi e urdhëroi legjionin e Navusë të mbronte qytetin.
Ftojeni një student të lexojë dy paragrafët vijues:
Studenti 2
Zemërimi në zonë u rrit kaq shumë saqë guvernatori Ford shkoi në Karthixh, qendra e qeverisë për krahinën, që të asnjanësonte situatën e dhunshme. Ai i shkroi Jozef Smithit, duke i thënë se vetëm një gjyq ndaj Profetit dhe udhëheqësve të tjerë përpara një jurie jomormone në Karthixh do t’i kënaqte njerëzit. Guvernatori Ford gjithashtu premtoi mbrojtje të plotë dhe një gjyq të drejtë nëse ata do të vinin vullnetarisht. Jozefi iu përgjigj se jeta e tij gjatë udhëtimit do të ishte në rrezik dhe se ai nuk do të vinte.
Ndërsa Jozef Smithi u këshillua me vëllezërit e tij se çfarë të bënte më pas, ai ndjeu se nëse ai dhe Hajrëmi do ta linin Navunë dhe do të udhëtonin për në perëndim, shenjtorët në Navu nuk do të lëndoheshin. Duke vepruar mbi këtë këshillë, Jozefi dhe Hajrëmi kaluan lumin Misisipi për në Ajoua. Megjithatë, disa anëtarë të Kishës në Navu e vunë në dyshim planin e Profetit. Disa prej tyre erdhën tek ai dhe e akuzuan për burracakëri, duke thënë se ai po i braktiste shenjtorët dhe po i linte që ta përballonin përndjekjen të vetëm. Profeti iu përgjigj: “Nëse jeta ime nuk ka vlerë për miqtë e mi, nuk ka vlerë as edhe për mua” (në History of the Church, 6:549). Pasi u këshilluan së bashku, Jozefi dhe Hajrëmi u kthyen në Navu. Herët në mëngjes, më 24 qershor 1844, ata u larguan për në Karthixh.
Ftojeni një student të lexojë me zë të lartë Doktrinën e Besëlidhjet 135:4. Vëreni klasën ta ndjekë, duke kërkuar profecinë që bëri Jozef Smithi pranë Karthixhit.
-
Çfarë tha Jozefi se do t’i ndodhte atij?
-
Si mendoni ju se mund të ketë qenë për Profetin të largohej nga familja e tij, duke e ditur se nuk do të kthehej më tek ata?
-
Përse mendoni ju Jozefi ishte “i qetë si një mëngjes vere” kur e dinte se po shkonte “si një qengj në thertore”?
Shpjegoni që Profeti e dinte se vdekja e tij do ta mbronte jetën e shenjtorëve.
Ndërkohë që Hajrëm Smithi u përgatit të shkonte në burgun e Karthixhit, ai lexoi Ethërin 12:36–38 në Librin e Mormonit dhe më pas e palosi faqen. Ftojeni një student të lexojë me zë të lartë Doktrinën e Besëlidhjet 135:5. Kërkojini klasës ta ndjekë dhe të vërejë atë që Hajrëmi lexoi dhe shenjoi përpara se të nisej për në burgun e Karthixhit.
-
Si mendoni ju, përse këto vargje nga libri i Ethërit mund të kenë qenë domethënëse për Hajrëmin që t’i lexonte në atë kohë?
-
Çfarë mendoni se do të thotë fraza “të gjithë njerëzit do të dinë se rrobat e mia nuk janë të njollosura me gjakun tuaj” (DeB 135:5)?
Kërkojuni studentëve të marrin në shqyrtim se si mund të jenë ndier Jozefi dhe Hajrëmi, duke e ditur se ata i kishin përmbushur thirrjet dhe detyrat e tyre nga Perëndia aq sa kishin mundur.
-
Çfarë mund të mësojmë nga shembujt e Jozef dhe Hajrëm Smithit, që mund të na ndihmojnë për t’i përmbushur thirrjet që marrim nga Perëndia?
Ftojeni një student të lexojë përmbledhjen vijuese të ngjarjeve që ndodhën më 25–27 qershor të vitit 1844:
Studenti 3
Më 25 qershor 1844, Jozef e Hajrëm Smithi dhe udhëheqës të tjerë paguan gjobën në Karthixh dhe u liruan derisa të mund të mbahej një gjyq zyrtar për të trajtuar akuzën e nxitjes së një trazire (duke iu referuar shkatërrimit të gazetës Nauvoo Expositor [Komentuesi i Navusë]). Megjithatë, atë mbrëmje Jozefi dhe Hajrëmi u futën në burgun e Karthixhit me akuzën e tradhtisë, të cilën Jozefi dhe avokatët e tij e kundërshtuan si të paligjshme për shkak se ajo akuzë nuk ishte përmendur në seancën e mëparshme dëgjimore. Asnjë gjobë nuk mund të paguhej për tradhti, kështu që atyre iu desh të qëndronin në Karthixh – dhe të mbeteshin në rrezik.
Më 26 qershor 1844, Jozefi u takua me guvernatorin Ford në burg. Guvernatori Ford po mendonte të shkonte në Navu dhe Jozefi i kërkoi që të shkonte me të, duke parandier se nuk ishte i sigurt në Karthixh. Guvernatori Ford premtoi se, nëse largohej nga Karthixhi, ai do t’i merrte me vete Jozefin dhe Hajrëmin. Atë mbrëmje, Profeti u dha dëshmi rojeve për vërtetësinë e Librit të Mormonit dhe për Rivendosjen e ungjillit.
Në mëngjesin e 27 qershorit 1844, Jozefi i shkroi në një letër Emës: “Jam shumë i gatshëm t’i dorëzohem fatit tim duke e ditur se jam i shfajësuar dhe kam bërë më të mirën që mund të bëja. Jepu dashurinë time fëmijëve dhe të gjithë miqve të mi” (në History of the Church, 6:605). Më vonë atë ditë, pavarësisht se i dinte planet e qytetarëve të zonës për të hyrë me forcë në burg dhe për t’i vrarë të burgosurit, guvernatori Ford u largua nga Karthixhi për të folur me qytetarë të Navusë. Ai nuk e mbajti premtimin dhe nuk i mori me vete Jozefin dhe Hajrëmin. Përpara se të largohej, guvernatori Ford i vendosi “Gritë e Karthixhit” – dukshëm, milicët më armiqësorë të mbledhur në Karthixh – në ngarkim me ruajtjen e burgut dhe i shpërndau milicët e tjerë.
Vërini në dijeni studentët se, në pasditen e nxehtë dhe të lagësht të 27 qershorit, apostujt Xhon Tejlor dhe Uillard Riçards ishin me Jozefin dhe Hajrëmin në burgun e Karthixhit. Një parandjenjë e keqe e pushtoi Profetin dhe ata që ishin me të, ndërsa u ulën në dhomën e gjumit të rojës së burgut në katin e dytë të burgut. Hajrëm Smithi i kërkoi Xhon Tejlorit të këndonte “A Poor Wayfaring Man of Grief” [“Një Burr’ të Varfër Plot Pik’llim”] (shih Himne, nr. 20). Nëse ky himn gjendet në librin tuaj të himneve, merrni parasysh t’i ftoni studentët që të këndojnë disa vargje. Ndërsa ata këndojnë, ftojini studentët të mendojnë rreth domethënies që mund të ketë pasur ky himn për Jozefin dhe Hajrëmin në këtë kohë.
Ftojini tre studentë të lexojnë me radhë përmbledhjet vijuese të martirizimit. Kërkojini klasës që të përpiqet t’i përfytyrojë këto ngjarje sikur të ishin me Profetin në burgun e Karthixhit.
Studenti 4
Pak pas orës 17:00, më 27 qershor 1844, një turmë me pothuaj 150–200 burra, me fytyra të lyera për të fshehur identitetin e tyre, e rrethoi burgun. Rojet bën pak qëndresë ndërkohë që disa pjesëtarë të turmës i ngjitën me nxitim shkallët për te dhoma ku gjendeshin Profeti dhe shokët e tij.
Jozefi dhe të tjerët po e shtynin derën që të mos e linin turmën ta hapte atë me forcë. Dikush në turmë qëlloi nëpërmjet pjesës së sipërme të derës, duke e goditur Hajrëmin në anën e majtë të hundës. Ai ra me kurriz, duke thirrur: “Unë jam një njeri i vdekur!” (në History of the Church, 6:617). Xhon Tejlori tha: “Nuk do ta harroj kurrë ndjenjën e thellë të dhimbjes dhe kujdesit të shprehur në fytyrën e Vëlla Jozefit, kur u afrua pranë Hajrëmit dhe duke u përkulur mbi të thirri: ‘O! i gjori, vëllai im i dashur Hajrëm!’” (në History of the Church, 7:102).
Studenti 5
Herët atë ditë, një vizitor i kishte dhënë Jozefit një revolver. Për të mbrojtur çdokënd që ishte në dhomë, Jozefi nxitoi për te dera dhe arriti pranë pragut të derës për të qëlluar me pistoletë në korridor. Vetëm tre prej gjashtë plumbave u qëlluan, duke plagosur disa anëtarë të turmës. Atëherë turma i futi me forcë pushkët e tyre përmes derës gjysmë të hapur dhe Xhon Tejlori u përpoq t’i shtynte pas tytat e pushkëve të tyre me një bastun.
Ndërsa grindja në prag të derës u bë më e madhe, Xhon Tejlori u përpoq të largohej nga dhoma nëpërmjet një dritareje. Kur u përpoq të hidhej nga dritarja, ai u godit në kofshë nga [dikush te] dera dhe u godit po ashtu nga dikush që ishte jashtë. Ai ra në dysheme dhe teksa përpiqej të futej nën shtratin pranë dritares, u plagos rëndë nga tre plumba të tjerë. Ndërkohë, teksa pushkët u futën përmes derës, Uillard Riçardsi filloi t’i godiste ato me një bastun.
Studenti 6
Jozef Smithi më pas vendosi t’ia mbathte përmes së njëjtës dritare, me gjasa për të shpëtuar jetën e tij, dhe disa besuan, që të shpëtonte jetën e Uillard Riçardsit dhe Xhon Tejlorit. Ndërsa Uillard Riçardsi vazhdoi ta sprapste turmën te dera, Profeti kërceu nga dritarja e hapur. Kur e bëri këtë, ai u godit prej plumbave si nga brenda ashtu edhe nga jashtë burgut. Ai ra nga dritarja, duke thirrur: “O Zot, Perëndia im!” dhe u rrëzua përdhe. Anëtarët e turmës që ishin brenda burgut, nxituan jashtë për t’u siguruar vetë se Jozefi kishte vdekur. Edhe pse nuk kishte anëtarë të Kishës rrugës për në Karthixh, dikush bërtiti: “Mormonët po vijnë!” dhe e gjithë turma u largua. (Shih History of the Church, 6:618, 620–621; shih edhe Church History in the Fulness of Times Student Manual, f. 283.)
Ftojeni një student të lexojë me zë të lartë Doktrinën e Besëlidhjet 135:2. Kërkojini klasës që ta ndjekë dhe të shohin përshkrimin e fatit të Xhon Tejlorit dhe Uillard Riçardsit. Vërini në dijeni studentët se Uillard Riçardsit vetëm sa iu gërvisht veshi i majtë nga një fishek, e cila përmbushi një profeci që Jozefi e kishte bërë më shumë se një vit më parë se, “do të vinte koha kur plumbat do të fluturonin përreth tij si breshër dhe ai do t’i shihte miqtë e tij të binin në të djathtë e në të majtë, por nuk do të kishte as edhe një vrimë në veshjen e tij” (në History of the Church, 6:619).
Drejtojeni vëmendjen e studentëve te fjalia e parë në Doktrina e Besëlidhje 135:1 dhe bëni pyetjen vijuese:
-
Çfarë mendoni se do të thotë fraza “për ta vulosur dëshminë e këtij libri dhe të Librit të Mormonit”? (Mund të jetë ndihmuese të shpjegoni se në këtë kontekst, të vulosësh do të thotë ta përforcosh diçka në mënyrë të përhershme, të tillë si një dëshmi.)
Vini në dukje fjalën martirizim te vargu 1 dhe pyesni:
-
Çfarë është një martir? (Një person që vuan vdekjen si një dëshmi për të vërtetën e bindjeve apo të kauzës së tij apo të saj. Shpjegoni se termi martir vjen nga një fjalë greke për dëshmi [shih Bible Dictionary [Fjalori Biblik], “Martyr” (Martir)].)
Kërkojuni studentëve t’i hedhin një sy të shpejtë Doktrinës e Besëlidhjeve 135:7, duke kërkuar se për çfarë është dëshmi martirizimi i Jozef dhe Hajrëm Smithit.
-
Nëpërmjet vdekjes së tyre si martirë, për çfarë e vulosën dëshminë e tyre Jozef dhe Hajrëm Smithi? (Studentët mund të përdorin fjalë të tjera, por ata duhet të përcaktojnë të vërtetën vijuese: Jozef dhe Hajrëm Smithi e vulosën dëshminë e tyre për vërtetësinë e ungjillit të rivendosur me jetën e tyre. Ju mund të doni ta shkruani këtë të vërtetë në tabelë).
Ftojini studentët që të përsiatin pyetjen vijuese dhe t’i shkruajnë përgjigjet e tyre në fletoren e klasës ose në ditarin e tyre të studimit të shkrimeve të shenjta:
-
Si mund të ndikojë në dëshminë tuaj njohuria juaj për dëshminë e Jozef dhe Hajrëm Smithit dhe gatishmërinë e tyre që të vdisnin për të vërtetën?
Pas një kohe të mjaftueshme, ftojini studentët që janë të gatshëm t’i tregojnë përgjigjet e tyre ta bëjnë këtë gjë. Përfundoni duke treguar dëshminë tuaj për Profetin Jozef Smith.
Komente dhe Informacion për Rrethanat
Nisja nga Karthixhi
Ema Smithi kujtoi ndjenjat e saj kur bashkëshorti i saj, Jozefi, kaloi lumin Misisipi për t’u kthyer në Navu: “Ndjeva gjënë më të keqe që kam ndier ndonjëherë në jetën time” tha ajo, “dhe që nga ajo kohë e prisja që do të vritej” (në Edmund C. Briggs, “A Visit to Nauvoo in 1856”, Journal of History, tetor 1916, f. 454). Kur Jozefi po largohej nga shtëpia e tij që të udhëtonte për në Karthixh herët në mëngjes, të hënën më 24 qershor 1844, ai u kthye te Ema dhe i tha: “Ema, a mund t’i përgatitësh djemtë e mi të ecin në gjurmët e atit të tyre?” Ema iu përgjigj: “O, Jozef, ti do të kthehesh sërish”. Jozefi e përsëriti pyetjen edhe dy herë të tjera dhe Ema i dha të njëjtën përgjigje çdo herë. (Në “Edwin Rushton, Related by his Son”, në Hyrum L. Andrus dhe Helen Mae Andrus, They Knew the Prophet [1974], f. 171.) Në kohën e martirizimit, Ema ishte katërmuajshe shtatzënë. Ajo dhe Jozefi kishin edhe katër fëmijë të tjerë që jetonin: Xhulian (13), e cila ishte e birësuar, Jozefin III (11), Frederikun (8) dhe Aleksandrin (6).
Jashtë Shtëpisë Vilë, Jozefi më pas iu drejtua turmës që ishte mbledhur herët në mëngjes. Ndërsa po e bënte këtë, bijtë e Jozefit e tërhoqën nga rrobat dhe i thirrën: “Baba, o baba, mos shko në Karthixh. Ata do të të vrasin”. Nëna e tij e pyeti nëse ai mund të premtonte se do të kthehej. (Dan Jones, “The Martyrdom of Joseph and Hyrum Smith”, dorëshkrim, 20 janar 1855, Biblioteka e Historisë së Kishës, Solt-Lejk-Siti). Duke mos iu përgjigjur drejtpërdrejtë, Jozefi u tha shenjtorëve të mbledhur: “Nëse nuk shkoj atje [në Karthixh], pasoja do të jetë shkatërrimi i këtij qyteti dhe i banorëve të tij; dhe nuk mund të mendoj për vëllezërit dhe motrat e mia të dashura dhe fëmijët e tyre, të vuajnë sërish skenat e Misurit në Navu; jo, është më mirë për ju që vëllai juaj, Jozefi, të vdesë për vëllezërit dhe motrat e tij, sepse unë jam i gatshëm të vdes për ta. Puna ime mbaroi” (në Dan Jones, “The Martyrdom of Joseph Smith and His Brother, Hyrum!” përkth., Ronald D. Dennis, në Ronald D. Dennis, “The Martyrdom of Joseph Smith and His Brother Hyrum”, BYU Studies, vëll. 24, nr. 1 [Dimër 1984], f. 85; shih edhe Church History in the Fulness of Times Student Manual, bot. 2-të [manual i Sistemit Arsimor të Kishës, 2003], f. 277).
“Pasi i përqafoi fëmijët e tij të vegjël të cilët ishin kapur pas rrobave të tij, dhe pasi i dha një lamtumirë të ngrohtë gruas së tij që ai e donte shumë, e cila gjithashtu qante, dhe pasi i dha ngushëllimin e fundit nënës së tij të moshuar engjëllore, ai iu drejtua të gjithë turmës me një forcë të madhe, duke i këshilluar ata të ishin besnikë sipas mënyrës dhe fesë që ai u kishte mësuar atyre” (në Dan Jones, “The Martyrdom of Joseph Smith and His Brother, Hyrum!” f. 85–86).
Kur Jozefi doli nga Navuja me ata që e shoqëronin atë, ndaloi te vendi i tempullit, “pa nga ndërtesa e shenjtë, më pas nga qyteti, dhe tha: ‘Ky është vendi më i bukur dhe këtu janë njerëzit më të mirë nën qiej; ata dinë shumë pak për sprovat që i presin’” (History of the Church, 6:554; shih edhe Church History in the Fulness of Times Student Manual, f. 277).